Ucho

Budowa i funkcje

Ucho zewnętrzne składa się z przewodu słuchowego zewnętrznego i małżowiny usznej

Małżowina uszna zbudowana jest z tkanki chrzęstnej sprężystej pokrytej skórą

Przewód słuchowy zewnętrzny odpowiedzialny jest przekazywanie dźwięków pobranych z otoczenia przez małżowinę uszną.

Rozpoczyna się otworem słuchowym zewnętrznym a kończy błoną bębenkową

W skórze przewodu znajdują się gruczoły woskowinowe.

Błona bębenkowa jest błoną łącznotkankową, która może pękać w stanach zapalnych, jej nieprawidłowe zarastanie przy gojeniu i pogrubianie może spowodować zmniejszenie wrażliwości na wibracje i pogorszenie słuchu.

Ucho zewnętrzne przenosi falę dźwiękową do ucha środkowego.

Przewód słuchowy zew jest zbliżoną do piszczałki z jednej strony zamknięta. Błona bębenkowa zamykająca przewód nie jest tak sztywna jak zakończenie piszczałki organowej. Przewód nie ma jedna równoległych ścianek i rozszerza się w pobliżu otwartego końca.

Udział w lokalizacji źródła dźwięku

-przy słyszeniu dwuuszny o lokalizacji źródła dźwięku decydują na ogół różnice pomiędzy dochodzącymi sygnałami z każdego ucha

-połączona rola małżowiny i kanału ucha zew pojawia się przy lokalizacji …

Funkcja ochronna przewodu ma za zadanie zapewnić błonie bębenkowej ochronę przed urazami zapobiegając przed dostaniem się do wnętrza przewodu ciał obcych, zapewni e właściwą temperaturę i odpowiednią wilgotność dla właściwej pracy błony sprężystej.

Ucho środkowe –młoteczek kowadełko strzemiączko i trąbka Eustachiusza Jam bębenkowa odgrodzona jest błoną bębenkową i błoną okienka owalnego. Zawiera kosteczki słuchowe, koniec trąbki słuchowej.

Błona bębenkowa ma kształt w przybliżeniu okrągły i grubość 0,1 mm Przyczepia się do niej młoteczek. Wzmacnia ona sygnał dźwiękowy około 27 razy.

Trąbka Eustachiusza odprowadza do jamy gardłowo nosowej nieprawidłowe wydzieliny, ułatwia transmisję dźwięków przez wyrównanie ciśnień po obu stronach błony bębenkowej, co umożliwia jej prawidłowy odbiór bodźców dźwiękowych.

Układ kosteczek słuchowych jest układem dopasowujących drgania w powietrzu do drgań w płynie ucha wewnętrznego. Podstawową funkcją ucha środkowego jest przeniesienie jak największej energii drgań ze środowiska gazowego do płynnego.

Bez tego układu 98% energii akustycznej uległoby odbiciu.

Dodatkową funkcją ucha środkowego jest ochrona zabezpiecz ucho wewnętrzne przed zbytnimi drganiami, układ dwóch mięśni reguluje pracę kosteczek.

Ucho wewnętrzne

Składa się ono z trzech kanałów zwiniętych w ślimaku. Ślimak przedzielony jest, bowiem przez przegrodę na schody przedsionka, schody bębenka i schody środkowe.

Głównym elementem ucha wewnętrznego jest narząd Cortiego leżący na błonie podstawnej przegrody od strony schodów bębenka. Ślimak zamienia drgania perylimfy na impulsy nerwowe, przekazywanie tych impulsów zachodzi za pomocą nerwu VIII (przedsionkowo-ślimakowego

Błędnik – składa się z trzech półkolistych kanałów błędnika kostnego i dopasowanych do niego przewodów błędnika błoniastego.

Różnice między perylimf i endolimfą pomagają w tworzeniu impulsów elektrycznych. Perylimfa ma o wiele mniejszą ilość jonów potasowych, których stężenie w endolimfie powoduje różnicę potencjałów między płynami, oraz między komórkami - 60mV a endolimfą +80mV

Błona Reisnera – łącznotkankowa membrana na granicy chodów przedsionka i środkowych. Nie a mechanicznego znaczenia, oddziela jedynie perylimfę od endolimfy.

Narząd Cortiego pokryty jest błoną pokrywającą, pod nią jest błona siatkowata, przez którą przenikają rzęski. Ruchy błony pokrywającej są przenoszone na rzęski komórek rzęskowych. Komórki rzęskowe opierają się na komórkach podporowych, są podzielone na zewnętrzne- tworzące trzy rzędy i wewnętrzne tworzącej jeden rząd.

