Rozwój fizyczny
Trzylatek to nadal dziecko pełne energii.
Żywo biega, skacze ze złączonymi nogami, czasami próbuje skakać na jednej nodze. Uwielbia zabawy w ruchu. Ogromną radość sprawią mu wspólne biegi i tańce. Wyjście na rower to wspaniała nagroda czy też forma spędzenia popołudnia z rodzicami. Dobrym pomysłem jest odwiedzanie placów zabaw i zachęcanie malucha do pokonywania różnego rodzaju przeszkód. Pamiętajcie by jednak nie narzucać zbyt trudnych aktywności. Słuchajcie swojego dziecka i okażcie zrozumienie gdy powie, że czegoś nie chce zrobić. Pomagajcie ale w taki sposób by dziecko miało przekonanie, że poradziło sobie z przeszkodą samo. To wzmocni jego poczucie pewności siebie a i przysporzy się pozytywnie rozwojowi fizycznemu.
Coraz lepsza jest także koordynacja pomiędzy wzrokiem i ręką.
Dobrą więc zabawą może okazać się układanie puzzli. Dziecko jest w stanie znaleźć element odpowiadający kształtem i rysunkiem całości. Dopasowywania nadal będzie jednak jeszcze przypadkowe.
Trzylatek zaczyna rysować.
Potrafi trzymać kredkę w dłoni tak jak dorosły. Dzięki temu możliwe jest tworzenie artystycznych dzieł. Najczęściej kartka jest zwyczajnie nabazgrolona. Ale pojawiają się już pierwsze formy jak prosta linia czy też koło. W krótce na kartce pojawią się ludzie (tzw. Głowonogi) oraz słoneczka, chmurki i drzewka. Rysowanie to także dobry sposób na poznawanie świata, kolorów i kształtów.
Mały inżynier.
Ogromną radość dziecku sprawią zabawy w których będzie mógł coś poprzykręcać, budować, składać, lepić i macać. Dziecko w tym wieku jest szczególnie wrażliwe na dotyk. Szczególnie więc lubi rzeczy miękkie i delikatne.
Może sam się ubrać!
Zwiększająca się sprawność fizyczna i motoryczna sprawia, że maluch może samodzielnie się ubrać. Wie jak zapina się guziki choć ta umiejętność może okazać się zbyt trudna dla malutkich paluszków. Tak samo dzieje się ze sznurowadłami. To stale zbyt trudne zadanie dla trzylatka.
Zaczyna dominować jedna strona ciałą.
Okres pomiędzy 30 a 36 miesiącem to także czas określenia się dominującej części ciała. Dziecko zaczyna większość rzeczy wykonywać lewą lub prawą ręką.
Ogólnie trzylatek to sprawny ruchowo dziecko, zdolne do długich spacerów i precyzyjnych ruchów, którym chętnie się poddaje.
Rozwój intelektualny
Dziecko w wieku pomiędzy 2,5 a 3 lata nadal prezentuje myślenie przedlogiczne.
Oznacza to, że przedmiotom nadaje cechy ludzkie i tak słonko jest szczęśliwe. Nadal w myśleniu jest bardzo egocentryczne, a więc nie potrafi spojrzeć na sytuację z innej niż własnej perspektywy. Myślenie przedlogiczne to także łączenie pewnych zdarzeń ze sobą. Jeśli więc dziecko nauczy się, że popołudnie jest po drzemce i pewnego dnia nie będzie jej miało uzna, że to jeszcze nie popołudnie. Z drugiej strony maluch świetnie zaczyna radzić sobie z puzzlami dopasowując do siebie poszczególne elementy. W większości przypadków maluchy znają podstawowe kolory. Niektóre z nich potrafią liczyć do 3. Chętnie korzystają z umiejętności rysowania, wycinania, klejenia i lepienia.
Ma wybujałą wyobrażnię.
Ich wyobraźnia nie zna granic w związku z czym maluchy są w stanie wymyśleć niestworzone historie. Chętnie się z nimi dzielą więc zachęcam do rozmów. Poznawanie świata oczami dziecka to fantastyczna przygoda. W tym wieku dziecko potrafi już poznawać i doświadczać świat przy pomocy słów, gestów. To pozwala na tworzenie fantastycznych zabaw, które w głównej mierze wywodzić się będą z wyobraźni. Nie zdziwcie się więc jeśli łyżeczka od herbaty stanie się lalką, pudełko samochodzikiem. Jednego dna miś może być dzieckiem, a następnego po prostu misiem. Nie przyjmujcie więc raz ustalonej wersji dziecka za ostateczność. To wszystko będzie się zmieniać jak w kalejdoskopie – dlatego zawsze pytajcie, dociekajcie. Bądźcie zainteresowani swoim dzieckiem. Okażcie mu swoją ciekawość.
Wymyślony przyjaciel.
Ten wiek to także szansa na pojawienie się wymyślonego przyjaciela. Do pewnego okresu taki wymyślony przyjaciel to norma rozwojowa. Bacznie jednak kontrolujcie czy przypadkiem nieistniejący ktoś nie zdominował życia waszego dziecka. W takiej sytuacji warto skonsultować się z psychologiem.
