Fizjologia – autonomiczny układ nerwowy
1. Ogólna charakterystyka układu autonomicznego: lokalizacja ośrodków, budowa i właściwości łuków odruchowych.
Układ autonomiczny zwany także wegetatywnym jest tą częścią, OUN która odbiera i przetwarza informacje z receptorów zlokalizowanych w obrębie narządów wewnętrznych. Jest on odpowiedzialny za wytwarzanie odpowiedniej reakcji na bodźce mechaniczne, chemiczne oraz emocjonalne. Wspólnie z układem dokrewnym wpływa on na utrzymanie homeostazy( zachowania się odpowiedniego narządów) w wyniku zmian czynników środowiska zewnętrznego. Co więcej ściśle współpracuje z somatycznym układem nerwowym co jest łatwo zauważalne w odruchach autonomiczno- somatycznych lub somatyczno-autonomicznych. Łatwo, więc domyśleć się, że jest to układ bazujący na odruchach.
ŁUK ODRUCHOWY UKŁADU AUTONOMICZNEGO
1) Budowa – jak każdy odruch składa się z charakterystycznych elementów takich jak :
a) receptor – zazwyczaj zlokalizowany w ścianie narządu wrażliwy na różnego rodzaju bodzce mechaniczne i chemiczne
b) neuron aferentny – czuciowe włókna nerwów trzewnych prowadzą impulsacje z receptorów do wyższych pięter układu nerwowego do których należą
c) wyższe piętra układu nerwowego( analizatory)
- kora mózgowa
- układ limbiczny
- podwzgórze – neurony przechodzą albo bezpośrednio przez podwzgórze albo po wcześniejszej interpretacji docierają do podwzgórza. Podwzgórze jest naczelnym zwojem autonomicznego układu nerwowego, które wysyła informacje pobudzające do neuronów przedzwojowych zlokalizowanych w
d1) pniu mózgu w obrębie jąder nerwów czaszkowych (układ przywspółczulny)
d2) jąder pośrednio bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego.
e) neurony przedzwojowe tworzą synapsy z neuronami zazwojowymi, których ciała znajdują się w obrębie pnia współczulnego lub zwojów współczulnych, lub dla układu przywspółczulnego zwojów przywspółczulnych. Włókno zazwojowe prowadzi informacje do efektora
2) Cechy odruchu: Ze względu na połączenie synaptyczne w obrębie neuronu eferentnego oraz na pozbawienie włókien zazwojowych osłonki mielinowej informacje w obrębie odruchu autonomicznego przewodzone są zdecydowanie wolniej niż w odruchu somatycznym
PODZIAŁ UKŁADU AUTONOMICZNEGO
1) układ współczulny
2) układ przywspółczulny
3) układ czuciowy
4) układ enteryczny
LOKALIZACJA OŚRODKÓW:
NA POZIOMIE RDZENIA KRĘGOWEGO
· Regulacja średnicy źrenicy,
· podstawowego napięcia ściany naczynia,
· wydzielania potu.
· ośrodki oddawania moczu i stolca
· ośrodki odruchów płciowych (erekcji i ejakulacji)
NA POZIOMIE PNIA MÓZGU
· Hamowanie czynności serca,
· pobudzenie wydzielania łez, śliny nasilenie sekrecji soku żołądkowego, trzustkowego i żółci,
· nasilenie perystaltyki żołądka i jelita cienkiego (jądra n. X);
· Ośrodek naczyniowo-ruchowy - odruchowa regulacja światła naczynia, regulacja ciśnienia tętniczego;
· Ośrodek oddechowy
· W rdzeniu przedłużonym ośrodki odruchów ssania, żucia, połykania, kichania, kaszlu, wymiotnego;
