Instrumenty finansowe - Dr Radosław Pastusiak - Zakład Finansów Korporacji Uniwersytet Łódzki

Sprawy organizacyjne

Konsultacje: poniedziałek 17.30-18.30 - T313 Piątek 12-13

Literatura:

• R.Pastusiak – Przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym, CeDeWu 2011

• R.Jóżwicki – Strategie inwestycyjne Cedewu 2011

• E.Haugen – Teoria nowoczesnego inwestowania, Wig Press 1996

• K.Kuziak – Pomiar ryzyka przedsiębiorstwa

• E.Feder Sempach – Ryzyko Inwestycyjne. Analiza polskiego rynku akcji

Zaliczenie ćwiczeń

Zaliczenie wykładu

• Zaliczenie ćwiczeń

• Punkty zebrane w ciągu semestru lub na egzaminie

• Praca w ciągu semestru:

Udział w doświadczeniach psychologii inwestowania (10 pkt za spotkanie) (max 3 spotkania)

• Egzamin – zalicza min 60 pkt

Ryzyko i jego analiza
Ryzyko a niepewność

• Ryzyko i niepewność nie są pojęciami tożsamymi

• Ryzyko jest mierzalne – określa prawdopodobieństwo niepowodzenia określonego zdarzenia

• Niepewność jest niemierzalna – poddaje w wątpliwość realizację zamierzonego działania a tym samym jego końcowy efekt

Ryzyko na rynku finansowym

• Ryzyko systematyczne – odnosi się do tych czynników które wpływają na zysk wszystkich porównywalnych inwestycji. Na przykład kiedy cały rynek rośnie rosną również ceny poszczególnych walorów. Ze względu na to ryzyko dywersyfikacja portfela przez nabywanie walorów porównywalnych nie ma sensu, bowiem nie redukuje źródła ryzyka.

• Ryzyko niesystematyczne (specyficzne) – często określane jako dywersyfikowalne, zależy od czynników specyficznych dla konkretnych akcji. Obejmuje obszar działania danego podmiotu i może być przez ten podmiot kontrolowane. Za najważniejsze przyczyny tego ryzyka uznaje się zarządzanie firmą, konkurencję, dostępność surowców, płynność, bankructwo firmy.

Stopa zwrotu informuje o tym jaka część zainwestowanego kapitału zwróci się inwestorowi w postaci dochodu.

Gdzie:

Pt – cena sprzedaży akcji

Pt-1 – cena zakupu akcji

Dt – dywidenda otrzymana w okresie t

Miary ryzyka – odchylenie standardowe

Odchylenie standardowe jest definiowane jako odchylenie od średniej stopy zwrotu. Jest to podstawowa miara ryzyka wykorzystywana na rynku kapitałowym. Czym większe odchylenie tym większe ryzyko inwestycji w dany papier wartościowy.

Miary ryzyka – współczynnik zmienności

Współczynnik zmienności jest to miara porównująca wartość ryzyka przypadającego na jednostkę stopy zwrotu.

Gdzie:

S – odchylenie standardowe

ra – oczekiwana stopa zwrotu (średnia arytmetyczna)

Miary ryzyka – rozstęp

Rozstęp jest to różnica pomiędzy maksymalną a minimalną stopą zwrotu. Rozstęp faworyzuje te walory dla których ta różnica jest największa, ale też wskazuje na ich potencjalną ryzykowność.

Bowiem papiery przynoszące największe zyski są obarczone największym ryzykiem.

Miary ryzyka - skośność

Wskaźnik skośności liczony przy pomocy miar pozycyjnych:

Gdzie: Q- kwartyle, M - mediana

Jeśli wartość wskaźnika jest większa od zera wówczas występuje skośność prawostronna, najbardziej pożądana przez inwestorów giełdowych.

Miary ryzyka - kurtoza

Współczynnik skupienia (koncentracji) (kurtoza) K - jest miarą skupienia poszczególnych obserwacji wokół średniej. Im wyższa wartość współczynnika tym bardziej wysmukła krzywa liczebności, większa koncentracja wartości cech wokół średniej.

Ryzyko a instrumenty finansowe

Instrumenty finansowe można podzielić w zależności od ryzyka jakie niesie inwestowanie w nie pieniędzy.