W skład narządu Cortiego wchodzą komórki zmysłowe- rzęsate / rzęskowe oraz komórki tworząc zrąb- podporowe.

Komórki podporowe tworzą różne rzędy i zmiennej wysokości.

Komórki podporowe nie przylegają do siebie dokładnie, występują miedzy nimi przestrzenie tworzące tunele zewnętrzny i wewnętrzny. Komórki podporowe ą różnego typu i wysokości

-komórki falangowe – nazywane kom. Deitersa – są one bardzo wysokie, tworzą trzy do czterech rzędów w centralnej części narządu Cortiego

-jeszcze bardziej centralne, wysokie komórki – filarowe wewnętrzne (niższe) i zewnętrzne – wyznaczają tunel narządu Cortiego

-komórki graniczne Hensena – kilka rzędów walcowatych komórek

-komórki graniczne Klaudiusza – niższe sześcienne komórki w częściach zewnętrznych narządu

Właściwe komórki zmysłowe tworzą w sumie 4 rzędy – 3 zewnętrzne i 1 wewnętrzny. Różnice między nimi dotyczą nie tylko ułożenia w przestrzeni, ale też ułożeniu rzęsek – komórki zewnętrzne maja rzęski ułożone w literkę V; tez szeregu wewnętrznego maja proste szeregi rzęsek.

W ślimaku jest około 3500 wewnętrznych komórek, zaś zewnętrznych około 12 000. Jet to ilość znikoma w porównaniu z ilością komórek foto receptorowych narządu wzroku.

Komórki rzęsate zewnętrzne i wewnętrzne zorganizowane są w dwa filary na błonie podstawnej w pewnej odległości od siebie. Oba Filary nachylają się ku sobie tworząc łuk, ograniczający kanał (tunel) wewnętrzny.

Każda z komórek rzęskowych wewnętrznych ma około 40 rzęsek tworzących proste rzędy, do każdej z tych komórek dochodzi około 20 dendrytów aferentnych przekazujących sygnały na wyższe piętra drogi słuchowej. Każda komórka tworzy kilkanaście zakończeń nerwowych. W wypadku degeneracji ślimaka uszkodzeniu ulegają zarówno włókna jak zakończenia nerwowe. Zamieniają one sygnały akustyczne na nerwowe.

Komórki zewnętrzne charakteryzuje znacznie inny układ rzęsek dochodzą o nich neurony eferentne przenoszące impulsy z mózgu, komórki te mają kształt cylindryczny liczbę jej włosków szacuje się na 80-150 są ułożone w 3-5 rzędów tworzących kształt litery V. Komórki te tworzą od 3(w zakręcie podstawnym) do 5 (w szczytowym) rzędów. Komórki te są stymulowane przez włókna eferentne nerwu ślimakowego, uwypuklają błonę podstawną umożliwiając lepszą percepcje komórek wewnętrznych, pełnią, więc rolę wzmacniacza.

Efekt współdziałania komórek zewnętrznych i wewnętrznych to obniżenie progu słyszenia i zwiększenie czułości narządu Cortiego, oraz wzmocnienie rozróżniania częstotliwości dźwięków.( poprzez strome przesunięcie fali).

Ucho podlega zmianom degeneracyjnym. Głośne dźwięki mogą uszkodzić rzęski komórek rzędów zewnętrznych jak i wewnętrznych

Błona siatkowa umożliwia przechodzenie rzęsek i ich połączenie z błoną nakrywkową,

W trakcie drgań ruchy wykonuje także błona podstawna powodując ruch całego narządu Cortiego i wychylanie się rzęsek komórek rzęsatych.

Oko

Oko to narząd zmysłów przystosowany do odbioru bodźców świetlnych.

Ściana ok zbudowana jest z trzech warstw:

-włóknistej składającej się z twardówki i rogówki

-środkowej naczyniowej składającej się z tęczówki, ciała rzęskowego i naczyniówki

Zewnętrzna błona włóknista:

-twardówka – zwana też białkiem oka – nieprzeźroczysta, biała , zbita,

-rogówka – przeźroczysta, w przedniej części oka

Błona naczyniowa (środkowa, jagodówka):

-część przednia widoczna prze rogówkę dochodząc do jej rąbka nazywana jest tęczówką – jest bardzo indywidualna, zarówno pod względem koloru jak i układu plamek

-ciało rzęskowe- niewidoczne schowane pod twardówką

-naczyniówka

Błona czuciowa – siatkówka

Najbardziej wewnętrzna błona oka, wyścieła naczyniówkę jednak nie jest do niej przyrośnięta

