MEDIACJE W SZKOLE

I. ISTOTA I ZNACZENIE MEDIACJI

Celem mediacji jest wypracowanie takiego rozwiązania, w którym mamy do czynienia z dwoma zwycięzcami. Rozwiązanie konfliktu następuje przez wspólnie przyjęte porozumienie, co umożliwia realizowanie interesów na akceptowalnym przez wszystkie strony poziomie. Mediacja powinna się kończyć pisemnym porozumieniem, kontraktem, który powinien zawierać przeprosiny za nieprzyjazne zachowanie, ofertę rekompensaty strat oraz wyrządzonych szkód i krzywd.
Mediacje szkolne uczą odpowiedzialności. Proces mediacji pozwala wyładować negatywne emocje, dzięki czemu łatwiej jest zrozumieć racje drugiej strony. Mediacja to dobra metoda porozumiewania się bez przemocy. Przez mediację rozumie się pośredniczenie w konflikcie, mające na celu pomoc stronom w osiągnięciu wspólnego porozumienia ( Pruitt, Kressel, 1985 ).
Mediacja to taki sposób dochodzenia do kompromisu, który strony wypracowują wspólnie, przy udziale bezstronnego, neutralnego mediatora.
Mediacja jest interwencją mediatora, który pomaga stronom w dobrowolnym osiąganiu akceptowanego porozumienia w kwestiach spornych ( Moore 1996, str. 15 ). W świetle tej definicji mediator to osoba niezaangażowana bezpośrednio w spór, osoba bezstronna. To strony mają podjąć wzajemne zobowiązania i być odpowiedzialne za ich dotrzymanie.

II. ZADANIA MEDIATORA

a. Ułatwianie komunikacji
b. Pomoc w uświadamianiu praw każdej ze stron konfliktu, dostarczanie technik pomocnych podczas rozwiązywania sporu
c. Formalne przewodniczenie sesjom
d. Edukacja, eksploracja problemu, sprawdzanie realności propozycji, poszerzanie źródeł informacji poprzez kontakt z ekspertami, inicjowanie i kierowanie negocjacjami ( Moore, 1996 ).

Zadaniem mediatora jest więc ułatwianie procesu porozumiewania się poprzez usprawnianie komunikacji. Mediator dąży do uzyskania zgody stron w sprawie stanowiącej przedmiot sporu, pomimo negatywnej percepcji partnera, utrwalonego sposobu myślenia o nim, posiadanych wobec niego negatywnych uczuć, kierowania uwagi na sprawy związane z przeszłością itp.
Zadaniem mediatora jest więc również odsunięcie na bok czynników zakłócających możliwość wypracowania porozumienia. We wstępnej fazie pracy, strony sporu naciskają, aby zawrzeć korzystne dla siebie porozumienie, szukając sprzymierzeńca w mediatorze i oczekując jego pomocnej roli w doprowadzeniu do zmiany stanowiska strony przeciwnej. Z tego też względu nawet, gdy uczeń usłyszy od mediatora, na czym ma polegać jego rola, to i tak strony sporu spodziewają się wsparcia ich racji. Tak więc w mediacjach uczniowskim należy się spodziewać trudności i zakłóceń, zakłóceń którymi mediator będzie musiał sobie radzić przy pomocy swojego warsztatu pracy i doświadczeń. I to właśnie będzie głównym zadaniem Klubu Młodego Mediatora. Według Agnieszki Rękas ( 2004 ) dla ucznia pokrzywdzonego mediacja oznacza, że: · Jest on podmiotem konfliktu, gospodarzem postępowania oraz partnerem w rozmowie
· Bierze „sprawy we własne ręce”
· Czuje się szanowany i nikt nie narusza jego godności osobistej
· Jego osoba zostaje uszanowana, ponieważ jako uczestnik mediacji zostaje wysłuchany ( aktywne słuchanie )
· Wie najlepiej, jak powinien być rozwiązany jego problem
· Może rozmawiać o konflikcie
· Może uzyskać ważne informacje o pobudkach, jakimi kierował się sprawca, poznać motywy postępowania w/w
· Może zrozumieć, dlaczego został wybrany na przedmiot ataku, odreagować emocje związane z danym wydarzeniem
· Wyrazić swój gniew spowodowany atakiem na jego osobę
· Uświadomić sprawcy szkodę i rozmiar krzywdy, którą w/w wyrządził
· Poczuć moralną i psychiczna satysfakcję z aktywnego udziału w rozmowie ze sprawcą
· Pozbyć się lęku i obaw przed sprawcą zdarzenia w przyszłości
· Przedstawić swoje wyobrażenie o zadośćuczynieniu
· Decydować o satysfakcjonującej go formie zadośćuczynienia
· Czuje się zauważony; bierze udział w sprawie; ktoś zajmuje się jego krzywdą w stosunkowo krótkim czasie po zdarzeniu
· Jest chroniony przed wtórną wiktymizacją

Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że pokrzywdzonym nie zależy jedynie na ukaraniu sprawcy, ale przede wszystkim na uzyskaniu zadośćuczynienia za doznane krzywdy.
Uczeń sprawca przez proces mediacyjny:
· Uświadamia sobie, że wyrządził zło i krzywdę konkretnej osobie, które wymagają zadośćuczynienia
· Uzyskuje możliwość: pełniejszego zrozumienia konsekwencji swojego czynu, wyrażenia żalu z powodu wyrządzonej krzywdy oraz skruchy i przeproszenia pokrzywdzonego
· Przedstawienia pokrzywdzonemu motywów działania
· Zrozumienia konieczności naprawienia skutków przestępstwa
· Wyrażenia gotowości zadośćuczynienia moralnego i materialnego
· Zawarcia dobrowolnej ugody z pokrzywdzonym
· Naprawienia szkody
· Uczestniczenia w próbie pogodzenia z ofiarą
· W wyniku negocjacji z pokrzywdzonym oraz naprawienia szkody czy zadośćuczynienia może mieć szansę uniknięcia dalszych konsekwencji, co może go uchronić przed stygmatyzacją
· Otrzymuje szansę powrotu do „normalnego życia”
Pamiętać należy, że główną ideą mediacji jest to, że oskarżony i pokrzywdzony mają sami dojść do porozumienia i w obecności mediatora ustalić, w jaki sposób sprawca dokona zadośćuczynienia.
Proces mediacji nawiązuje do codziennych sytuacji, w których łagodzenie wszelkich konfliktów następuje w drodze porozumienia bez przemocy. Mediacja zwiększa świadomość uczniów w kwestii możliwości współtworzenia pokoju społecznego, ponieważ:
1. umożliwia podmiotowe uczestnictwo uczniów w sytuacji konfliktu
2. jest sposobem na przywrócenie zaburzonego agresją, przemocą, przestępstwem zaufania w stosunkach społecznych
3. stwarza szanse na wygaszenie konfliktu pomiędzy sprawcą i ofiarą, co przenosi się na wygaszanie konfliktów w społeczności klasowej lub szkolnej ( jeżeli konflikty takie trwają i narastają w szkole, to społeczność uczniowska staje się mało spójna, skłócona i niesolidarna )
4. umożliwia zwiększenie poczucia bezpieczeństwa w szkole
5. prowadzi do poprawy komunikacji społecznej
6. może prowadzić do zwiększenia tolerancji uczniów wobec siebie
7. jest po części edukacją prawna uczniów