· W śródmózgowiu ośrodek odruchu z źrenic oraz akomodacji oka
2. Organizacja czynnościowa układu współczulnego.
Układ współczulny – sympatyczny jest pod względem funkcji układem antagonistycznym w stosunku do układu przywspółczulnego. Ośrodki: jądra pośrednio boczne rdzenia kręgowego we fragmencie od C8 do L3
W obrębie jąder pośrednio bocznych znajdują się ciała neuronów wrzecionowatych przedzwojowych. Wychodzą one wspólnie z nerwami rdzeniowymi przez korzenie brzuszne z rdzenia kręgowego i w obrębie nerwów somatycznych jako tzw. gałęzie łączące białe (osłonięte osłonką mielinową) podążają do pnia współczulnego zlokalizowanego do przody od kręgosłupa. Pień sympatyczny składa się z licznych połączonych ze sobą zwojów współczulnych dzięki czemu możemy wyróżnić:
1) 3 zwoje części szyjnej
2) 11-12 zwojów części piersiowej
3) 3-4 zwoje części lędźwiowej
4) 4-5 zwojów części krzyżowej
5) 1 zwój części ogonowej
W obrębie zwojów pnia współczulnego dochodzi do połączeń synaptycznych między neuronami przedzwojowymi i zazwojowymi. Charakterystyka połączenia:
dywergencja – zakończenia aksonów jednego neuronu przedzwojowego dywergują na wiele neuronów zazwojowych. 1 na 15
konwergencja – na jeden neuron zazwojowy konwerguje wiele neuronów przedzwojowych.
neuron zazwojowy ma tylko jedna wypustkę aksonalną. Co więcej neuron przedzwojowy nie musi tworzyć od razu połączenia z neuronem zazwojowym, może on kierować się do góry lub w dół wzdłuż pnia łącząc się synaptycznie z neuronami dalej położonych zwojów.
Ostatecznie wszystkie neurony zazwojowe poprzez gałązki łączące szare łączą się z nerwami rdzeniowymi i wędrują na obwód do narządów wykonawczych.
Neurony przedzwojowe nie muszą tworzyć połączeń synaptycznych w obrębie pnia, mogą jedynie przechodzić przez zwoje i docierać do samodzielnych zwojów układu współczulnego jak zwoje krezkowy górny i dolny czy trzewny, szyjny górny, szyjno-piersiowy. Z nich w postaci włókien zazwojowych kierują się do narządów wykonawczych.
3. Czynność rdzenia nadnerczy.
Rdzeń nadnerczy należy do układy współczulnego (podobnie jak zwoje współczulne pochodzi z grzebienia nerwowego). Wskutek pobudzenia rdzenia nadnerczy przez przedzwojowe włókna cholinergiczne uogólnia się działanie układu współczulnego, np. podczas stresowej aktywnej reakcji emocjonalno-obronnej. Rdzeń nadnerczy można traktować jak zwój współczulny. Komórki chromochłonne (chromafinowe) rdzenia nadnerczy syntetyzują, magazynują i wydzielają do krwi aminy katecholowe, głównie adrenalinę (70-80%) i noradrenalinę (20-30%). Uwalnianie amin katecholowych jest regulowane na drodze:
bezpośredniej (nerwowej) – pętla podwzgórzowo- nadnerczowa (bodziec – podwzgórze – j. pośrednio- boczne rdzenia kręgowego – rdzeń nadnerczy)
pośredniej (hormonalnej) – w wyniku działania hormonów przysadkowych
4. Synteza i unieczynnianie amin katecholowych.
Aminy katecholowe są syntetyzowane z aminokwasu – tyrozyny:
L-tyrozyna – (hydroksylaza tyrozynowa) – L-DOPA
L-DOPA – (DOPA-dekarboksylaza) – dopamina
dopamina – (β-hydroksylaza dopaminy) – noradrenalina
noradrenalina – (dekarboksylaza) – adrenalina
Włókna zazwojowe współczulne – noradrenalina. Rdzeń nadnerczy – adrenalina (80%) i noradrenalina (20%).
