JĘZYK FILMU
Kompozycja - budowa dzieła filmowego, układ jego elementów, wzajemne ustosunkowanie treściowe tych elementów w całości albo całość w ogóle
Kompozycja ustala hierarchię jednostek kompozycyjnych (fabuła, wątki, postaci) filmu i nadaje im znaczenie. Podporządkowuje je tematowi dzieła.
Normy kompozycyjne - decydują o tym, który element świata przedstawionego będzie dominantą (akcja, postać itd.)
Kompozycja ustala hierarchię związków między elementami świata przedstawionego:
- związki czasowe
- związki przestrzenne
- związki przyczynowo-skutkowe
- związki celowościowe
- związki funkcjonalne
Dominacja:
- fabuły - a + c
- akcji - d
- postaci filmowej - c
- krajobrazu - b
Kompozycja ma uczynić ze świata przedstawionego samowystarczalną, spójną i wewnętrznie rozplanowaną całość.
Zamknięta - podkreśla zwartość i skończoność dzieła
Otwarta - kompozycja sugerująca wieloznaczność i fragmentaryczność świata przedstawionego
Kompozycja to: - budowa świata przedstawionego - powiązanie jego elementów w sieć relacji - stosunki łączące motywy z całością konstrukcji - realizacja ponadindywidualnych schematów właściwych pewnym klasom - ma stworzyć ze świata przedstawionego całość rozplanowaną wewnętrznie, spójną i samowystarczalną - sięga po elementy struktury zjawiska i tworzy z nich prawidłowości - czerpie elementy głównie ze struktury emocjonalnych reakcji człowieka - to przede wszystkim psychologia, na której bazuje treścioforma utworu |
Projekt dramatyczny składa się z postaci, konfliktu i zakończenia
Postać - niejako oddzielona od akcji, ale stanowi jej przyczynę; złożona, zdolna do wewnętrznej ewolucji
MIARA - inaczej granica, kres. To, co dobre (?), umiarkowane, nie przesadzone.
STRUKTURA - budować, rozwijać się
Strukturowanie zakłada harmonijnie zorganizowaną całość porządku i miary (hierarchiczną - zbudowaną w wielu poziomach - i rozciągłą - będącą na każdym poziomie).
Struktura utworu filmowego - całościowa organizacja relacji wiążących elementy utworu filmowego, nabudowywana na wszystkimi innymi uporządkowaniami w utworze. Jest nadrzędna wobec innych sfer treścioformy.
- najważniejsze jest tu uporządkowanie swoiste związane z funkcją estetyczną utworu. Posiada ono funkcję estetyczną, koordynuje wszystkie uporządkowania konstrukcyjne w dziele.
- obejmuje płaszczyznę językową i plan wyrażania (organizacja językowa = styl wypowiedzi)
W filmie są sfery większego i mniejszego zorganizowania. Jego struktura ma charakter dynamiczny, realizowana jest w następstwie czasowym. Dopiero poznanie całego utworu pozwala rozpoznać jego strukturę i budujące ją relacje.
KADR - podstawowa część filmu. Możliwość zorganizowania i zwizualizowania przemiany w przestrzeni - taka jej organizacja, aby miała charakter dramaturgiczny. Służy do opisywania przestrzeni.
UJĘCIE - skończony ciąg kadrów tworzący strumień informacji. Pokazuje zarówno czas, jak i przestrzeń. Jest jedną z podstawowych jednostek budowy utworu filmowego - nieprzerwany strumień kadrów.
- rytm - oddający rzeczywistość, zorganizowany na wielu planach
- połączone ujęcia = fraza
PLAN FILMOWY - sposób odkrywania informacji o bohaterach, konfliktach i relacji bohater-przestrzeń.
