Firma

Firma – jest to dobro niematerialne, należące do kategorii dóbr własności przemysłowej. Regulowana jest w przepisach kodeksu cywilnego w Art. 43^{2 –} 43¹⁰. Przepisy kodeksu cywilnego, nie podają definicji, czym jest firma. Przedsiębiorca działa pod firmą. Firma jest oznaczeniem przedsiębiorstwa. Każdego przedsiębiorcy bez wyjątku. Wspomniany przepis wyznacza zakres podmiotowy prawa do firmy. Wyznacza go status przedsiębiorcy.

Kim jest przedsiębiorca?

Każdy przedsiębiorca niezależnie od jego formy organizacyjno-prawnej, występuje w stosunkach obrotu pod firmą. Podstawową definicję przedsiębiorcy znajdujemy w Art. 43¹ i możemy powiedzieć, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą, lub zawodową. Kryteria dla określenia pojęcia przedsiębiorcy są dwa: podmiotowe i przedmiotowe.

Podmiotowe

Spółki z.oo., spółki akcyjne, przedsiębiorstwo państwowe, spółdzielnia, fundacje i stowarzyszenia.

Jeśli chodzi o jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej, to wymieniamy spółki handlowe – osobowe (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) – tzw. ułomne osoby prawne.

Spółka w organizacji kapitałowej.

Przedmiotowe

Podjęcie aktywności gospodarczej, a działalność gospodarczą definiuje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Wymienia ona te rodzaje aktywności jako: handlową, budowlaną, usługową, wytwórczą, wydobywanie kopalne ze złóż, zawodowa (tzw. wolne zawody). Ma być ona prowadzona we własnym imieniu, zorganizowana, ciągła, zarobkowa i choć w przepisach kodeksu cywilnego 43¹²³ nie znajdziemy tej cechy, działalność ta powinna być prowadzona z pewną profesjonalnością, właściwą dla działalności.

Kodeks cywilny wyodrębnia oznaczenia służące wyróżnianiu przedsiębiorców, czyli firmy, od oznaczeń służących oznaczaniu działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Gdybyśmy mieli wskazać na funkcje firmy, to wyróżniamy dwie funkcje:

Prawna - firma indywidualizuje przedsiębiorcę, pozwala odróżniać przedsiębiorców w obrocie, firma jest tym dla przedsiębiorcy, czym dla osoby fizycznej jego imię i nazwisko. Firmę może jednak przedsiębiorca wykorzystać w sposób pośredni w funkcji identyfikowania przedsiębiorstwa, jakie prowadzi przedsiębiorca. Możemy mieć do czynienia ze zbieżnością nazwy firmy, z nazwą przedsiębiorstwa. Ponadto firma może pełnić także funkcję gospodarczą, czyli może służyć reklamie, budowaniu wizerunku przedsiębiorcy.

Prawo firmowe, to pewien kompleks norm, które regulują obieranie firmy, rejestrację, używanie, rozporządzanie firmą i ochronę firmy. Podstawowa regulacja znajduje w przepisach kodeksu cywilnego, ale i inne akty prawne zawierają normy, z zakresu prawa firmowego w odniesieniu do konkretnych przedsiębiorców. W szczególności mamy tutaj na myśli przepisy dot. budowy firmy spółek handlowych, przepisy te znajdują się w kodeksie spółek handlowych (HSH).

__

Budowa firmy – ustalenie brzmienia firmy w zasadzie zależy od woli przedsiębiorcy, ale tę swobodę wyboru ograniczają przepisy prawne. Przyjmuje się, że firma ma tylko i wyłącznie postać słowną, brzmienie słowne, składa się z wyrazów. Nie ma tu formy graficznej ani plastycznej. Firmy w obrocie, należy używać w pełnym brzmieniu, ale dopuszczalne są skróty, ale ten skrót firmy także musi być ujawniony w rejestrze.

Firma składa się z dwóch elementów – z rdzenia (inaczej korpusu – tj. to co indywidualizuje przedsiębiorcę) oraz z dodatków – dzielimy je na obowiązkowe – wskazanie formy prawnej osoby prawnej w firmie, oraz fakultatywne – wskazanie rejonu działalności przedsiębiorcy. Stykamy się z firmami osobowymi, ze względu na to do czego się firma odnosi (w firmie pojawia się nazwisko osoby fizycznej – odniesienie do więzi osób, które prowadzą tą działalność). Mamy również firmy rzeczowe – one wskazują na przedmiot działalności (bank handlowy, zakłady piwowarskie).