Unieczynnianie NA:
• wychwyt zwrotny przez zakończenia neutralne
• wychwyt przez inne tkanki, np.. tkankę łączną
• wypłukiwanie z krwią z następowym rozkładem przez enzymy: O-metylotransferazę katecholową (COMT) i monoaminooksydazę
• wydalanie z moczem
5. Receptory i mediatory układu współczulnego
Jak wiadomo w układzie współczulnym znajdują się zarówno neurony przedzwojowe jak i neurony zazwojowe dlatego mówiąc o neuroprzekaźnikach oraz receptorach musimy rozważyć obydwa rodzaje neuronów
NEURON PRZEDZWOJOWY
1) w przekazaniu informacji z neuronu przedzwojowego na zazwojowy uczestniczy ACETYLOCHOLINA, która produkowana jest w ciele neurony i transportowana do jego zakończeń aksonalnych. W momencie depolaryzacji błony presynaptycznej i fuzji pęcherzyków z ACETYLOCHOLINĄ dochodzi do jej wydzielenia do błony postsynaptycznej. RECEPTOREM BŁONY POSTYNAPTYCZNEJ jest receptor TYPU N- nikotynowy. Receptory te można pobudzać NIKOTYNĄ a hamować aminami czwartorzędowymi np. HEKSAMETONIUM
2) W zwojach oprócz synaps bezpośrednich istnieją także neurony wstawkowe. Wydzielają one DOPAMINĘ, która działa na receptory DOPAMINERGICZNE – powodując zahamowanie pobudzenia neuronu postsynaptycznego
POŁĄCZENIE SYNAPTYCZNE MIĘDZY NEURONEM ZAZWOJOWYM A EFEKTOREM
Neurony zazwojowe zakończone są charakterystycznymi uwypukleniami zwanymi żylakowatościami. Zawierają one pęcherzyki z ATP związanym z NORADRENALINA, oraz pęcherzyki z NEUROPEPTYDEM Y. Uwalniane są one do szczeliny synaptycznej na drodze egzocytozy i działają na swoiste receptory. Są to receptory ALFA 1 ALFA 2 BETA 1 i BETA 2.
RECEPTORY ALFA:
1) silniej działają na adrenalinę niż noradrenalinę
2) Są blokowane farmakologicznie przez FENTOLAMINĘ i FENOKSYBENZAMINĘ
RECEPTORY BETA:
1) działają jednakowo na noradrenalinę i adrenalinę
2) Brokerem B1 jest PRAKTOLOL
3) Blokerem B2 jest ATENOLOL
4) Blokerem obydwu jest PROPRANOLOL
5) B1 występuje tylko w sercu
BLOKOWANIE ZWROTNE
Receptory adrenergiczne mogą być hamowane przez niedostatek adrenaliny lub noradrenaliny. Dzieje się tak, ponieważ w błonie presynaptycznej 2 połączenia znajdują się receptory alfa 1, które zwrotnie wychwytują te aminy. Dzieje się tak zarówno w układzie współczulnym jak i przywspółczulnym. Wychwycenie przez receptor alfa 2 noradrenaliny powoduje zaprzestanie fuzji pęcherzyków z noradrenaliną do błony presynaptycznej.