Program ten będzie dotyczył wyłącznie mediacji szkolnej i rówieśniczej, czyli dotyczącej nie tyle mediacji w sensie stricte, ale całe podejście, którego podstawą jest szacunek dla innych ludzi, wiara w siebie, gaszenie konfliktów i unikanie przemocy przy rozwiązywaniu problemów. Będzie to uczenie od najmłodszych lat szacunku dla każdego człowieka niezależnie od płci, pochodzenia etnicznego i społecznego, niepełnosprawności itd., nawet jeśli zachowanie tej osoby odbiega od ogólnie przyjętych norm. Nauka ta będzie ukierunkowywała młodych ludzi do tego, że potencjalny agresor może znaleźć inną drogę rozładowania swoich frustracji oraz będzie mógł w inny sposób, niż agresja ( fizyczna czy psychiczna ) rozwiązać dany problem.

Cel główny: Wyrobienie u uczniów umiejętności mediacyjnych i negocjacyjnych.

Cele operacyjne:
· uczeń zna pojęcie mediacji
· uczeń potrafi wykorzystać techniki mediacyjne w sytuacjach problemowych
· uczeń umie przenieść teorię dotyczącą mediacji na płaszczyznę relacji rówieśniczych

Podczas zajęć dotyczących komunikacji interpersonalnej oraz technik negocjacyjnych typu: uczeń/uczeń i uczeń/nauczyciel należy wykorzystać tzw. „sytuacje z życia szkoły”. Ten etap powinien być traktowany, jako część praktyczna, w czasie której młodzi mediatorzy mogą już pod kontrolą pedagoga szkolnego prowadzić mediacje szkolne.

