Decyzje lokalizacyjne

Wykład 02.10.2012

Zaliczenie: test ( opis, jednokrotny wybór, wielokrotny wybór)

• Kategorie lokalizacyjne rozpatrywane są w aspekcie czynnościowym (procedura wyboru miejsca, w którym znajdzie się dany obiekt, lokalizacja odnosi się do procesu lokalizacji) i rezultatywnym (interpretowanie lokalizacji odnosi się do konkretnego zlokalizowania obiektów).

• Wyróżnia się dwa nurty badań lokalizacyjnych

1. Sfera decyzyjna - aspekt czynnościowy

2. Sfera realna – analizowanie rzeczywistych lokalizacji – aspekt rezultatowi

• Określenie celu lokalizacji:

1. Problemy poznawcze – możliwie duża wiedza o obiekcie, bez wprowadzania zmian

2. Problemy diagnostyczne – ocenianie pod 3 względami

3. Problemy decyzyjne – określenie kształtu przestrzennego obiektu lub skonstruowanie modelu o charakterze normatywnym

• Siatka ukazująca obiekty badań aktywności ludzkiej

1. Kontekst przestrzenny:

1. Lokalizacja ogólna- określona w odniesieniu do agregatów przestrzennych (miasto, region, kraj)

2. Lokalizacja szczegółowa – doprecyzowana do konkretnej działki terenu

1. Kryterium rodzaju lokalizowanych obiektów, np. lokalizacja produkcji przemysłowej, budownictwa mieszkaniowego, obiektów handlowych

2. Kryterium przestrzennej formy lokalizacji

1. Punktowe - porty, lotniska, zakłady przemysłowe

2. Liniowe – tory, autostrady

3. Strefowe – lokalizacja aglomeracji miejskich, upraw rolnych

cel	Przedmiot
	Sfera realna Zagospodarowanie przestrzenne
	Pojedyncza lokalizacja
Problemy poznawcze	Przedmiotowe teorie lokalizacji ( prognozują zjawiska w sferze realnej)
Problemy oceny (wartościowanie)	Metoda diagnozy lokalizacyjnej (kryteria, procedury, modele struktur osadniczych)
Problemy decyzyjne	Planowanie lokalizacji (wyznaczanie lokalizacji)

Wykład 09.10.2012

Obszary refleksji poszczególnych typów badań lokalizacyjnych

1. Jak jest

• Przedmiotowe teorie lokalizacji – opis, objaśnianie i prognozowanie lokalizacji w sferze realnej (przestrzeni geograficznej)

• Podmiotowe teorie lokalizacji – opis objaśnianie, prognozowanie procesów podejmowania decyzji lokalizacyjnych

• Metodologia diagnozy lokalizacyjnej- ocena ex post jakości lokalizacji

• Metodologia diagnozy procesów lokalizacyjnych – ocena ex post jakości procesu podejmowania decyzji

1. Jak powinno być

• Planowanie (praktyka) lokalizacji: realne procedury decyzyjne prowadzące do wyznaczania lokalizacji pojedynczych obiektów (np. zakładów przemysłowych) lub kształtowania struktur przestrzennych

Teoria planowania lokalizacji: konstruowanie normatywnych modeli podejmowania decyzji lokalizacyjnych.

Struktura problematyki lokalizacyjnej

Teoretyk skupia się na praktyce nie powinni mówić o tym, jak powinno być.