- totalny
- ogólny
- średni
- amerykański
- półzbliżenie
- zbliżenie
- detal
RUCH - środek wyrażania w filmie (stąd kino - od kinematyki)
PRZESTRZEŃ I CZAS
wizualna - dotykowa - słuchowa - ruchowa
czas projekcji filmowej jest konkretny - dla widza jest rozciągły
Filmy można oprzeć tylko na przestrzeni lub tylko na czasie (ale lepiej wyśrodkować)
MONTAŻ - organizacja obrazów w filmie (tworzenie obrazu w głowie reżysera, sklejanie, składanie, obróbka, wybór scen itd.) . Ważny w nim jest rytm.
ŚWIATŁO - można nim kreować przestrzeń lub ją interpretować. Ma wiele walorów artystycznych i mitycznych, niesie różne znaczenia. Można nim podkreślać sceny, a można budować na nim cały nastrój.
WIDZ I ODBIÓR FILMU
MORIN
- Kino jest jednocześnie magiczne i estetyczne, jest estetyczne i uczuciowe zarazem.
- projekcja-identyfikacja: mechanizm będący podstawową siłą napędową kina i procesem kompleksowym postrzeganym przez pryzmat magii.
Projekcja - rzutowanie naszych lęków i pragnień na wszystkie istoty i obiekty
- automorfizm - przypisujemy komuś nasze cechy i intencje
- antropomorfizm - nadajemy ludzkie cechy przedmiotom
- rozdwojenie - rzutujemy nasz własny byt w obszar halucynacyjny, gdzie objawiamy się samym sobie w postaci zjawy
Identyfikacja - wchłonięcie świata w siebie i uczuciowe zespolenie z nim, aż do stopnia uznania siebie za mikrokosmos
- fałszywa - na ekranie rozpoznajemy siebie
- z gwiazdą
- z ludźmi nic nieznaczącymi lun nielubianymi
Jest mnóstwo środków i technik filmowych, dzięki którym procesy projekcji-identyfikacji są przyspieszone i zintensyfikowane.
- ciemna sala kinowa
- konieczna bierność widza
- środki reżyserskie
- pejzaże (?)
Film odpowiada rozlicznym potrzebom (wyobraźni, marzeń, magii, sztuki), których nasze życie praktyczne spełnić nie może.
CALLOIS
Per procura - za pośrednictwem wybranej osoby
Kult gwiazd = chęć udziału per procura tam, gdzie nie ma możliwości uczestniczenia osobiście = rozładowanie frustracji wywołanej niemożnością wyróżnienia się i wybicia.
Gwiazda - ten, kto zwyciężył innych dzięki szczęściu i wrodzonym cechom; every man
Każdy człowiek dzięki podstawionej osobie uczestniczy w triumfie, który jest jej udziałem.
Udział = gra (mimicry, alea, agon, illinix)
James Dean - pośmiertna korespondencja, plotki, seanse spirytystyczne, kult postaci i przedmiotów do niej należących
- naśladownictwo i fan kluby
KINO AUTORSKIE
BAZIN
Autor ważniejszy od dzieła - bo to on wlewa w nie swoją myśl i swój styl, kiedyś czytało się autora, nie utwór - a autorstwo było względne
Dzisiaj kupuje się nazwiska, nie dzieła (malarstwo).
Jednak autor nie jest potrzebny do rozumienia i zachwycania się dziełem.
Film jest sztuką ludową o charakterze przemysłowym.
Film amerykański potrafi przedstawić taki obraz społeczeństwa, jaki jest przez nie pożądany. Film reagował na potrzeby społeczeństwa i jednocześnie uczestniczył w nim.
Geniusz - przecięcie talentu z odpowiednim momentem historycznym
W filmie istnieje przyspieszenie procesów, które nastąpiły przez wieki w innych dziedzinach sztuki.
Sztuka i moa przypływają falami - autorzy, którzy są prekursorami nowej fali, oceniani są dopiero po latach.
Kino się starzeje - dzieła młodzieńcze i wieku dojrzałego są przez krytyków bardziej cenione niż dzieła starości twórców; to jednak film się starzeje, nie twórcy
Autor + Temat = Dzieło
Polityka autorska polega na odszukiwaniu w twórczości czynnika osobistego i przyjęciu go za kryterium. Dzieło należy oceniać przykładając do niego klucz - system wartości - ale też bazując na własnych doświadczeniach.
