Sofokles „Król Edyp”

Krótko o autorze - Sofokles (496-406 p.n.e.)

Grecki tragediopisarz, polityk, dowódca wojskowy i kapłan. Jeden z trzech wielkich tragików starożytnych obok Ajschylosa i Eurypidesa. Brał udział w życiu politycznym Aten - był skarbnikiem Związku Ateńskiego, strategiem i kapłanem herosa-lekarza Amynosa. Autor ok. 120 sztuk - 90 tragedii i 30 dramatów satyrowych. Zachowało się tylko siedem tragedii: „Ajas”, „Antygona”, „Edyp król”, „Trachinki”, „Elektra”, „Filoktet” i „Edyp w Kolonie”. Sofokles wprowadził innowacje w zakresie sposobu wystawiania dramatu: dodał trzeciego aktora, zwiększył liczbę członków chóru z 12 do 15 i rolę przodownika chóru. Tematykę czerpał z mitów trojańskich, tebańskich i ateńskich. Tragedie Sofoklesa były popularne w renesansie i w XIX w., a do dziś grane są w teatrach.

Streszczenie

Mit o Edypie jest częścią mitu o rodzie Labdakidów, należącego do legend tebańskich. Edyp miał według przepowiedni zabić swojego ojca i poślubić matkę. Zatem, kiedy się urodził, jego rodzice (Lajos i Jokasta) kazali swojemu słudze porzucić go w górach. Został on jednak odnaleziony i uratowany przez pasterza. Wychowywał się na dworze królowej Koryntu. Kiedy dorósł, dowiedział się od wyroczni w Delfach, że jego przeznaczeniem jest zabicie ojca i poślubienie matki. W trwodze przed spełnieniem się przepowiedni nie wrócił do Koryntu, który uważał za swój dom. Po drodze spotkał podróżnika, którego zabił. Kiedy przybył do Teb, ich mieszkańcom zagrażał potwór – Sfinks. Tebańczycy nie mogli sobie z nim poradzić, więc Kreon (brat zamordowanego króla Teb) obiecał temu, kto zabije stwora, tron i rękę królowej. Edyp pozbył się Sfinksa. Zabitym podróżnikiem był Lajos, a poślubioną królową – Jokasta. Tak jak było przepowiedziane, wszystko się spełniło. Wówczas Jokasta się odebrała sobie życie. Natomiast Edyp wykuł sobie oczy, ubrał strój żebraka i opuścił miasto.

Bohater – Edyp

Król Edyp jest tytułowym bohaterem dramatu Sofoklesa. Gdy poznajemy bohatera, jest dobrym władcą. Król Edyp darzy swoich poddanych miłością, ważne dla niego są sprawy obywateli oraz swojego państwa. Martwi go los Teb, gdyż w wyniku klątwy bogów, na miasto spadły zarazy oraz nieszczęścia. Dla króla Edypa ważniejsze były sprawy państwa, niż sprawy osobiste, co odzwierciedlało się choćby w stosunku jego ludu do niego. Tebańczycy, którzy już stracili nadzieję, przychodzili do niego po pomoc, gdyż bardzo mu ufali. Edyp nie pozostaje obojętny wobec próśb Tebańczyków. Bolał razem z nimi, jednak on dotkliwiej cierpiał, gdyż wszyscy płakali tylko nad sobą, on natomiast miał na uwadze los wszystkich i ten nękał go bardziej niż własna udręka. Szczęśliwe panowanie rodu Labdakidów trwało kilkadziesiąt lat. Niestety, klątwa wisiała nad tym rodem i w końcu przerwała szczęście.

