Ludwig Wittgenstein, „Tractatus logico-philosophicus”

Pozytywizm logiczny (neopozytywizm) - szkoła filozoficzna, powstała w pierwszej połowie XX wieku w Wiedniu, założenia: oparcie całej wiedzy na danych empirycznych i odrzucenie wszystkiego co nie znajduje oparcia w faktach empirycznych, opisanie tej wiedzy językiem matematyczno-logicznym, sprowadzenie wszystkich nauk do fizyki, lub przynajmniej zastosowanie w nich technik badawczych i opisu matematycznego wziętych z fizyki.

Metafizyka klasyczna (filozofia pierwsza – z gr. τα μετα τα φυσικά – "to, co po fizyce/ponad fizyką") – dziedzina wiedzy ukonstytuowana przez Arystotelesa, rozważająca byt jako byt oraz jego istotne własności i ostateczne przyczyny.

Krytyka metafizyki:

„O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć.” - niemożność stworzenia jakiejkolwiek sensownej teorii bytu; wezwanie do zerwania z wszelką metafizyką w filozofii.

Projekt metafizyki jest absolutny, jej przedmiot leży poza obrębem doświadczenia (co przeczy empirycznej teorii pozytywistycznej), jest nieweryfikowalna i bezsensowna (w kategoriach Wittgensteina) - wszelkie sądy i teorie w jej obrębie są bezsensowne - tzn. nie można ich w żaden sposób zweryfikować faktami; podobnie w etyce - szukanie metafizycznych znaczeń pojęcia dobra i zła nie ma sensu, bo te pojęcia nie mają żadnego przełożenia na fakty empiryczne, analiza logiczna tych pojęć pokazuje, że są one związane z ludzkimi emocjami - poczucia komfortu lub dyskomfortu psychicznego - w skali indywidualnej dobre jest to co ten komfort zwiększa, a w skali społecznej to co zwiększa średni komfort psychiczny analizowanej populacji i do tego należy w praktyce zawęzić całą etykę.

Etyka i estetyka – są tożsame i transcendentalne, tzn. nie orzekają niczego o zewnętrznej rzeczywistości.

Atomizm logiczny - pogląd filozoficzny zakładający możliwość wyjaśnienia prawdy o świecie w oparciu o obserwację naukową (tzw. fakty atomowe) przez szereg zadań elementarnych, a także, że myślenie (sądy ogólne) można rozłożyć na elementarne ("atomowe") sądy, zdania czy pojęcia.

Tezy traktatu:

1. Świat jest wszystkim, co jest faktem.

2. To, co jest faktem — fakt — jest istnieniem stanów rzeczy.

3. Logicznym obrazem faktów jest myśl.

4. Myśl jest to zdanie sensowne.

5. Każde zdanie jest funkcją prawdziwościową zdań elementarnych. (Zdanie elementarne jest funkcją prawdziwościową samego siebie).

6. Ogólna forma funkcji prawdziwościowej ma postać :

7. O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć.

Obrazowa teoria języka:

Świat to suma niepowiązanych ze sobą faktów atomowych, a tezy (zdania) tworzą obraz tego świata. Aby obraz przedstawiał określony fakt, musi on w jakimś stopniu mieć podobną strukturę logiczną jak sam fakt. Nie da się w samym języku wyrazić podobieństwa struktury wypowiedzi z rzeczywistością, można tylko bezpośrednio wskazać na fakt i jednocześnie wypowiedzieć zdanie, które ten fakt opisuje. Próba opisania samego podobieństwa struktury zdania i opisywanego przez niego faktu wymagałaby użycia tego samego języka, w którym zdanie zostało wypowiedziane. Nie można zatem „przekroczyć” własnego języka.

Pozorność problemów filozoficznych: większość z nich znika, gdy próbujemy je precyzyjnie wyrazić, wynikają z niezrozumienia logiki naszego języka.