Lubi odgrywać role.
Inną formą zabawy, która jest przejawem rozwoju intelektualnego dziecka to odgrywanie ról. Dziecko poznając, różnicując, a także chcąc lepiej zrozumieć otaczający je świat zaczyna odtwarzać własne doświadczenia w zabawie. Nagle więc mały przedszkolak stanie się nauczycielem, lekarzem, mamą, tatą, dentystą czy sprzedawcą. Ogromną radość sprawicie mu jeśli dołączycie się do takiej zabawy. Pamiętajcie, że możecie to wykorzystać do przekazania wiedzy dziecku, a także by lepiej poznać uczucia i myśli malucha związane z danym przeżyciem. Jeśli więc wasz szkrab przeżywa lęki przed wizytą dentysty pobawcie się z nim w dentystę w domu. Zabawa może być różna. Czasem to dziecko może być dentystą, a czasem wy sami. Dzięki tej aktywności przybliżycie maluchowi informacje na temat wizyty u dentysty. Spróbujecie rozwiać jego wątpliwości. Dzięki temu strach dzieciątka ulegnie zmniejszeniu. Uwaga – nie oznacza to, że przestanie się ono w ogóle takiej wizyty bać.
Rozwój emocjonalny
U malucha nadal są obecne różnego rodzaju lęki.
Potrafi je wyolbrzymiać gdyż jego wyobraźnia nadal nie odróżnia świata realnego od fikcyjnego. Nazywaj więc uczucia dziecka i pomagaj mu znaleźć właściwe dla niego (uwaga: nie dla siebie!) rozwiązanie. Unikaj wyśmiewania i żartowania z dziecka. Maluch w tym wieku jest szczególnie wrażliwy na komentarze pod własnym adresem. Zbyt często powtarzane etykietki typu „łobuzie”, „bekso”, „sierotko” sprawią, że maluch w taki sposób będzie siebie postrzegał. Mało tego dziecko zacznie się zachowywać zgodnie z przypisaną cechą.
Mały złośnik.
Trzylatek obraża się gdy się z niego żartuje, złości gdy coś jest nie po jego myśli. Często nie chce słuchać dorosłych i stara się robić to na co ma ochotę. Większość trzylatków jest bardzo wstydliwych. Okażcie więc zrozumienie zamiast zirytowania zwłaszcza gdy maluch będzie się wstydził przywitać z babcią, którą doskonale zna.
Kontakty z rówieśnikami.
Pojawianie się rodzeństwa w domu powoduje nasilenie takich uczuć jak złość, agresja i zazdrość. Często prowadzą one do rywalizacji. Zdroworozsądkowe podejście dorosłych sprawi, że taka sytuacja pozytywnie wpłynie na kształtowanie się charakteru i osobowości malca. Pamiętaj jednak by nie zachęcać malucha do donosicielstwa. Reagujcie tylko w sytuacjach kiedy wasza interwencja jest niezbędna czyli wtedy gdy dzieje się coś rzeczywiście niebezpiecznego i zagrażającego dla dziecka.
Okres 36 miesięcy to także czas pójścia do przedszkola.
To wielkie wydarzenie w życiu małego człowieka. Początkowo wasze dziecko ma prawo do tego by przeżywać ogromne lęki i żale. Normą są ataki histerii i apatyczne zachowania w domu. Nie obarczajcie własnego dziecka obowiązkiem świetnej adaptacji. Każdy bowiem ma prawo do pomarudzenia, okazywania większej czułości i stałego zapewniania o miłości. Dziecko zbyt szybko i nagle pozostawione w przedszkolu na bardzo długi czas może poczuć się odrzucone i niechciane. Zadbajcie więc by mały przedszkolak czuł się pewnie w nowej sytuacji. Nazywajcie jego uczucia, tłumaczcie skąd się wzięły i wspólnie z dzieckiem szukajcie odpowiednich rozwiązań. Nie zapomnijcie o zapewnianiu o swojej miłości. Unikajcie karania i ośmieszania. Chwalcie za każdy najmniejszy sukces. To sprawi, że młody człowiek szybko upora się z nową sytuacją.
Rozwój społeczny
Z rówieśnikami.
Może zdarzyć się, że chętnie na chwilę pożyczy zabawkę, zrobić coś miłego dla drugiej osoby – nie oczekuj jednak, że w ten sposób będzie się zawsze zachowywał. 3 latek jest bowiem na początku budowania umiejętności społecznych, bycia w grupie, dzielenia się i współpracy. Warto z maluchem odwiedzać jak najczęściej place zabaw i piaskownice by mógł on obcować z rówieśnikami. To świetnie przygotuje go do przedszkola. Zwiększona tolerancja na zachowania rówieśników nie oznacza, że trzylatek zawsze będzie czuły i przyjaźnie nastawiony. Dziecko nadal reaguje impulsywnie. Uderzone z pewnością spróbuje oddać. Wyraz czułości może równie szybko zamienić się w atak agresji. Nie potrafi jeszcze postawić się w roli drugiej osoby. Na świat nadal patrzy jedynie z własnej perspektywy. Tym bardziej zachęcam do częstych kontaktów z rówieśnikami. Nie ingerujcie zbyt szybko. Pozwalajcie by wasza pociecha samodzielnie radziła sobie z trudnościami. Wspierajcie ale nie narzucajcie swojej woli.