Funkcje doktryny lokalizacyjnej:

(doktryna- treścią są elementy aksjologiczne, cechy które charakteryzują dany stan rzeczy w danej dziedzinie; może być to misja, wizja, priorytety, cele wartości, zasady)

• dostarczanie kryteriów przeprowadzania diagnozy lokalizacyjnej

doktryna → poprawność

teoria → efektywność

(określa zakres i treść czynności diagnostycznych)

• tworzenie warunków ograniczających w określeniu wariantów lokalizacyjnych

• ustalanie kryteriów oceny i selekcji powiązań lokalizacyjnych

• określenie sposobów użytkowania teorii lokalizacji

Doktryna vs teoria
Obszar teorii-racjonalność instrumentalna „doing things right”
Rozwiązanie nieefektywne
Rozwiązanie efektywne

• dostarczenie kryteriów przeprowadzania diagnozy lokalizacyjnej

cele (aksjologiczny)→problem (decyzyjny)→ bariery (kontekst modelowy)

modele nie zawsze sprawdzają się w tym samym zagadnieniu – inne cele, inne bariery

Przekroje badań nad doktryna lokalizacyjną:

1. podejście ex post

• sposoby formułowania doktryny lokalizacyjnej w przeszłości

• język, w którym doktryna była wyrażana i stopień, w którym umożliwiała faktyczna ocenę projektów rozwiązań lokalizacyjnych

• poziom wewnętrznej spójności doktryny

• stopień praktycznego urzeczywistnienia doktryny

1. podejście ex ante

1. skąd czerpać zasady składające się na doktrynę?

2. kto powinien tworzyć doktrynę?

3. jak formułować doktrynę?

4. W jaki sposób przeprowadzić operacjonalizację doktryny?

Wykład 16.10.2012

Ad. 1)

• Strategia rozwoju organizacji – to całość złożona z takich elementów jak: wizja rozwoju organizacji, priorytety rozwoju organizacji, cele rozwoju organizacji. Budowa strategii wymaga określenia warunków, kierunki ulegają konkretyzacji do zadań przedwsięwzięcia.

Kontrola przesadza w oparciu o jaki rodzaj wskaźników dokonywać identyfikacji pomiędzy tym, co jest, a tym, co powinno być. Główne zadanie to zmodyfikowanie strategii, by złagodzić rozbieżności.

Elementem tworzenia doktryny są elementy aksjologiczne zawarte w strategii rozwoju.

Ad. 2)

1. Władnym konstruować strategie jest ekspert od spraw metodycznych (jak realizować budowę strategii), nie przesądza on do czego dążyć ( co jest dobre a co nie – jest to rola mieszkańców)

2. Władze lokalne -pogląd dyskusyjny:

- lokalni politycy nie zawsze maja na uwadze rozwój gminy

- konflikty polityczne nie sprzyjają rozwojowi lokalnemu

1. Społeczność lokalna – ludzie niekoniecznie chcą partycypować

Najwłaściwsze jest rozwiązanie pośrednie. Trzeba uwzględnić podział na regiony i dzielnice, ważne jest utrzymanie równowagi funkcjonalnej

Ad. 3)

• Jak przekładać elementy aksjologiczne na tworzenie doktryny?

Ad. 4)

• Operacjonalizacja – polega na wysunięciu informacji precyzyjnych, operowaniu kryteriami pozwalającymi na ocenę działań interesujących nas wariantów lokalizacyjnych.

Funkcje planowania lokalizacji

• Odbiór zaleceń płynących z doktryny i ich operacjonalizacja

• Identyfikacja problemów decyzyjnych na podstawie przejmowanych z doktryny zasad i rozpoznania warunków lokalizacyjnych

• Dobór odpowiednich dla konkretnej postaci zidentyfikowanych problemów, modeli i ich rozpoznanie

• Rozwiązania decyzyjnych problemów lokalizacji

• Kreowanie „popytu” na nowe teoretyczne modele decyzyjne

Planista decyzyjny – przekłada język rozwiązań aksjologicznych na język rozwiązań przestrzennych.

Planowanie – to podejmowanie decyzji, umiejętność formułowania problemów decyzyjnych, planista nakłada na siebie, jakie warunki są aktualnie i jakie nastąpią, by dostrzec ewentualne problemy, następnie tworzy i dobiera modele ich rozwiązania.

