CELE KSZTAŁCENIA

Wg Okonia cele kształcenia to świadome założone efekty, które zamierzamy osiągnąć w wyniku kształcenia. Bolesław Niemierko definiuje cele kształcenia jako zamierzone właściwości uczniów wyrażające się opanowaniem przez nich określonych czynności.

Wiedza o celach kształcenia jest potrzebna.

1. bezpośrednim uczestnikom procesu nauczania i uczenia się czyli uczniom i nauczycielom.

2. projektodawcom i organizatorom systemu edukacji czyli kierownictwu szkół, instytucjom przygotowującym egzaminy lub opracowującym założenia polityki oświatowej.

3. pośrednim odbiorcom oferty edukacyjnej czyli rodzicom i przyszłym pracodawcom.

Niemierko wyróżnia 4 kategorie celów kształcenia:

• Cele ogólne zwane globalnymi to cele kształcenia osiągane w toku nauczania wszystkich przedmiotów wynikające z założeń szkoły i jej charakteru

• Cele kierunkowe to cele wynikające z nauczania danego przedmiotu np. język polski, matematyka są charakterystyczne dla określonego typu szkoły ( gimnazjum, liceum)

• Cele etapowe to cele dotyczące nauczania danego działu przedmiotowego

• Cele szczegółowe to cele wynikające z danej lekcji dotyczące realizacji hasła tematycznego, najczęściej formułowane w postaci czynności uczniów czyli w postaci tzw. celów operacyjnych

Wg Andrzeja Burewicza i Hanny Gulińskiej każdy przedmiot nauczania realizuje 3 rodzaje celów kształcenia: poznawcze, kształcące i wychowawcze.

Beniamin Bloom i jego następcy wyróżniają 3 dziedziny celów kształcenia: poznawczą, emocjonalną i psychomotoryczną.

1. Dziedzina poznawcza obejmuje wiadomości i umiejętności. Może być uporządkowana za pomocą następującej kategoryzacji ( taksonomii celów kształcenia) TAKSONOMIA- porządkowanie, klasyfikacja

1. Zapamiętywanie wiadomości

2. Zrozumienie wiadomości

3. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

4. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

1. Dziedzina emocjonalna ( motywacyjna) obejmuje zainteresowania i postawy ucznia dotyczące wybranej dziedziny rzeczywistości, dyscypliny naukowej i przedmiotu szkolnego, regulujące szeroko pojęte uczenie się. Może być uporządkowana za pomocą następującej kategoryzacji (taksonomii celów wychowania):

1. Uczestnictwo w działaniu

2. Podejmowanie działania

3. Nastawienie na działanie

4. System działań

1. Dziedzina psychomotoryczna celów nauczania obejmuje złożone czynności ruchowe, jak rysowanie, pisanie, obsługa różnych urządzeń, gra na instrumentach, taniec, sport i podobne. Może być uporządkowana za pomocą następującej kategoryzacji ( taksonomii celów psychomotorycznych):

1. Naśladowanie działania

2. Odtwarzanie działania

3. Sprawność działania w stałych warunkach

4. Sprawność działania w zmiennych warunkach

Graficzne ujęcie celów kształcenia:

Cele kształcenia ogólnego program nauczania

Cele kształcenia nauczania początkowego ( kl. 1-3) program nauczania

Cele kształcenia poszczególnych przedmiotów program nauczania (ogólne cele prz.)

Cele poszczególnych lekcji i jednostek metodycznych ustala sam nauczyciel

W Polsce funkcjonuje na wszystkich szczeblach kształcenia i w zakresie wszystkich przedmiotów nauczania taksonomia celów kształcenia opracowana przez Bolesława Niemierko zwana taksonomią ABC.

Cele kształcenia:

1. Poznawcze

Poziom Kategorie

Wiadomości a. zapamiętanie wiadomości

b. zapamiętanie wiad.

