Art. 44 [Pojęcie] Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.
Art. 44[1] [Podmioty mienia państwowego] § 1. Własność i inne prawa majątkowe, stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym.
§ 2. Uprawnienia majątkowe Skarbu Państwa względem państwowych osób prawnych określają odrębne przepisy, w szczególności regulujące ich ustrój.
Art. 45 [Rzecz] Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.
Art. 46 [Nieruchomość] § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
§ 2. Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy.
Art. 46[1] [Nieruchomość rolna] Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
Art. 47 [Część składowa] § 1. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych.
§ 2. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. § 3. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych.
Art. 48 [Część składowa gruntu] Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
Art. 49 [Urządzenia wyłączone] Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.
Art. 50 [Prawa jako części składowe] Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.
Art. 51 [Przynależność] § 1. Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.
§ 2. Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej. § 3. Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.
Art. 52 [Skutek czynności] Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że co innego wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych.
Art. 53 [Pożytki rzeczy] § 1. Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy.
§ 2. Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.
Art. 54 [Pożytki prawa] Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.
Art. 55 [Pożytki należne] § 1. Uprawnionemu do pobierania pożytków przypadają pożytki naturalne, które zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania jego uprawnienia, a pożytki cywilne - w stosunku do czasu trwania tego uprawnienia.
§ 2. Jeżeli uprawniony do pobierania pożytków poczynił nakłady w celu uzyskania pożytków, które przypadły innej osobie, należy mu się od niej wynagrodzenie za te nakłady. Wynagrodzenie nie może przenosić wartości pożytków.

Prawo rzeczowe to dział prawa cywilnego normujący prawo własności i inne prawa do rzeczy.

Do praw rzeczowych, które mogą przysługiwać osobom fizycznym i prawnym, a które reguluje omawiany dział prawa cywilnego, zaliczamy:

-prawo własności,

-użytkowanie wieczyste,

-ograniczone prawa rzeczowe.

Cechy praw rzeczowych:

-mają charakter praw bezwzględnych,

-skutkują względem wszystkich,

-z praw rzeczowych wynika dla każdego obowiązek powstrzymania się od czynienia czegokolwiek, co mogłoby godzić w ich treść,

-prawa rzeczowe „idą za rzeczą” (są związane z rzeczą) – mogą być realizowane bez względu na to, w czyim ręku rzecz się znajduje,

-uprawniony ma bezpośrednie władztwo nad rzeczą (wyjątkiem zastaw bez dzierżenia),

-jawność i trwałość praw rzeczowych.

Rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są przedmioty materialne, na tyle wyodrębnione, że w obrocie mogą być traktowane jako dobra samoistne. Dlatego nie są rzeczami w znaczeniu cywilnoprawnym dobra niematerialne, jak na przykład utwory literackie lub artystyczne, dzieła naukowe, wynalazki czy projekty racjonalizatorskie, a także przedmioty mające wprawdzie charakter materialny, ale niesamoistne, wchodzące w skład innych rzeczy, czyli tzw. części składowe.

Częściami składowymi nazywamy te wszystkie elementy rzeczy, które nie mogą być odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo przedmiotu odłączonego (art. 47 § 2 k.c.). Na przykład częściami składowym gruntu są budynki, drzewa, płoty i inne obiekty trwale z nimi związani, część składową motocykla stanowi silnik, częścią składową książki jest je okładka itp. Części składowe nie mogą być przedmiotem odrębnych praw rzeczowych, nie można więc być właścicielem klawiszy w cudzym fortepianie Części składowe z chwilą odłączenia stają się rzeczami samoistnymi. Od części składowych należy odróżnić przynależności.

Przynależnościami nazywamy odrębne rzeczy potrzebne do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem, na przykład kluczyki do samochodu, futerał do okularów, koło zapasowe w samochodzie.

Rodzaje nieruchomości

Podstawowym rodzajem nieruchomości są nieruchomości gruntowe. Są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty). Znajdujące się na nich i trwale z nimi związane budynki, inne urządzenia i rośliny, jak również prawa związane z własnością nieruchomości są częściami składowymi danej nieruchomości gruntowej. Wobec tego nie mogą być przedmiotem odrębnej własności (łac. superficies solo cedit).
Od zasady tej istnieją wyjątki. Jako osobne od gruntu nieruchomości mogą zostać wyodrębnione budynki (nieruchomość budynkowa) lub części takich budynków (lokale - nieruchomość lokalowa) - w przypadkach i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Wtedy stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Nieruchomości budynkowe są to budynki trwale z gruntem związane, które na podstawie przepisów szczególnych nie stanowią części składowych nieruchomości gruntowej, lecz są odrębnym od gruntu przedmiotem własności.
Nieruchomość budynkowa, jako odrębna własność, może powstać, w przeciwieństwie do nieruchomości lokalowej, tylko w drodze konkretnego przepisu prawnego określającego także status prawny odrębnej własności budynku, a w szczególności relację tego prawa do prawa do nieruchomości, na której budynek został wzniesiony.

