Cholesterol - co trzeba o nim wiedzieć

Cholesterol jest substancją niezbędną dla nas. To, co zewsząd słyszymy, że cholesterol szkodzi zdrowiu, jest przyczyną chorób serca itd., jest prawdą, ale bez przesady. Patologie powstają zarówno gdy mamy go nadmiar, ale problemy pojawiają się także gdy obserwuje się jego deficyt. Cholesterol jest nam potrzebny do syntezy hormonów, witaminy D i produkcji kwasów żółciowych.

Co to jest cholesterol?
Jest to substancja lipidowa (tłuszczowa), która buduje m.in. błony komórkowe. Jako, że jest tłuszczem, nie rozpuszcza się w wodzie, natomiast łączy się z białkami, tworząc związki zwane lipoproteinami, z których znamy frakcje LDL i HDL. Mamy także dwa rodzaje cholesterolu:
endogenny, czyli wytwarzamy go sami w skórze, wątrobie i jelitach
egzogenny, dostarczany z pożywieniem.

Jedynie 20% cholesterolu dostarczamy sobie z zewnątrz, pozostałe ilości produkuje sam organizm.
Wydalamy go z ustroju w postaci kwasów żółciowych, które powstają w wątrobie. Dzięki normalnej zawartości cholesterolu we krwi, możliwa jest produkcja hormonów płciowych, kory nadnerczy i witaminy D, która jak wiemy, odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforową.

Co to jest frakcja LDL?
Jest to rodzaj lipoprotein (substancji tłuszczowo-białkowej), charakteryzujących się obecnością cholesterolu o małej gęstości. To tzw. „zły cholesterol”. W tych cząsteczkach znajduje się on w dużej ilości i ma małą otoczką białkową, dzięki czemu łatwo przechodzi do krwi. Krąży po organizmie i odkładają się w naczyniach krwonośnych, czego skutkiem jest tworzenie się blaszki miażdżycowej i zwapnień arterii. Dobrze gdy znajduje się on w granicach norm.

Co to jest frakcja HDL?
To lipoproteiny które mają mniej cholesterolu i posiadają większą otoczkę białkową, niż LDL. Cholesterol występujący w takiej cząsteczce, charakteryzuje się wysoką gęstością. On także przenika do krwiobiegu, ale nie odkłada się w naczyniach. Gdy spotyka na swojej drodze LDL, „zmiata” go i przyłącza do siebie. Taki „kompleks cholesterolowy” wędruje do wątroby. Tam z kolei zmienia się w kwasy tłuszczowe lub inne lipoproteiny. Ze względu na to, że HDL obniża poziom LDL, został nazwany „dobrym cholesterolem”.

Gdzie występuje cholesterol i w jakiej ilości?
Zawartość przedstawiono w gramach na 100 gram produktu spożywczego.
Smarowidła:

• masło – 248

• margaryna – 0

Produkty zwierzęce:

• całe jajko – 600

• żółtko jaja – 1790

• cielęcina – 70

• wieprzowina – 75

• wołowina – 55

• kurczak: noga – 83, pierś – 64

• wątroba wieprzowa – 291

• wątróbki drobiowe – 380

• pasztet – 125

• kaszanka -100

Jaka jest norma cholesterolu we krwi?

• Cholesterol całkowity: > 120 a < 200 mg/dl

• LDL: <135 mg/dl

• HDL: dla kobiet >40 mg/dl, dla mężczyzn >35 mg/dl

Cholesterole i trójglicerydy - cz. 1: Hiperlipidemia

Podwyższony poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów jest groźny dla naszego zdrowia. Skutkuje poważnymi zaburzeniami, jak np. tworzenie się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, odkładaniem się kamieni w pęcherzyku żółciowym. W efekcie dochodzi do zawałów serca, udarów mózgu, kamicy pęcherzyka żółciowego i uszkodzenia wątroby.

Cholesterol jest nam wbrew pozorom potrzebny do prawidłowego funkcjonowania. Jeżeli mamy go w sam raz, nie jest szkodliwy. Nasz ustrój wykorzystuje go m.in. do produkowania hormonów płciowych, nadnerczy, a także witaminy D3 i kwasów żółciowych – potrzebnych do trawienia tłuszczów. Tworzy osłonki mielinowe komórek nerwowych oraz ściany i błony komórkowe. Cholesterol nie jest rozpuszczalny w wodzie, dlatego też we krwi podłącza się do białek, trójglicerydów i fosfolipidów. Takie kompleksy nazywane są lipoproteinami.