Umiejętności c. zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych

d. rozwiązywanie problemów

B. wychowawcze

Poziom Działania a. uczestniczenie w działaniu b. podejmowanie działań

Poziom	Kategoria	Czynności nauczania
wiadomości	zapamiętanie wiadomości zrozumienie wiadomości	Przypomnienie sobie pewnych terminów, faktów praw i teorii naukowych. Wiąże się to z elementarnym poziomem rozumienia tych wiadomości; uczeń nie powinien ich ze sobą mylić ani zniekształcać. Przedstawienie wiadomości w innej formie niż były zapamiętane, porządkowani i streszczanie, czynienie podstawą prostego wnioskowania
umiejętności	stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych stosowanie widomości w sytuacjach problemowych	Praktyczne posługiwanie się wiadomościami wg podanych uprzednio wzorów. Cel do którego wiadomości maja być stosowane, ni powinien być bardzo odległy od celów osiąganych w toku ćwiczeń szkolnych Formułowanie problemów, dokonywanie analizy syntezy nowych zjawisk, formułowanie planu działania, tworzenie oryginalnych przedmiotów i wartościowania przedmiotów wg pewnych kryteriów.

Zamiana celu ogólnego na równoważny zbiór celów szczegółowych nosi nazwę operacjonalizacji celów kształcenia.

OPERACJONALIZACJA CELÓW KSZTAŁCENIA

1. Analiza znaczenia celu ogólnego. Niezbędne jest napisanie tego celu, odczytanie go i rozważenie sensu zawartych w nim wyrażeń, wyobrażenie sobie uczniów w pełni osiągających ten cel.

2. Luźne zapisy celów operacyjnych. W toku „burzy mózgów” należy wynotować wszystkie zachowania, jakie cechują uczniów osiągających cel ogólny.

3. Selekcja i klasyfikacja luźnych celów. Wybieramy zapisy dotyczące czynności ucznia, a nie jego osobowości. Porządkujemy te czynności wg dziedzin i kategorii taksonomii celów kształcenia.

4. Określenie warunków wykonywania czynności zwanych też sytuacja odniesienie. Chodzi o sytuacje ( szkolną, życiową) w której uczeń będzie wykonywał daną czynność po jej opanowaniu. Opis tej sytuacji może być zwarty w celu operacyjnym.

5. Określenie wymagań co do biegłości wykonywania czynności zwanych też standardami. Wymagania mogą dotyczyć czasu wykonywania mogą dotyczyć czasu wykonywania, dopuszczanych błędów, norm jakości. Także one mogą znaleźć się w celu operacyjnym.

6. Zredagowani celów operacyjnych. Ważne jest, by sformułowane cele były zwięzłe i jasne, co można sprawdzić przez próbę zakomunikowania ich uczniom.

Nauczyciel winien zachować umiar w uszczegóławianiu celów kształcenia.

Cele operacyjne mają następującą formułę:

1. Uczeń powinien znać albo wiedzieć

2. Uczeń powinien umieć.

Oto przykładowy cel operacyjny z zakresu chemii:

1. Uczeń powinien umieć napisać korzystając ze wzoru szeregu homologicznego alkanów ( Cn H2n +2) wzory 10 węglowodorów nasyconych nie popełniając przy tym żadnego błędu.

Oto budowa celu operacyjnego na przykładzie celu z zakresu biologii.

Cel operacyjny „ uczeń potrafi wyróżnić przynajmniej 5 łąńcuchów pokarmowych w stawie, który poznał na wycieczce”

	Składnik	Opis składnika	Przykład
	1A. czynności ucznia i treść czynności	- opis zachowania końcowego ucznia wyrażony czasownikiem operacyjnym - przedmiot-temat-materiał, którego działanie dotyczy	Uczeń potrafi wyróżnić łańcuchy pokarmowe
Cel operacyjny	Warunki	Okoliczności w jakich działanie ucznia ma mieć miejsce	W stawie, który poznał w czasie wycieczki
	Kryterium	- określenie minimalnego akceptowanego poziomu wykonania, którego spełnienie pozwoli uznać czynność za opanowaną	Przynajmniej pięć