Twardówka

-grubość od o,3mm na równiku, 0,6mm na granicy z rogówką, do 1mm na biegunie tylnym

-z tkanki łącznej włóknistej zawierającej wiele włókien kolagenowych i sprężystych, fibroblasty oraz komórki barwnikowe (z melaniną)

Rogówka

-ma kształt wycinka kuli, przypomina szkiełko od zegarka

-średnicy 11-12 mm

-jest najcieńsza na środku -0,6mm, najgrubsza na obwodzie – 1mm

-część centralna o średnicy 4mm jest bardzo regularna, nazywana jest częścią optyczną

- jest przeźroczysta, nie zwiera naczyń krwionośnych, ani limfatycznych, jej odżywianie odbywa się przez sieć naczyń rąbka rogówki, z płynu komory przedniej oraz przez łzy

-jest bardzo silnie unerwiona, dlatego reaguje natychmiast bólem i łzawieniem na dotyk czy ciało obce, które znajduje się na jej powierzchni

-tworzy ją 5 warstw

1. Nabłonek przedni rogówki

   1. Nabłonek wielowarstwowy płaski

   2. Szybko regenerujący się , wszelkie uszkodzenia są natychmiast usuwane przez znaczną proliferację

2. Blaszka graniczna przednia

   1. Nazywana błoną Bowmana

   2. Jest cienką warstwą włókien kolagenowych

3. Istota właściwa rogówki

   1. Najgrubsza warstwa, dochodząca do 0,9mm

   2. Zbudowana z tkanki łącznej wł. o specyficznych układzie włókien: zawiera kilkadziesiąt do kilkuset warstw włókien włożonych równolegle w obrębie warstwy, warstwy zaś względem siebie ułożone pod kątem,

   3. Pomiędzy warstwami włókien korneocyty –fibroblasty z licznymi spłaszczonymi wypustkami

   4. Obecne są też inne komórki : monocyty, granulocyty, limfocyty

   5. W błonie podstawnej obecny siarczan chondroityny

   6. Brak naczyń

4. Blaszka graniczna tylna

   1. Nagromadzenie włókien kolagenowych tworzących nietypowy układ molekularny w postaci tzw. węzłów i międzywęźli

5. Nabłonek tylny rogówki – śródbłonek komory przedniej oka

   1. Nabłonek jednowarstwowy płaski

-rogówka pełni funkcję ochronną

-najmocniej z całego układu optycznego oka załamuje światło

Tęczówka –

-składa się z kilku warstw

-nabłonek przedni tęczówki

-warstwa graniczna zewnętrzna

-zrąb tęczówki

-warstwa barwnikowa tęczówki

-w środku znajduje się otwór –źrenica, którego szerokość zależna jest od intensywności dochodzącego światła.

-brzeg ustalony tęczówki łączy się z ciałem rzęskowym, a jej brzeg wolny wyznacza źrenicę.

-zawiera naczynia krwionośne oraz ziarna barwnika

-barwa jej zależy od ilości, jakości i rozmieszczenia barwnika

-jest na swojej powierzchni nierówna

-jej główną funkcją jest regulacja dopływu światła do siatkówki

Ciało szkliste

-wypełnia centralną część oka między soczewką a siatkówką

-stanowi 2/3 gałki ocznej

-jest przeźroczystą, galaretowatą substancją w 99% złożoną z wody

-pozbawione jest nerwów i naczyń

Rola ciała szklistego:

-utrzymuje kształt oka

-bierze udział w załamywaniu światła

-amortyzuje wstrząsy i ucisk

-bierze udział w regulacji ciśnienia wewnątrzgałkowego

-dociska siatkówkę do naczyniówki

Z wiekiem dochodzi do zwyrodnieni ciała szklistego

-zwyrodnienie włókienkowe

-spostrzeganie jaśniejszych i ciemniejszych plam

-obkurczanie się – może się odłączyć od tylnego bieguna.

Tworzenie się pustych jam występuje już u 3% ludzi między 10 a 40 rokiem życia.

