1. Jakie są cechy modelu mocnego rozwoju człowieka?

Biologiczny rozwój organizmu = zakończenie procesu dojrzewania mocny model zmiany rozwojowej zakłada, że zmiana jest:

1. powszechna

2. konieczna

3. nieodwracalna

4. przewidywalna – dążymy do norm, standardów

5. prowadząca do określonego wyniku końcowego – maksimum dla danej cechy

2. Na czym polega istota rozwoju według Malcolma Knowlesa?
Dorosłość jest rezultatem ciągu zmian i przekształceń struktur psychicznych człowieka, które dokonują się w procesie całożyciowego dojrzewania.
Proces dojrzewania toczy się na bardzo wielu płaszczyznach i obejmuje całą egzystencję człowieka.

3. Na czym polega dorosłość w ujęciu prakseologicznym?
Prakseologia – nauka o sprawnym działaniu.
Miarą dorosłości jest gotowość do podejmowania i sprawność pełnienia coraz większej ilości i coraz bardziej złożonych zadań, ról czy funkcji społecznych.
Kryterium wiekowe – stany dorosłości (zwykle powyżej 18 – 21 roku życia w prawie).
Dojrzałość psychiczna – kryterium wiekowe jest niewystarczające.
W sensie prakseologicznym dorosłym jest ten, kto pełni określone role i zadania oraz posiada cechy osobowościowe umożliwiające sprawne realizowanie zadań społecznych.

4. Na czym polega dorosłość w ujęciu antropologicznym?
Dorosłość – całożyciowa wartość dynamiczna
- człowiek jest potencja samego siebie (w każdym momencie życia, ciągłe stawanie się dorosłym)
- continuum jako skala pomiaru dorosłości
- uśredniona przeciętność nie jest miarą dorosłości
- pierwsze doświadczenia dorosłości:
· podjęcie pierwszej pracy
· wyprowadzka z domu rodzinnego
· śmierć
· edukacja i nauka
· uzyskanie praw społecznych i obywatelskich

5. Na czym polega zegar społeczny i na czym polega niepunktualność zegarów?
   Zegar społeczeny składa się z:

- statusu wieku

- statusu roli społecznej
- norm i oczekiwań społecznych
Zegar społeczny to to, czego się od nas oczekuje w danym wieku, jaką rolę powinniśmy pełnić i jak powinniśmy się zachowywać. Zmiany wywoływane przez zegar społeczny są uniwersalne – ludzie na pewnym etapie życie upodobniają się do siebie
Niepunktualność zegarów społecznych to istnienie różnychwydarzeń i doświadczeń zbyt wcześnie lub zbyt późno względem okresu życia. Skibińska jako przykład podawała wczesne macierzyństwo w Anglii (głównie z powodu wysokich zasiłków dla samotnych matek)

5. Jakie są zadania człowieka we wczesnej dorosłości związane z rodziną?
   - opuszczenie domu rodzinnego (jedynacy opuszczają dom najpóźniej, im ludzi bogatsi tym szybciej się wyprowadzają)
   - wytworzenie dystansu emocjonalnego wobec rodziców
   - budowanie związku partnerskiego

6. Jakie są zadania człowieka we wczesnej dorosłości związane z pracą?
   - wybór zawodu, zajęcia – znalezienie swojego pomysłu na życie
   - u kobiet pojawia się konflikt ról matki i kobiety pracującej

7. Jakie są przyczyny opóźnionego wkraczania w dorosłość?
   a) przyczyny rodzinne
   - nadopiekuńczość rodziców
   - zaniedbanie fizyczne i emocjonalne
   - brak odpowiednich wzorców
   b) przyczyny szerszego środowiska społecznego
   - relatywizm moralny
   - ubóstwo oferowanych ról społecznych
   - hedonistyczna filozofia życia
   - tyrania sukcesu
   - problemy gospodarcze (brak pracy)
   