Program opracowała:
mgr Magdalena Kuszlewicz - Klos
mgr Piotr Jarosławski

Kodeks Etyki

jest propozycją dialogu na temat tego, czym jest i czym ma być mediacja jako zyskująca coraz powszechniejszą akceptację w społeczeństwie polskim instytucja demokratycznego ładu społeczeństwa obywatelskiego ludzi wolnych i szanujących wolność innych. jest podstawą wyznaczającą granice: czym jest mediacja i jaka jest rola mediatora - osoby podejmującej się prowadzenia mediacji, w relacji z osobami korzystającymi z pomocy mediatora, jest dokumentem w oparciu o który mediatorzy Krajowego Stowarzyszenia Mediatorów określają rolę i zadania mediatora, jak również miejsce mediacji jako jednej z form społecznego komunikowania, jest podstawą krystalizacji się zawodu mediatora, - tworzy możliwie najszerszą formułę w której mogłoby dochodzić do realizacji podstawowego zadania mediatora usprawniania porozumiewania się w sytuacjach, gdy ludzie są gotowi do skorzystania z pomocy mediatora, - dotyczy rozumienia roli mediatora bez uszczegóławiania związanego ze specyficzną dziedziną uprawnień np. mediator sądowy w sprawach karnych czy mediator sporów zbiorowych, mediator stały, mediator szkolny itd - z zastrzeżeniem, że żadne uszczegółowienie nie może by sprzeczne z postanowieniami Karty Etycznej Mediatora, jest podstawą odpowiedzialności etycznej przed Sądem Koleżeńskim KSM. MEDIACJA Mediacja to taki sposób porozumiewania się ludzi [stron] w którym uczestniczy mediator. Zadaniem mediatora jest usprawnienie rozumienia się ludzi oraz pomoc w skutecznej realizacji ich własnych interesów. Mediacja jest porozumiewaniem się partnerskim w którym obu stronom przysługuj te same prawa Mediacja odbywa się na wniosek [a w ostateczności za zgodą] zainteresowanych stron. Mediacja jest postępowaniem dobrowolnym dla jej uczestników w całym swoim przebiegu. Mediacja jest postępowaniem poufnym. W trakcie postępowania mediacyjnego nie może dojść do naruszania godności któregokolwiek z uczestników postępowania. Strony powinny zaakceptować osobę prowadzącą mediacje [przynajmniej nie wyrazić sprzeciwu] Strony przed przystąpieniem do mediacji powinny zostać poinformowane o tym czym jest postępowanie mediacyjne i jaka jest dopuszczalna ingerencja mediatora w proces porozumiewania się stron. Przed przystąpieniem do postępowania należy ustalić czas trwania i wynagrodzenie mediatora. Mediacja może by stosowana w każdym przypadku w którym strony zwracają się do mediatora Mediator ma prawo nie podjąć się swej roli, ewentualnie w trakcie postępowania się wycofać. Mediator nie może podejmować się mediacji jeżeli w jego ocenie nie będzie w stanie zachowa bezinteresowności lub, gdy przekracza to jego kompetencje. MEDIATOR Mediatorem może być uprawniona lub upoważniona osoba posiadająca: - kompetencje w zakresie prowadzenia postępowania mediacyjnego, - doświadczenie życiowe, - umiejętności społeczne w zakresie kontaktów międzyludzkich, - praktykę w prowadzeniu postępowań mediacyjnych. W swoich działaniach na polu mediacji mediator ma być: - bezstronny, tzn. nie angażujący się po czyjejkolwiek stronie, nie zainteresowany wynikiem, ani czasem trwania postępowania mediacyjnego, - kompetentny w zakresie postępowania mediacyjnego [posiadający wiedzę i umiejętności w zakresie porozumiewania się ludzi, przywracania zakłóconych relacji, tworzenia warunków sprzyjających porozumiewaniu się ludzi, - odpowiedzialny i spolegliwy podejmujący się zadań, którym jest w stanie sprostać i wywiązujący się z podjętych zadań i zobowiązań także: - w zakresie dochowania tajemnicy treści postępowania mediacyjnego, - w zakresie niedopuszczania do sytuacji w której w postępowaniu mediacyjnym naruszana była godność którejkolwiek ze stron. Mediator, członek KSM , który naruszy zasady Karty decyduje się poddać postępowaniu i orzeczeniu Sądu Koleżeńskiego KSM. CELE I ISTOTA MEDIACJI - trwałe zakończenie konfliktu i doprowadzenie do satysfakcjonującego dla wszystkich stron porozumienia. KARTA ETYCZNA Mediator skłania swą wolę ku pokorze, łagodności, męstwu i sprawiedliwości, ku poszanowaniu godności, indywidualnych potrzeb, idei i wartości człowieka, ku nawykowi zachowywania średniej miary. Pokora - wynika z odmienności indywidualnych punktów widzenia; wynika z rozumienia świata i swojego w nim miejsca - jest również środkiem - między służalczością a zarozumialstwem, Łagodność - jest cnotą cierpliwości, rzetelności i konsekwencji, - jest również środkiem - między nieczułością a porywczością. Męstwo - jest wytrwałością w dążeniu do dobra, lojalnością wobec ludzi i zasad, - jest również środkiem - między tchórzostwem a zuchwałością. Sprawiedliwość - wypełnia ideę równości i szacunku dla prawa, - jest również środkiem - między słusznymi racjami osób tkwiących w konflikcie. - CELE KODEKSU ETYCZNEGO MEDIATORA - KRYTERIA WYSTĘPUJĄCE W KODEKSIE - WARUNKI I ZASADY MEDIACJI - POSTAWY, CECHY I UMIEJĘTNOŚCI MEDIATORA - PROCEDURY KODEKSU ETYCZNEGO CELE KODEKSU ETYCZNEGO: rozwijanie kompetencji u mediatorów - jako osób pomagających skonfliktowanym stronom w porozumieniu się. Kodeks - formułuje wartości podstawowe - wyznacza cele i wzorce, - określa kompetencje i normy, jak również zakres praw i obowiązków mediatorów, Podstawowe wymagania stawiane mediatorowi: - „primum non nocere” - zapewnienie, by postępowanie mediatora (realizowanie jego zadań) nie łączyło się ze szkodami dla żadnej ze stron konfliktów, - zapewnienie realizacji i ochrony zasad mediacji w działalności zawodowej mediatorów, - „wiedzieć, co we mnie dobre a co złe” - poznawanie siebie przez mediatorów: walorów i słabości; formułowanie sposobów doskonalenia zawodowego i osobistego KRYTERIA WYSTĘPUJĄCE W KODEKSIE „wiedzieć, na czym polega bycie dobrym mediatorem” - mierniki służące za podstawę oceny KRYTERIA WYSTĘPUJĄCE W KODEKSIE wynikają z zasad i cech mediacji, jako „techne”: - rzemiosła (do oceny przez komisję etyki), - sztuki: zadawania pytań, motywacji, aktywizacji i inspiracji (element budowania prestiżu mediatora - realizowany poprzez samoocenę i superwizję), - konstruktywnego postępowania w konflikcie - działania w dobrej wierze ze znajomością metody mediacji (do oceny przez komisję etyki), - stosowania przez mediatora nieinwazyjnych i pokojowych technik pozbawionych manipulacji (do oceny przez komisję etyki). WARUNKI I ZASADY MEDIACJI w odniesieniu do wszystkich uczestników postępowania mediacyjnego - mediatora i stron: - dobrowolność udziału w mediacji, - poufność postępowania mediacyjnego (zachowanie tajemnicy), - nieformalność postępowania (brak protokołu; notatki mediatora są na końcu postępowania niszczone), - postępowanie w dobrej wierze (uczciwość, mówienie prawdy, niemanipulowanie), - poszanowanie godności każdego uczestnika postępowania mediacyjnego, w odniesieniu do mediatora: - bezstronność mediatora (w stosunku do stron i problemu), w odniesieniu do stron konfliktu: - dążenie do kompromisu i gotowość zawarcia ugody , - mediator powinien odebrać od stron deklarację takiego postępowania na początku mediacji, - samodzielność, autonomiczność konfliktu (własność), - mediator powinien pozostawić stronom możliwość samodzielnej decyzji wobec wszystkich kwestii. CECHY I UMIEJĘTNOŚCI MEDIATORA I. CECHY MEDIATORA - POKORA - wobec ludzi i rzemiosła, - SZACUNEK I LOJALNOŚĆ wobec ludzi i zasad. - ŚWIADOMOŚĆ SIEBIE I POTRZEBY DOSKONALENIA. II. UMIEJĘTNOŚCI MEDIATORA posługiwania się profesjonalnymi procedurami, metodami i technikami mediacyjnymi I. CECHY MEDIATORA Pokora i szacunek - wobec życia, siebie i innych ludzi, wobec ludzkich spraw, - poszanowanie wartości innych ludzi, - respekt wobec ludzkich więzi. - lojalność wobec cnót moralnych i uniwersalnych wartości etycznych, Świadomość siebie i wewnętrzna siła - znajomość walorów i słabości (stałe poznawanie siebie, własna terapia), - świadomość potrzeby doskonalenia siebie, - zdolność panowania nad swoimi emocjami. Walory mediatora: wiara w sukces i konsekwencja w dążeniu do osiągania celów, opanowanie, cierpliwość, konsekwencja, wytrwałość, praca nad sobą (zaznajomiłeś się z istotą i podłożem konfliktów - to znaczy, że pracujesz nad sobą). II. UMIEJĘTNOŚCI MEDIATORA Profesjonalizm - znajomość rzemiosła - psychologii konfliktu, prawidłowej komunikacji, zasad i procedur negocjacji i mediacji, reguł „temidy” (wymiaru sprawiedliwości) oraz podstaw prawnych mediacji, - lojalność i praworządność - przestrzeganie zasad prawnych, - świadomość potrzeby nie osądzania innych - wypełnianie jej reguł w toku mediacji, - zdolność bycia bezstronnym oraz zdolność przewidywania skutków - stosowanie zasad bezstronności. Wymiary profesjonalizmu mediatora. - Mediator zna psychologię konfliktu - posiada wiedzę historyczną, kulturową, ekonomiczną, prawną i społeczną dotyczącą diagnozowania konfliktów - poznawania ich podłoża (źródeł ) oraz istoty, przyczyn eskalacji konfliktu. - Mediator w ramach rzemiosła mediacyjnego - zarządza konfliktem - porządkuje konflikt i pomaga ograniczając do minimum swoją ingerencję w życie innych ludzi. - Mediator w ramach sztuki mediacji - daje otuchę, nadzieję, wsparcie. Powinien więc szanować ludzi oraz mieć respekt dla ich spraw i wartości. Walory mediatora: otwarty na dialog i gotowość przyjmowania krytyki, sprawność językowa, działanie w zgodzie z zasadami mediacji, sztuką motywacji, retoryki, przełamywania impasu, demaskowania manipulacji. WALORY MEDIATORA (zebrane) wiara w sukces i konsekwencja w dążeniu do osiągnięcia celów, opanowanie, cierpliwość, konsekwencja, wytwałość, praca nad sobą (zaznajomiłeś się z istotą i podłożem konfliktu – to oznacza, że pracujesz nad soba, otwartość na dialog i gotowość przyjmowania krytyki, sprawność językowa, działanie w zgodzie z zasadami mediacji, sztuką motywacji, retoryki, przełamywania impasu, demaskowania manipulacji. PODSTAWOWE I NAJWAŻNIEJSZE TECHNIKI STOSOWANE PRZEZ MEDIATORA: dopasowanie w komunikacji i empatia mediacyjna, aktywne słuchanie i parafraza, umiejętne zadawanie pytań otwartych, sprawność językowa, dowartościowanie, neutralna komunikacja niewerbalna. PROCEDURY KODEKSU ETYCZNEGO Komisja etyki monitoruje: kompetencje mediatora w zakresie psychologii konfliktu - wiedzy historycznej, kulturowej, ekonomicznej, prawnej i społecznej dotyczącej diagnozowania konfliktów - poznawania ich podłoża (źródeł ) oraz istoty, rzemiosło i profesjonalizm działania mediatora - przestrzeganie podstawowych zasad, działanie w obszarze sztuki mediacyjnej, motywacji, aktywizacji i i nspiracji, nieinwazyjność stosowanych przez mediatora t echnik konstruktywnego i pozbawionego manipulacji postępowania w konflikcie (zagrożenia wynikać mogą z eskalacji konfliktów wskutek niewłaściwego postępowania mediatora).