Niebezpieczeństwem polityki autorskiej są: estetyczny kult jednostki, ignorowanie kolejnego dzieła dotąd słabego autora (negacja utworu kosztem autora)
Film amerykański = sztuka klasyczna
PREDAL
Podważenie instytucji autora w ogóle, nie tylko w filmie.
Rola pisarza czy reżysera polega tylko na ubraniu w nową formę treści, które już kiedyś zostały określone.
Kino autorskie też jest kinem gatunków - produkowane jest tak samo i rządzi się podobnymi prawami.
W kinie jest wielu twórców, ale tylko nieliczni zyskują miano „autora” - wybierani przez krytyków etc. Samo to pojęcie jest nacechowane psychologizmem, niejako zmusza, aby dzieło odczytywać przez postać twórcy wymienianego jako „autor”. Lepszym określeniem jest więc instancja narracyjna.
Podważenie polityki autorskiej odświeża stary problem: czy film jest dziełem zbiorowym? Na pewno istnieje jakiś autor, który formuje dzieło w ostateczny sposób. Film nie istnieje, póki nie zostaje ostatecznie zmontowany - więc reżyser nie może być autorem, ale jednocześnie nie może nim nie być? Autor względny
Autor jest tym, kto bierze odpowiedzialność za film - nie może więc nim być ani producent, ani scenarzysta. Ważnym elementem był tu napis „film autorstwa...”, który przypisywał reżyserowi właśnie tę rolę.
Film autorski można odróżnić po tym, iż autor potrafi uciec od zasad danego stylu już za pomocą środków technicznych takich jak kadrowanie, oświetlenie itd.
ALTMAN
Struktura rozrywki polega na pozorowaniu. Rozrywka daje takie wrażenie, więc pozwala przejść przez społeczny przymus użyteczności.
Pozwala na wyrażanie emocji, dla których nie ma miejsca w kulturze. Sposób ucieczki.
Kino gatunku - kino, które bawi. Dualistyczne (kultura-kontrkultura) - każdy gatunek przeciwstawia jedne kulturowe wartości innym, gorszym, łączy doświadczenia zakazane i dozwolone przy ogólnej aprobacie (film gangsterski)
Film to okazja do rozładowania zastępczego (jak gra komputerowa) poprzez przeżywanie razem z bohaterem - łamie zakaz społeczny, kulturowy lub prawny.
Cechy kina gatunków:
Dualizm - zawsze dwóch przeciwstawnych bohaterów
Powtarzalność - podobny schemat w obrębie gatunku, podobne ujęcia
Kumulacyjność - nagromadzenie często powtarzanych konfrontacji, tematów lub obrazów, takich samych w poszczególnych gatunkach
Przewidywalność
Nostalgiczność - filmy odwołują się do historii kultury kraju
Symboliczność
Funkcjonalność - rozrywka jest użyteczna
Film = rytuał?
MANOVICH
1. Reprezentacja numeryczna
- wszystkie obiekty w nowych mediach to ciąg numerków (obraz może być zapisany jako funkcja numeryczna)
- media stają się programowalne
Mamy dwa rodzaje zapisu: analogowy (ciągły) i cyfrowy (nieciągły, można go zmieniać).
Język też jest nieciągły (semiotyka)
Rozwój przemysłu - standaryzacja form
2. Modularność
- obiekty nowych mediów zachowują swoją strukturę bez względu na skalę
Film, HTML etc. - części każdego takiego dokumentu mogą funkcjonować oddzielnie.
3. Automatyzacja
- cyfrowa obróbka umożliwia automatyzację procesów tworzenia, więc wyklucza część intencjonalności
Programy potrafią modyfikować obraz tak, aby wyglądał jak dzieło znanego artysty, poprawiają niedoskonałości itd.; stworzyć szkielet dokumentu i dobrać jego styl; sztuczna inteligencja.