Soczewka oka

-przejrzysty dwuwypukły twór zlokalizowany wewnątrz oka, za tęczówką, zawieszony na obwódce rzęskowej, łączącej się z wypustkami ciała rzęskowego,

-soczewka załamuje promienie świetlne i jest obok rogówki głównym elementem układu optycznego oka

-poprzez zmianę jej kształtu następuje akomodacja

-zbudowana z wydłużonych komórek - mocnych włókien tworzących koncentryczne blaszki

-soczewka składa się z włóknistej torebki – bezkomórkowej błony, miękkiej części korowej i twardego powstającego po 20 roku życia jądra

-na przodzie występuje nabłonek soczewki jednowarstwowy sześcienny wyższy w miarę zbliżania się do równika soczewki

Komórki soczewki:

-wydłużone 7-8mm i wąskie

-na przekroju sześcioboczne

-zawierają niewiele organelli

- zawierają specyficzne białka – krystaliny alfa, beta i gamma, których układ przestrzenny gwarantuje przeźroczystość soczewki

Degeneracja soczewki związana z wiekiem wyraża się poprzez twardniejące jądra, mętnienie, zabarwianie się na brunatno- żółty kolor, co jest powodem trudności w rozpoznawaniu barw; zmienia się w związku z tym współczynnik załamywania światła co może być powodem powstawania krótkowzroczności soczewkowej.

Soczewka dzięki odpowiedniemu zawieszeniu zmienia swój kształt w zależności od stanu napięcia obwódki rzęskowej regulowanego przez mięsnie ciała rzęskowego, zjawisko to nazywamy akomodacją lub nastawnością.

Ciało rzęskowe:

-silnie unaczynione

-zbudowane głównie z mięśni gładkich

-otacza pierścieniowato obszar leżący za tęczówką, o szerokości około 8mm

-do jego wyrostków rzęskowych przyczepiają się więzadła Zinna, na których zawieszona jest soczewka

-w nabłonku rzęskowym produkowana jest bardzo ważna dla oka ciecz wodnista regulująca przez swój stały przepływ ciśnienie oczne.

Naczyniówka

-pomiędzy twardówką a siatkówką

-składa się z gęstej sieci naczyń krwionośnych o różnej średnicy rozdzielonych niewielką ilością tkanki łącznej, komórek barwnikowych i włókien elastycznych

-głównym jej zadaniem jest odżywianie zewnętrznych warstw siatkówki

-składa się z 4 warstw, od strony twardówki kolejno:

1. Blaszka nad naczyniówkowa

   1. Zbudowana z tkanki łącznej włóknistej , tworzącej blaszki o przebiegu równoległym oddzielone od siebie szczelinowatymi przestrzeniami

   2. Zawiera dużo melanocytów nadających jej brunatne zabarwienie

2. Blaszka naczyniówkowa

   1. Zawiera naczynia tętnicze i żylne o stosunkowo dużej szerokości

   2. Przestrzenie między nimi wypełnia tkanka łączna z licznymi włóknami kolagenowymi i sprężystymi

   3. Zawiera melanocyty

3. Blaszka naczyń włosowatych

   1. Zawiera naczynia włosowate o porowatym śródbłonku

   2. Nie zawiera melanocytów

4. Blaszka podstawna

   1. Inaczej zwana błoną Busha

   2. Zawiera naprzemienne warstwy włókiem kolagenowych i sprężystych oraz warstwę włóknistą błony podstawnej warstwy barwnikowej siatkówki

Siatkówka

-najbardziej wewnętrzna błona gałki ocznej

-przylega mocniej do naczyniówki tylko w okolicy nerwu wzrokowego w pozostałej części przyłożona jest lekko do podłoża, przyciskana do wnętrz oka przez ciało szkliste

-światłoczuła tkanka o złożone budowie, w obrębie bieguna tylnego znajduje się dołek środkowy, w którym wyróżnimy plamkę żółtą – obszar najostrzejszego widzenia,

-w siatkówce zachodzi percepcja, zaczyna się przetwarzanie i przekazywanie bodźców świetlnych

- w siatkówce występuje wiele rodzajów neuronów, ich podstawowe rodzaje to: fotoreceptory (czopki i pręciki), interneurony (komórki dwubiegunowe, poziome, amakrynowe), komórki zwojowe,

Siatkówka składa się z 10 warstw

1. nabłonek barwnikowy

2. warstwa nabłonka wzrokowego - utworzona przez zewnętrzne segmenty czopków i pręcików

3. błona graniczna zewnętrzna

4. warstwa jądrzasta zewnętrzna

5. warstwa splotowata zewnętrzna

6. warstwa jądrzasta wewnętrzna

7. warstwa splotowata wewnętrzna

8. warstwa komórek zwojowych

9. warstwa włókien nerwowych

10. warstwa graniczna wewnętrzna

Czopki:

-komórki zmysłowe siatkówki tworzące obok pręcików jej warstwę nerwowo-nabłonkową

-kształtu butelki

-odpowiedzialne za ostrość wzroku i widzenie barwne

-plamka żółta składa się prawie wyłącznie z czopków, na pozostałym obszarze siatkówki są rzadsze

-każdy czopek dołka środkowego jest połączony indywidualnie z neuronem

-wyróżniamy czopki czerwone, zielone i niebieskie

-maja małą wrażliwość na światło, potrzebują mocniejszych bodźców

Pręciki

-odpowiedzialne za widzenie zarysów przedmiotów i orientację w przestrzeni

-sprawują rolę w widzeniu przy słabym oświetleniu

-jest ich wielokrotnie więcej niż czopków

-jest ich bardzo dużo na obwodzie, nie m ich w okolicy plamki żółtej

Warstwy podczas kierowania się od przodu ku tyłowi:

• skóra

• mięsień okrężny oka

• tarczka

• spojówka.