Nieruchomość lokalowa jest to w drodze umowy, jednostronnej czynności prawnej właściciela albo orzeczenia sądu znoszącego współwłasność, prawnie wyodrębniona w osobny przedmiot własności część budynku związanego trwale z gruntem, stanowiąca samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym przeznaczeniu wraz (jeżeli czynność prawna lub orzeczenie sądu dotyczące odrębnej własności nie stanowi inaczej) z pomieszczeniami pomocniczymi (przynależnymi), choćby nawet do tego lokalu bezpośrednio nie przylegały, jak piwnica, strych czy garaż.

Nieruchomościami rolnymi są natomiast nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie.

W praktyce rynkowej wyróżnia się nieruchomości mieszkaniowe (służące gospodarstwom domowym) oraz nieruchomości komercyjne (służące podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą).

Podział rzeczy. Wśród rzeczy przeprowadza się szereg podziałów.

Podstawowym podziałem rzeczy jest podział na rzeczy nieruchome (nieruchomości) i rzeczy ruchome (ruchomości). Nieruchomość to część powierzchni ziemskiej stanowiąca przedmiot odrębnej własności (grunt) wraz ze wszystkim, co jest z nią trwale związane. zabudowaniami, drzewami i innymi częściami składowymi. Wyjątkowo jako nieruchomość może być traktowany także sam budynek lub jego część (lokal), jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności. Ruchomość to każda rzecz, która nie jest nieruchomością.

Rzeczy dzielą się także na podzielne i niepodzielne. Oczywiście fizycznie rzecz biorąc każda rzecz może być podzielona. Zakwalifikowanie rzeczy do jednej bądź drugiej grupy jest więc zależne od tego, czy może być ona podzielona bez istotnej zmiany oraz utraty wartości (np. bochenek chleba), czy też nie (np. maszyna do pisania).

Rzeczy dzielą się na indywidualnie oznaczone i gatunkowo oznaczone. Rzeczą indywidualnie oznaczoną jest rzecz posiadająca własne cechy, jej tylko właściwe (np. egzemplarz książki włączony do biblioteki i podpisany prze/, właściciela, obraz znanego malarza). Gatunkowo oznaczonymi, natomiast jedna z tych książek kupiona już przez nabywcę i używana przez niego, uzyskuje cechy czyniące z niej rzecz indywidual­nie oznaczoną.

Istotne znaczenie gospodarcze ma podział na rzeczy znajdujące się w obrocie i  rzeczy wyjęte z obrotu, w zależności od tego, czy mogą być swobodnie sprzedawane, wynajmowane itp., czy też istnieje zakaz obrotu prawnego takimi rzeczami. Kategorię pośrednią stanowią rzeczy ograniczone w obrocie, tzn. takie, które mogą stanowić przedmiot obrotu tylko w ograniczonym zakresie, np. między jednostkami gospodarczymi.

W obrębie stosunków gospodarczych występuje podział na środki trwałe i środki obrotowe.

Wreszcie występuje podział na rzeczy zużywalne i niezużywalne. Do pierwszej grupy należą rzeczy, których normalny użytek gospodarczy polega na zużyciu lub zbyciu (np. artykuły żywnościowe, pieniądze). Natomiast pozostałe rzeczy nazywamy niezużywalnymi (np. maszyny), choć oczywiście z biegiem czasu i one się zużywają.

Własność jest najszerszym prawem do rzeczy, pozwalającym właścicielowi korzystać z niej i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób.

Właściciel może korzystać z uprawnień, jakie daje mu prawo własności w granicach zakreślonych przepisami prawnymi i społeczno – gospodarczym prze­znaczeniem prawa własności.