8. Co to jest moratorium psychospołeczne?
   Moratorium (odroczenie terminu, łac. moratorius – zwlekający) psychospołeczne to odkładanie wejścia w dorosłość i eksperymentowanie z różnymi rolami społecznymi. To czas w którym często szukamy swojego pomysłu na życie.
   Często pojawia się zjawisko przedłużonego moratorium, wynikające m. in. Z:
   - braku wizji dorosłego życia
   - braku mentora, przewodnika w życiu
   - hedonistycznego stylu życia – za hajs matki baluj
   - z ograniczonej samowiedzy – nikt nam nie mówi w odpowiednim czasie, że pora się ogarnąć
   

9. W jaki sposób definiuje się analfabetę/analfabetę wtórnego/ analfabetę funkcjonalnego?

Analfabeta - według UNESCO: osoba powyżej 15 roku zżycia, która nie umie przeczytać, napisać, zrozumieć krótkiego prostego tekstu dotyczącego życia codziennego.

Analfabeta wtórny - zapomniał umiejętności czytania, pisania i liczenia. Przyczyny to nieutrwalona umiejętność i niewykorzystywana

Analfabeta funkcjonalny - osoba, która opanowała umiejętność czytania i pisania na bardzo niskim poziomie, uniemożliwiającym jej wykorzystanie tych umiejętności w życiu, w różnych sytuacjach społecznych.

5. Jakie są przyczyny analfabetyzmu w krajach biednych/bogatych?

Przyczyny analfabetyzmu w krajach biednych
- nieuczęszczanie dzieci do szkol
- brak szkol i nauczycieli
- migracja ludności do miast
- zbyt krótki okres uczęszczania do szkol
- oszczędzanie kosztem oświaty

Przyczyny analfabetyzmu w krajach bogatych
- jakość edukacji
- duża liczba imigrantów
- mała świadomość istnienia zjawisk
- niepełne rozpoznanie zjawiska
- dewaluacja wiedzy i kultury

5. Na czym polega alfabetyzacja Paula Freirea i alfabetyzacja partycypatywna?

Metoda Paulo Freire

Na początku lat 60. Zaproponował alfabetyzacje kulturalna. Program walki z analfabetyzmem opracował z własnych doświadczeń: sam umiał pisać przed rozpoczęciem edukacji.

Praca z ludźmi. Wykazanie im, ze ich kultura jest bardzo cenna. Kultura ludowa ma wartość, a co za tym idzie oni tez. Zajęcia zaczynano od poznania kultury i środowiska życia ludzi, z którymi miano pracować. Brak ułożonego programu. Cały przebieg kursu był podporządkowany słowom kluczom. Najpierw wyświetlano obrazy powiązane z kluczowym słowem. Zaskakująco efektywna metoda, po roku około 1 mln osób zostało wykształconych.

Alfabetyzacja partycypacyjna (uczestnicząca)

- prowadzona w społecznościach lokalnych
- nie ma z góry narzuconego programu
- program alfabetyzacji odpowiada potrzebom i warunkom życia słuchaczy
- dwa rodzaje sesji: opracowanie projektu (zebranie), realizacja projektu (w terenie)

Program tworzony razem ze słuchaczami. Nauczyciel, jako przewodnik, pomaga ludziom w zdobywaniu wiedzy samodzielnie. Kurs ma być adekwatny do warunków życia, zwykle dotyczy najbardziej popularnych czynności w danej społeczności. Zajęcia nie mogą odbywać się w szkolnej sali. Najpierw opracowuje się projekt - czego chcą się nauczyć. Następnie należy wyjść w teren, zęby na żywo zobaczyć jak to wygląda. Musza się skończyć praktyczny, wykonaniem podsumowania.

Podstawowe zasady
- zasada usamodzielniania i przydatności
- zasada nieutożsamiania dorosłych z dziećmi
- zasada uczenia się słuchaczy przez praktykę
- zasada wykorzystywania jeżyka i alfabetów najpowszechniej używanych
- zasada chwalenia słuchaczy zamiast krytykowania.