Rytuały dnia.
Mały przedszkolak często jest już dosyć pewny siebie, na tyle, że nie potrzebuje stałych rytuałów i ścisłej powtarzalności. Zadbaj jednak aby dzień malucha wyglądał podobnie. By pory drzemek, posiłków i snu były stale takie same. Zachęcaj malucha do samodzielności by nie przeżywał lęków związanych z niezaradnością i porażką.
Prawie trzylatek to idealny pomocnik domowy.
Słowa „mógłbyś”, „pomóż” brzmią dla niego bardzo zachęcająco. Chcąc się wykazać i sprawić przyjemność z dużym prawdopodobieństwem zaangażuje się w drobne prace domowe.
30 – 36 miesięcy to również doskonały czas wprowadzania małych obowiązków. Dziecko w tym wieku może poradzić sobie ze sprzątnięciem własnego pokoju czy też podaniem wody zwierzakowi jeśli taki jest w domu. Nie bójcie się również określać normy obowiązujące w domu. Mogą do nich należeć „jemy przy stole”, „złościmy się w swoim pokoju” itp. Wasz maluch być może będzie się buntował i próbował je łamać ale równie chętnie będzie się im podporządkowywać. W tym wieku dziecko uwielbia mieć zasady, które w jasny sposób określą co wolno, a czego nie wolno robić. Wprowadzone zasady nie tylko porządkują świat malucha, ale sprawiają, że jest on dla nich przewidywalny i ułożony.W efekcie ma to doskonały wpływ na poczucie bezpieczeństwa malca. Wprowadzone zasady to także informacja dla dziecka, że oto nie jest on pępkiem świata lecz ważnym członkiem pewnej społeczności.
Pomiary antropologiczne
Dziewczynka - 16,5 kg, 104 cm
Chłopiec - 17,0 kg, 105 cm
Rozwój fizyczny
U dzieci czteroletnich wzmaga się ich ruchliwość. Związana jest ona z wzrostem sprawności takich jak biegi, skoki oraz rzuty piłką. Czteroletnie dziecko staje się świetnym towarzyszem spacerów, które sprawiają mu dużo przyjemności. Takie dziecko chętnie biega, skacze, wspina się na różne przeszkody, jeździ na rowerku, bawi się w berka. Czterolatek potrafi samodzielnie wchodzić i schodzić ze schodów, stawiając naprzemiennie nogi.
Dziecko w wieku 4- 5 lat znacznie sprawniej zaczyna panować nad umiejętnością biegania. Potrafi zapanować nad momentem startu i zatrzymania się. Bez większych problemów wykonuje szybkie zwroty w biegu. Czterolatki potrafią skakać, większość z nich ma jednak problemy z przeskoczeniem różnych przeszkód. Maluchy zaczynają rzucać przedmiotami przejmując „dorosłą” pozycję podczas rzucania (ciało wykonuje zwroty w lewo i prawo, a stopy pozostają w miejscu, rzuty inicjują i wykonują ręce). Powoli wzrasta również długość rzutu.
Czterolatki uwielbiają zabawy z piłką. Rozpoczynają kształtowanie umiejętności łapania piłki. Większość z nich powinno naśladować rączkami ruch lecącej piłki. 20% z nich potrafi taką piłkę złapać. Niektórzy zaczynają również zabawy w kozłowanie piłki. Dystans kozłowania jest jeszcze bardzo krótki (do ok. 1,5 m).
Dziecko w tym wieku nie ma jeszcze wykształconej zdolności rozumowania przyczynowo-skutkowego, dlatego nie wie, że jak skoczy z wysokości to może zrobić sobie krzywdę. Nie jest to jednak powód do tego, aby trzymać dziecko uwiązane do opiekuna. Wprost przeciwnie: należy dać dziecku swobodę i możliwość odczucia drobnych konsekwencji jego działania.
Należy pamiętać o unikaniu komunikatów typu: uważaj bo spadniesz! Uważaj bo złamiesz nogę! Nie rób tak bo wybijesz zęby! Takie komunikaty mogą z jednej strony powodować w dziecku strach i niesamodzielność, a z drugiej strony mogą być zupełnie nieskuteczne i powodować jedynie chęć sprawdzenia: czy opiekun mówi prawdę? Jeśli nic dziecku się nie stanie, dorosły straci w oczach dziecka autorytet i staje się niesłowny.
Uwaga , spostrzeganie, pamięć
Uwaga w wieku 4 lat ma na ogół charakter mimowolny, jest rozproszona, nietrwała i mało przerzutna. Dziecko skupia uwagę na tym, co je chwilowo zaciekawia. Czynność uwagi jest w dużym stopniu zależna od tła uczuciowego. Mimo zainteresowania daną czynnościa, dziecko łatwo się odwraca, na krótszą lub dłuższą chwilę, pod wpływem różnych bodżców zwenętrznych lub wewnętrznych. Czterolotni maluch koło 11% zabawy poświęca na przerwy wywołane spadkiem uwagi.