METODY WYCHOWANIA RESOCJALIZUJĄCEGO

Opracowanie: Anna Arbszajtis Gimnazjum nr 52 w Bydgoszczy

                      Problem resocjalizacji, /czyli doprowadzenia osoby do takich form zachowań, które są zgodne z obowiązującymi normami społecznymi i prawnymi/ dla współczesnego społeczeństwa jest problemem niesłychanie ważnym. Tempo życia, przemiany społeczne, rozwój techniki, rosnące wymagania, powodują, że często gubimy się. Nie potrafimy odnaleźć swojego miejsca w społeczeństwie, tracimy „grunt pod nogami”. Pośpiesznie szukamy dróg wyjścia nie zastanawiając się nad konsekwencjami naszych wyborów. Żyjemy w dużym stresie, zastanawiamy się czy stawiane przed nami zadania nie przerastają naszych możliwości, czy poradzimy sobie z nadmiarem obowiązków w domu i w pracy. Polska demokracja jest tworem stosunkowo nowym i wielu z nas nie miało czasu się jej nauczyć. Pokutują dawne nawyki – wszyscy jesteśmy równi wiec należy się nam to samo, a tu nagle jedni mają pracę inni nie, jednych stać na prywatne kliniki innym nie starcza na leki, jedni budują domy, jeżdżą na wakacje inni mieszkają na dworcach i głodują. Takie trudne sytuacje powodują, że w poczuciu niesprawiedliwości odreagowując frustracje zachowujemy się agresywnie wobec otoczenia. Z czasem takie zachowania utrwalają się i pogłębiają.

Tyle zła, nienawiści i agresji, tyle zadanego bólu i cierpienia. Dlaczego? Takie pytanie zadajemy sobie coraz częściej szczególnie, gdy dowiadujemy się po raz kolejny o brutalnym morderstwie popełnionym przez osobę niepełnoletnią. Czym tłumaczyć takie postępowanie u kogoś, kto dopiero wchodzi w życie i uczy się życia?

W każdym społeczeństwie istnieje pewna liczba osób, których podstawowy sposób zachowania znacznie odbiega od przyjętych norm. Dotyczy to dorosłych, a także dzieci i młodzieży. Ogólnie nazywamy to niedostosowaniem społecznym. Termin ten wprowadziła do literatury pedagogicznej w Polsce Maria Grzegorzewska w 1959 roku.

Niedostosowanymi społecznie nazywamy osoby, które nie są zdolne lub nie mogą pełnić ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami, ze względu na brak dyspozycji wykonawczych, u osób tych występuje zaburzenie procesów orientacyjnych, intelektualnych i motorycznych. Natomiast jednostki, które nie są zdolne pełnić ról społecznych na skutek negatywnego ustosunkowania się wobec oczekiwań społecznych nazywamy wykolejonymi społecznie. Wykolejenie może mieć charakter:

·         Wykolejenia przestępczego – łamanie norm prawa

·         Wykolejenia obyczajowego - naruszenie norm obyczajowych (prostytucja, narkomania, alkoholizm)

Tym ludziom można pomóc powrócić do życia społecznego wyposażając w wiedzę i umiejętności pozwalające na pracę nad sobą. Motywując ich do analizy popełnionych błędów i wyciągnięcia z nich wniosków. Rolę tą pełni pedagogika resocjalizacyjna, której granice wyznaczone są przez:

·         Stopień wykolejenia

·         Środowisko wychowujące. Im wcześniej resocjalizacja zostanie podjęta, tym bardziej będzie skuteczna. Resocjalizacja podobnie jak lecznictwo może osiągać pełne wyniki lub częściowe, zależy to od:

·         Stanu psychicznego jednostki

·         przebiegu procesu terapeutycznego

·         trafności doboru metod resocjalizacji

Metodyka wychowania resocjalizacyjnego to zbiór zasad, zaleceń,  gdzie zawarte są reguły, których przestrzeganie umożliwia efektywne, skuteczne i ekonomiczne osiąganie celów wychowawczych. Jest to dział wchodzący w obręb pedagogiki. Swoje teoretyczne założenia czerpie m. in. z:
-psychologii rozwojowej, wychowawczej, społecznej
-psychoterapii i psychologii klinicznej
-socjologii
- prawa i kryminologii
- innych nauk
Jest określana też jako socjopedagogika i traktowana jest jako jeden z działów pedagogiki specjalnej.

Według Czapówa, zalecenia w resocjalizacji opierają się na twierdzeniach naukowych, które zaczerpnięte są z innych nauk. Opisują zależności zachodzące pomiędzy:
- warunkami i przebiegiem czynności wychowawcy
- czynnościami wychowanka
- osobowościowymi skutkami interakcji wychowawcy i wychowanka

Metodyka informuje o tym, „ co i jak” oraz „ w jaki sposób” ma czynić wychowawca, aby osiągnąć założone cele resocjalizacji. Zalecenia tworzą strukturę mechaniczną. Przyjmuje się w niej najbardziej ogólne zasady wychowawczo-resocjalizacyjne, a podstawą formułowania zasad są przyjęte cele wychowawcze. Dalej w strukturze mamy reguły podporządkowane tym zasadom. Kolejne są dyrektywy wynikające z reguł. Drugim elementem teoretycznych podstaw są modele podejściowe, które przedstawiają uogólniony opis zjawisk o wspólnych cechach, umożliwiają efektowne oddziaływanie na te zjawiska np. osobowość ( możemy ja opisać w przypadku konkretnej osoby, na tej podstawie możemy określić, co należy zrobić, aby tę osobowość zmienić bądź utrwalić w niej to, co dobre. Trzecim elementem metodyki jest aksjologia wychowania. Rozstrzygniecie poprzez przyjęty system wartości, z którego wynika określony ideał wychowawcy i podporządkowany mu cel wychowania.