5. -

6. -

7. -

8. Jakie były poglądy na temat edukacji ustawicznej głoszone w Montrealu w 1960r.?

Montreal 1960
II Międzynarodowa Konferencja Oświaty Dorosłych
1. Od oświaty zastępczej do oświaty właściwej
2. Od dalszego uczenia się do ustawicznego kształcenia.
-całożyciowa edukacja człowieka
- integralna cześć życia
- wartość autoteliczna

Przyjęto dwie idee kształcenia dorosłych. Zmiana myślenia o tym, czym jest oświata dorosłych. Po wojnie wszystkie formy były formą zastępczą edukacji, w której ludzie powinni byli uczestniczyć wcześniej. W podtekście - gorsze niż edukacja w szkole.
Edukacja ma przystosowywać do życia - ułatwiać sprawne funkcjonowanie w dorosłym życiu - zmiana - edukacja, jako część życia człowieka. 
Zmiana wartości z instrumentalnej - środek do odzyskania pewnych ważnych celi, znalezienie pracy. Na autoteliczną - wartość sama w sobie.

Stwierdzono, że, aby realizować te założenia w praktyce, trzeba przebudować cały system oświaty. Musi zostać zintegrowany. Ma być również systemem drożnym, czyli z każdego miejsca w swojej edukacji może zrobić krok do przodu. Nie ma końca edukacji. Przechodzenie z różnych form edukacyjnych do innych. Celem edukacji na najniższych poziomach kształcenia jest nauczenie technologii pracy umysłowej. Na wyższych poziomach kształcenia człowiek wyposażony w pewne narzędzia sam może zdobywać te wiedze. 
Konieczne jest wyeliminowanie różnych barier, wobec tego nie mogą istnieć żadne przeszkody (płeć, wiek).

5. Jakie były poglądy na temat edukacji ustawicznej Roberta Kidda/ zespołu Lengranda/ zespołu Faurea?

Robert Kidd - Toronto 1966
trzy wymiary edukacji ustawicznej:

- kształcenie w pionie
- kształcenie w poziomie
- kształcenie w głąb.

Tylko przy obecności tych trzech wymiarów można mówić o edukacji ustawicznej.

W pionie- kształcenie szkolne. Przechodzenie z niższego na wyższy poziom kształcenia. Drożność i dostępność tego kształcenia. Szkolne kształcenie powinno być powszechne. Osoba, która wybrała zawodową szkołę powinna mieć możliwość dalszego kształcenia. Absolwenci tych szkół mogli udać się do 3 letniego technikum (inni 4/5 lat).

W poziomie, niezależne od kształcenia w pionie. Takie kształcenie, które obejmuje różne dziedziny, życia, kultury. Pozwala na rozwijanie własnych zainteresowań i pasji. Dokonuje się w różnych instytucjach pozaszkolnych (biblioteki publiczne). 
kształcenie w głąb - kształcenie dbające, o jakość edukacji. Niepowierzchowna nauka, uczmy się szerokiego zakresu wiedzy. Dla tego wymiaru niezbędna jest motywacja - chęć nauki. Świadomość tego jak się uczyć. 
Przy tych trzech wymiarach osiągamy właściwą, jakość edukacji.

Paul Legrand 1965
Międzynarodowy Komitet ds. Rozwoju Oświaty Dorosłych
Kształcenie ustawiczne jest to cały zespól działań i zadań zmierzających do stworzenia nowego systemu edukacyjnego.

Definicja jest enigmatyczna - nie wyjaśnia istoty kształcenia ustawicznego. Zespół, działań prowadzący do wytworzenia nowego systemu edukacyjnego. Wyzwania współczesności - jako wytyczne do stworzenia nowego systemu edukacyjnego.

E. Faure - 1972
Uczyć się, aby być.
Edukacja jest zarówno celem, jak i środkiem rozwoju, ponieważ człowiek jest z natury swej przeznaczony do stałego wychowywania. To zadanie może spełnić jedynie permanentne kształcenie, a edukacja permanentna jest zasada, na której winna być oparta oświata i oświatowe życie społeczeństwa.

edukacja ustawiczna, jako zasada
- liczne dostosowanie struktury, treści i metod kształcenia
- idea polityki oświatowej
- podstawa społeczeństwa wychowującego
- indywidualizacja kształcenia
- zmiany dotyczące instytucji oświatowych, dostępności form uczenia się

Całościowa zmiana edukacji. Nie cząstkowe, a całkowite. Pojedyncza suma zmian nie jest równa jednej całkowitej. Jest mniejsza. Realizacja mam być dostosowana do możliwości państwa.