Firma osoby fizycznej przedsiębiorcy, tj. jej imię i nazwisko – jest to korpus jego firmy. Przepisy nie wykluczają włączenia do firmy pseudonimu, określeń wskazujących na przedmiot działalności, miejsce jej prowadzenia i innych określeń dowolnie obranych.

Firma osoby prawnej – firmą osoby prawnej, jest jej nazwa. Musi ona zawierać forme prawną osoby prawnej. Może ona być podana w skrócie np. sa.; Sp. Z.oo. Firma osoby prawnej może wskazywać przedmiot działalności, siedzibę, lub inne dowolnie wybrane. Ustawodawca rozstrzyga także w przypadku osób prawnych kwestię umieszczania imion i nazwisk osób fizycznych w firmie osoby prawnej. Jest to zamieszczenie nazwiska lub pseudonimu osoby fizycznej – jest dopuszczalne, pod warunkiem, że służy to wskazaniu związku tej osoby z powstaniem, lub działalnością tej osoby prawnej, oraz potrzebna jest pisemna zgoda tej osoby, a w razie jej śmierci, zgoda jej małżonka i dzieci.

Firma tzw. ułomnych osób prawnych – przepisy kodeksu spółek handlowych. Firmę handlowych spółek osobowych wskazują przepisy ustawy, która przyznaje tym podmiotom zdolność prawną. W tym przypadku przepisy kodeksu spółek handlowych. Firma handlowej spółki osobowej, musi zawierać przynajmniej nazwisko jednego wspólnika (nazwa), który ponosi nieograniczoną odpowiedzialność, za zobowiązania spółki, oraz dodatek obligatoryjny wskazujący na rodzaj spółki.

Zasady prawa firmowego

Klasycznie wymienia się 5 zasad prawa firmowego:

1. Zasada prawdziwości firmy

2. Zasada jedności firmy

3. Zasada ciągłości firmy

4. Zasada jawności firmy

5. Zasada wyłączności firmy

Ad.1

Chodzi o to, by firma była zgodna z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym. Firma musi odpowiadać prawnie, nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia. Chodzi o to, aby treść firmy nie była niezgodna z rzeczywistym stanem rzeczy, czyli żeby była obiektywnie prawdziwa, ale także, żeby nie była myląca. Badaniu podlega treść firmy w całości, jak i poszczególnych elementów. Firma nie może być myląca co do osoby tego przedsiębiorcy, któremu przysługuje, a nie w odniesieniu do innego przedsiębiorcy. Ten obowiązek prawdziwości firma powinna spełniać przez cały czas działalności, którą prowadzi przedsiębiorca. Przedsiębiorca ma obowiązek dokonać zmian jeśli okoliczności się zmieniają, a firma przestaje odpowiadać prawdziwości.

Ad.2

Nie jest wprost wyrażona w przepisach, ale możemy mówić o regulacji przejawu tej zasady. Bowiem ustawodawca mówi o firmie oddziału. Sprowadza się ta zasada, do zakazu posługiwania się przez przedsiębiorcę więcej niż jedną firmą. Przepisy dopuszczają istnienie firm oddziałowych. Firma oddziału ma dodatki obligatoryjne w postaci słowa ‘oddział’ i wskazania na siedzibę oddziału.

Ad.3

Inaczej zasada kontynuacji. Ta zasada stoi w sprzeczności z zasadą prawdziwości. Pozwala ona na zachowanie pod pewnymi warunkami dotychczasowej firmy, pomimo zmiany okoliczności faktycznych i prawnych, a mianowicie:

• Pomimo przekształcenia osoby prawnej

• Wystąpienia ze spółki wspólnika, którego nazwisko było zamieszczone w firmie

• Kontynuacji działalności gospodarczej osoby fizycznej, przez inną osobę fizyczną będącą jego następcą prawnym

W tym przypadku kontynuację działalności gospodarczej powinniśmy rozumieć jako sukcesję, w odniesieniu do przedsiębiorstwa prowadzonego przez poprzednika prawnego (sprzedaż przedsiębiorstwa/dziedziczenie). Ta zasada wiąże się z funkcją gospodarczą firmy. Chodzi o to, ażeby mimo zmiany okoliczności i zasady prawdziwości, nie utracić korzyści, jakie płynęły z budowania wizerunku przedsiębiorcy przez firmę. Tutaj w grę wchodzi ekonomiczny interes przedsiębiorcy.