Prawo do korzystania z rzeczy polega na faktycznym władaniu rzeczą, na możności jej używania i przetwarzania, i wreszcie, co ma istotne znaczenie, na pobieraniu wszelkich pożytków, jakie rzecz przynosi. Pożytki przynoszone przez rzecz mogą mieć charakter naturalny (np. plony rodzone przez ziemię, cielęta, owoce) lub też przybierać postać pożytków cywilnych (np. czynsz za wydzier­żawioną nieruchomość). Wszystkie one stają się własnością właściciela rzeczy, która je przynosi.

Prawo do rozporządzania rzeczą polega na możności swobodnego dokonywania czynności prawnych, skutkiem których jest wyzbycie się własności, np. sprzedanie lub  podarowanie rzeczy, albo obciążenie rzeczy ograniczonym prawem rzeczowym, np. ustanowienie hipoteki na nieruchomości.

Wzorem prawa rzymskiego określa się często prawo własności jako triadę uprawnień:

prawo do władania rzeczą,

prawo do korzystania z rzeczy,

prawo do rozporządzania rzeczą.

Przepisy kodeksu cywilnego łączą dwa pierwsze elementy we wspólnym pojęciu korzystania.

Przepisy kodeksu cywilnego przewidują rygorystyczne środki ochrony własności. Jeśli prawo własności zostało naruszone przez zagarnięcie rzeczy, właścicielowi przysługuje roszczenie windykacyjne, czyli roszczenie o wydanie rzeczy. Roszczenie to kieruje się przeciwko każdemu, w czyim posiadaniu rzecz się znajduje. Jeżeli czyjeś prawo własności zostało naruszone w inny sposób, na przykład ktoś systematycznie przepędza bez zezwolenia bydło przez grunt sąsiada, właścicielowi służy roszczenie n e g a t o r y j n e, czyli roszczenie o zaprzestanie naruszania prawa własności. W razie potrzeby właściciel może wystąpić przeciwko osobie naruszającej jego prawo własności z odpowiednim powództwem do sądu.

Współwłasność jest szczególną odmianą własności, charakteryzującą się wielo­ścią podmiotów prawa własności. O współwłasności mówimy wówczas, gdy rzecz stanowi jednocześnie własność kilku osób.

Prawo cywilne odróżnia dwie formy współwłasności:

a) współwłasność łączną,

b) współwłasność w częściach ułamkowych.

Współwłasność łączna powstaje i może istnieć tylko w przypadkach przewi­dzianych przepisami, w ramach szczególnego stosunku osobistego łączącego strony. Takim stosunkiem jest przede wszystkim stosunek między małżonkami, gdzie współwłasność występuje z reguły w postaci tzw. małżeńskiej wspól­ności ustawowej (art. 31 – 46 k.r.o.) i z pewnymi wyjątkami obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżon­ków lub przez jednego z nich. Współwłasność łączna występuje też między wspólnikami w spółce cywilnej

Współwłasność w częściach ułamkowych polega na tym, że własność przysługuje niepodzielnie kilku osobom, z tym, że każdy z podmiotów ma w niej ułamkowo określony udział. Żadnemu ze współ­właścicieli nie przysługuje fizycznie wydzielona część rzeczy na  własność. Udział we współwłasności może być różny i jest oznaczony odpowiednim ułamkiem. Współwłasność w częściach ułamkowych powstaje najczęściej albo na skutek zawarcia umowy (np. gdy koledzy wspólnie kupują namiot), albo przez dziedziczenie.

Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i  korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli (art. 206 k.c.). Zasadą jest wspólne korzystanie z rzeczy (np. domu jednorodzinne­go), wyjątkowo można żądać wydzielenia części rzeczy do wyłącznego użytku.

Każdy ze współwłaścicieli ma prawo i obowiązek brać udział w zarządzaniu rzeczą wspólną (art. 200 k.c.). Sposób sprawowania zarządu oraz korzystania z rzeczy może być uregulowany w umowie między współwłaścicielami, w prze­ciwnym razie mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego, które każdemu ze współwłaścicieli dają prawo zwrócenia się do sądu o rozstrzygnięcie spraw spornych.

Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności.