Najprostszym podziałem jest:

Małe ryzyko – depozyty, obligacje SP

Średnie ryzyko – obligacje przedsiębiorstw, akcje spółek notowanych na GPW

Wysokie ryzyko – akcje firm notowanych na NewConnect, instrumenty pochodne, akcje spółek niepublicznych

Psychologiczne podstawy inwestowania

Inwestorzy podczas procesu inwestowania poddawania się różnym wpływom. Są to emocje; swoje oraz innych, poglądy, złudzenia. Stąd też w krótkim czasie ich widzenie rzeczywistości gospodarczej ulega zniekształceniu. W takim otoczeniu, często popełniają błędy będące przyczyną strat.

Do najczęstszych zniekształceń należą:

• Nadmierna pewność siebie

  • Iluzoryczna wiedza i kontrola

• Efekt predyspozycji

• Efekt guru

• Efekt utopionych kosztów

• Mentalne księgowanie

Nadmierna pewność siebie

Ludzie bywają zbyt pewni siebie. Nadmierna pewność siebie głównie przejawia się w przecenianiu swojej wiedzy, złym ocenianiu ryzyka i swoich możliwości kontrolowana zdarzeń. Mamy tutaj dwa efekty: brak precyzji oraz efekt lepszego od średniej. Brak precyzji u człowieka objawia się posiadaniem pewności wiedzy odnośnie zjawiska, którego zupełnie nie znamy. Efekt lepszego od średniej objawia się postrzeganiem samego siebie w sposób nierealistycznie pozytywny. Człowiek jest przekonany że ma większe możliwości, wiedzę, doświadczenie niż przeciętna osoba.

Nadmierna pewność siebie – iluzja wiedzy

Skąd się bierze nadmierna pewność siebie. Po części jest ot efekt iluzji wiedzy. Jest to związane z ludzką tendencją do utwierdzania się w przekonaniu o słuszności swoich przewidywań na podstawie coraz większej ilości gromadzonych informacji.

Nadmierna pewność siebie – iluzja kontroli

Ludziom bardzo często zdaje się że mają kontrolę nad niekontrolowanymi zdarzeniami. Kluczowymi atrybutami wzmagającymi iluzję kontroli jest: wybór, sekwencja rezultatów, znajomość zagadnienia, informacja i aktywne zaangażowanie.

Efekt predyspozycji

Inwestorzy są predysponowani do zbyt szybkie sprzedaży akcji zyskownych i zbyt długiego przetrzymywania akcji stratnych. Powodem tego jest chęć uniknięcia wstydu oraz uczucie dumy z dobrych inwestycji. Takie zachowanie nazywa się efektem predyspozycji.

Efekt guru

Efekt guru jest bardzo prostym zjawiskiem, polegającym na przykładaniu zbyt dużej wagi do prognoz i przewidywań jakiegoś analityka. Powodem takiego zachowania jest najczęściej seria sukcesów jakie on odnośnie, czyli po prostu „wstrzelił się” w rynek w danym momencie. Guru żyje tak długo do póki seria strat nie doprowadzi do bankructwa jego klientów.

Efekt utopionych kosztów

Efekt utopionych kosztów jest związany z psychicznym przywiązaniem człowieka do działań w jakie zaangażował dużo energii i czasu. Tak samo działa inwestor, jeśli w jakąś spółkę zainwestował dużo pieniędzy i czasu, będzie oczekiwał gratyfikacji w postaci zwyżki ceny akcji, jeśli to nie następuje wówczas, jest w stanie ponieść dużo większe straty, (bo już tyle zainwestował)

Mentalne księgowanie

Ludzie sami znakują pieniądze, jako łatwe, czyste, ciężko zarobione, brudne, itd. W zależności jak zostały zakwalifikowane takie pieniądze człowiek ma do nich inny stosunek, czyli może je łatwiej przeznaczyć na różne cele. Przez ten efekt jego możliwości inwestycyjne w tym akceptacja ryzyka, jest różna w różnych momentach, zależnych od tego co się dzieje z jego pieniędzmi.