6. Rozmieszczenie receptorów α i β w poszczególnych narządach.
Wyróżnia się receptory adrenergiczne:
• α1– znajdują się w błonie miocytów naczyń krwionośnych, oskrzeli i przewodu pokarmowego
reagują na NA silniej niż na A
blokowane przez: propranolol, fentolaminę, fenoksybenzaminę
występowanie: m. zwieracz źrenicy, tt. wieńcowe, tt. skórne, tt. mięśniowe, tt. mózgowe, tt. płucne, tt. trzewne, tt. nerkowe, gruczoły oskrzelowe, żyły, mm. żołądka i zwieracze, mm. jelit i zwieracze, nerki (wchłanianie zwrotne), m. zwieracz wewnętrzny cewki moczowej, moczowód, macica, narządy płciowe zewnętrzne, mm. napinające włosów, gruczoły potowe, torebka śledziony, wątroba, trzustka (wydzielanie zewnętrzne), adipocyty, ślinianki, gruczoły łzowe
• α2– znajdują się w błonie miocytów naczyń krwionośnych, oskrzeli i przewodu pokarmowego; znajdują się także w błonie presynaptycznej
reagują na NA silniej niż na A
blokowane przez: propranolol, fentolaminę, fenoksybenzaminę
występowanie: tt. wieńcowe, tt. skórne, tt. trzewne, tt. nerkowe, mm. żołądka, mm. jelit, gruczoły jelitowe, nerki (wchłanianie zwrotne), trzustka (wydzielanie insuliny i glukagonu i wydzielanie zewnętrzne), gruczoły łzowe
• β1– znajdują się w m. sercowym
reagują jednakowo na NA i na A
blokowane przez: praktolol, propranolol, atenolol
pobudzane przez: izoproterenol
występowanie: węzeł zatokowo-przedsionkowy, przedsionki, węzeł przedsionkowo-komorowy, komory, tt. trzewne, tt. nerkowe, mm. jelit, adipocyty (też receptory β3), szyszynka
• β2 - znajdują się w miocytach naczyń, oskrzeli i jelit
ich pobudzenie powoduje rozkurcz mm. gładkich
reagują na A silniej niż na NA
blokowane przez: atenolol i propranolol
pobudzane przez: izoproterenol i pindolol
występowanie: m. rzęskowy, węzeł zatokowo-przedsionkowy, przedsionki, węzeł przedsionkowo-komorowy, komory, tt. wieńcowe, tt. mięśniowe, tt. trzewne, tt. nerkowe, oskrzela, gruczoły oskrzelowe, żyły, mm. żołądka, mm. jelit, pęcherzyk i drogi żółciowe, nerki (renina), m. wypieracz moczu, macica, torebka śledziony, wątroba, trzustka (wydzielanie insuliny i glukagonu), ślinianki, szyszynka
7. Działanie układu współczulnego na poszczególne narządy.
• skurcz m. rozwieracza źrenicy
• skurcz m. rzęskowego (akomodacja)
• przyspieszenie akcji serca (węzeł zatokowo-przedsionkowy)
• wzrost kurczliwości m. przedsionków i prędkości przewodzenia
• przyspieszenie akcji serca (węzeł przedsionkowo-komorowy) i wzrost przewodnictwa