Prawa do nieruchomości

Wśród praw do nieruchomości wyróżniamy prawa rzeczowe i zobowiązaniowe:

Prawa rzeczowe

-własność i współwłasność

-użytkowanie wieczyste

-posiadanie

-ograniczone prawa rzeczowe

-użytkowanie

-służebności

-prawa spółdzielcze

-zastaw

-hipoteka

Prawa zobowiązaniowe

najem

dzierżawa

użyczenie

darowizna

renta

dożywocie

Omówienie praw do nieruchomości

własność - prawo polegające na zarówno faktycznym, jak i prawnym dysponowaniu. Jest to władanie, korzystanie i rozporządzanie rzeczą - w tym przypadku nieruchomością. Władanie jest to uprawnienie do sprawowaniem faktycznej władzy nad rzeczą, polega na posiadaniu rzeczy i łączy się z użytkowaniem. Korzystanie z rzeczy uprawnia do używania rzeczy oraz pobieranie pożytków z tej rzeczy i innych przychodów. Rozporządzanie rzeczą oznacza możliwość wykonywania czynności prawnych, które są z tą rzeczą związane, czyli: sprzedaż, darowizna, zamiana. Można nabyć – spadek, podział majątku, darowizny, zasiedzenie, zrzeczenie się własności. Są ograniczenia w wykorzystywaniu praw własności np. wynikające z MPZP. ^

współwłasność - współwłasność występuje w przypadku, gdy ta sama rzecz przysługuje niepodzielnie kilku osobom i może to być współwłasność łączna bądź w częściach ułamkowych. Każdy ze współwłaścicieli ma prawo do rozporządzania swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli. Zgoda wszystkich współwłaścicieli wymagana jest do rozporządzania rzeczą wspólną i innych czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Każdy współwłaściciel ma obowiązek współdziałania w zarządzie wspólną rzeczą. ^

użytkowanie wieczyste - zbliżone do własności. Niektóre grunty stanowiące własność Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym oraz prawnym. Grunty oddaje się w użytkowanie wieczyste na 40 do 99 lat. Prawo odpłatne 25% wartości od razu, a resztę 1 – 3% (mieszkalno – usługowe) wartości co roku. Prawo można przedłużyć również przez następców. W użytkowanie nabywamy na podstawie aktu notarialnego zawartego między osobami. Najpierw zakładana jest księga wieczysta, a potem wpis do ewidencji gruntów i budynków. ^

posiadanie - niemożność udokumentowania prawa do własności. Jest to osoba nazywana "władający". ^

ograniczone prawa rzeczowe - prawa, które przysługują osobie fizycznej bądź prawnej względem rzeczy będącej własnością innej osoby. ^

użytkowanie - obciążenie rzeczy prawem zezwalającym na jej używanie oraz pobieranie z niej pożytków. ^

służebności - ograniczone prawa rzeczowe dotyczące nieruchomości. Polegają one na obciążeniu nieruchomości służebnej aby zwiększyć użyteczność innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) - jest to służebność gruntowa - albo na zapewnieniu zaspokojenia pewnych potrzeb - służebność osobista. ^

prawa spółdzielcze - spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, spółdzielcze prawo do domku 1-rodzinnego

zastaw - prawo rzeczowe, które ma na celu zabezpieczenie wierzytelności na majątku dłużnika. Polegają ono na możliwości zaspokojenia wierzytelności z rzeczy lub prawa, na którym został ten zastaw ustanowiony. ^

hipoteka - obciążenie nieruchomości prawem zezwalającym wierzycielowi dochodzenie zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją jest własnością. ^

najem - umowa cywilna nazwana, w której wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania (na czas oznaczony bądź nie), a najemca ma płacić wynajmującemu czynsz oznaczony w pieniądzach lub w innego rodzaju świadczeniach. ^

dzierżawa - umowa nazwana, dwustronnie zobowiązująca, wzajemna oraz konsensualna. Na jej podstawie wydzierżawiający ma obowiązek oddać dzierżawcy rzecz do używania oraz do pobierania z niej pożytków (przez czas oznaczony bądź nie), podczas gdy dzierżawca ma obowiązek płacić mu czynsz. Umowa ta nie przenosi własnośc, ale udostępnia innej osobie prawo lub rzeczy. ^

użyczenie - zezwolenie biorącemu na bezpłatne korzystanie z oddanej mu rzeczy (przez czas oznaczony bądź nie). ^

darowizna - umowa, na podstawie której darczyńca ma obowiązek do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Przedmiot darowizny może stanowić każda rzecz posiadająca jakąś wartość (np. pieniądze, dzieła sztuki bądź nieruchomości). ^

renta - zobowiązanie względem innej osoby do określonych świadczeń okresowych. ^

dożywocie - umowa cywilnoprawna, na podstawie której jedna strona zobowiązuje się do zapewnienia drugiej utrzymania dożywotniego w zamian za przeniesienie przez drugą stronę własności nieruchomości. ^