Partycypacja konwencjonalna i niekonwencjonalna
Definicje
Partycypacja polityczna (L. W. Milbrath, M. L. Goel) - to działania obywateli, przez które starają się oni wpływać na władzę i politykę, lub chcą wyrazić poparcie dla władz i ich polityki.
Partycypacja polityczna (G. Meyer) - wszelka nieobowiązkowa aktywność, poprzez którą jednostki bądź grupy społeczne chcą wpływać na wybór rządzących i swoich przedstawicieli i/lub na kształtowanie decyzji politycznych oraz ich rezultaty.
Partycypacja polityczna (S. Verba) - to nie tylko, a może nawet nie głównie wybór rządzących, ale mechanizmy systemu, które dostarczają obywatelom w demokracjach możliwości do przekazywania informacji przedstawicielom władz o swoich interesach i preferencjach oraz do wywierania nacisków w celu uzyskania reakcji rządzących.
Elementy składowe partycypacji politycznej:
Aktywność lub działania
Obywatele
Polityka i władza
Wpływ
Według Jandy, Berry’ego, Goldmana partycypacja polityczna dzieli się na:
konwencjonalna - niekonwencjonalna
legalna - nielegalna
legitymizowana - nielegitymizowana
sformalizowana - nieformalna
Ja zajmę się tym pierwszym podziałem na partycypację konwencjonalną i niekonwencjonalną.
Partycypacja konwencjonalna
Partycypacja konwencjonalna – jest to aktywność rutynowa zgodna z porządkiem konstytucyjnym. Przykładem tej formy partycypacji będzie aktywność wyborcza.
Aktywność wyborcza jest to proces, w którym obywatele wybierają spośród zgłoszonych kandydatów swoich przedstawicieli do organów władzy. Jest to podstawowy mechanizm demokracji. Wybory są też powszechnie przyjętym sposobem doboru organów władzy w mniejszych zbiorowościach – we wszelkiego rodzaju stowarzyszeniach, spółkach, komisjach, partiach itp. Podstawową metodą dokonywania wyborów jest głosowanie. Ustawa określająca sposób przeprowadzania konkretnych wyborów nazywana jest ordynacją wyborczą (np. polski kodeks wyborczy).
Partycypacja niekonwencjonalna
Partycypacja niekonwencjonalna – wiąże się z bezpośrednim kontaktem jednostki ze środowiskiem polityki, czy też bezpośrednim uczestnictwem w polityce. Polega ona na podejmowaniu działań mających na celu wpływ na decyzje rządzących. Ten rodzaj partycypacji można charakteryzować na dwóch poziomach: legalności – wszelkie formy działań są zgodne z obowiązującym prawem (petycje, listy, udział w bojkocie) i nielegalności, które zostanie przedstawione póżniej.
Obywatelskie nieposłuszeństwo:
John Rawls – określił obywatelskie nieposłuszeństwo jako działanie otwarte, polityczne, negujące przemoc, świadomie łamiące pewne nakazy. Celem bywa zmiana jakiegoś prawa lub postanowienia władz.
Christian Bay – sprowadził obywatelskie nieposłuszeństwo do jakiegokolwiek aktu czy postępowania będącego publiczną niesubordynacją wobec prawa lub polityki sankcjonowanej przez oficjalne władze państwowe, jeśli to działanie jest rozmyślne, rozumiane przez działających, jako nielegalne lub sporne z punktu widzenia legalności, mające za przedmiot pewne określone cele publiczne i realizowane za pomocą starannie wybranych i określonych środków.
Per Herngren – wyznaczył 5 przesłanek konstytuujących działanie, jako obywatelskie nieposłuszeństwo: działanie ma charakter otwarty i wolny; za podstawę uznaje się nieużywanie przemocy; działanie jest bezprawne lub też występuje przeciw jakiemuś prawu lub postanowieniu; bezpośrednim celem działania jest zmiana lub podtrzymanie pewnych zachowań społecznych; osobiste konsekwencje są istotnym elementem działania i niosą ze sobą ważne przesłanie.
Polska
Tadeusz Reytan (1742-1780) – w 1773 r. jako poseł nowogrodzki wzbraniając się przed uznaniem konfederacji wraz z garstką przyjaciół posłów okupował salę sejmową i starał się nagłośnić sprawę na forum opinii publicznej. Próbował także akcji bezpośredniej zagradzając przejście własnym ciałem.
Edward Abramowski (1868-1918) – za niezbywalne składniki indywidualnej wolności człowieka uznawał m.in. nieograniczoną wolność słowa, druku, zebrań, strajków, stowarzyszeń, sumienia i religii, nietykalność osoby i domu oraz wolność nauczania – wzywał do walki z naruszającym te wolności rządem carskim.
Jacek Kuroń (1934-2004) wielokrotnie aresztowany przez Służbę Bezpieczeństwa PRL za działalność polityczno-społeczną. Współautor "Listu otwartego do partii", organizator strajków studenckich, jeden z założycieli KOR-u, internowany podczas stanu wojennego, autor wielu tekstów projektujących i wyjaśniających formy działania i cele opozycji demokratycznej.
Niewątpliwie najgłośniejsze akcje obywatelskiego nieposłuszeństwa w Polsce związane były z akcjami bezpośrednimi organizacji proekologicznych:
protest przeciwko budowie elektrowni atomowej w Żarnowcu
akcja „Tama Tamie” w Czorsztynie
obrona parku krajobrazowego na Górze Świętej Anny przed budową autostrady
protest przeciwko budowie obwodnicy Augustowa przez dolinę Rospudy, chronioną w ramach sieci Natura 2000.
Wykorzystywane gdy:
wyczerpano wszystkie legalne formy protestu i nie przyniosły rezultatu, a nielegalne środki są adekwatne do sytuacji (Ewa Łętowska)
społeczna legitymizacja niekonwencjonalnych form protestu – przynajmniej połowa społeczeństwa akceptuje je
Przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa:
niezalegalizowane marsze
tzw. „dzikie strajki”– forma protestu pracowniczego cechująca się spontanicznością i bezpośredniością działań. Najczęściej nielegalna i pacyfikowana przy użyciu służb porządku publicznego. Symbolem dzikiego strajku jest najeżony czarny żbik wpisany w okrąg (również jeden z symboli anarchosyndykalizmu).
niepłacenie podatków
malowanie napisów na ścianach
Formy nielegalne i niekonwencjonalne (ale zawierające znamiona przemocy):
okupowanie budynków publicznych
organizowanie blokad dróg
atakowanie sił porządkowych
niszczenie mienia