Sytuacja porządkowa vs warunki → planistyczne decyzje

Lokalizacja podsumowanie:

• Doktryna – teoria – planowanie

• Doktryna lokalizacji- formułowanie zasad lokalizacji

• Teoria lokalizacji – rozwiązywanie problemów poznawczych tj. formułowanie twierdzeń: opisowych, objaśniających, prognostycznych

• Planowanie lokalizacji – rozwiazywanie problemów decyzyjnych

• Jeżeli kierujesz się doktryną i działasz w oparciu o teorię- rozwiązujesz powstałe problemy na gruncie realizacji

Struktura studiów lokalizacyjnych

Analiza lokalizacyjna w sferze realnej
funkcja
opis
Objaśnianie
Prognozowanie

Analiza lokalizacji w sferze decyzyjnej
funkcja analizy
Opis
Objaśnianie
Prognozowanie

Przekroje analizy lokalizacyjnej „kostka Smitha”

Wykład 23.10.2012

1. Diagnoza lokalizacyjna:

1. funkcje

• diagnoza jako właściwy i konieczny łącznik między analizą lokalizacyjną i lokalizacyjnym rachunkiem

• wartościująca ocena wyników analizy opisowej, wyjaśniającej i prognostycznej

• identyfikowanie rzeczywistych problemów decyzyjnych rozwiązywanych następnie w ramach rachunku lokalizacyjnego

1. zakres

funkcje	przedmiot
	Sfera realna Struktury lokalizacyjne i pojedyncze lokalizacje
Funkcje poznawcze	Ocena ex post zlokalizowanych w przeszłości inwestycji
Funkcje planistyczne	Ocena obecnych i przyszłych warunków lokalizacji w sposób umożliwiający określenie postaci problemów decyzyjnych wymagających rozwiązania

Diagnoza jest po to, by ocenić na ile właściwie oceniać lokalizację obiektów i procesów lokalizacyjnych.

1. Stagnacja studiów diagnostycznych w sferze lokalizacji

1. przyczyny

• przekonanie o bezcelowości zajmowania się oceną lokalizacji już zlokalizowanych inwestycji

• pogląd z możliwością formułowania wskazań normatywnych wyłącznie na podstawie teorii lokalizacji (z pominięciem diagnozy)

• nadmierne zaufanie wiązane z wynikami dostarczanymi przez opisowe studia analityczne i ich wartością planistyczną

1. konsekwencje

• ryzyko całkowitego rozminięcia się badań teoretycznych z potrzebami praktyki lokalizacyjnej

• dezorientację co do właściwych sposobów spożytkowania wyników dostarczanych przez analizy opisowo-wyjaśniające

• ryzyko rozwijania administracyjnych administracyjnych modeli decyzyjnych pomijających realne cele i warunki lokalizacji

1. Podstawowe przekroje diagnozy lokalizacyjnej

cele – warunki – horyzont

		Cele lokalizacji w okresie
Warunki lokalizacji w okresie		t-n (przeszłość)
	t-n	1
	n	4
	t+n	7

1,2,3-ocena lokalizacji z pkt. widzenia aktualnych w chwili podjęcia decyzji warunków oraz ówczesnych, aktualnych i przyszłych celów

4,5,6-ocena lokalizacji z pkt. widzenia obecnie występujących warunków oraz minionych, aktualnych i przyszłych celów

7.8.9-ocena lokalizacji z pkt. widzenia warunków prognozowanych oraz minionych, aktualnych i przyszłych celów

Trzy poziomy diagnozy lokalizacyjnej

1. Źródła błędów lokalizacyjnych:

1. Doktryna lokalizacyjna

• Brak

• Mglistość

• Sprzeczność wewnętrzna

1. Teoria lokalizacji

• Brak odpowiednich modeli decyzyjnych

1. Planista

• Pomijanie sfery celów

• Nieumiejętność operacjonalizacji doktryny

• Niepełne (błędne) rozpoznanie warunków lokalizacyjnych

• Zastosowanie niewłaściwej metody podejmowania decyzji (lub jej brak)