Spostrzeganie w tym wieku związane jest przede wszystkim z działaniem, niemniej dziecko lubi się przyglądać różnych przedmiotom. Najczęściej jednak spostrzeganie na charatker przypadkowy, jest mimowolna. Nie występuje więc obserwacja. Są również ogólnikowe, chaotyczne i błędne, ponieważ zdolność do analizy i syntezy jest u dziecka jeszcze słabo rozwinięta. Na zdolnośc spostrzegania wpływ ma rozwój mowy i myślenia.
Pamięć rozwija się przedwszystkim w toku działalności i ma formę konkretno-obrazową, obejmuje spostrzeżenia i wyobrażenia. Słowa z nimi skojarzone wzmacniają ją, a wraz z mową i wyśleniem rozwija się pamięć słowna. Jest w silnym stopniu zależna od podłoża emocjonalnego, ma charakter mimowolny, jest nietrwała, małopojemna i niedokładna. Czterolatek potrafi pozpoznać nowe osoby lub przedmioty, z którymi się zetknął nawet po upływie roku, a po obejrzeniu obrazka jest w stanie odtworzyć około 12,5% szczegółów. Pamięć taka nie odznacza się jeszcze gotowością. W tym wieku rozwija się również pamięć mechaniczna i logiczna (zapamiętuje sensy). Dziecko zapamiętuje to, co wyda mu się interesujące, a nawet nie powiązane ze sobą słowa ponieważ jest ono wrażliwe na brzmienie.
Rozwój intelektualny
Czteroletnie dziecko wkracza w obszar niesamowitej kreatywności. Jest ciekawe wszystkiego, chętne do próbowania i eksperymentowania. Ważne by pierwsze próby poznawania świata spotkały się z akceptacją dorosłych tak, by jego potrzeba twórczości i inicjatywy nadal się rozwijała. Czterolatek jest żywo zainteresowany bajkami. Chętnie ich słucha, powtarza, a nawet recytuje wierszyki. Bajki mogą stanowić źródło informacji na temat świata i panujących w nim zasad. Mały człowiek chętnie sięga do pozycji zawierających informacje o różnych rzeczach, które zaspokoją jego ciekawość poznawania świata. Potrafi wielokrotnie prosić o przeczytanie tej samej książeczki. Czteroletnie dziecko zaczyna rysować, kleić, wycinać, lepić i nawlekać koraliki na nitki. Chętnie angażuje się w zabawy przy użyciu klocków, dzięki którym może tworzyć niesamowite konstrukcje rozwijając wyobraźnię przestrzenną. Jest bardzo dumne ze swoich tworów i łase pochwał.
Dzieci w wieku 4 lat zaczynają rozróżniać bazgroty od pisma. Potrafią rozróżniać niektóre litery, zwłaszcza te, które znajdują się w jego imieniu. Powoli rozpoczynają szeregować, porządkować i klasyfikować przedmioty. Bez większych problemów układaj je według kształtu i wielkości. Większość czterolatków rozpoznaje cyfry w zakresie 10 i potrafi przeliczać przedmioty do 3. Czteroletnie dziecko świetnie radzi sobie także z rozpoznawaniem podstawowych kolorów. Rysunki dzieci w tym wieku zaczynają przypominać określone przedmioty. Rysowany człowiek ma głowę, nogi, ręce i tułów. Niektóre czterolatki potrafią pisać swoje imię drukowanymi literami. Dzieci te nie piszą jednak w liniach.
Cztery lata to okres wzmożonego fantazjowania. Dziecko wymyśla niestworzone historie korzystając ze swojej wyobraźni. Należy pamiętać, że dla czterolatka granica pomiędzy fantazją a światem realnym jest bardzo cienka. W pojęciu dziecka opowiadanie ubarwionych historii jest bardziej interesujące, a dodatkowo dziecko głęboko wierzy w to, co podpowiada mu wyobraźnia. Wymyślone przez siebie historie chętnie opowiada z często ogromnym przejęciem i bogatą gestykulacją. Wiąże się to także z gwałtownym rozwojem mowy. Dziecko w wieku około 4 lat zna średnio 2739 słów i ciągle dopytuje o znaczenie tych, których jeszcze nie zna.
Pochwała jest doskonałym sposobem motywacyjnym dla dziecka w tym wieku. Nie używajmy form typu: pięknie narysowałaś. Zamieńmy tę pochwałę na opisową: widzę, że narysowałaś domek i słoneczko. Użyłaś wielu kolorów! Taki sposób komunikowania uchroni przed oceną pracy, która być może w świadomości dziecka wcale nie jest taka ładna. Nazywajmy kolory, przeliczajmy elementy, określajmy np. narysowany domek jest większy niż słońce, a drzewo stoi za płotem. Dzięki temu dziecko łatwiej (bo przez zabawę) utrwali nowe informacje.