• wzrost kurczliwości i wzrost przewodnictwa m. komór
• ogniska ektopiczne w sercu
• zwężenie lub rozszerzenie tt. wieńcowych
• zwężenie tt. skórnych
• zwężenie lub rozszerzenie tt. mięśniowych
• zwężenie tt. mózgowych
• zwężenie lub rozszerzenie tt. płucnych
• zwężenie lub rozszerzenie tt. trzewnych
• zwężenie lub rozszerzenie tt. nerkowych
• rozszerzenie oskrzeli
• zahamowanie lub pobudzenie wydzielania gruczołów oskrzelowych
• zwężenie lub rozszerzenie żył
• zmniejszenie perystaltyki i tonusu żołądka
• skurcz zwieraczy żołądka
• hamowanie wydzielania soku żołądkowego
• zmniejszenie perystaltyki i tonusu jelita
• skurcz zwieraczy jelita
• hamowanie wydzielania soku jelitowego
• rozkurcz pęcherzyka i dróg żółciowych
• wzrost wchłaniania zwrotnego w nerce
• wzrost wydzielania reniny
• rozkurcz m. wypieracza moczu
• skurcz m. zwieracza wewnętrznego cewki moczowej
• wzrost perystaltyki i tonusu moczowodu
• skurcz ciężarnej, rozkurcz nieciężarnej macicy
• wytrysk nasienia
• skurcz mm. napinających włosów
• słaby wzrost pocenia
• skurcz lub rozkurcz torebki śledziony
• glikogenoliza lub glikogenogeneza w wątrobie
• zmniejszenie wydzielania zewnętrznego trzustki
• zmniejszenie lub zwiększenie wydzielania insuliny i glukagonu przez trzustkę
• lipoliza
• wydzielanie gęstej śliny
• wydzielanie amylazy
• wydzielanie gruczołów łzowych
• wzrost syntezy i wydzielania melatoniny
8. Organizacja czynnościowa układu przywspółczulnego.
Układ przywspółczulny pod względem czynnościowym jest zupełnym antagonistą układu współczulnego. Podlega on tak jak poprzedni działaniu podwzgórza lecz jego anatomiczna organizacja jest zupełnie inna. Układ przywspółczulny można podzielić na 2 charakterystyczne części. Część mózgową i część rdzeniową.
Część mózgowa to:
1) jądro dodatkowe nerwu okoruchowego. Z niego wychodzą neurony przedzwojowe nerwu 3 które kierują się do zwoju rzęskowego. Tutaj przełączają się na neurony zazwojowe i zaopatrują mięsień zwieracz źrenicy i mięsień rzęskowy.
2) Jądro ślinowe górne. Jest to jądro przywspółczulne nerwu twarzowego. Włókna biegną jako nerw skalisty większy i dochodzą do zwoju skrzydłowo podniebiennego oraz jako struna bębenkowa i dochodzą do zwoju podżuchwowego. Biorą udział w unerwieniu mięśni, gruczołów , błony śluzowej podniebienia i jamy nosowej oraz gruczoł łzowy i ślinianki podjęzykową i podżuchwową
3) Jądro ślinowe dolne – jest to jądro przywspółczulne nerwu językowo gardłowego. Włókna przedzwojowe biegną w obrębie tego nerwu aby odgałęzić się jako nerw skalisty mniejszy biegnący do zwoju usznego. Dalej poprzez odgałęzienie nerwu trójdzielnego czyli nerw uszno-skroniowy dochodzą do ślinianki przyuszniczej.
4) Jadro grzbietowe nerwu błędnego. Ma największe znaczenie ponieważ unerwia przywspółczulnie niemal całą okolicę klatki i brzucha. Włókna przedzwojowe biegną wspólnie z nerwem błędnym i rozgałęziają się z jego gałęziami. Włókna zazwojowe pochodzą od zwojów zlokalizowanych w ścianach unerwianych narządów. Nerw błędny zaopatruje przewód pokarmowy od przełyku do zgięcia śledzionowego okrężnicy wraz z żołądkiem jelitami wątrobą trzustką śledzioną nerkami oskrzelami płucami tchawicą krtanią sercem i ich naczyniami.
Część rdzeniowa – to neurony pochodzące od jądra pośrednio przyśrodkowego rdzenia w segmencie S2-S4. Wypustki jako tzw. nerwy trzewne miedniczne dochodzą do splotów miednicznych gdzie zachodzi przełączenia na zazwojowe neurony. Zaopatrują
1) esicę
2) okrężnica poprzecza 1/3
3) prostnicę
4) pęcherz moczowy
5) narządy płciowe
6) macica i przydatki
7) naczynia w obrębie miednicy mniejszej.
9. Synteza i unieczynnianie acetylocholiny.
W organizmach żywych związek ten jest neuromediatorem syntetyzowanym w neuronach cholinergicznych. Prekursorem acetylocholiny jest cholina, która przenika z przestrzeni międzykomórkowej do wnętrza neuronów.
Cholina ulega estryfikacji, tj. przyłączeniu reszty kwasu octowego do acetylocholiny przy udziale enzymu acetylotransferazy cholinowej. Powstała acetylocholina jest uwalniana z zakończeń presynaptycznych do przestrzeni synaptycznej przez dopływające impulsy nerwowe, a część jej jest magazynowana w ziarnistościach neuronów. Po wydzieleniu z zakończeń presynaptycznych acetylocholina działa na receptory znajdujące się w zakończeniach postsynaptycznych i jest bardzo szybko rozkładana przez enzym acetylocholinesterazę.