Podstawowe typy papierów wartościowych i instrumentów finansowych

Depozyty

Depozyty są produktami których oferowane zarezerwowane jest dla banków. W zamian za złożenie depozytu bank oferuje oprocentowanie. Wartość gwarantowana przez BFG to 100 tys. euro. W obrębie depozytów klient banku może wybrać depozyty kierując się oprocentowaniem, czasem trwania, lub innymi czynnikami. Można również wybrać produkty depozyto-podobne.

• Przykładowa oferta

  • Czas

  • Oprocentowanie

• Uwarunkowania inwestowania w depozyty

  • Oprocentowanie

  • Opodatkowanie

  • Reinwestycje

Jak inwestować w depozyty?

• Kwota lokaty od 1000 – 20000 zł

• Posiadanie konta osobistego obsługiwanego przez internet.

• Ciągłe śledzenie ofert banków internetowych i promocji.

• Prowadzenie arkusza efektywności wykonywanych działań.

• Dyscyplina i zaangażowanie

Obligacja

Obligacja jest to papier wartościowy emitowany w serii w którym emitent stwierdza że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się do spełnienia określonych świadczeń. Obligacje można podzielić ze względu na:

• rodzaj emitenta,

• okres do wykupu,

• wartość nominalną,

• opcje dodatkowe,

• ryzyko.

Rodzaj emitenta, okres do wykupu, kupon

• Obligacje Skarbu Państwa

• od 1 do 20 lat

• kuponowe i zerokuponowe

• Jak inwestować w obligacje SP

  • bezpośrednio w biurze maklerskim

  • za pośrednictwem GPW

• Jakie wybrać papiery?

  • czas, kupon

Akcje

• Definicja – papier wartościowy, reprezentujący udział we własności majątku netto przedsiębiorstwa.

• Rodzaje akcji – imienne, na okaziciela,

• Najważniejsze cechy – akcje są instrumentem finansowym o niezależnym bycie prawnym, które mogą być zbywane bez ograniczeń w zależności od dodatkowych warunków.

Akcje jako przedmiot handlu

• Na rynku niepublicznym akcje przedsiębiorstwa mogą być skierowane do oznaczonego adresata oraz jedynie do 99 akcjonariuszy.

• Na rynku publicznym, po dopuszczeniu przedsiębiorstwa do obrotu publicznego, firma może sprzedawać, skupować, emitować akcje własne, pozyskując kapitał na rozwój.

Akcje na rynku publicznym

Rodzaje notowań:

ciągłe – możliwość wielokrotnego zawierania transakcji w ciągu jednej sesji.

fixing (lub notowania wg kursu jednolitego), jedno lub dwukrotne notowania w ciągu dnia

Dywidenda – transfer zysków z firmy do akcjonariuszy

Skład indeksów – WIG, WIG 20, WIG 40, WIG 80

Akcja jako instrumenty bazowy występuje dla opcji oraz kontraktów futures notowanych na GPW lub innych rynkach.

Akcje jako cel inwestycyjny

Stopa zwrotu – różnica wyrażona w procentach pomiędzy ceną zbycia i nabycia papiery wartościowego.

Ryzyko – czynniki mierzony odchyleniem standardowym lub innymi miernikami statystycznymi obrazującymi zmienność jej stopy zwrotu lub inne atrybuty.

Płynność – czynnik sprzyjający zawieraniu transakcji, szczególnie przy dużych wolumenach akcji. Oznacza ciągłe oferowanie akcji po stronie popytu oraz podaży i zawieranie transakcji. Czym większa płynność akcji, tym większa popularność instrumentu wśród inwestorów, tym szybciej można duży wolumen akcji kupić lub sprzedać.

Instrumenty pochodne

• Definicja – instrument syntetyczny oferujący określone warunki transakcyjne służący do spełniania potrzeb inwestorów w zakresie: zabezpieczenia, spekulacji czy hedgingu.

• Rodzaje – kontrakty forward, kontrakty futures, opcje. Na akcje, indeksy, waluty, towary, stopy procentowe, warunki klimtyczne, itd

Inwestowanie w instrumenty pochodne

• Akceptacja ryzyka – tego typu inwestycje oferują bardzo duże ryzyko inwestycyjne, co należy rozumieć jako możliwość utarty kapitału w wysokości od 300% do 1000% pierwotnie zainwestowanej kwoty.