Zalecenia strategiczne wg. Jedlewskiego, /strategia- kluczowe ogniwo postępowania, reformującego postawy, inspirującego, ukierunkowującego oraz podtrzymującego proces reedukacji, zalecenia strategiczne- cele etapowe, których osiągnięcie stanowi warunek zdobycia tego głównego celu/, odnoszą się  do trzech głównych zadań:

Oddziaływania etiotropowego- usuwania różnorodnych czynników uczenia się postaw niepożądanych, aspołecznych. Odizolowania osób (grup), zmiany warunków, organizowania odpowiednich elementów otoczenia. Wprowadzania w życie dziecka osób znaczących, które go będą inspirowały.
Oddziaływania ergotropowego – przekształcania postaw aspołecznych oraz ich wzajemnych powiązań. Odwoływania się do zainteresowań wychowanka, umiejętności, zdolności, aby wywołać u niego odpowiednią motywację, powodującą pozytywne ustosunkowanie się do obowiązujących norm społecznych.

Oddziaływania semiotropowe – usuwania psychicznych skutków wpływu i oddziaływań czynników znajdujących się w centrum działań etiotropowych.

Główne typy strategii postępowania to strategia zmiany dominacji postaw - dot. kształtowania odpowiednich motywów, ustosunkowań, nastawień pozytywnych i emocjonalnych i społecznych determinantów rozwoju osób resocjalizowanych.. Strategia zmiany integracji postaw- dot. elementów integrujących postawy wychowanka poprzez kształtowanie nowych wzorów osobowych, dot. formułowania nowego obrazu świata i własnej osoby, formułowanie wzorów osiąganie sukcesu życiowego. Działania podejmowane przez wychowawcę obejmują: postulowanie czyli określenie celów operacyjnych, które są możliwe wynikają z uzyskanych wcześniej informacji, na podstawie, których możliwe jest diagnozowanie, optymalizowanie- sporządzanie rozmaitych wersji działania, wybór najlepszego sposobu spośród wszystkich i realizowanie – stosowanie środków  zgodnie z ustalonymi wcześniej metodami, w celu osiągnięcia zamierzonych celów. 

Ważną rolę spełniają funkcje określone jako konkretne zadania:
1. opiekuńcze - wiążące się z opieka wielostronną, ma na celu rozpoznanie potrzeb zaspokojonych i niezaspokojonych
2. wychowawczo-dydaktyczne - wiodące w resocjalizacji, wiążące się z przysposobieniem wychowanka do funkcjonowania w roli ucznia poprzez aktywny udział w zajęciach
3. terapeutyczne - antropotechnika i kulturo technika

METODY PRACY RESOCJALIZACYJNEJ

Antropotechnika – gł. elementami są osoby wychowujące oraz psychotechniki wychowania resocjalizującego: -zależność za względu na osobę wychowującego, - ukierunkowanie aktywności (doradzanie, przekonywanie do aktywności wychowanka). Głównym środkiem oddziaływań jest osoba wychowawcy, która stosuje metodę wpływu osobistego. Podstawowym czynnikiem jest więź osobowa z wychowankiem, grupą oraz środowiskiem.

Socjotechnika – głównym elementem są zależności ze względu na grupy społeczne, wpływ ukierunkowany grupy (zarządzanie i samorząd, kształtowanie celów, norm, struktury grupy), intensyfikowanie i podtrzymywanie wpływu grupy (podnoszenie jej prestiżu, integracji z innymi grupami). Podstawowym środkiem oddziaływania jest grupa wychowawcza, odpowiedzialnym jest wychowawca stosując metodę wpływu grupowego

Kulturotechnika – wykorzystuje się elementy dóbr kultury ( pracę, naukę, rekreację, turystykę). Wymienia się trzy odmiany; kulturotechnika aktywności szkolnej, pracowniczej, rekreacyjnej.
Efektywność metod zależy od osobowości wychowanka, uprzednich wpływów społecznych, od sprawności metodycznej, a wiec kwalifikacji kadry, umiejętności wychowawców oraz od klimatu w instytucji resocjalizacyjnej.

Socjo i psychoterapia - jest często rozumiana jako pomoc psychologiczna, czyli powszechna forma przeciwdziałania zaburzeniom zachowania wśród dzieci i młodzieży, zaburzenia te mogą dotyczyć wszystkich sfer życia. Jest to organizowanie środowiska społecznego sprawcy, przestępcy, nieletniego, by sprzyjało jego wyzdrowieniu i co najważniejsze utrzymywało jego zdrowie psychiczne. Akcentuje ona znaczenie kontaktów klienta z osobami z jego otoczenia społecznego dla prawidłowego przebiegu terapii. Socjoterapię i psychoterapię zalicza się do procesów korekcyjnych o charakterze leczniczym, adresowanych do dzieci i młodzieży. Jej istotą jest praca w grupie. Celem tej terapii jest wzmacnianie słabej i delikatnej osobowości młodych ludzi, dzieci poprzez realizację celów rozwojowych i edukacyjnych. Wiąże się to z tym, że zaburzenia rozwojowe i edukacyjne zakłócają proces prawidłowej socjalizacji młodzieży i dzieci, utrudniają ich rozwój osobisty, społeczny oraz powodują i intensyfikują trudności w szkole, rodzinie, grupie rówieśniczej, koleżeńskiej. Metoda jest bardzo pożyteczna, pozwala młodym ludziom radzić sobie z różnorodnymi problemami w domu, w szkole, społeczeństwie i w środowisku rówieśniczym. Trudne sytuacje mogą przerastać psychiczne i fizyczne możliwości dziecka a socjoterapia pomaga w ich skutecznym i pozytywnym ich rozwiązywaniu. Cele terapii ściśle korespondują z wiekiem jej uczestników, są dostosowane do kolejnych faz życia, pozwalają zrealizować określone potrzeby dziecka, nieodzowne w jego dalszym rozwoju. Ćwiczenia socjo i psychoterapeutyczne są doskonałą okazja do wypróbowania i wyćwiczenia przez dziecko nowych sposobów zachowania oraz do nabycia nowych umiejętności zwłaszcza interpersonalnych. Chodzi tu o takie umiejętności jak; asertywność, podejmowanie decyzji, radzenie sobie z trudnymi sytuacjami, otwartość. W programach tych stosuje się najróżniejsze metody pracy z grupą. Praca w grupie bazuje na kręgu i rundkach. Jest to technika dzielenia się z innymi swoimi doświadczeniami. Ta forma jest odmienna od tradycyjnej, szkolnej procedury, gdzie dominuje anonimowość, masowość. Każdy ma bezpośredni kontakt wzrokowy z uczestnikami, sprzyja to nawiązywaniu kontaktu emocjonalnego w grupie, uczy dziecko, że może samo się wypowiedzieć, bez lęku i obawy przed kompromitacją. Odblokowuje to dziecko, sprawia, że jest ono otwarte i spontaniczne. ”Burza mózgów” pozwala zaktywizować grupę i wyzwolić jej potencjał twórczy. Dziecko może nauczyć się jak szukać dobrych sposobów na rozwiązywanie problemów, uczy się, że sposoby te są w nim, trzeba je tylko odnaleźć. Twórczość plastyczna sprzyja lepszemu porozumiewaniu się. Uniwersalny kod plastyki umożliwia dziecku przekazanie uczuć, wrażeń, przeżyć oraz pozwala na odczytywanie treści o charakterze afektywnym. Dziecko rysując czy malując może spontanicznie „wyrazić siebie”. Zabawa jest często stosowana w socjoterapii. Podejmując działalność zabawową dziecko uwalnia się na ten czas od codziennych zdarzeń życiowych, od wymagań otoczenia, od podejmowania ważnych decyzji. Pozwala to też na doświadczenie humoru, nieskrępowanej radości, przyjemności z bycia razem bez zobowiązań, na doświadczeniu odprężenia fizycznego i psychicznego. Uważam, że socjoterapia jest doskonałą metodą resocjalizacji. Jest dla młodych ludzi nieocenioną podporą życiową, pokazuje możliwości dobrego życia, jest swoistym przewodnikiem życiowym, który wskazuje drogę, ale jednocześnie zachęca do jej samodzielnego szukania i to z powodzeniem.

