15. Wieś i chłopi

W VIII wieku rozpoczął się okres wzrostu demograficznego i gospodarczego w Europie Zachodniej; przyczyną tego było wygaśnięcie epidemii dżumy; przyrost naturalny umożliwił zwiększenie areału upraw i rozwinięcie się rolnictwa;

Nowe ziemie zaczęto pozyskiwać z karczunku lasów; bardziej wykorzystywano także ziemie już użytkowane; w VIII na północ od Alp zaczęła rozwijać się trójpolówka; pole dzielono na trzy części, jedną obsiewano zbożem jarym, drugie oziminą, trzecia leżała ugorem; co roku następowała rotacja tych ziem; metoda ta przynosiła zdecydowanie więcej plonów niż stosowana do tej pory dwupolówka; trójpolówka racjonalniej wykorzystywała pracę ludzką; czas zasiewów był rozłożony na dwie pory, wiosnę i jesień;

W świecie karolińskim rozpowszechnił się młyn wodny oraz pług; ten nowy pług nie tylko spulchniał glebę, ale też ją odwracał;

W rozwoju gospodarczym wielką rolę odegrała wielka własność ziemska; władał nią król, dostojnik kościelny lub jakiś możny; właściciel taki mógł osobiście uprawiać swoją ziemię (tzw. rezerwa pańska) lub ograniczał się do przyjmowania świadczeń od osadzonych na niej chłopów;

Świadczenia na rzecz pana to były daniny, głównie w naturze, dużo rzadziej w pieniądzach; od VIII wieku zaczęto żądać od nich pańszczyzny;

W tym momencie wykształciła się wielka włość dominialna; właściciel opierał swoje gospodarstwo na pracy rolników osadzonych na osobnych działkach jego gruntu;

To właśnie wielkie własności ziemskie prowadziły najbardziej intensywną działalność ekonomiczną; sprzyjała temu koncentracja w jednym ręku rezerw ludzkich i środków materialnych; w tych wielkich domenach najszybciej rozprzestrzeniały się nowinki techniczne;

Od czasów merowińskich wielka własność ziemska rozrastała się, najczęściej kosztem własności alodialnej; do pana zgłaszali się ludzie szukający środków do życia; mogli oni zamieszkać na dworze i zasilić czeladź albo też dostać ziemię pod uprawę w formie prekarii; w zamian za to byli zobowiązani do świadczeń na rzecz pana;

Zdarzało się także, że drobny rolnik przekazywał swoją ziemię panu i w zamian otrzymywał ją jako prekaria;