Strukturą utrzymującą prawidłowy szkielet powieki jest tarczka (łac. tarsus), czyli płytka o grubości około 1 mm zbudowana z tkanki łącznej włóknistej. W jej wnętrzu znajdują się gruczoły łojowei gruczoły potowe, których wydzielina uchodzi na brzeg powieki. Tarczka powieki górnej jest większa niż dolnej.

Od strony wewnętrznej powieka wysłana jest spojówką. Z brzegu występują krótkie, sztywne włosy ułożone w 2 lub 3 rzędy - rzęsy - do których torebek uchodzą ujścia wspomnianych gruczołów.

Obecna po stronie przyśrodkowej wyniosłość (tzw. brodawka łzowa) to miejsce ujścia kanalika łzowego (zobacz też: aparat łzowy).

Tarczka (łac. tarsus) – płaski, wypukły twór ze tkanki łącznej zbitej stanowiący szkielet powieki i nadający jej właściwy kształt. Wyróżniamy dwie tarczki: górną oraz dolną, po jednej w każdej powiece. Do ich powierzchni przedniej przyczepia się przegroda oczodołowa, wiążąc je od góry i boku z brzegiem oczodołu. Wolny brzeg rzęskowy jest prosty i przylega bezpośrednio do mieszków rzęs.

Tarczka górna (tarsus superior), większa, kształtu półowalnego, ma wysokość 10mm w linii środkowej. Dolny brzeg biegnie równolegle do krawędzi powiek, oddalony od niej o ok. 2mm. Tarczka dolna (tarsus inferior), dwukrotnie mniejsza od poprzedniej, jest dostosowana do kształtu powieki dolnej i swym brzegiem dolnym łączy się z mięśniem tarczkowym dolnym.

W tarczkach znajdują się gruczoły tarczkowe (glandulae tarsales), ułożone rzędami, prostopadle do wolnego brzegu powieki. Wydzielają substancję o charakterze łojowym, która uszczelnia zwarte powieki, zapobiegając nadmiernemu parowaniu łez i wysuszeniu oka.

Spojówka (łac. tunica conjunctiva) – narząd dodatkowy oka.

Błona śluzowa pokrywająca:

• wewnętrzną część powiek – spojówka powiek (tunica conjunctiva palpebrarum), która przechodzi w skórę powiek

• zewnętrzną przednią część twardówki (u człowieka biała część oka), oddzielona od niej luźną tkanką łączną – spojówka gałki ocznej (tunica conjunctiva bulbi), która przechodzi w nabłonek przedni rogówki w okolicy jej rąbka.

Obie stykają się tworząc sklepienie spojówki. Między nimi znajduje się worek spojówkowy nawilżany śluzem, wydzieliną gruczołu tarczkowego i łzami. Tworzy, w przyśrodkowym kącie oka migotkę.

Spojówka jest wrażliwa na wszelkiego rodzaju podrażnienia np. zbyt ostre światło lub tarcie brudnymi rękami. Czynniki te mogą prowadzić do wystąpienia stanów zapalnych np.: zapalenie spojówek.

Gruczoł łzowy - (łac. glandula lacrimalis) - to owalny, wielkości około 20 na 12 mm gruczoł, leżący w przednio-górnym kącie oczodołu, w zagłębieniu zwanym dołem gruczołu łzowego (łac. fossa glandulae lacrimalis).
Dzieli się na dwie części:

• część górną - oczodołową (łac. pars orbitalis)

• część dolną - powiekową (łac. pars palbepralis)

z których wychodzą przewodziki wyprowadzające (łac. ducti exectorii) łzy do worka spojówkowego.

Jego produktem są łzy, czyli bezbarwny płyn składający się głównie z wody, chlorku sodu (około 1%) oraz białka (około 0,6%) oraz substancji o działaniu miejscowo odkażającym (np. lizozym). Dzienna ilość wydzielanego płynu wynosi ok 0,5 cm³, a jego zadaniem jest nawilżanie i odkażanie gałki ocznej.