10. Cholinergiczne receptory muskarynowe i nikotynowe. Zwojowe i pozazwojowe substancje pobudzające oraz blokujące receptory.
Receptory cholinergiczne typu N (nikotynowe):
• receptory jonotropowe
• receptory typu N1: budowane z 5 podjednostek; występują w synapsach nerwowo-mięśniowych
• receptory typu N2: zbudowane z 2 podjednostek; występują w zwojach autonomicznych i CNS
• pobudzane przez: acetylocholine (Ach) i nikotynę (w małych dawkach)
• blokowane przez: nikotynę (w dużych dawkach), czwartorzędowe aminy metylowe, np. heksametonium, oraz tubo kurarynę (rec. N1)
Receptory cholinergiczne typu M (muskarynowe):
• receptory metabotropowe
• receptory typu M1: występują w narządach efektorowych
• receptory typu M2: występują w błonie presynaptycznej
• pobudzane przez: Ach, muskarynę, VIP, galaninę (rec. M2)
• hamowane przez: atropinę i prezerpinę
11. Działanie układu przywspółczulnego na poszczególne narządy.
• skurcz m. zwieracza źrenicy
• rozkurcz m. rzęskowego (akomodacja)
• zwolnienie rytmu serca (węzeł zatokowo-przedsionkowy)
• zmniejszenie kurczliwości m. przedsionków i zwykle wzrost przewodnictwa
• spadek przewodnictwa w węźle przedsionkowo-komorowym
• zmniejszenie kurczliwości m. komór i spadek przewodnictwa
• zwężenie tt. wieńcowych
• rozszerzenie tt. skórnych
• rozszerzenie tt. mięśniowych
• rozszerzenie tt. mózgowych
• rozszerzenie tt. płucnych
• zwężenie oskrzeli
• pobudzenie gruczołów oskrzelowych
• wzrost perystaltyki i tonusu żołądka
• zwykle rozkurcz zwieraczy żołądka
• pobudzenie wydzielania soku żołądkowego
• zwiększenie perystaltyki i tonusu jelita
• rozkurcz zwieraczy jelit
• pobudzenie wydzielania soku jelitowego
• skurcz pęcherzyka i dróg żółciowych
• skurcz m. wypieracza moczu
• rozkurcz m. zwieracza wewnętrznego cewki moczowej
• zwykle wzrost perystaltyki i tonusu moczowodów
• zmienny wpływ na macicę
• erekcja narządów płciowych zewnętrznych
• uogólnione pocenie
• wzrost syntezy glikogenu w wątrobie
• zwiększenie wydzielania zewnętrznego trzustki
• zwiększenie wydzielania insuliny i glukagonu
• obfite wydzielanie wody przez ślinianki
• wydzielanie gruczołów łzowych
• wydzielanie gruczołów błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej
12. Tonus współczulny i przywspółczulny.
Układ współczulny i przywspółczulny znajdują się w stanie stałego pobudzenia, które określa się odpowiednio napięciem (tonusem) współczulnym i napięciem (tonusem) przywspółczulnym. Stan zwiększonego tonusu współczulnego nazywany jest sympatykotonią, a przywspółczulnego – wagotonią. Regulacja czynności narządów wewnętrznych może odbywać się poprzez zmiany napięcia (tonusu) tylko jednego układu. Gdy narząd unerwiony jest przez oba układy, obniżenie napięcia jednego z nich powoduje przewagę napięcia drugiego.
13. Prawo odnerwienia struktur unerwionych wegetatywnie.
Prawo odnerwienia: Gdy usuniemy unerwienie wegetatywne danego narządu, to utraci on swój tonus. W przypadku odnerwienia współczulnego, np. naczyń krwionośnych – wywołane zostanie ich maksymalne rozszerzenie. Będzie to jednak stan krótkotrwały, gdyż odnerwienie to będzie rekompensowane przez hormony rdzenia nadnerczy – adrenalinę i noradrenalinę, które wpłyną na receptory adrenergiczne mięśniówki naczyń i spowodują ich skurcz identyczny z wyjściowym. W przypadku odnerwienia przywspółczulnego rozwój kompensacji jest bardzo powolny i może prowadzić do uszkodzenia. Szczególną cechą odnerwienia wegetatywnego jest nadwrażliwość poodnerwieniowa, czyli zwiększona pobudliwość w wyniku działania mediatorów, np. amin katecholowych.
