8. Łożyskowanie toczne i ślizgowe – typy, definicja tarcia tocznego i ślizgowego

Tarcie – powszechne zjawisko fizyczne, towarzyszące przemieszczaniu się dwóch ciał stałych względem siebie (t. zewnętrzne) lub elementów tego samego ciała (t. wewnętrzne).

Tarcie ślizgowe T=ϻ*P, gdzie ϻ - współczynnik tarcia ślizgowego, P siła dociskająca powierzchnie trące

Tarcie toczne – występuje w czasie toczenia się walca po podłożu, gdy występuje niesymetryczny rozkład nacisków. $T = \frac{f*P}{r}$ f- współczynnik tarcia tocznego, r- promień toczącego się koła lub walca

Łożyska ślizgowe używane są przy przenoszeniu bardzo dużych obciążeń i przy obciążeniach udarowych, gdy zadanie łożyska jest tłumienie drgań wału, przy dużych prędkościach obrotowych (możliwość uzyskania tarcia płynnego), gdy wymagana jest cichobieżność łożyska, gdy konieczne jest zastosowania panwi dzielonych oraz w urządzeniach precyzyjnych i bardzo małych konstrukcjach, gdzie występują bardzo małe obciążenia.

Rodzaje łożysk ślizgowych: poprzeczne (obciążenia przenoszą prostopadle do osi obrotu wału), wzdłużne ( obciążenia o kierunku zgodnym z osią obrotu), poprzeczno – wzdłużne (oba kierunki)

Łożyska toczne używane są gdy zależy nam na bardzo małych oporach ruchu w czasie pracy, przy zmiennych prędkościach obrotowych wału, przy częstym zatrzymywania i uruchamianiu maszyny, gdy ważna jest duża niezawodność pracy i trwałość łożyska oraz gdy konieczne ze względów konstrukcyjnych jest stosowanie łożysk o małych wymiarach.

Rodzaje łożysk tocznych: poprzeczne, wzdłużne, skośne (przenoszą obciążenia wzdłużne i poprzeczne) lub według innego podziału: kulkowe i wałeczkowe (walcowe, stożkowe, baryłkowe, igiełkowe).

9. Rodzaje sprzęgieł – funkcja sprzęgła i hamulca

Sprzęgło – zespół służący do łączenia wałów, w celu przekazywania momentu obrotowego z silnika do maszyny roboczej. Sprzęgła mogą także zabezpieczać napędzane elementy przed przeciążeniem, kompensować niewspółliniowość łączonych wałów, zapewniać napęd tylko w jednym kierunku oraz łagodzić gwałtowne włączenia napędu.

Rodzaje sprzęgieł:

a) hydrauliczne,

b) elektro magnetyczne,

c) mechaniczne:

- nierozłączne: sztywne – uniemożliwiające przesunięcia względne członów w czasie eksploatacji (tulejowe, łubkowe, kołnierzowe), samonastawne – pozwalające na niewielkie przesunięcia wzdłużne i poprzeczne wałów (kłowe, Oldhama, zębate), podatne – łącznik jest elementem sprężystym (kabłąkowe, wkładkowe tulejkowe).

- sterowane – posiadają urządzenia za pomocą których pracownik może dokonać połączenia lub rozłączenia członów: przełączalne synchronicznie, przełączalne asynchroniczne – możliwość przełączania przy różnych prędkościach kątowych obu członów): tarczowe, stożkowe, wielopłytkowe

- samoczynne: odśrodkowe, jednokierunkowe, bezpieczeństwa

Hamulec – zespół służący do zatrzymywania, zwalniania lub regulacji prędkości obracających się wałów.

10. Rodzaje przekładni – sprawność, przełożenie

a) elektryczne

b) hydrauliczne

c) pneumatyczne

d) mechaniczne:

- cierne

- zębate

- cięgnowe: pasowe, linowe, łańcuchowe

Przełożenie kinematyczne to stosunek prędkości kątowej (obrotowej) koła czynnego do prędkości kątowej (obrotowej) koła biernego: $i = \frac{\omega_{1}}{\omega_{2}} = \frac{n_{1}}{n_{2}}$ ω – prędkość kątowa, n – prędkość obrotowa

i>1 – reduktory, przekładnie zwalniające; i<1 – multiplikatory, przekładanie przyspieszające

Sprawność mechaniczna przekładni to stosunek mocy na wale czynnym do mocy na wale biernym: $\eta = \frac{N_{1}}{N_{2}}$, sprawność jest zawsze mniejsza od 1.