9. Konwencja literacka:płaszczyzny „uprawdopodabniania” tekstu
Czym jest konwencja?
-Traugutt twierdził, że konwencja w tekście to to, co jest dla nas jasne i zrozumiałe
- konwencja to coś przeciwnego orginalności, choć nawet to co orginalne, nowatorskie, niekonwencjonalnen może po pewnym czasie (w wyniku oswojenia) skonwencjalizować się.
Kroki w kierunku oswajania literatury ( czy też: przywracaniia jej funkcji komunikacyjnej):
1.PRAWDZIWOŚĆ
Opiera się na supozycji, czyli milczącym założeniu dotyczący wcześniejszej wiedzy. Jest to poziom, na którym nie problematyzujemy rzeczywistości przedstawionej. Płaszczyzna ta dotyczy wiedzy oczywistej, np. dotyczącej codzienności (np. Weszła do łazienki i wzięła długą, gorącą kapiel- nie potrzebujemy informacji o tym, że najpierw musiała nalać wody do wanny, rozebrać się itd. Lub Jan jest smutny- nie potrzebujemy dowodów filozoficznych,rozpraw dotyczących smutku i jego przejawów, żeby to zdanie było dla nas zrozumiałe).
Tekst uprawdopodobniony poprzez prawdziwość to: „Wypowiedź nie wymagająca uzasadnienia, bowiem wyrasta bezpośrednio ze struktury świata”.
Jeżeli tekst otwarcie narusza wzorce, umieszczamy akcje w świecie fantastycznym – tworzy się nowy kontekst i tekst na powrót staje się zrozumiały
KULTUROWA vraisemblance
Dotyczy stereotypów kulturowych, czy też przyjętej wiedzy, z które dzieło literackie może korzystać. Warunkiem zrozumienia takiego tekstu jest pewna wiedza o świecie. (Np. żeby zrozumieć zdanie „Olek ma zupełnie włoską mentalność” musimy wiedzieć cokolwiek o stereotypach na temat Włochów i ich mentalności).
Na tej płaszczyźnie prawdopodobieństwo opiera się na półdystansie- większość efektów prozy narracyjnej działa tak, że spróbujemy przenieść to, co mówi tekst w rzeczywistość.
WZORCE GATUNKOWE
Ta płaszczyzna decyduje o specyficznej literackiej zrozumiałości (intelligibility): zespół norm literackich, do których tekst może być odniesiony i mocą których może stać się znaczący i spoisty. Na tym stopniu vraisemblance trzeba rozpoznać szereg konstruktywnych konwencji, które umożliwiają pisanie różnych powieści lub wierszy. Specyfika twórczości niektórych autrów podpowiada nam jak mamy odczytywać ich dzieło. Czasem gatunek podpowiada nam jak odczytac tekst: to samo zdanie w książce fantasy będzie oznaczało coś innego w prasie naukowej. Naczelna funkcją konwencji gatunku jest zawarcie miedzy pisarzem a czytelnikiem umowy, majacej na celu uruchomienie pewnych istotnych oczekiwań, a przez to stwarzanie zrozumiałości jak i odchylen od nich.
KONWENCJA NATURALNOŚCI
Autentyczność polega na tym, że ujawnia się tekstowy status literatury. Płaszczyzna ta zawiera jawne lub utajone założenie, że nie ma mowy o stosowaniu się do konwencji literackich ani o tworzeniu tekstów, których zrozumiałość realizuje ise na płaszczyźnie gatunkowej vraisemblance. Choć w rzeczywistości takie formy także są pewnoego rodzaju konwencją literacką. Oswajanie na tej płaszczyźnie polega na odczytywaniu go jako wypowiedzi na temat pisania powieści, jako krytyki powieści mimetycznej, przykładu tworzenia świata przez język. Można tez czytac tekst jako zabawe konwencjami, np. pseudoparodia- tekst ujawnia świadomość własnej sztuczności ( np. wiersze o sztuczności poezji) Ciągłe przeciwstawianie sobie konwencji, miesanie ich prowadzi do nowego odczytania, czyli wykroczenia poza płaszczyzne na której się znajdujemy.
PARODIA I RONIA
piata płaszczyzne uznaje za ograniczona i wyspecjalizowana odmiane czwartej.Gdy tekst przytacza lub parodiuje konwencje gatunku, interpretuje się go przez przeniesienie na inna płaszczyznę interpretacji, w której oba składniki przeciwstawienia można zespolic samym tematem literatury. Często tez bada się róznice i podobieństwa miedzy tekstami. Sama nazwa:parodia, jest już wskazówką do odczytania. ( zawiera el. Z ducha oryginału, zakłada, że nie odczyta się jej poważnie). Parodia działa bardziej na płaszczyxnie formalnej- ironia na płaszczyxnie semantycznej. Tam gdzie brak kontrastu miedzy zdaniem pozornym i założonym, nie ma miejsca na ironię. Ironia sytuacyjna lub dramatyczna implikuje dwa przeciwstawne układy: układ prezentowany przez protagonistę skompromitowany jako rzeczywsitość pozorna, kiedy dostaje się w układ sprawiedliowści poetyckiej. Ironia sytuacyjna to jeden ze sposobów egzystencjalnego przywrócenia wartości – spsób by uczynic świat zrozumiałym. Ironia dramatyczna w literaturze zawiera przeciwstawienie wizji swiata protagonisty przeciwnemu układowi, zrozumiałemu dla czytelnika.( uzbrojonego w wiedzęJ) ( ironia słowna tez ma te kontarstowa strukturę)
Ironia słowna zasadza się na tym, że czytelnik zauważy, że dosłowne odczytanie jest nieprzystawalne i dokona odczytania zgodnego z Vreisamblance (prawdopodob. ) tworzonego specjalnie dla danego tekstu.
Czasem trudno rozpoznac źródło ironii, ale jestesmy przekonani, że ona tam jest. Nakierowuja nas na to ogólne wzorce zachowań ludzkich (których świadom jest także autor). Zrozumienie zależy od sfery odniesień tekstu – musimy wiedzieć, że tekst odnosi się do świata nam znanego i wtedy możemy go osądzać. Mamy oczekiwania wobec świata, skłonni jestesmy wykryc formułowane w zdaniach pozorne twierdzenia ( Culler pokazuje to na przykładzie Emmy Bovary)
Groźba odczytania ironicznego , która widzi Barthes, mówi o tym ,żę oswojenie ironiczne stawia się na wyzszym poziomie niż rzeczy, które demaskuje. Gdy zaczynamy zakładać, że tekst znaczy cos innegoo niż pozornie mówi, możemy w nim znleźć to, co chcemy. Jest bardziej zgodny z naszymi oczekiwaniami ( podobnie jak w hermeneutyce)..
Culler proponuje odwrócić to twierdzenie – czyli nazwanie tekstu ironicznym to wyraz checi unikniecia jego całkowitego działania na nas.( nie przyjmujemy ironii jako pewnik, ale tez pozwalamy sobie na pewne wątpliwości w stosunku do tekstu).
Ostatni punkt jest skopiowany ze strony http://docs7.chomikuj.pl/227812920,0,0,Joanathan-Culler-KONWENCJA.doc . Inne podpunkty też są tam omówione- można zerknąć.