1. Żywność Modyfikowana Genetycznie - Jest to żywność wyprodukowana z roślin lub zwierząt lub za ich pomocą, które zostały wcześniej ulepszone za pomocą technik inżynierii genetycznej. Są to artykuły spożywcze zawierające produkty modyfikacji genetycznej:
– żywność będąca GMO (np. świeże pomidory i ziemniaki),
– żywność zawierająca przetworzone GMO (np. koncentraty zup z pomidorów, frytki mrożone, np. czekolada zawierająca lecytynę z transgenicznej soi),
– żywność produkowana z zastosowaniem GMO (np. chleb pieczony z wykorzystaniem transgenicznych drożdży, piwo i inne produkty fermentacji alkoholowej produkowane z zastosowaniem drożdży transgenicznych),
– produkty żywnościowe pochodne GMO, lecz nie zawierające żadnych
komponentów „ transgenicznych” (np. olej rzepakowy otrzymywany z
transgenicznego rzepaku, cukier z transgenicznych buraków).
(Rozporządzenie (WE) 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 roku w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i środków żywienia zwierząt).
W pracach genetycznych prowadzonych w celu uzyskania żywności transgenicznej dominują 4 kierunki:
Wzbogacenie żywności w składniki podnoszące jej wartość żywieniową
Usuwanie substancji szkodliwych i niepożądanych
Ułatwianie procesów przetwórczych i kształtowanie właściwości sensorycznych
Kształtowanie cech funkcjonalnych żywności pod katem korzystnego wpływu na zdrowie człowieka
2. Metody bezwektorowe
To metody polegające na bezpośrednim wprowadzeniu DNA do komórek roślinnych. Pozwalają one na transformowanie dowolnych roślin. Nim fragment będzie mógł być wprowadzony do komórki gospodarza, ta musi być ona pozbawiona ściany komórkowej. By to osiągnąć można poddać ją działaniu enzymów degradujących. Otrzymuje się w ten sposób tzw. protoplast, którego błona komórkowa stanowi koleją barierę dla transgenu, wprowadzanego do komórek z wykorzystaniem jednej z metod, ogólnie podzielonych na fizyczne i chemiczne.
1.Transformacja protoplastów (komórki roślinne pozbawione ściany komórkowej, zachowujące jednak swą żywotność)
a)Elektroporacja- chwilowa dezintegracja błony komórkowej za pomocą pola elektrycznego podczas inkubacji komórek z egzogennym DNA
b) transformacja indukowana chemicznie- idea jak w elektroporacji, ale chwilowa dezorganizacja błony komórkowej następuje pod wpływem środków chemicznych, najczęściej PEG- glikol polietylenowy
2. Mikrowstrzeliwanie- wstrzeliwanie do komórek kulek ze złota lub wolframu opłaszczonych DNA, które chcemy
wprowadzić, stosowane do większości rodzajów tkanek, ale nieduża wydajność(niska przeżywalność komórek)
3. Lipofekcja- spłaszczanie egzogen. DNA lipidami, które spontanicznie wnikają przez błonę komórkową do cytoplazmy
4. Mikroiniekcja- wprowadzanie fragmentów DNA za pomocą pipety, metoda czasochłonna, ale większa wydajność
3.Modyfikacje genetyczne surowców roślinnych wpływające na jakość żywności i ułatwiających przetwórstwo
Opóźnienie dojrzewania -Blokada syntezy b-glukuronazy np. Pomidor FlavrSavr, banan
Polepszanie składu aminokwasowego białek - Zwiększanie zawartości metioniny np. Ziemniak, soja, słodkie ziemniaki
Wprowadzanie białek funkcjonalnych – a)Podniesienie wartości wypiekowej maki przez wprowadzenie glutenin np. Pszenica
b)Wprowadzenie glicyniny w celu podniesienia zdolności żelowania i emulgowania np. Soja
c)Dodatek słodkich białek (monelina, taumatyna) np. Ogórek, melon
d)Poprawa jakości słodu przez wzrost syntezy proantocyjanidyn np. Jęczmień browarny
e)Wzbogacenie w b-fazeoline np. Ryż
Wprowadzenie białek ludzkich - Białka mleka ludzkiego: b-kazeiny i a-laktoalbuminy np. Ziemniak
Kształtowanie składu polisacharydów - Zwiększanie proporcji miedzy amylopektyna a amylozą w skrobi np. Ziemniak, banan
Modelowanie jakości olejów i tłuszczów –a) Zmiana stopnia nasycenia i długości kwasów tłuszczowych np. Rzepak
b)Wzbogacenie w Ω-3-PUFA np. Soja
c)Kwas stearynowy np. Rzepak
Polepszanie barwy owoców - Zwiększanie zawartości karotenoidów np. Pomidor, papryka
Zwiększanie aktywności enzymatycznej - Wzrost aktywności b-glukanazy np. Jęczmień browarny
Zwiększanie zawartości mikroelementów - Wzrost zawartości ferrytyny np. Soja, ryż
Wzbogacenie w witaminy - Podniesienie poziomu prowitaminy A np. Ryż
Usuwanie alergenów -Zmniejszenie zawartości białek alergennych (14-16 kDa) np. Ryż
Zmniejszanie zawartości azotanów -Blokada enzymów reduktaz np. Szpinak, sałata
Aktywność antynowotworowa - a) Zwiększona zawartość antyoksydantów np. Truskawki, brokuły, ziemniaki
b)Alfa-tokoferol npSoja
Synteza hemoglobiny np. Tytoń
Zapobieganie ciemnieniu enzymatycznemu -Blokada oksydazy fenolowej np. Owoce, ziemniak
Fitosterole np. Olej z oliwek
Przykłady roślin transgenicznych: kukurydza(odp na owady), ziemniaki(więcej skrobii,odmiany z wyłącznie amylopektyną, odp. na herbicydy, ciemnienie),pomidory(większa trwałość, lepszy smak, barwa), truskawki(słodsze,odp na mróz, spowol. Dojrzew.)