1. Decydent lokalizacyjny

• Lokalizacyjny woluntaryzm (podejmowanie decyzji wedle kaprysu, nie metodologicznie)

Diagnoza mająca jako cel bezpośrednie poddanie ocenie lokalizację inwestycji może zatem pośrednio prowadzić do oceny:

1. Doktryny lokalizacyjnej

2. Stanu teorii lokalizacji

3. Umiejętności planisty

4. Postaw decydentów

1. Rachunek lokalizacyjny (etapy):

1. Określenie wariantowych rozwiązań decyzyjnych problemów lokalizacyjnych

2. Ocena wariantów lokalizacyjnych poprzez zestawienie korzyści i niekorzyści związanych z hipotetyczną realizacją każdego z wariantów

3. Końcowy wybór rekomendowanego wariantu lokalizacyjnego

1. Typologia decyzji lokalizacyjnych

Decyzje lokalizacyjne sensu stricto – bezpośrednio związane z geograficznym rozmieszczeniem obiektów o różnym poziomie agregacji: gałąź, branża, przedsiębiorstwo, zakład, pojedyncza inwestycja (co lokalizujemy i gdzie)

1. Lokalizacja w regionie nowych zakładów, w tym:

• Lokalizacja zakładów całkowicie nowych

• Lokalizacja filialnych zakładów przedsiębiorstwa zlokalizowanych dotąd poza granicami regionu

1. Uruchomienie nowych jednostek z zachowaniem dotychczasowej lokalizacji jednostek macierzystych

2. Relokacja zakładów (w obrębie regionów lub poza regionem macierzystym)

3. Lokalizacja inwestycji w zbiorze zakładów istniejących

4. Decyzja o utrzymaniu dotychczasowej lokalizacji

5. Decyzja o likwidacji zakładu

1. Instrumenty lokalizacyjne - kształtowanie warunków, w których przebiega podejmowanie decyzji lokalizacyjnych poprzez inne podmioty działające w przestrzeni

1. Instrumenty bezpośrednie

• Wskazania lokalizacyjne

• Przeciwskazania lokalizacyjne

1. Instrumenty pośrednie

   • Kształtowanie źródeł korzyści i niekorzyści uwzględniających w prowadzonym przez inwestorów rachunku lokalizacyjnym ( ulgi podatkowe, inkubatory przedsiębiorczości)

1. Metody

• Lista czynników lokalizacyjnych

• Metody oceny punktowej

• Metoda techniki badań operacyjnych

• Metodyczne źródło inspiracji

• Modele podejmowania decyzji w warunkach wielorakości kryteriów

Wykład 30.10.2012

• Pierwsza teoria lokalizacji powstała w 1826 roku i sformułował ja Johann von Thünen. Zbudował on pierwszy model dedukcyjny dotyczący upraw rolnych

Podejścia	Pro	Contra
indukcyjne	Kontakt teorii z rzeczywistością globalność konkretność	Nieukierunkowanie procesu obserwacji i zbierania danych Komplikacja obrazu rzeczywistości Przewaga faktografii mad generalizacją (szybka dezaktualizacja)
dedukcyjne	Ukierunkowana przez hipotezy Selektywność doboru danych Uproszczenie rzeczywistości ułatwiające jej zrozumienie Przewaga generalizacji nad faktografią Większa odporność na „starzenie się”	Ryzyko utraty kontaktu teorii z rzeczywistością Atrakcyjność Cząstkowość

• Dedukcjoniści kierują się zasadą ceteris paribus . celem modelu dedukcyjnego jest wyjaśnienie zjawiska – duża różnorodność czynników, która wpływa na model (założenie, że część przewodników ceteris paribus.