Rozwój emocjonalny
Wiek czterech lat to okres silnego rozwoju również w zakresie emocji. U małego człowieka wzrasta świadomość przeżywanych uczuć, a także umiejętności ich ekspresji. Czterolatek rozpoczyna naukę panowania nad przeżyciami. Często zdarza mu się świadome wykorzystywanie emocji do regulacji własnych potrzeb. 4 lata to także wiek, w którym nasilają się różnego rodzaju lęki. Związane jest to głównie z rozwijającą się wyobraźnią. Czterolatek może wykazywać tendencje do konfabulacji, co nie oznacza, że robi to świadomie i celowo. On po prostu stale przebywa w świecie marzeń i wyobrażeń i nie potrafi jeszcze oddzielić ich od otaczającej go rzeczywistości. W tym wieku najlepszą formą kształtowania umiejętności emocjonalnych czyli rozróżniania emocji, kontrolowania ich i wyrażana jest bajkoterapia. To idealny sposób, który zachwyci malucha. Dzięki bajkom czterolatek wykształci sobie procedury zaradcze. Pomogą mu one panować nad przeżywanymi emocjami. Ważną rolę odgrywają tu również dorośli, którzy powinny wyznawać zasadę „wszystkie emocje są ważne i potrzebne”. Dzięki temu, można nauczyć malucha w jaki sposób ma sobie radzić np. ze złością zamiast mówić mu, że złościć się nie wolno.
Cztery lata to także wiek, kiedy pojawiają się takie uczucia jak wstyd, zakłopotanie, zazdrość, duma oraz wina. W wieku czterech lce estetyczneat rozwija się sumienie i moralność, które są bardzo surowe, dlatego dorosły musi być ostrożny w udzielaniu informacji zwrotnych dziecku o nim samym. Dziecko staje się coraz bardziej świadome emocjonalnie wobec czego może znacznie bardziej cierpieć w obliczu porażki czy też niekorzystnego dla siebie porównania z innymi.
W związku z tym, iż jest to okres silnego rozwoju emocjonalnego, czterolatek przejawia różne zachowania mające na celu rozładowanie owego napięcia. Obserwując dziecko możemy zauważyć m.in. uciekanie, kopanie, plucie, obgryzanie paznokci, dłubanie w nosie, robienie min, potrzebę oddawania moczu w chwilach podniecenia emocjonalnego, ból brzucha aż do wymiotów. W tym okresie mogą pojawić się także lęki i koszmary senne, które są m.in. wynikiem emocjonujących wydarzeń w ciągu dnia, porażek, sukcesów, a także przeczytanych książek czy obejrzanych bajek.
Rozwój estetyczny
Małe dziecko bardzo żywo reaguje na bodźce estetycze, które dostarczają mu przyjemnych wrażeń i radości. Cieszą je krzykliwe barwy, dziwne kształty, dżwięki i ruch. Łatwo poddaje się oddziaływaniu sztuki. Czterolatek lepiej jednak się sprawdza jako odtwórca sztuki: śpiewanie piosenek, taniec, prace plastyczne. Obcowanie dziecka ze sztuka wpływa na powstawanie jego różnych upodobań, ale liczą się również z opinią dorosłych. Należy więc uważać aby nie zaszczepić w nich nadmiernych uprzedzeń, które mogą przerodzić się w lęki. W tym wieku na piękne dziecko uznaje to, co przynosi im radość, odprężenie, a brzydkie to, co wywałuje w nich niechęć, obawę i strach. Często też dziecko nie potrafi powiedzieć dlaczego coś mu się podoba.
Czteroletnie dziecko zachwyca się głównie codziennym otoczeniem lub przyrodą. Uroki przyrody chłonie wszystkimi zmysłami. Po zetknięciu z czymś interesującym, pragnie to poznać, zbadać, dotknąć, powąchać a nawet posmakować. Przyroda budzi w dziecku radość, ale także jest źródłem strachu i lęku, np: widok ciemnych chmur na niebie. Jednocześnie często zachwycając się pięknem, wyrządza szkody.
Rozwój społeczny
Dzieci czteroletnie zaczynają rozróżniać i rozumieć różne role społeczne. Zauważają, różnice w traktowaniu w zależności od środowiska, w którym się znajdują. Czasem są ukochanym wnuczkiem, czasem przedszkolakiem, a czasem świetnym kumplem do zabawy. Maluchy czerpią radość z obcowania z innymi dziećmi. Wiedzą, które dzieci lubią bardziej, a które mniej. Poszukują ich towarzystwa i na krótko wchodzą w zabawy grupowe. Uwielbiają zabawy w sklep, doktora czy w dom. Zdarza się, iż czterolatek bawi się ze swoim „wyimaginowanym” przyjacielem, co jest częścią normalnego rozwoju dziecka. Ten niewidzialny przyjaciel często pozwala dziecku poradzić sobie z nagromadzonymi emocjami i stresem, a obserwując „ich” zabawy rodzic może dowiedzieć się z czym zmaga się maluch. Dziecku w tym wieku nieco łatwiej przychodzi dzielenie się, czy czekanie na swoją kolej. Jednak nadal czterolatek jest egocentrykiem, co oznacza, że rzeczywistość postrzega jedynie z własnej perspektywy. Lubi być w centrum uwagi i wie co zrobić aby tę uwagę na sobie skupić.