Praca socjalna i resocjalizacja nie stanowią jakichś specyficznych, rozłącznych wobec siebie modeli postępowania ze skazanymi, lecz są swoistymi wariantami, które mogą, a wręcz powinny działać razem. Uważam, że warto zwrócić uwagę na metodę pracy socjalnej w resocjalizacji. Praca socjalna obejmuje zarówno tradycyjnie rozumiana pomoc społeczną świadczoną ubogim jak i pracę z osobami ze środowisk zdegenerowanych, które weszły w konflikt z prawem. Praca socjalna ze skazanym oparta jest o idee wyposażenia przebywającego w więzieniu w pewien minimalny zespół warunków do życia zgodnego z prawem w środowisku otwartym. System postępowania ze skazanymi opiera się o klasyczną triadę; wychowanie korekcyjne, leczenie oraz wspomaganie społeczne. Ten ostatni element jest właśnie domeną pracy socjalnej ze skazanymi. Metoda to jest bardzo potrzebna w tradycyjnej resocjalizacji. Model pracy socjalnej w środowisku zamkniętym zasadza się na koncepcji lepszego wszczepiania skazanych z powrotem do społeczeństwa. Pozwala to na rozwijanie paradygmatu pozytywnego działania, co ważne opartego na społecznej tolerancji dla różnic międzyludzkich. Zakłada, że każdy ma prawo do indywidualnego stylu życia, do manifestowania swojej odmienności kulturowej czy etnicznej. Jej celem jest podejmowanie działań zmierzających do udzielenia jednostce pomocy w lepszym powrocie do społeczeństwa. Praca socjalna ze skazanym jest metodą bardzo pożyteczną, praktyka pokazała, że pomogła już wielu skazanym wrócić skutecznie na łono społeczeństwa. Wymaga, co prawda pewnych modyfikacji, ale to tylko ją ulepszy i usprawni jej działanie. Wspomaganie społeczne skazanych zwiększa ich szanse na powrót do społeczeństwa i dalsze zgodne z prawem życie. W tym aspekcie praca socjalna jest bardzo ważnym elementem resocjalizacji skazanych. Stanowi oddziaływanie korekcyjne na osobowość skazanego połączone z aplikacją różnych programów terapeutycznych. Wyjście na wolność po odbyciu kary pozbawienia wolności jest bardzo trudne, ale gdy człowiek zostanie do tego gruntownie i odpowiednio przygotowany, łatwiej mu się to uda.

Mediacja jest metodą resocjalizacji stosowaną w Polsce od niedawna, bo od 1995 roku. Mediacja zaistniała oficjalnie w kodeksie karnym i kodeksie postępowania karnego na mocy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 1998 roku, w sprawie warunków wprowadzenia mediacji. Pozwoliło to na faktyczne i uprawomocnione prowadzenie postępowań mediacyjnych. Mediacja to dobrowolne porozumienie się stron, będących w konflikcie, w obecności osoby arbitralnej (mediatora), w celu dojścia do ugody miedzy pokrzywdzonym a sprawcą przestępstwa, w kwestii takiego zadośćuczynienia, które będzie do przyjęcia przez obie strony. Uważam, że mediacja jest bardzo wartościową formą resocjalizacji, oparta jest, bowiem na zasadach etycznych życia społecznego i przynosi ogromne korzyści wszystkim zaangażowanym w nią osobom. Do najważniejszych profitów mediacyjnych należą: realna szansa na sprawną formę rekompensaty za popełnione przestępstwo, możliwość odreagowanie emocji, daje ofierze możliwość przebaczenia, kończy spór pozytywnie. Sprawca może ponadto współdecydować o swojej sprawie, zrozumieć wyrządzoną szkodę, przyjąć odpowiedzialność za własne czyny, ma wpływ na rodzaj zadośćuczynienia. W Polsce pieczę nad przeprowadzaniem postępowań mediacyjnych sprawuje osoba dorosła i dba o dobrowolności udziału w mediacji, co oznacza, że nie wolno stosować żadnych form nacisku na którakolwiek ze stron ani wyrażać czy wywierać nań presji. Strony, które zgodzą się na udział w mediacji przybierają postawę otwartości i życzliwości jedna wobec drugiej, wyklucza to istnienie niepotrzebnego żalu i agresji. Zasada równości stron i bezstronności mediatora mówi, że uczestnicy mediacji mają równe prawa i powinni być zawsze traktowani jednakowo. Pomiędzy stronami nie ma więc przepaści, która zwykle istnieje przed sądem. Oskarżony, ofiara i sąd patrzący na wszystko z góry, ze swoim niepowtarzalnym autorytetem. Mediator jest strażnikiem zasad mediacji. Ma obserwować proces mediacji, ale nie ingerować jeśli, nie ma takiej potrzeby i uzasadnionej konieczności, zgodnie z zasadą neutralności. Zasada akceptowalności wskazuje, że mediator musi być przez obie strony zaakceptowany, tak jak i same zasady postępowania mediacyjnego. Akceptacja wyklucza niepewność, buduje zaufanie, pomaga skutecznie realizować resocjalizacyjne funkcje mediacji. W mediacji chodzi o osiąganie szczególnego rodzaju sprawiedliwości. Ma to być sprawiedliwość naprawcza, odnosząca się do obu stron mediacji. Związana jest ona z przebaczeniem, zdaniem sobie sprawy z odpowiedzialności za swoje czyny i ich konsekwencje. Często jest także zrozumieniem, korzyści, jakie daje inny wzorzec życia. Jest to prawdziwa sprawiedliwość w „tischnerowskim” wydaniu- sprawiedliwość dla człowieka, od człowieka, w człowieku.

