Obyś preferencje wyborcze badał

18.05.1993, RW

To, co w ustabilizowanych demokracjach jest rutynowÄ… ankietÄ…, u nas staje siÄ™ ryzykownÄ… spekulacjÄ…

Obyś preferencje wyborcze badał

Kwietniowe " wyborcze" ankiety CBOS, Demoskopu i Pracowni Badań Społecznych (ta ostatnia przeprowadzona na zlecenie " Rzeczpospolitej") są zgodne tylko w kilku punktach. Najwięcej głosów zebrałaby Unia Demokratyczna. SdRP, PSL, może także KPN nie powinny mieć kłopotów w samodzielnym przekroczeniu progu 5 procent. Kilka innych ugrupowań ("Solidarność" , KLD, UP, ZChN, według CBOS rów -nież Partia "X") ma spore szanse, ale ich liderzy nie mogą spać spokojnie. To właściwie wszystko, co można powiedzieć z jaką taką pewnością.

Kto dołączy do UD

W edług ordynacji wyborczej uchwalonej przez Sejm, do parlamentu wchodziłyby partie, które zdobyłyby samodzielnie w skali kraju przynajmniej 5 proc. głosów (dla koalicji próg wynosiłby 8 proc. ). Gdyby takie przepisy obowiązywały w 1991 roku, z 29 komitetów, których przedstawiciele wówczas znaleźli się w Sejmie, ostałoby się tylko dziewięć.

Mało kto jest skłonny zaryzykować prorokowanie, jak byłoby teraz. O d wielu miesięcy tylko Unia Demokratyczna, według wszystkich ośrodków, swobodnie osiąga ten próg. Chwiejne są notowania KPN, PSL, także "Solidarności". W okolicach 5 procent plasuje się z reguły Kongres Liberalno-Demokratyczny, od pewnego czasu także Unia Pracy i ZChN. Umacnia swą pozycję w górnych rejonach tabeli SdRP. Może to oznaczać, że przybywa jej zwolenników, ale jest i inna hipoteza. Sympatycy tej partii często w przeszłości ukrywali swe preferencje. W ydarzenia ostatnich miesięcy, zmniejszające polityczną izolację Socjaldemokracji, mogą sprawiać, że ludzie już nie wstydzą się do niej przyznawać.

Poparcie wyborcze dla najsilniejszych ugrupowań, według poszczególnych instytutów, ilustrują nasze w ykresy.

Skąd różnice

Gdyby ktoś chciał wymyślić przekleństwo pod adresem badaczy opinii publicznej w Polsce, mogłoby ono brzmieć: "O byś preferencje wyborcze badał". To, co w ustabilizowanych demokracjach jest rutynową ankietą, przeprowadzaną niemal wyłącznie w okresach poprzedzających w ybory, u nas staje się ryzykowną spekulacją, w dodatku dokonywaną co miesiąc. "W polskich warunkach sondaż jest często narzędziem zbyt topornym" -- mówi Jarosław Najdowski z CBOS.

Badacze, którzy chcą mimo wszystko uzyskać odpowiedź na pytanie: "Na kogo byś głosował, gdyby dziś odbywały się w ybory? ", napotykają wiele trudności.

l

Partii jest bardzo wiele. Żaden z ośrodków nawet nie próbuje uwzględnić wszystkich możliwych. CBOS przedstawia respondentom listę dwudziestu ugrupowań, PBS -- także dwudziestu, ale nieco innych. Demoskop zdecydował się na ograniczenie ich liczby do jedenastu, narażając się jednak na ryzyko dodatkowych zakłóceń obrazu. Na przykład pozostawienie na liście tylko jednego ugrupowania ludowego -- PSL -- mogło zawyżyć jego elektorat (w Demoskopie 18 proc. , podczas gdy w CBOS 14 proc. , a w PBS 8 proc. ).

l

Partie stale łączą się, dzielą, zmieniają nazwy. W yborcy są zdezorientowani i często wskazują na przypadkowe ugrupowania. CBOS i Demoskop, by ułatwić "komunikację" między ankieterem a ankietowanym, podają przy nazwach partii nazwiska ich liderów. Zaobserwowano, że ma to wpływ na wyniki. Na przykład w sondażach CBOS, Ruch dla Rzeczypospolitej uzyskiwał śladowe poparcie. Od kiedy towarzyszy mu na liście nazwisko Jana O lszewskiego, zbiera 3 do 4 proc. "głosów".

l

Polski wyborca często decyduje się w ostatniej chwili, na kogo głosować. W szystko może zmienić dobrze lub źle poprowadzona kampania wyborcza. W ystarczy przypomnieć, jak w 1990 roku rosła popularność Stanisława Tymińskiego.

l

Badana materia jest niezwykle delikatna i nawet niewielka różnica w dacie, sposobie postawienia pytania, doborze próby, może zmienić wyniki. Dla przykładu: w ankiecie Demoskopu nie uwzględnia się możliwości, że respondent chciałby głosować, ale jeszcze nie wie, na kogo; inne ośrodki wyodrębniają kategorię "niezdecydowanych". W badaniu CBOS jest ich 6 proc. , według Pracowni Badań Społecznych -- 14 proc.

l

Przy ogromnym rozrzucie odpowiedzi, błąd statystyczny (zazwyczaj w granicach +/ - 3 procent) stawia pod znakiem zapytania bardzo w iele uzyskanych wyników. Co innego, gdy nie jesteśmy pewni, czy dane ugrupowanie osiągnie 42 czy 45 proc. głosów; inna jest sytuacja, gdy chodzi o 2-5 proc. W dodatku "elektoraty" większości partii są zbyt mało liczne, by można je było charakteryzować i opisywać.

Kto nas reprezentuje

Czy więc w ogóle warto prowadzić tego typu badania? Specjaliści twierdzą, że tak. Nawet obciążone błędami i nie prorokujące wyników wyborów, sporo mówią o politycznych sympatiach Polaków. Zwłaszcza jeśli są uzupełniane dodatkowymi pytaniami. W kwietniu CBOS zapytał respondentów o to, czy ich zdaniem poszczególne ugrupowania dobrze reprezentują interesy zwyczajnych ludzi. Najwięcej osób ma wyrobione opinie (najmniej odpowiedzi "trudno powiedzieć") o NSZZ "Solidarność", UD i ZChN. Pozytywnie oceniamy najczęściej "S", UD i PSL, najrzadziej -- Partię "X", RdR i PC.

Liberałowie i tradycjonaliści

Najbardziej liberalni w dziedzinie gospodarczej respondenci garną się do KLD, UD i "Solidarności"; najbardziej tradycyjni pod względem politycznym -- do ZChN, RdR i PC. Dowodzi tego analiza odpowiedzi na pytania kwietniowej ankiety, przeprowadzona przez specjalistów z CBOS. Za "liberałów" uznano ludzi przekonanych o zbyt w olnym tempie prywatyzacji, oczekujących od prywatyzacji raczej korzyści niż strat, akceptujących niewielkie bezrobocie jako korzystne dla gospodarki. Za "tradycjonalistów" uznano zwolenników nauki religii w szkole, respektowania wartości chrześcijańskich przez telewizję i niedopuszczalności aborcji.

l

Na podstawie badań: CBOS z 15 -- 18 kwietnia, 1077-osobowa reprezentatywna próba losowa dorosłych mieszkańców kraju; PBS z 17 i 18 kwietnia, 1027-osobowa próba reprezentatywna dorosłej ludności kraju; Demoskopu z 16 -- 21 kwietnia, 968-osobowa próba losowo-kwotowa mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat.

Renata Wróbel