Źródła cholesterolu
Nasz organizm ma taką zdolność, że sam potrafi sobie wytworzyć cholesterol. Dochodzi do tego w wątrobie (cholesterol endogenny – pochodzący z organizmu). Dostarczamy go także z pożywieniem (cholesterol egzogenny – pochodzący z zewnątrz organizmu), zjadając produkty zwierzęce – mięso, smalec, żółtko jaj, mleko, masło. Dzienna dawka cholesterolu nie powinna przekraczać 300 mg.

Gospodarka lipidowa
Lipidogram (profil lipidowy) to badanie, które mówi nam, jak działa gospodarka tłuszczowa organizmu. Do tego testu potrzebna jest krew pobrana z żyły. Oto parametry, które służą do oceny lipidogramu:

Cholesterol całkowity – (TChol) to całkowita ilość cholesterolu krążąca w osoczu krwi (LDL (lipoproteiny o małej gęstości) zawierają go około 60%, HDL (lipoproteiny o dużej gęstości) 30%, VLDL (lipoproteiny o bardzo małej gęstości) 10%);
NORMA: <200 mg/dl

Lipoproteiny:

• LDL – (LDL-Chol) lipoproteiny o małej gęstości, znane nam bardziej jako „zły cholesterol”, jego nadmiar sprzyja odkładaniu się cholesterolu w naczyniach krwionośnych, co zwykle skutkuje miażdżycy, która jest przyczyną zawałów serca i udarów mózgu;                  NORMA: <135 mg/dl

• HDL – (HDL-Chol) lipoproteiny o dużej gęstości „dobry cholesterol”, cząsteczki HDL zbierają zły cholesterol z komórek organizmu i przenoszą go do wątroby, dlatego też zawdzięcza się im działanie przeciwmiażdżycowe;                                                                                  NORMA: dla kobiet >40 mg/dl, dla mężczyzn >35 mg/dl

Trójglicerydy, triglicerydy – (TRG), są to cząsteczki zbudowane z kwasów tłuszczowych i glicerolu; ich nadmiar grozi chorobą niedokrwienną serca na skutek miażdżycy, szczególnie gdy wartości HDL są obniżone;
NORMA: 35-150 mg/dl.

Kiedy mówimy o hiperlipidemii?
Hiperlipidemia to taki stan, w którym poziom frakcji cholesterolu i trójglicerydów ulega podwyższeniu (za wyjątkiem HDL). Często występuje u ludzi otyłych (głównie typ brzuszny – otyłość typu „jabłko”, typowa dla mężczyzn), prowadzących osiadły tryb życia, z zespołem polimetabolicznym X, niedoczynności tarczycy, cholestazie, cukrzycy, schorzeniach nerek, przewlekłym stresie, przewlekłym zapaleniu trzustki, w ciąży, przy stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Jak leczy się hiperlipidemię?
Na początku terapia obejmuje modyfikację stylu życia – wzmożenie aktywności fizycznej, urozmaicona, lekkostrawna dieta, z ograniczeniem produktów zawierających zły cholesterol. Jeżeli to nie pomaga, lekarz przepisuje środki farmaceutyczne albo statyny (Lipobay, Sortis, Atoris, Zocor, Simvasterol, Lovastin), albo fibraty (Apo-Feno, Lipanor, Lipanthyl, Fenoratio), których zadaniem jest unormowanie gospodarki lipidowej.
Statyny rzadko, ale mogą powodować uszkodzenia mięśni. Ich ból, zmęczenie, złe samopoczucie często interpretuje się jako działanie niepożądane leku, a tymczasem mogą to być sygnały o tym, że coś niedobrego dzieje się z mięśniami. Badania laboratoryjne zwykle są w normie, jedynie biopsja mięśnia może coś wnieść do diagnostyki.

Profilaktyka hiperlipidemii:

• Zmiana diety (warzywa, owoce, woda mineralna, ryby, owoce morza, oliwa z oliwek, ciemne pieczywo, margaryny; z umiarem mięso, nabiał, jaja; dieta śródziemnomorska; włączenie szczególnie żurawiny, grejpfrutów i wytrawnego wina, które również pozytywnie wpływają na gospodarkę tłuszczową ustroju)

• Wzmożenie aktywności fizycznej (minimum trzy razy w tygodniu po trzydzieści minut; bieganie, pływanie, jazda na rowerze, aerobic, gimnastyka)

• Obniżenie masy ciała (dieta + wysiłek fizyczny) nawet z pomocą fachowców.

• Rezygnacja z palenia tytoniu, który obniża poziom dobrego cholesterolu.

• Unikanie sytuacji stresowych, zastosowanie technik relaksacji.

• Leczenie chorób, którym towarzyszy podwyższony poziom cholesterolu.

• Badania kontrolne – zbadaj poziom cholesterolu w wieku 20 lat, później co 3-4 lata

Katarzyna Ziaja