Metody resocjalizacji dzieli się głównie na środki, jakimi dysponuje wychowawca, S. Górski podaje cztery rodzaje środków:
- osobiste walory- walory własne i innych osób (zdolności, talenty wychowawcy, cechy osobowościowe)
- sytuacje społeczne – oznaczają układ między jednostką a innymi, pomiędzy grupą czy jednostką a   instytucją
- grupy formalne i nieformalne, – w jakich uczestniczą bądź, w jakich chcieliby uczestniczyć podopieczni
- elementy kultury – wytwory (szkolne, książka, film, teatr, środki masowego przekazu) wzory osobowościowe, styl życia
Środki te sprowadzają się do wyróżnienia kolejnych metod:
- metody bezpośrednie – wychowawca wpływa na wychowanka za pomocą osobistych walorów, ważna jest też komunikacja werbalna i niewerbalna
- metody pośrednie- wychowawca wpływa na wychowanka w sposób pożądany poprzez sytuacje społeczne, grupy i elementy kultury.

Metody opieki resocjalizacyjnej:

1.Wszechstronnej i perspektywicznej opieki – polega na stałej gotowości wychowawcy do niesienia pomocy podopiecznym w różnych sytuacjach życiowych, nakazuje wychowawcy liczenie się z potrzebą wychowanka, przy czym wychowawca uczy podopiecznego sposobu zaspokajania tych potrzeb, uwzględnienie przyszłych potrzeb podopiecznego,

2. Wymagań - polega na tym, aby wychowawca stawiał jednoznacznie i konsekwentne wymagania, ucząc jednocześnie orientacji w otoczeniu, odróżniania dobra od zła, wychowawcę obowiązują zasada stopniowania wymagań w zależności od możliwości i wieku wychowanka,

3. Respektowania- informuje o tym, że wychowawca powinien liczyć się z wychowankiem jako z podmiotem swojej pracy, a więc działania wychowawcy powinny zmierzać do inspirowania procesów samowychowania podopiecznego,

4. Akceptacji – wymaga od wychowawcy postawy terapeutycznej, która wyróżnia się w pełnej akceptacji każdego wychowanka takim, jakim on jest, akceptacja warunkuje nawiązanie prawdziwego kontaktu z podopiecznym.

Tak wygląda teoria, a w praktyce mamy przepełnione ośrodki penitencjarne i wychowawcze. Brakuje ośrodków terapeutycznych dla młodzieży, ja znam jeden w Wildze koło Warszawy, który ciągle boryka się z kłopotami finansowymi i jak tak dalej będzie zostanie zamknięty.

W ośrodkach tych nie ma możliwości pracy zgodnej z zasadami i metodami resocjalizacji. Warunki często są iście spartańskie, przepełnione sale, brak finansów na zatrudnianie wychowawców, psychologów i pedagogów, brak dostatecznej opieki lekarskiej, „fala”, z którą nie radzą sobie w ośrodkach i zakładach wychowawczych /artykuł H. Walenczykowskiej w XI 2005 r. „Gazeta Pomorska”/. Przeciągające się sprawy sądowe, sprawcy pomimo prawomocnych wyroków na umieszczenie w ośrodkach czekają czasem kilka lat /TVP pr.1 I 2006r./, ponieważ nie ma działań alternatywnych nadal przebywają w potologicznyh środowiskach, pogłębiając swoje niedostosowanie.

Wszystko to powoduje, że nasze osiągnięcia w resocjalizowaniu osób niedostosowanych społeczne są mierne. Wydaje mi się, że problem nie polega na ciągłym zaostrzaniu kar tylko na stworzeniu odpowiednich warunków w ośrodkach i zakładach penitencjarnych do realizacji zasad resocjalizacji. Społeczeństwo musi mieć świadomość nieuchronności kary za naruszenie norm społecznych i prawnych.

Alternatywą mogą być programy profilaktyczne, realizowane przez przygotowanych do tego terapeutów, zresztą już od dawna wiadomo, że korzystniej jest zapobiegać niż leczyć.

 

LITERATURA:

Pytka L. „Pedagogika resocjalizacyjna” WAPS W-wa 2005

Czapów Cz. „Wychowanie resocjalizacyjne. Elementy metodyki i diagnostyki”

PWM W-wa 1980

 

Makowski A. „Niedostosowanie społeczne młodzieży i jej resocjalizacja”

WNPWN W-wa 1994

 

Czapów Cz., Jedlewski S. „Pedagogika resocjalizacyjna” PWN W-wa 1971

 

Pospiszyl K., Żabczyńska E. „Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie” PWN W-wa 1980

Typologia systemów resocjalizacji w warunkach zakładowych.

SYSTEM IZOLACYJNO-DYSCYPLINARNY.

Wywodzi się z więzień, gdy nieletnich kierowano do nich na podstawie skazujących wyroków sądowych, w celu odbycia kary razem z dorosłymi.

Po oddzieleniu nieletnich od dorosłych nie zmieniła się tradycja, nakazująca traktować nieletnich jako winowajców, którzy powinni odbyć karę w warunkach zakładów zamkniętych a nie jako wychowanków, których osobowość może być odpowiednio, w sprzyjających warunkach, zmieniona.

Pojęcie systemu izolacyjno dyscyplinarnego.

Polega on na całkowitym podporządkowaniu objętych nim wychowanków, narzuconemu rygorowi i dyscyplinie oraz na odizolowaniu wychowanków od środowiska. Kara ma stanowić najskuteczniejszy środek wychowania bez względu na stan osobowości wychowanka. Autokratyczny wychowawca.

Dominacja nakazów, zakazów, żądań opierająca się na surowych restrykcjach i środkach represji. Wynika ona z nieufności i przekonania o całkowitym braku dobrej woli wychowanków. Działanie wychowawców polega, prawie wyłącznie na łamaniu woli nieletniego. Izolacja to również atrybut tego systemu. Ma nauczyć wychowanka cenić wolność. Cały wysiłek wychowawcy to pilnowanie by wychowanek w zakładzie zachowywał się zgodnie z regulaminem, którego przestrzeganie ma stworzyć wychowankowi duże niedogodności, przykrości, uciążliwości a w konsekwencji dać gwarancję zmiany jego zachowania na lepsze.W procesie wychowania nie uwzględniano zmiany postaw oraz kar i nagród wewnętrznych. Jest to najstarszy system stosowany wobec młodzieży. System ten, mimo ubóstwa swoich oddziaływań wychowawczych i mimo swej szkodliwości, jest stosowany w wielu zakładach w Polsce i na świecie.

System progresywny

Jest odmianą systemu eksponującego środki dyscyplinarne, w którym na plan pierwszy wysuwa się dyscyplina oparta na nagrodach i karach zewnętrznych. Wychowanek postrzegany jest jako członek grupy. Wychowankowie, za dobre zachowanie, przechodzą z grupy do grupy uzyskując przywileje aż dochodzą do grupy, z której mogą być zwolnieni. Jeśli zachowują się źle, są cofani do zbiorowości skupiającej osoby, którym przysługują mniejsze przywileje.