Potrafi mocno walczyć o „swoją” własność. W tym wieku często pojawiają się różne agresywne zachowania, zwłaszcza nakierowane na drugą osobę (rodzica, rówieśnika, wychowawcę itp.). Najlepszą formą przy pomocy, której można małego człowieka nauczyć ról społecznych, obowiązujących zasad, rozumienia perspektywy drugiego człowieka jest zabawa. Zarówno chłopcy jak i dziewczynki chętnie wcielają się w różne role przyjmując różnorodne cechy i odgrywając różne sceny. Dzięki zabawie przekładają swoje doświadczenia, obawy, wątpliwości na swoje zabawki. W ten sposób szukają nowych rozwiązań i uczą się odpowiednich reakcji. Ważne jest by w takiej zabawie towarzyszył dorosły. Może on pokazywać dziecku inne możliwości, sugerować inne rozwiązania. Dorosły jednak musi pamiętać o swojej roli bycia tylko towarzyszem, a nie nauczycielem moralności. Czterolatek zaczyna być już świadomy swojej płci. Zauważa różnice w zachowaniu dziewczynek i chłopców. Mały chłopiec zaczyna naśladować ojca (np.: chce pomóc skręcić szafkę czy prowadzić samochód), a dziewczynka mamę (np.: zakładanie butów na obcasach czy korzystanie z kolorowych kosmetyków).
Cztery lata to świetny czas na wprowadzanie zasad, które będą w jasny sposób wyznaczały dziecku granice jego zachowania i uczyły odpowiedzialności. Ważne jest aby zasad nie było zbyt wiele i aby dotyczyły faktycznych trudności i nieakceptowanych zachowań dziecka, które chcemy zmienić.
Możemy wprowadzić także prosty system żetonowy, dzięki któremu wzmocnimy i zmotywujemy malucha do samodzielności. Za każdy przejaw samodzielności czy dobrej woli przyznajemy np. uśmiechnięte buzie, które wymieniamy na nagrody.
Rozwój fizyczny
Rysunki są dużo bogatsze w szczegóły a kreślenie po śladzie dokładniejsze.
Dziecko w tym wieku ma coraz lepszą koordynację wzrokowo-ruchową i poczucie równowagi. Skacze na jednej nodze i ze złączonymi nogami, przeskakuje przez przeszkody, chodzi po narysowanej linii, huśta się (często jak najwyżej i stara się zeskoczyć jak najdalej) na huśtawce, kręci na karuzeli itp. Uwielbia wspinać się, turlać i pokonywać przeszkody a jazda na rowerze trójkołowym a i nierzadko na dwukołowym czy hulajnodze nie sprawia mu większych trudności.
Rodzicu pamiętaj!
Dziecko pięcioletnie jest „wulkanem energii”, nie dającym się opanować. Każdego dnia doskonali swoje umiejętności często ku przerażeniu rodziców. Nie przerażajmy się, że nasz maluch przewróci się i nabije guza na czole. Aby opanować równowagę dziecko musi czasem się przewrócić. Należy przy tym pamiętać, że główną potrzebą realizowaną przez dzieci do 6 roku życia jest potrzeba ruchu, dlatego też nie martwmy się, że nasze dziecko jest ruchliwe. Nie każde ruchliwe dziecko oznacza dziecko zaburzone.
Aby dziecko prawidłowo się rozwijało pod kątem dużej i małej motoryki warto:
dać dziecku możliwość trenowania sprawności ręki poprzez zabawę: malowanie dłońmi, wycinanki, plastelina, lepienie z gliny itp.
Zachęcać dziecko do jazdy na rowerze, która doskonale wpływa na zmysł równowagi oraz na prawidłową koordynację całego ciała. Przy tej okazji warto pamiętać o bezpieczeństwie dziecka – kask i ochraniacze obowiązkowo! Oprócz jazdy na rowerze doskonałe jest pływanie, taniec, jazda na łyżwach itp.
Uczęszczać z dzieckiem na wszelkiego rodzaju place zabaw, małpie gaje, ogródki jordanowskie gdzie dziecko będzie miało możliwość trenowania swoich umiejętności jak również spożytkowania nagromadzonej energii.
Bądźcie jednak uważni: jeśli zauważycie, że wasze dziecko nie lubi się huśtać, że przy ruchu obrotowym ma np. nudności, że przewraca się przy przechodzeniu po narysowanej linii prostej, podczas biegania przyjmuje nietypową pozycję itp. poproście o poradę specjalistę. Być może mamy do czynienia z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego.
Rozwój intelektualny
Dziecko w tym wieku zastanawia się nad wieloma sprawami, wyciąga wnioski – niekiedy błędne, uogólnia. Nadal jest egocentryczne dlatego trudno mu zrozumieć, że inni żyją i myślą inaczej niż on sam.