Syn króla Teb Lajosa i Jokasty. Rodzice porzucili Edypa w górach gdy był jeszcze dzieckiem, gdyż według przepowiedni delfickiej wyroczni miał on kiedyś zabić ojca, a z matką się ożenić. Bali się oni spełnienia tragicznej przepowiedni, więc zostawili swoje dziecko w górach. Edyp został również przez Lajosa okaleczony fizycznie. Król, przekuł malcowi stopy żelaznymi kolcami, by krew zwabiła dzikie zwierzęta. Odnaleziono go jednak i oddano do Koryntu, gdzie opiekować się nim mieli jego władcy, Polybos i Merope. Edypa bardzo interesowała sprawa jego pochodzenia, z czym udał się do wyroczni, która powiedziała mu to samo, co niegdyś jego rodzicom. Gdy bohater dowiedział się, że zabije swojego ojca i ożeni się z własną matką, nie powrócił już do przybranego domu. Opuścił Korynt, gdyż według niego było to najlepsze wyjście i najlepsza ucieczka przed przeznaczeniem. Chciał uchronić siebie i swoich rodziców przed tą straszną przepowiednią. Edyp chciał uciec od tragedii, lecz właśnie dzięki temu czynowi sprowadził ją na siebie. Podczas tułaczki Edyp spotkał swojego prawdziwego ojca, Lajosa i nieświadomy tego, że wypełnia pierwszą część przepowiedni, zabił go. Druga część wróżby również się wypełniła, gdyż Edyp pojął za żonę swoją matkę Jokastę i przejął królestwo Teb. Jesteśmy świadkami każdego kroku i czynu popełnianego przez Edypa oraz jego ucieczki od klątwy ciążącej nad rodem Labdakidów. Edyp podejmuje kroki, mające zdemaskować zabójcę poprzedniego władcy Lajosa, co prowadzi do odkrycia całej prawdy o sobie. Był bardzo sprawiedliwym człowiekiem, ale chęcią zemsty, nieświadomie skazał siebie samego.

Żyjąc nieświadomy w kazirodczym związku był dobrym mężem oraz ojcem czwórki dzieci - córek Antygony i Ismeny oraz synów Polinejkes i Eteokles. Okazał się kochającym, czułym, troskliwym, opiekuńczym rodzicem i chciał dla swoich dzieci jak najlepiej. Zaraz przed opuszczeniem Teb poprosił Kreona, by zaopiekował się jego córkami, gdyż wiedział, że synowie sobie poradzą. Dzieci odwzajemniały uczucie ojca i bardzo go kochały.

Edyp był bardzo odważny i śmiały, a także zdecydowany. Kierował się swoją wielką mądrością oraz sprytem, o czym świadczy rozwiązanie zagadki Sfinksa oraz ocalenie Teb. Bohater był również gwałtowny i porywczy, o czym dowiadujemy się podczas jego spotkania z Terezjaszem. Porywczość Edypa poznajemy również wówczas, gdy dowiedział się całej prawdy o sobie. Prawda zatrwożyła i przeraziła bohatera, dlatego przyjął postawę obronną. Edyp przyjął założenie, że najlepszą obroną jest atak, dlatego też tak postanowił się bronić. Bohater zaatakował nie tylko Terezjasza, ale także Kreona, którego posądził o zdradę króla. Terezjasz za namową Kreon źle zinterpretował przepowiednie, by strącić z tronu Edypa i samemu objąć władzę. Przerażenie sprawiło, że nie był już taki rozważny i mądry jak niegdyś. Nie słuchał nikogo - ani Kreona, ani Jokasty, ani Przewodnika Chóru. Był bardzo nieszczęśliwy, gdyż miał wielkie poczucie winy i wyrzuty sumienia.

Gdy Jokasta opisała Edypowi sposób, w jaki zginął Lajos, bohater nie miał już wątpliwości. Edyp czuł wielki wstyd. Zaczął odczuwać do siebie pogardę. Nie dość, że zabił własnego ojca, to jeszcze żył z własną matką w kazirodczym związku. Te dwa ogromne grzechy były dla bohatera tak ciężkie do zniesienia, że żałował, że porzucony w górach nie umarł. Uważał, że przynajmniej nie zabiłby ojca, ani nie związałby się ze swoją matką. Uważał się za najgorszego człowieka. Wyjawiona drastyczna prawda doprowadziła Jokastę do odebrania sobie życia, gdyż nie mogła znieść tego bólu i hańby. Edyp owładnięty tymi samymi uczuciami, na grobie Jokasty, swojej matki, a zarazem żony, wydłubał sobie oczy i udał się na tułaczkę. Edyp był bardzo sprawiedliwym oraz honorowym człowiekiem. Poniósł odpowiedzialność za zbrodnie, której domagał się na zabójcy Lajosa.

Edyp jest niewątpliwie postacią tragiczną. Wobec nieubłaganych wyroków losu bohater był bezsilny. Ten mityczny bohater sam musiał stawić czoła poważnym i nierozwiązywalnym problemom, lecz rzeczywistą przyczyną jego nieszczęść był zły los. Przestępstwa, których dokonał, były mu przeznaczone i nie mógł od nich uciec. Dochodzimy także do wniosku, że nie jesteśmy w stanie uniknąć przeznaczenia. Chociaż każdy jest kowalem swojego losu to pewnych nieszczęść nie możemy uniknąć.