4 października 2007 r.
Kultura Języka Polskiego - wykład # 1
Prof. Andrzej Markowski
JĘZYK
Pośrednik w kontaktach międzyludzkich, przekazuje informacje, jest najbardziej wszechstronnym środkiem magazynowania informacji
Środek umożliwiający ekspresję człowieka (wyrażanie uczuć, emocji etc.)
Narzędzie perswazyjne (przekonywanie zarówno do prawdy, jak i do kłamstwa). „ZA POMOCĄ SŁÓW MOŻNA WALCZYĆ, RANIĆ, ALE I ZABIJAĆ!”
Podstawowe narzędzie ludzkiego myślenia (człowiek myśli w języku, najczęściej w ojczystym); Ludzie myślą zdaniami (nawet przeklinają w myśli). Myślenie jest językowe (pytanie, czy jest ono uniwersalne?). Język pozwala na formułowanie swoich myśli na zewnątrz. („Język kłamie głosowi, a głos myślom kłamie; Myśl z duszy leci bystro, nim się w słowach złamie, A słowa myśl pochłoną i tak drżą nad myślą, Jak ziemia nad połkniętą, niewidzialną rzeką.” - Adam Mickiewicz, Wielka Improwizacja)
Dostarcza wiedzy o świecie - kategoryzuje świat np.: określenia zwierzęce w stosunku do człowieka przeważnie są obraźliwe ( „Fałszywy jak kot”, „Wierny jak pies”, „Uparty jak osioł”, „Barania głowa”), co pozwala sądzić, że zwierzęta są w hierarchii niżej niż ludzie; Przyroda jest bardzo często antropomorfizowana („Wiatr wyje”, „Krzak płacze” etc.); Cechy ludzkie przypisywane przedmiotom np. inteligentny samochód, sprytna komórka etc. Rodzaj męskoosobowy jest dominującym, co odzwierciedla kategoryzowanie świata.
Określa sposób myślenia człowieka - od konkretu do abstraktu np. bałwan - niegdyś coś nieociosanego, bryła. Z fizycznych cech, nastąpiło przeniesienie na cechy umysłowe człowieka.
Zwierciadło historii i kultury narodu. Język jako spoiwo narodu. Np. 1.przysięgać - odnosi się do zwyczaju rycerskiego ; 2.smalić cholewki - zwyczaj, gdy kawaler idąc w zaloty smalił (opiekał) buty, aby były czarne, nie brązowe; 3.rozwiązły człowiek - odnosi się do czasów Saskich (za Króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa); 4.wspaniały - ten, który spaniał, stał się jak szlachcic; 5.gromnica - świeca, która chroni od gromu; 6. Wyszedł jak Zabłoci na mydle- legenda o szlachcicu Zabłocki, który chciał handlować mydłem, ale transportował je do Gdańska na tratwach i się rozpuściło.
Tworzy rzeczywistość. Wypowiedzenia: „przysięgam”, „ja ciebie chrzczę” zmieniają rzeczywistość. Literatura kreuje rzeczywistość (np. ulica Kubusia Puchatka, dom Ignacego Rzeckiego).
Dzięki niemu są zabawy słowne, dowcipy, dwuznaczne powiedzenia np. „Zdrada męża ja przeraziła, czy to mąż ja zdradził, czy ona zdradziła?”
KULTURA JĘZYKA POLSKIEGO
Czym jest? KJP to dziedzina, która zajmuje się dbałością o język.
Język jest wartością, ponieważ za jego pomocą porozumiewamy się (,co oznacza, że musimy go opanować), jest zwierciadłem kultury narodowej, tworzy rzeczywistość, ale jest też wartością samą w sobie. O język tak jak o narzędzie, należy dbać, aby się dobrze nim posługiwać. Kultura Języka Polskiego to dbałość o język (uprawa języka) i posługiwanie się nim tak, aby ludzie wzajemnie się rozumieli (np. „następny przystanek jest fakultatywny, a kolejny obligatoryjny”.
Kultura Języka Polskiego:
Zaczyna się tam, gdzie rodzi się świadomość językowa (,gdy pojawiają się pytania o tym, jak mówimy, jak należy mówić i jakimi słowami się posługujemy).
To dbałość o język z uwzględnieniem współczesnej polszczyzny, podparta świadomością językową. Polszczyzna przez ostatnie dwadzieścia lat przeszła wiele przeobrażeń. W odniesieniu do współczesnych czasów wyróżniamy jej trzy rodzaje: 1. Polszczyzna mówiona, 2. Polszczyzna pisana, 3. Polszczyzna zapisana (internetowa).
Kultura języka może być także właściwością pewnych grup społecznych np. kultura języka młodzieży.
Zajmuje się także poradnictwem (porady językowe).
1