5. Jakie poglądy na temat edukacji ustawicznej reprezentował R. Wroczyński/ B. Suchodolski?

R. Wroczyński 1909 - 1987
Edukacja permanentna. Problemy- perspektywy
dwa etapy kształcenia poszkolnego:

- początek XX wieku - dopełnienie wykształcenia i uzupełnienie kwalifikacji
- lata 60-70 - modernizacja kwalifikacji, odświeżenie wiedzy i umiejętności ( dyspozycje, popołudnie życie człowieka).

Edukacja dodająca worki do edukacji dziecięcej. Wroczyński edukacja poszkolna (niezgodne z europejskim myśleniem). Dyspozycje ludzi do kształcenia się - jakie mają możliwości zdobywania wiedzy (umysłowe? finansowe?). Stała zmiana swoich kwalifikacji. Edukacja ma pomóc odnaleźć sens życia.

Bogdan Suchodolski 1903 -1992
przezwyciężenie trzech alienacji
- struktury życia społecznego - przeciwstawienie się społeczeństwu produkcyjnemu i konsumpcyjnemu
- świat rzeczy - wzbogacenie człowieka (wielkowymiarowość)

- kultura - rozszerzenie i upowszechnienie kultury.

Uważał, ze edukacja permanentna to nie jest problem pedagogiczny, a filozoficzny. Ponieważ dotyka kwestii duchowości i wewnętrznego życia człowieka. Dotyka wszystkich ludzi i całego życia człowieka. 
Osoby dorosłe uczą się efektywniej niż ludzie młodzi. Są to jednostki twórcze, które lepiej mogą pojąć bardziej skomplikowane pojęcia. Państwa nieinwestujące w edukację, nie nadążają za rozwojem nauki i techniki. Żeby nadążanie było możliwe niezbędne jest samokształcenia.
IDEA UCZENIA SIE PRZEZ CAŁE ŻYCIE - ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZENIESIONA NA CZŁOWIEKA.

5. Jakie są cele uczenia się dorosłych?

Cele uczenia się dorosłych według M.S. Knowles
- rozwój indywidualny - zmiana dotyczy jednostki
- rozwój instytucjonalny - zmiana dotyczy instytucji
- rozwój społeczny - zmiana dotyczy społeczeństwa
- J. Kargul - mit o wartości autotelicznej uczenia się
- P. Cross - uczenie się a realizacja wartości
- Szkolenie droga rozwoju firm
- P. Freire - alfabetyzacja - wzrost świadomości - transformacja społeczna.

Człowiek dorosły zawsze uczy się po coś - instrumentalnie. Nie ma nauki dla samej wiedzy. Uczenie się ze względu na instytucje - wiele instytucji współcześnie uznaje, że rozwój zależy od kształcenia pracowników. W związku z tym w firmach pojawiają się propozycje kształceniowe. Cele uczenia się znajdują się poza jednostką. Dzięki temu, że ludzie się uczą społeczeństwo się rozwija

5. Na czym polega w uczeniu się reguła andragogiczne:

Reguła 1
dorosły uczący się musi wiedzieć
zaangażowanie uczących się dorosłych w planowanie procesu uczenia się/ kontrola - uczenie się bardziej efektywne
- jak będzie realizowane uczenie się (założenia, a potrzeby)

- czego będą uczyć się? (znajomość programu, rezultatów + możliwości wyboru, a uczestnictwo w uczeniu się)

- dlaczego uczenie się jest ważne? (kariera? użyteczność zawodowa) ·

Zasada - tworzenia zindywidualizowanych programów edukacyjnych dla dorosłych. Brzezińska,

Reguła 2 

- samokształcenie
- jako samodzielne  uczenie się - kontrola mechanizmów i technik uczenia się
- jako autonomia osobista - decydowanie o celach uczenia się/kontrola/kontrola uczenia się - wewnętrzna zmiana świadomości