• Zasobność kapitału – w zależności od systemu transakcyjnego należy zgromadzić kapitał od 5x do 20x minimalnego depozytu zabezpieczającego

• Czas – jest kluczowym elementem przy inwestycjach w pochodne. Decyduje o wyborze strategii, czy inwestor może dziennie poświęcić na inwestycje 10 min, 1 g, czy 5 godzin.

Taktyka doboru strategii inwestycyjnej
Akceptacja ryzyka

Akceptacja ryzyka jest to indywidualne odczucie inwestora co do jego możliwości zaakceptowania zmienności wartości jego inwestycji.

Inwestorzy dzielą się na:

• Nie akceptujących ryzyka inwestycyjnego

• Akceptujących małe ryzyko inwestycyjne (10%)

• Akceptujących średnie ryzyko inwestycyjne (40%)

• Akceptujących duże i bardzo duże ryzyko inwestycyjne (100%)

Horyzont czasu

Horyzont czasu jest to cecha inwestora, jak długo może czekać na efekty inwestycji a jednocześnie ile czasu może poświęcić inwestowaniu.

• Horyzont bardzo krótki: 1 minuta – 1 dzień

• Horyzont krótki: 2 dni – 1 miesiąc

• Horyzont średni: do 1 roku

• Horyzont długi: do 5 lat

• Horyzont bardzo długi: do 30 lat

Zyskowność z inwestycji

Zyskowność z inwestycji jest powiązana z ryzykiem. Czym wyższa zyskowność tym wyższe ryzyko.

Należy spodziewać się następującej zyskowności rocznej:

• Depozyty, obligacje 6% rocznie

• Fundusze inwestycje, mieszane 10%

• Akcje i fundusze inwestycyjne akcyjne 25%

• Kontrakty terminowe 100%

Wybór celów inwestycyjnych

• Ryzyko

• Analiza fundamentalna

• Analiza techniczna

Analiza fundamentalna

Analiza fundamentalna jest zbiorem reguł oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w korespondencji z jego pozycją na rynku, konkurencją, możliwościami innowacyjnymi, dająca się przewidzieć przyszłością.

Analiza techniczna

Analiza techniczna jest zbiorem reguł w oparciu o które inwestorzy starają się przewidzieć możliwe zachowanie ceny akcji przedsiębiorstwa w przyszłości.

Analiza techniczna koncentruje się głównie na analizie historycznych wartości zmian cen akcji i na podstawie tego stara się wyciągać wnioski co do przyszłości.

Konstrukcja systemu transakcyjnego

System transakcyjny jest to zbiór reguł pozwalający inwestorowi osiągnąć przewagę nad rynkiem, wykluczając emocje z procesu podejmowania inwestycji. Konsekwencją tego jest osiągnięcie przez inwestora dodatniej stopy zwrotu z inwestycji.

System transakcyjny może być zbudowany w oparciu o analizę techniczną, fundamentalną lub mieszane techniki.

• Przykładowe konstrukcje systemów transakcyjnych

  • Bezpieczny

  • Umiarkowany 1

  • Umiarkowany 2

  • Agresywny 1

  • Agresywny 2

System bezpieczny depozytowo - obligacyjny

Inwestor chce opracować system transakcyjny oparty o depozyty bankowe. Ryzyko inwestycyjne takiego portfela jest bliskie zeru, perspektywa czasowa 30 lat. Możliwe do odkładania oszczędności to 1000 zł rocznie przez najbliższe 5 lat. Oraz 1000 zł miesięcznie począwszy od 6 roku. Kwota możliwych oszczędności rocznych wzrasta do 24.000 zł począwszy od 15 roku oszczędzania.

System bezpieczny Umiarkowany 1 i 2

• Dobór akcji z WIG 20 i obligacji

• Dobór akcji z WIG 20 i akcji WIG 40 i 80

System bezpieczny Umiarkowany 1

• Przykładowe konstrukcje systemów transakcyjnych

  • Bezpieczny

  • Umiarkowany 1

  • Umiarkowany 2

  • Agresywny 1

  • Agresywny 2