Automatyzacji ulega także udostępnianie mediów - szczególnie przez komputery. Rozwój mediów polega na rozwoju dostępności materiałów, a więc baz danych, wyszukiwarek itd.
4. Wariacyjność (płynność, zmienność)
- wszystkie obiekty obecne w mediach istnieją w teoretycznie nieskończonej liczbie wariantów, ale nie w kopiach
Wariacyjność pozwala na tworzenie odpowiednio dostosowanych baz danych, tworzenie wielu poziomów i interfejsów w bazach; strony dopasowują się o posiadanego przez użytkownika sprzętu; hipertekst. Również nowe wersje, patche i upgrade'y programów są wariantami informacji.
Hipermedia - to te, które wymuszają interaktywność, np. poprzez połączenie niektórych modularnych elementów z innymi obiektami (hipertekst).
Nowe media = indywidualność ponad konformizm
Wariacyjność pozwala na zachowanie przekazu danych niezależnie od ich formy (np. różne formy logo Coca Cola). Jednocześnie istnieje jeden „oryginał”, wersja, którą uznaje się za „matkę” pozostałych (np. pierwsze Gwiezdne Wojny ---> kolejne serie, gry, muzyka etc.).
Pozwalając odbiorcy na dokonywanie wyborów, autor przekazuje mu również część odpowiedzialności za sposób przestawienia świata i ludzkiej kondycji.
5. Transkodowanie
- przekształcenie danych komputerowych w dane zrozumiałe dla człowieka
Nowe media = dwie warstwy przekazu: komputerowa i ludzka (kulturowa)
KINO JAKO NOWE MEDIA
Kino można uznać za jedno z pierwszych nowych mediów, gdyż spełnia podstawowy warunek - od samego początku próbkuje czas. Łączyło też w sobie więcej niż jedno medium, nawet przed telewizją, było więc prekursorem multimediów. Po wrzuceniu filmu w pamięć komputera możemy go oglądać nielinearnie - mamy dostęp do każdej klatki oddzielnie.
MIT CYFRYZACJI
Mimo różnic, zaciera się granica pomiędzy nieograniczoną ilością danych w analogu i skończoną na nośniku cyfrowym - ograniczenie pikselem zostało przełamane.
Jednocześnie niemożliwe jest kopiowanie pliku cyfrowego bez utraty danych - byłoby to zbyt czasochłonne i zabierało zbyt wiele miejsca na dysku.
MIT INTERAKTYWNOŚCI
Nie tylko media komputerowe są interaktywne - inne media sztuki nowoczesnej również. Trzeba pamiętać, że interaktywność to nie tylko reakcja fizyczna.
Wirtualna rzeczywistość mogła być szczytem interaktywności i zaprowadzić nową erę w komunikacji. Czy możliwe jest zrezygnowanie z symboli i języka?
Obywatel Kaine
PŁAŻEWSKI
Trzeci człowiek - film, w którym Welles zagrał (nie reżyserował)
Kino możemy dzielić na przedwellesowskie i powellesowskie.
„Fenomen Wellesa był przełomowym momentem w historii sztuki filmowej”
W. bawi się planami, wykorzystując nawet kilka w jednym ujęciu. Podobnie operuje retrospekcją postaci.
Duży wpływ na kino, zwłaszcza amerykańskie, miała psychoanaliza Freuda. Ważny był też Stroheim jako artysta poruszający te tematy. Welles również - choć może nieświadomie - odnosił się o tego, jego filmy pełne są dwuznaczności. Postaci nie są nigdy do końca nikczemne. Twórca część odpowiedzialności przerzuca na odbiorcę.
MC GOWAN
W filmach Wellesa obiektem pragnień często są banalne przedmioty (różyczka?). Jednak pokazuje się je jako wcielenie pustki i nicości, przez co widz, zaniepokojony, odrzuca film; dzieło okazuje się klapą...
Welles nie zaspokaja pragnienia widza i nie odsłania ostatecznej tajemnicy kryjącej się za głównym bohaterem.
Film pragnienia