Definicja ostensywna (deiktyczna) - informująca o znaczeniu (sposobie rozumienia) danego terminu przez wskazanie w jakiś sposób (np. gestem wskazującym) konkretnego egzemplarza (konkretnych egzemplarzy) przedmiotu będącego desygnatem definiowanego terminu; wskazywanie na wzorce (tak pozytywne jak i negatywne) – czyli konkretne desygnaty danego pojęcia – dostarcza jedynie części informacji na temat znaczenia tego pojęcia.

"argument języka prywatnego": wiele problemów wynika jedynie z niewłaściwego użycia pewnych pojęć, z pomyłek w "grach językowych"; przykład: sformułowanie „uczucia prywatne” - nadajemy wyjątkowe znaczenie słowu "prywatne", ignorując to, że słowo "uczucie" zawiera w sobie pewną prywatność, a fakt, że mówimy o uczuciach, znaczy, że widocznie mamy o czym mówić i że owa "prywatność" nie oznacza żadnej tajemniczej własności tychże; obalenie kartezjańskiej wizji pewności zbudowanej na introspekcji.

Język – technika, która daje nam możliwość komunikacji; by wiedzieć, co znaczą słowa, trzeba być w posiadaniu tejże techniki oraz patrzeć na kontekst, w jakim są one przekazane; jeśli język nie oddaje bezpośrednio struktury rzeczywistych faktów, staje się automatycznie pozbawiony logiki i sensu; w języku nie wszystko da się powiedzieć - istnieje cały ogrom tego, o czym należy tylko milczeć.

Forma logiczna – element wspólny dla rzeczywistości i języka, w którym o niej mówimy; pozwala, aby język odwzorowywał rzeczywistość; niewyrażalna; uwidacznia się, lecz nie podlega opisowi.

Zależność między poszczególnymi elementami języka i rzeczywistości przezeń opisywanej:

Język	Świat
nazwa = znak prosty, nie podlega dalszej analizie logicznej	przedmiot = to, co proste i trwałe
zdanie elementarne = konfiguracja nazw	stan rzeczy = konfiguracja przedmiotów
zdanie = funkcja prawdziwościowa zdań elementarnych	sytuacja = możliwość istnienia i nieistnienia stanów rzeczy
zdanie prawdziwe = zdania zgodne z rzeczywistością	fakt = istnienie stanów rzeczy

Zdanie – obraz sytuacji; tak jak poznajemy możliwą sytuację patrząc na model czy rysunek, tak poznajemy ją gdy zrozumiemy opisujące ją zdanie; struktura zdań to struktura logiczna, dlatego zdanie jest obrazem logicznym.

Metoda analityczna: dokonując analizy należy się posługiwać doskonałym symbolizmem, w którym np. różne typy logiczne oznaczane będą przez symbole różnego rodzaju, wieloznaczne słówka typu "jest" zastąpione zostaną przez odpowiednią liczbę różnych symboli; istnieje jedna i tylko jedna całkowita analiza zdania - niezależnie od obranej kolejności, sposobów analizy itp., jej ostateczny rezultat będzie taki sam.

Podział zdań (w sensie gramatycznym) według analizy logicznej:

1. zdania sensowne, pokazujące możliwą sytuację i mówiące, co jest faktem, a zależnie od tego, co jest faktem, prawdziwe lub fałszywe

2. bezsensowne tezy logiki i równania matematyki, zawsze prawdziwe (lub fałszywe), pokazujące logiczną formę rzeczywistości, ale niczego nie mówiące

3. niedorzeczności, które niczego ani nie pokazują, ani nie mówią (domena metafizyki)

Cokolwiek można pomyśleć - i sensownie powiedzieć - jest możliwe, dlatego „Granice mego języka oznaczają granice mego świata”.

Wszystko, co w świecie istnieje lub może istnieć, opisać można za pomocą zdań sensownych. I na odwrót: wszystko, co można opisać za pomocą zdań sensownych, istnieje, lub może istnieć, w świecie. To, co mistyczne, nie należy do świata.