Pięciolatek mówi płynnie i przeważnie poprawnie gramatycznie używając bogatego słownictwa składającego się z około 2000 słów. Z każdym dniem zdobywa nowe słownictwo i doskonali sprawność językową.
Dziecko w tym wieku rozpoznaje już wiele słów i liter wokół siebie. Próbuje samodzielnie czytać. Pisanie przychodzi jeszcze z trudem a litery są pisane często w odbiciu lustrzanym i mają nieregularny kształt.
Rodzicu pamiętaj!
Na tym etapie warto przyjrzeć się wymowie dziecka. Jeśli zaniepokoi nas sposób artykulacji pewnych głosek lub chcemy upewnić się, że dziecko pod kątem sprawności językowej rozwija się prawidłowo – udajmy się do logopedy. Nie wychodźmy z założenia, że pewne trudności miną bez pomocy specjalisty.
Starajmy się odpowiadać dziecku na zadawane pytania, nawet te dla nas wstydliwe. Używajmy prostego języka dostosowanego do możliwości dziecka. Pamiętajmy też, że to przez nasze (dorosłych) reakcje pewne słowa nabierają zupełnie innego znaczenia.
Chcąc pomóc sobie w trudach wyjaśniania różnych zjawisk w otaczającym nas świecie , zakupmy encyklopedię dziecięcą. Będzie to doskonały upominek dla dziecka, a wspólne szukanie odpowiedzi może stać się inspirującym przeżyciem dla dziecka.
Etap pięciu lat to dynamiczny okres nauki czytania i pisania. Pamiętajmy aby dziecka nie zniechęcać przez krytykę czy przymus nauki. Warto naukę potraktować jako zabawę i taką formą ćwiczyć z dzieckiem czytanie i pisanie. Pamiętajmy także o tym, że jedne dzieci są już gotowe do takiej zabawy, są w stanie skoncentrować uwagę a dla innych jest jeszcze zbyt wcześnie. Dziecko nie przejawiające chęci do czytania i pisania nie jest dzieckiem gorszym, leniwym czy zaburzonym.
Rozwój emocjonalny
Skrajne i gwałtowne emocje, okazywana miłość po czym nienawiść są dość częste i sprawiają wiele trudności bezradnym rodzicom. Nie wiemy jak reagować na histeryczny płacz nie dający się załagodzić żadnym tłumaczeniem. Każda sytuacja, z pozoru błaha, może okazać się powodem wielkiej awantury i wyolbrzymionych reakcji w stosunku do zaistniałej sytuacji.
Pięciolatki w trudnych dla siebie chwilach potrafią obrazić się na wszystkich. Ulubiona przyjaciółka już przyjaciółką nie jest, a ukochana babcia staje się „okropna i brzydka”. Plucie, wyzywanie, bicie są dość często obserwowane.
Jak dzieci w wieku 5 lat nie mają zbyt wielu przejawów napięcia emocjonalnego, bądź rozładowanie ograniczone jest do jednego charakterystycznego dla siebie sposobu, tak zmienia się to w trakcie rozwoju. Charakterystyczne jest dłubanie w nosie czy obgryzanie paznokci i skórek, które mogą się nasilić lub też w przypadku dzieci około 5 i pół letnich mogą dojść inne sposoby rozładowania napięcia. Ważne jest aby przyjrzeć się trudnościom dziecka i rozpoznać przyczynę napięcia emocjonalnego. Jeśli dojdziemy do tego, łatwo będziemy mogli zapobiec przyszłym trudnościom.
Pięciolatek nie przejawia wielu lęków. Zwykle ograniczone są one do wyobrażeń wizualnych jak ciemność, postacie widziane w ciemnościach. Charakterystyczny dla tego wieku jest także lęk przed opuszczeniem przez matkę (śmierć, nie wrócenie do domu czy pozostawienie w przedszkolu).
Rodzicu pamiętaj!
Dla poradzenia sobie z trudnymi emocjami sięgnij po bajkoterapię.
W przypadku napadu histerii zignoruj zachowanie dziecka. W ten sposób dasz mu do zrozumienia, że tego nie akceptujesz i że nie jest to sposób na osiągnięcie korzyści.
Okaż zrozumienie dla lęków swojego dziecka, nie wyśmiewaj, nie bagatelizuj, nie krzycz, nie zawstydzaj. Wystarczy przytulić, pogłaskać, porozmawiać czy wytłumaczyć aby dać poczucie bezpieczeństwa i uspokoić.
Rozwój społeczny
Chęć bycia „dorosłym” przejawia się także w kontaktach m. in. z młodszym rodzeństwem. Pięciolatek chętnie korzysta z praw wynikających ze starszeństwa oraz argumentuje swoje decyzje tymże faktem.
Dla pięciolatka rodzice nadal stanowią centrum świata. Dzieci uwielbiają przebywać blisko matki, wykonywać jej polecenia, pomagać w obowiązkach domowych i robić wiele rzeczy tylko dla niej. Chętnie proszą o przyzwolenie w różnych sytuacjach. Do taty są bardzo przywiązane i dumne z niego. Często chwalą się Nim w towarzystwie rówieśników.