Dwa wymiary samokształcenia: kontrola i autonomia - mogą wzajemnie się dopełniać. 
poczucie umiejscowienia kontroli
- wewnętrzne - uczenie się zależy od moich umiejętności - lepsze efekty uczenia się
- zewnętrzna - uczenie się zależy od szczęścia - nie kontroluje uczenia się
kontrola
- przebiegu procesu uczenia się
- realizacja celów w uczeniu się
- komunikaty od nauczyciela: reaktywne i proaktywne (formatywne i kształtujące)

Reguła 3 

- wykorzystanie doświadczenia
- najważniejsza wartością w edukacji dorosłych jest doświadczenie osoby uczącej się. Jeśli edukacja jest życiem, to życie jest także edukacją. Zbyt duża część uczenia się składa się z pochodzących z drugiej ręki cudzych doświadczeń i wiedzy.
trzy sposoby uczenia się
- narastanie - nie wymaga zmiany schematów
- zestrajanie - stopniowy przyrost zmian w schematach poznawczych
- przekształcanie - wytwarzanie nowych schematów

Reguła 4 

- gotowość do uczenia się - uwarunkowana sytuacyjnie
- potrzeba wskazówek i/lub wsparcia emocjonalnego

- wysoki poziom kompetencji + niska potrzeba zależności = samodzielni
- niski poziom kompetencji + wysoka potrzeba zależności = mało samodzielni
- pewni siebie + zaangażowani = mniejsze wsparcie
- niepewni siebie + niezaangażowanie = większe wsparcia

Reguła 5

 - orientacja na uczenie się i rozwiązywanie problemów
- preferowanie uczenia się zorientowanego na rozwiązywanie problemów, a nie na przedmiot
- uczenie się kontekstualne/kontekstowe w kontekście życia codziennego/codziennych sytuacji
- uczenie się przez doświadczenie D. Kolba
- okresy przejściowe, jako najbardziej odpowiednie dla uczenia się (P. Cross)

Reguła 6

- motywacja do uczenia się
- różnorodne czynniki motywujące
koncepcja włodowskiego (???)
- sukces w uczeniu się
- wola - wpływ na uczenie się
- wartość uczenia się
- przyjemność uczenia się

motywacja wewnętrzna i zewnętrzna
- wybiorcze i samosterowne uczenie się dorosłych:

- dorośli uczą się tego, czego chcą się nauczyć i czemu nadają znaczenie
- dorośli posługują się takimi materiałami źródłowymi i narzędziami, jakie są im znane
- dorośli biorą na siebie tyle odpowiedzialności za uczenie się ile chcą jej wziąć
- dorośli niezbyt chętnie uczą się czegoś, co ich nie interesuje lub w czym nie dostrzegają sensu, czy tez, do czego nie przywiązują wagi
- efekty zmuszania do uczenia się są niewielkie
(K. Iliria)

5. Dlaczego wiek średni jest nazywany okresem największych możliwości?
   W średniej dorosłości osiągamy stabilizację ekonomiczną, osiągamy największy poziom kompetencji poznawczych, nasz rozwój emocjonalny osiąga maksymalny poziom. Nie jesteśmy ograniczeni przez naszą biologię i jesteśmy niezależni ekonomicznie.

6. Dlaczego wiek średni jest nazywany okresem wielu trudności i problemów?
   W średniej dorosłości dużym źródłem stersu są relacje w rodzinie, w zależności od sytuacji gospodarczej pojawia się stres związany z brakiem stabilności ekonomicznej. Powoli dostrzegamy pierwsze oznaki utraty młodości, zaczynamy o myśleć o sobie, jak o dorosłych zmierzających ku starości. Pojawia się świadomość śmierci (umierają rodzice, znajomi)

7. Czym charakteryzuje się kryzys połowy życia?
   P. K. Oleś – kryzys połowy życia to proces intensywnych i subiektywnie trudnych przemian osobowości, które dotykają koncepcji świata, siebie i wartości oraz zadań życiowych, a mogą wynikać z konfrontacji z faktem ograniczoności życia