• Dobór informacji jest zbierany pod względem kryterium

• Indukcjonista zbiera za dużo informacji, nie umie ich potem zarchiwizować, fakty się szybciej dezaktualizują

• Dedukcja kierunkuje przez hipotezy sposób dobierania danych (z hipotezy wynikają kryteria wybierania danych)

• Istota modelu polega na uproszczeniu

• Punktem wyjścia modeli jest zbiór hipotez

1. hipotezy przedmiotowe: dotyczą warunków w jakich decyzje lokalizacyjne są lub były podejmowane

2. hipotezy podmiotowe (behawioralne): związane z założeniami na temat zachowań podmiotów, które te decyzje podejmują

Hp ᴒ Hb= E (eksplikacja- lokalizacja rzeczywista)

Model kręgów koncentrycznych van Thünena

• H1: występowanie niezróżnicowanych obszarów rolniczych o jednorodnej żyzności gruntu

• H2: występowanie ośrodka konsumpcji korzystającego z produktów rolnych, nie utrzymującego zewnętrznych relacji z innymi miastami czy obszarami (ceteris paribus nie rozpatrujemy powiązań z innymi miastami

• H3: jednolite koszty transportu będącego funkcja odległości maksymalnego dopuszczalnego wolumenu (ładowności) transportu i wartości przewożonych towarów (jednolity kierunek przejazdu, nie ceny i rzeźby terenu)

• H4: jednolite ceny zbytu dla wszystkich produktów ( te same produkty sprzedawane w tej samej cenie, niezależnie od odległości od rynku zbytu)

• H5: maksymalizacja renty, tj. różnicy między dochodami brutto i kosztami transportu

p-znana jednolita cena danego produktu rolnego

q-nieznany rynek zbytu produktu rolnego

a-znana ilość energii na podwójną jednostkę odległości (prócz towaru jedzenie dla konia,przejazd tam i z powrotem

q*–maksymalna dopuszczalna ładowność

d- nieznana odległość między producentem rolnym a miastem

T-nieznane całkowite koszty transportu

β,γ-współczynniki transportu

R-renta całkowita

r-renta jednostkowa

Podejście Thünena dla rozmiaru produktu rolnego i kosztów transportu

Jak wyglądałaby struktura upraw rolnych, gdyby rządziła nią maksymalizacja reszty jednostkowej?

 q= q*-ad

T=(β q*+ γp)d

R=pq-T

R=p(q*-ad)-(β q*+ γp)d

$$r = \frac{R}{q*} = \left\lbrack 1 - \left( \frac{a + \gamma}{q*} + \frac{\beta}{p} \right)d \right\rbrack$$

wykres

Model lokalizacji zakładów przemysłowych A. Webera

Założenia:

1. określa typ problemu

2. zakłada istnienie jednej firmy wytwarzającej jeden produkt poszukującej jednej lokalizacji

3. korzystanie z surowców i ich wpływ na lokalizację:

• ubikwitety: surowce są ogólnodostępne i występują wszędzie (powietrze, woda)

• surowce zlokalizowane

1. firma w procesach produkcyjnych wykorzystuje dwa surowce

2. rozpatrywany jest pojedynczy rynek zbytu traktowany punktowo ( abstrahuje od wielkości rynków zbytu i ich przestrzennego rozciągnięcia)

3. powierzchnia transportowa jest gładka( nie uwzględniona topografia terenu, bez wyróżnionych punktów, brak możliwości określenia uprzywilejowanego kierunku transportu-nie wpływa na poziom poniesionych kosztów)

4. koszty zależą od wagi, taryfy transportowej i odległości

5. stałość technicznych współczynników produkcji (aij)

$$a_{ij = \frac{x_{\text{ij}}}{x_{j}}}$$

1. konkurencja doskonała – duża liczba podmiotów nie wpływających na cenę- cena jest wielkością stałą (czynnik zewnętrzny bez względu, gdzie się zlokalizuje, otrzyma tę sama cenę)

2. założenie behawioralne- homo economicus, działa wedle zasady największych korzyści lub minimalizacji strat, w przypadku modelu Webera minimalizuje koszty