Ad.4

Przedsiębiorca działa pod firmą we wszystkich czynnościach faktycznych, materialno-prawnych, procesowych. Przedsiębiorca ma nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek działać pod firmą. Jest to zasada jawności w sensie materialnym. Poza tym, mówimy o jawności w sensie formalnym. Firma musi być jawna dla osób trzecich, i temu służy obowiązek ujawnienia firmy we właściwym rejestrze.

Ad.5

Przyjmujemy taką regułę, że daną firmą może posługiwać się co do zasady, tylko jeden przedsiębiorca. To pozwala na przejrzystość w obrocie gospodarczym. Konieczność obierania firmy ma być taka, aby odróżniała się dostatecznie, od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na tym samym rynku. Wymagana jest dostateczna odróżnialność – wyraźna, dostrzegalna, której to oceny dokonujemy w konkretnym przypadku z punktu widzenia uczestników rynku. Sąd, bądź organ ewidencyjny powinien zbadać brzmienie firmy w konkretnych okolicznościach faktycznych porównując firmę do firm innych przedsiębiorców działających na tym samym rynku. Czy zatem ma dokonywać tego porównania w ramach aktywności przemysłowej, granicach działania obszarów sądów, ale krajowy rejestr sądowy, jest rejestrem centralnym. Czy tylko pod uwagę należy brać kryterium geograficzne, czy należy odwołać się do przy określeniu tego samego rynku – tzw. rynku właściwego, czyli rynek właściwy asortymentowo, przestrzennie i czasowo.

Ustawodawca ustanawia zakaz zbycia firmy. W praktyce może zdarzyć się tak, że przedsiębiorca posługuje się tak samo lub podobnie brzmiącymi oznaczeniami/nazwami dla firmy i oznaczenia przedsiębiorstwa. Innymi słowy – firma może pośrednio pełnić funkcję, która identyfikuje działalność gospodarczą przedsiębiorcy. Dlatego musimy wspomnieć o następującej regulacji: Od zakazu zbycia firmy, trzeba odróżnić zbycie samego przedsiębiorstwa z jego nazwą. Jeżeli taka nazwa jest podobna, lub pokrywa się z firmą, to nabywca przedsiębiorstwa może nadal prowadzić przedsiębiorstwo pod dotychczasową nazwą, ale powinien umieścić dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy. Chyba, że strony inaczej postanowiły.

Prawo do firmy może być przedmiotem upoważnienia innego przedsiębiorcy do korzystania, pod warunkiem, że nie wprowadza to w błąd, czyli przedmiotem tzw. umowy licencyjnej.

Ochrona prawa do firmy – Art. 43¹⁰ przepis ten wyznacza przesłanki ochrony i roszczenia. Przyjmuje się, że mamy autonomiczne pełne przepisy tego dot. Zachowanie osoby trzeciej, które zagraża lub narusza firmę uprawnionego, takie zachowanie godzi w interes przedsiębiorcy. Mamy tu do czynienia z zawłaszczeniem cudzej firmy poprzez używanie przez innego przedsiębiorcę. Zachowanie to jest bezprawne, nie ma uzasadnienia, ani w ustawie, ani w czynności prawnej, ani w decyzji konkretnego organu. Jeżeli chodzi o naturę prawa do firmy. Jest to prawo podmiotowe, bezwzględne i wyłączne, i jak się wydaje przynajmniej o charakterze osobisto-majątkowym. Zwolennicy charakteru osobistego tego prawa, opierają się o argument zakazu zbycia firmy, ale za majątkowym charakterem przemawiają pełnienie funkcji ekonomicznej przez firmę, czerpanie korzyści gospodarczych, a naruszenie prawa do firmy daje uprawnienia odszkodowania.

Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą – jest to stosunek zobowiązaniowy!