8. Na czym polega syndrom "pustego gniazda"
   Syndrom pustego gniazda związany jest z opuszczaniem domu rodzinnego przez dzieci. Pojawia się uczucie smutku i pustki, następuje zmiana relacji rodzic-dziecko na relacje partnerskie. W związku ze zmianą relacji rodzice muszą zaakceptować wybory i decyzje dzieci. Wraz z biegiem lat coraz częściej korzystają z pomocy dzieci. Wyprowadzka dzieci jest też szansą na odnowienie więzi między małżonkami (lub często momentem, w którym ludzie orientują się, że nic ich nie łączy)

9. Jakie nowe role społeczne podejmuje człowiek w okresie średniej dorosłości
   a) role zawodowe
   - nadchodzi czas na przygotowanie następców, szkolenie osób które nas zastąpią
   - przygotowujemy się do odejścia na emeryturę
   b) role rodzinne – babcia i dziadek
   - związek zdystansowany – dziadkowie mają kontakt z wnukami od czasu do czasu
   - związek zaangażowany – dziadkowie przejmują część opieki nad wnukami i wychowują (zamiast rodziców)
   - związek towarzyski – rodzice są od wychowywania i zapewniania opieki, a dziadkowie od zabaw, zajęć, rozpieszczania

10.  Jak definiowana jest starość przez kontekst władzy/rynku pracy/rynku dóbr i usług/życia rodzinnego/cielesności?

Kontekst władzy- to władza wyznacza starość. Władza ma bowiem narzędzia, którymi może dysponować np. świadczenia socjalne, emerytury itp. Emerytura utożsamiana z osobami starymi

Kontekst rynku pracy- człowiek stary to taki, który nie jest już ważny dla rynku pracy(są jednak zawody w których człowiek b. szybko przechodzi na emeryturę np. policjanci). Często o nieprzydatności człowieka decyduje pracodawca.

Kontekst rynku dóbr i usług- osoby stare to bardzo dobra grupa konsumentów. Rynek ten bowiem zaczął definiować starość z kłopotami zdrowotnymi. Pojawiają się produkty, które mają wzmocnić ciało. Proponuje się również usługi o charakterze socjalnym- zwrócenie uwagi na samotność osób starych. Ludzie starsi to głównie ludzie biedni, dlatego pojawiają się np. programy dożywiania, oferty bankowe-> kredyty krótkoterminowe

Kontekst życia rodzinnego- starość definiowana jest przez role, które osoby pełnią(rola babci, dziadka). Osoby te nie pełnią już funkcji reprodukcyjnej.

Kontekst cielesności- starość oceniamy na podstawie wyglądu i stanu organizmu. Definiowana jest głównie poprzez brak funkcji fizycznych. Pojawiają się „żądania” ze strony społeczeństwa, by poprawić swój wygląd(kierowane głównie do kobiet, które „muszą” ukryć swój wiek- kult młodości). Atrakcyjność seksualna kobiet zmniejsza się.

5. Na czym polega koncepcja pomyślnego starzenia się?

Pomyślne starzenie się- pomyślne kształtowanie codzienności

Kompetencje bazowe- umożliwiają wykorzystanie podstawowych czynności codziennych(życie samodzielne) /czynniki biologiczne

Kompetencje rozszerzone- pozwalają podejmować aktywność związaną z czasem wolnym/czynniki kulturowe- indywidualne preferencje, cele, motywacje- jak człowiek rozumie sens życia.

Człowiek starszy w pomyślnym starzeniu się:

Selekcja- stopniowe opuszczanie obszarów nieważnych, nie dających się zrealizować

Kompensacja- wyrównanie lub zastąpienie utraconego potencjału nowymi formami

Optymalizacja- zachowanie i poprawa sprawności jednostki

5.  Czym jest uniwersytet 3 wieku?

Uniwersytet 3 wieku- placówka dydaktyczna dla osób w podeszłym wieku. Celem działania jest poprawa jakości życia osób starszych.

Przyczyny utworzenia takiego uniwersytetu:

Starzenie się społeczeństwa

Bunty studentów w 1968(Francja)

Lepsze wykorzystanie uczelni

Badania dotyczące starości

Francuski model UTW(model obecny w Polsce):

Włączanie seniorów do edukacji ustawicznej

Badania gerontologiczne

Wymiana kulturalna między pokoleniami

Poprawa życia seniorów

Rozwój i poprawa życia seniorów