3. u Webera ważna jest minimalizacja kosztów transportu

Wykład 06.11.2012

Trójkąt lokalizacyjny Webera – w środku trójkąta jest obszar, w którym można znaleźć punkt lokalizacji optymalnej (P)

D- wielkości nie znane

• d1 – odległość lokalizacji do surowca 1

• d2 – odległość lokalizacji do surowca 2

• d3 – odległość lokalizacji do rynku zbytu

P – siła lokalizacyjnego przyciągania

W1 – waga (kg, t), ciężar surowca 1 używanego w procesie wytwarzania dobra firmy

R1 – taryfa związana z transportem surowa s1 ( koszt transportu przypadający na jednostkę powierzchni surowca 1)

W2 – ciężar surowca 2 potrzebnego do wytworzenia dobra

R2 – jednostkowy koszt – koszt przeliczony na jednostkę wagi i transportu

W3 – ciężar produktu finalnego

R3 – przemieszczanie produktu finalnego pomiędzy P i M

F - funkcja całkowitych kosztów transportu

minF = W₁R₁D₁ + W₂R₂D₂ + W₃R₃D₃

$$t*\frac{zl}{t*km}*km$$

$$\min{F = \sum_{i = 1}^{3}W_{i}}R_{i}D_{i}$$

$$\min{F = \sum_{i = 1}^{n}W_{i}}R_{i}D_{i}$$

di² = (x − xi)² + (y − yi)²

$$di = \sqrt{\left( x - xi \right)^{2} + \left( y - yi \right)^{2}}$$

$$\min{F = \sum_{i = 1}^{n}W_{i}}R_{i}\sqrt{\left( x - xi \right)^{2} + \left( y - yi \right)^{2}}$$

a_i = w_ir_i ciężar idealny

$$\min{F = \sum_{i = 1}^{3}a_{i}}\sqrt{\left( x - xi \right)^{2} + \left( y - yi \right)^{2}}$$

Lokalizowanie obiektów na obszarze silnie zgeometryzowanej przestrzeni

Indeks surowcowy

$$I_{s} = \frac{W_{s}}{W_{p}}$$

Ws – ciężar zlokalizowanych surowców

Wp – waga produktu końcowego

Is>1 – utrata wagi surowca w trakcie procesów produkcyjnych – orientacja surowcowa (lokalizacja w pobliżu surowców)

Is<1 – orientacja rynkowa (konsumpcyjna), lokalizowanie w sąsiedztwie rynków zbytu

Is=1 – orientacja obojętna, swobodna, lokalizacja między źródłem surowca a rynkiem zbytu (z punktu widzenia kosztów transportu, zdeterminowana czynnikami innymi niż transport)

Izodapana – linia jednakowych kosztów transportu

Indeks kosztów siły roboczej

Indeks informuje o średnim koszcie siły roboczej potrzebnej do wytworzenia 1 jednostki produktu finalnego

$$I_{\text{SR}} = \frac{koszty\ sily\ roboczej}{\text{rozmiar\ produkcji\ finalnej}}$$

Izodapana krytyczna – linia łącząca punkty, dla których wzrost kosztów transportu kompensowany będzie spadkiem kosztów siły roboczej .

Im wyższy indeks kosztów siły roboczej tym bardziej odległe miejsce lokalizacji od optymalnego kosztu.

Triada czynników lokalizacyjnych:

1. czynnik kosztów transportu

2. czynnik kosztów siły roboczej

3. czynnik korzyści i niekorzyści aglomeracji

Aglomeracja – zmniejszenie kosztów z powodu skupiania się przemysłów ( asocjacja przestrzenna)

Linia łączy punkty, dla których równoważą się koszty transportu i wzrost korzyści

Deglomeracja – następuje po aglomeracji po przekroczeniu krytycznego poziomu skupienia

I – zakłady powstaną w tym samym miejscu

II – wewnątrz tego obszaru zakłady zyskają nowe korzyści kompensujące koszty transportu

Jak najmniej oddalić się od punktu lokalizacji optymalnej.