Dzieci w tym wieku znają zwroty grzecznościowe oraz zasady dobrego zachowania. Lubią ich używać, zwłaszcza gdy mają „widownię” w postaci zadowolonych i chwalących rodziców. Oczywiście jeszcze zdarza się, że zapominają o powyższych zasadach.
Pięciolatek lubi przebywać w towarzystwie rówieśników, z którymi raczej zgodnie się bawi. Łatwiej znosi porażkę, czekanie na swoją kolej, choć zdarzają się dzieci, dla których przegrana jest „końcem świata” i powodem ogromnej rozpaczy. Jest to także okres pierwszych znaczących przyjaźni. Często imię przyjaciela/przyjaciółki przywoływane jest wielokrotnie w domu, a niejednokrotnie rodzice słyszą: bo Ania wie lepiej. Obserwuje się także naśladowanie rówieśników przez nasze dzieci. Grymasy twarzy, powiedzonka, zachowania i inne zapożyczenia są dość powszechne.
Pięć lat to także okres uczenia się cudownych umiejętności, mianowicie stawiania siebie na miejscu innej osoby, myślenia o innych osobach w różnych chwilach oraz spontanicznego dzielenia się.
Rodzicu pamiętaj!
Na tym etapie rozwoju pełnisz ważną rolę w nauce dziecka samodzielności. Jest oczywiste, że większość czynności wykonasz szybciej i lepiej, natomiast ważne jest abyś:
Dał dziecku możliwość wykonania samodzielnie jakiejś czynności. Może to będzie dla Ciebie frustrujące, lecz dzięki Twojej cierpliwości, zachęcaniu i pozytywnemu wzmacnianiu dziecko szybciej osiągnie sukces.
Pozwolił dziecku odczuć włożony w pracę wysiłek i wynikającą ze zniecierpliwienia frustrację. Dziecko chce osiągnąć wynik końcowy już natychmiast, nie chce czekać i trudno mu zrozumieć, że musi włożyć w czynność więcej czasu i wysiłku.
Wytłumaczył i pokazał, jak pewne czynności wykonać, ponieważ dziecko najlepiej uczy się przez naśladowanie. Pamiętaj, żebyś zachował spokój gdy dziecko po raz wtóry poprosi o pokazanie czegoś. Często jednorazowe pokazanie czy wyjaśnienie jest niewystarczające.
Uszanował wybór dziecka oraz jego pomysł. Nie krytykuj, nie ignoruj. Postaraj się wzmacniać dziecko pozytywnie np. chwaląc, interesując się tym czego dokonał, dyskutując na ten temat. Dzięki temu dziecko odczuje nasze zainteresowanie i będzie zmotywowane.
Nie wypominał błędów! To z całą pewnością nie zmotywuje dziecka do samodzielności.
Rozwój dziecka, które ma 6 lat, jest nadal bardzo szybki. Sześciolatek zna już ponad 4 tysiące słów, dzięki czemu można z nim porozmawiać o wielu sprawach. To ważne, bo dziecko w tym wieku wchodzi w kolejną fazę rozwoju emocjonalnego. Przede wszystkim odczuwa bardzo silną potrzebę współzawodnictwa i wygrywania. Ta potrzeba jest na tyle silna, że dziecko gotowe jest kłamać i oszukiwać, złapane na gorącym uczynku nie chce się przyznać, z trudem też znosi jakąkolwiek krytykę. Reaguje bardzo emocjonalnie, a jego nastroje są bardzo zmienne. Potrafi od euforii przejść do ataku złości a nawet popaść w histerię. Sześciolatek nadal jest egocentryczny i nie do końca rozumie potrzeby innych, ale zwykle ma już najlepszego przyjaciela (zazwyczaj tej samej płci).U sześciolatka pojawiają się nowe lęki: dziecko może bać się ciemności, duchów, burzy, samotności. Próbuje sobie z tym radzić obgryzając paznokcie i skórki, czy dłubiąc w nosie.
Rozwój fizyczny sześciolatkaSześcioletnie dziecko nie potrafi usiedziec spokojnie, dlatego warto mu zapewnić odpowiednią porcję bezpiecznego ruchu, bo dziecko samo nadal nie potrafi jeszcze przewidzieć konsekwencji swojego działania. I tak np. dziecko jeżdżące na rowerze, rolkach, wrotkach czy łyżwach powinno mieć na sobie kask oraz ochraniacze. Warto też często z dzieckiem rozmawiać o bezpieczeństwie na drodze i zagrożeniach, z którymi może się spotkać.
Co umie sześciolatek?
odróżnia stronę lewą od prawej
umie narysować podstawowe figury geometryczne
umie nazwać kolory, dni tygodnia i miesiące
potrafi jeździć na dwukołowym rowerze, rolkach czy wrotkach
potrafi nauczyć się wierszyka i go wyrecytować
potrafi skupić się na określonym działaniu przez około 15 minut
niektóre dzieci radzą sobie z pisaniem coraz lepiej, inne dopiero zaczynają naukę