Oprócz pozytywów istnieje niebezpieczeństwo oceny wychowanka tylko na podstawie zewnętrznego przystosowania się. Wychowanek często przestaje być sobą, podporządkowuje swoje zachowanie bezwzględnemu regulaminowi. Rozwój wychowanka może być zahamowany lub spaczony. Może wystąpić pozorne podporządkowanie się regulaminowi, hipokryzja, dwulicowość.

Rola wychowawcy ogranicza się do zewnętrznej obserwacji wychowanka, a nie do nawiązywania bliższego kontaktu z nim, poznania i uwzględnienia jego potrzeb psychicznych, życia uczuciowego, zainteresowań itp.

System socjopedagogiczny.

Podstawowym ogniwem tego systemu jest centralna pozycja dorosłego szefa grupy, która obejmuje także strukturę nieformalną i opiera się na zależności wewnętrznej. Republiki młodzieżowe. Sprawowanie funkcji w republice przynosi wychowankowi zaszczyt, jest wyrazem zaufania do niego oraz probierzem przydatności społecznej. Weryfikacja odbywa się przy udziale ogółu obywateli republiki i dotyczy wszystkich sfer osobowości oraz odpowiedzialności wychowanka. Główny akcent wychowawczy kładzie się na samorządność kolektywu. Jednak duch i atmosfera życia republiki zależą od wychowawcy. Makarenko jako członek kolektywu wpływał decydująco na jego aktywność poprzez dyskretne współkierowanie życiem kolonii.

Drugim podstawowym i niesłychanie ważnym elementem wychowawczym tego systemu jest praca. Gotowość i zamiłowanie do pracy stanowią istotny wskaźnik osiągnięcia efektów resocjalizacji

Rzeczywiste efekty wychowania przez pracę odnoszą się do osobowości wychowanków i mogą być ujmowane jedynie w dyspozycjach określających stosunek wychowanków do pracy i przejawiający się w sposobie wykonywanej pracy. Wymaga to przestrzegania pewnych zasad wychowawczego postępowania w toku wdrażania wychowanków do pracy.

1. Praca musi być ukazywana każdemu wychowankowi jako najlepszy środek wiodący do realizacji celów osobistych i zbiorowych.

2. Wdrażając wychowanków do pracy powinniśmy mieć zawsze na uwadze ich poziom uspołecznienia oraz motywację związaną z podjęciem pracy.

3. Rezultaty pracy muszą być przedmiotem aktualnej motywacji wychowanków, dzięki czemu przystąpienie do niej powinno mieć charakter dobrowolny.

4. Praca nie powinna nigdy udaremniać istotnych motywów wychowanków, nie może być więc karą. Nawet jeśli wdrożenie do pracy nastąpiło pod chwilowym przymusem, to należy się zatroszczyć o to, aby następstwa pracy były dla wychowanka przyjemne.

5. Wdrażanie dzieci i młodzieży do pracy powinno zawsze dokonywać się w procesie ciągłym, przebiegającym stopniowo od aktywności dla siebie do aktywności dla innych, a następnie dla coraz szerszego ogółu.

6. Wszyscy wychowankowie powinni uczestniczyć w ustalaniu celów pracy, jej planowaniu i organizacji, a także w kontroli i ocenie pracy członków zespołu.

7. Wychowawca powinien czynnie uczestniczyć w pracy wychowanków oddziałując na nich z pozycji współtowarzysza pracy i członka zespołu.

System socjopedagogiczny cechuje znaczne wzbogacenie zarówno kulturotechnicznych jak i antropotechnicznych środków wychowania resocjalizującego.

System indywidualny.

W systemie tym centralnym punktem zainteresowań jest traktowany indywidualnie wychowanek i jego osobowość. Podstawą oddziaływań jest dokładne poznanie wychowanka oraz etiologii zaburzeń w jego zachowaniu. Kładzie się duży nacisk na rolę psychoterapii w procesie resocjalizacji. System ten eksponując środki psychotechniczne jednocześnie opiera się na zależności wewnętrznej łączącej wychowanka z innymi członkami zbiorowości zakładu. Podstawową zasadą wychowawczą tego systemu jest bliski i dodatni emocjonalnie kontakt wychowawcy z wychowankiem. Ważną zasadą jest również uwzględnienie wpływu grupy traktowanej jednak jako środowisko ułatwiające nawiązywanie kontaktów i pozwalające na manifestowanie tego, co w wychowanku indywidualne i charakterystyczne do stanu jego osobowości.

Grupę uważa się za ważki czynnik psychoterapii eliminującej neurotyczne podłoże wykolejenia społecznego.

System homogeniczny.

Resocjalizacyjna praca opiera się na podstawie ,wcześniejszego rozpoznania diagnostycznego, w grupach homogenicznych skupiających wychowanków o zbliżonym stopniu wykolejenia i podobnym stanie osobowości.

Rozwiązanie homogeniczne jest możliwe tylko w skali całego zakładu. Wymaga to tworzenie zakładów stosujących różne systemy resocjalizacyjne.

Tworzyć w zakładach grupy heterogeniczne, na które składają się jednostki różnorodne pod względem rodzaju i stopnia niedostosowania społecznego oraz chęci poddania się procesowi resocjalizacji, z zachowaniem ich odpowiedniej proporcji. W każdej grupie wychowawczej większość stanowić powinni wychowankowie lepsi. Należy również zwrócić uwagę na tworzenie w tej grupie pozytywnej kultury rówieśniczej.( Pospiszyl, Resocjalizacja str.80 ) Organizowanie jednorodnych grup wychowawczych, np. wychowankowie zdemoralizowani, nie chcący poddać się procesowi wychowania, sprzyja tworzeniu się destruktywnej integracji i powstawaniu drugiego życia. Proponuje się tworzenie grup wg. zasady klasa-grupa. Dlaczego? Wychowankowie posiadają podobną sprawność fizyczną ( są wyjątki ), mniej jeden drugiemu dokucza, mogą lepiej się bronić; współpraca wychowawcy grupy z wychowawcą szkolnym, podobny poziom naukowy ( wyjątki ). lepiej organizować w internacie zajęcia dydaktyczne; sprzyja to zasadzie organizacji grup heterogenicznych; są i inne zalety.

System komplementarny.

Taki system resocjalizacji, który zakłada, iż żaden z systemów nie jest doskonały, ale w każdym można znaleźć coś właściwego do zastosowania w odniesieniu do danego wychowanka lub grupy wychowanków, nazywamy systemem komplementarnym ( eklektycznym ). W systemie tym na pierwszym miejscu stawia się więc wszechstronne badanie, dające podstawy do opracowania diagnozy psychologicznej, a następnie prognozy wychowawczej, która wskazuje najskuteczniejsze sposoby postępowania z wychowankiem.

Indywidualna i grupowa psychoterapia.