14. Odruchy autonomiczne: autonomiczno – autonomiczne, autonomiczno - somatyczne, somatyczno – autonomiczne.
Podstawą czynności układu autonomicznego są różnorodne odruchy, które dzieli się na:
• trzewno-trzewne
• trzewno-somatyczne
• somatyczno-trzewne
Łuki tych odruchów składają się z tych samych elementów, co w układzie somatycznym, a więc z receptora, drogi dośrodkowej, ośrodka, drogi odśrodkowej i efektora, a czynnikami wyzwalającymi te odruchy są podrażnienia receptorów znajdujących się w narządach wewnętrznych (interoreceptory), jak baroreceptory lub chemoreceptory mieszczące się w błonie śluzowej czy ścianie naczyń. Drogę aferentną tych odruchów stanowią niezmielinizowane włókna biegnące we włóknach trzewnych tak przywspółczulnych, jak i współczulnych.
• Odruchy trzewno-trzewne
odruchy zwojowe – ich łuki odruchowe zamykają się poza CNS w zwojach autonomicznych
odruchy włókienkowe (aksonalne) – ich łuki odruchowe obejmują tylko jeden neuron aferentny i poprzez jego kolaterale unerwiają efektory
mają podstawowe znaczenie w regulacji czynności układu krążenia i przewodu pokarmowego
• Odruchy trzewno-somatyczne
ich receptory i droga dośrodkowa znajdują się w układzie trzewnym, a droga odśrodkowa i efektory znajdują się w układzie somatycznym
objaw tzw. obrony somatycznej – wzmożone napięcie mm. szkieletowych pod wpływem podrażnień bólowych otrzewnej
• Odruchy somatyczno-trzewne
towarzyszą jako komponenta autonomiczna np. ruchom dowolnym
umożliwiają przystosowanie narządów wewnętrznych do aktualnych zmian w środowisku wewnętrznym organizmu
15. Część dośrodkowa układu autonomicznego, czucie trzewne, zjawisko bólu rzutowanego.
Ból rzutowany (udzielony) – w praktyce klinicznej jeden z rodzajów bólu. Jest to ból "przenoszony" z narządów wewnętrznych do okolic skóry (nieraz odległych), czyli dermatomów, unerwionych z tego samego odcinka rdzenia kręgowego co dany narząd wewnętrzny. Bólom rzutowanym towarzyszy często przykurcz odpowiednich mięśni.
Czucie trzewne uświadomione
Pochodzi z wielu receptorów (receptory bólowe, mechanoreceptory pęcherza, odbytnicy, narządów płciowych zewnętrznych i receptory odpowiadające za niejasne wrażenia z narządów wewnętrznych)
Pobudzenie z receptorów przechodzi przez włókna somatyczne i trzewne
Impulsy są przewodzone drogą rdzeniowo-wzgórzowo boczną
Informacja czuciowa z biegnie jednocześnie po obu stronach rdzenia kręgowego →oba wzgórza → obie półkule mózgu
Osiągnięcie poziomu kory warunkiem uświadomienia
Czucie trzewne nieuświadomione
Przewodzone innymi drogami
Integrująca rola jądra samotnego (sięga od dolnej części mostu do górnej granicy części szyjnej rdzenia kręgowego)
Pobudzenie z – n. językowo-gardłowego – Błędnego – włókien autonomicznych
Podwzgórze → ciało migdałowate
Bodźce osiągają poziom korowy, ale nie są uświadomione np. spadek wysycenia krwi tlenem odczuwany pod postacią duszności, lęku