Model gospodarki rynkowej.

Założenia modelu gospodarki rynkowej są następujące:

*model ten dotyczy gospodarki rynkowej w warunkach kapitalizmu tzn. takiego systemu, gdzie większość zasobów jest własnością prywatną, *gospodarka składa się z dwóch grup podmiotów: gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, *rynek dzieli się na rynek dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych oraz na rynek zasobów,

*zależność między podmiotami gospodarczymi w modelu gospodarki rynkowej można przedstawić za pomocą wykresu kołowego.

I Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa spotykają się na dwóch rynkach: na rynku zasobów oraz na rynku dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych. Gospodarstwa domowe są właścicielami zasobów, które oferują na rynku przedsiębiorstwom. Gospodarstwa domowe oferują usługi pracy ( kapitał ludzki ), usługi zasobów naturalnych a także stawiają do dyspozycji własne oszczędności ( kapitał finansowy ).

II Poszczególne zasoby, których usługi są oferowane przez gospodarstwa domowe są niezbędne dla przedsiębiorstw jako czynniki produkcji. Przedsiębiorstwa kupują na rynku usługi zasobów ludzkich, naturalnych i kapitałowych. Na rynku zasobów gospodarstwa domowe są podmiotami sprzedającymi

( reprezentują podaż ), natomiast przedsiębiorstwa są podmiotami kupującymi ( reprezentują popyt ).

III i IV Przedsiębiorstwa sprzedają wyprodukowane dobra gospodarstwom domowym. Transakcje kupna i sprzedaży odbywają się na rynku dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych. Na rynku tym przedsiębiorstwa reprezentują podaż, a gospodarstwa domowe popyt na te dobra.

Sprzedaż i zakup zasobów a następnie sprzedaż i zakup dóbr są rzeczowymi strumieniami gospodarki rynkowej. Przepływowi strumieni zasobów towarzyszą pieniężne strumienie skierowane w przeciwnym kierunku.

I i II Kupując usługi zasobów od gospodarstw domowych przedsiębiorstwa płacą im za to określone ceny ukształtowane na rynku a więc płace za usługi pracy, renty za usługi ziemi, procenty za usługi kapitału finansowego. Płatności te są dla przedsiębiorstw kosztami produkcji natomiast dla gospodarstw domowych są dochodami.

III i IV Przedsiębiorstwa osiągają dochody pieniężne ze sprzedaży wyprodukowanych dóbr, dochody te są z kolei wydatkami gospodarstw domowych, które dokonują zakupów na rynku dóbr konsumpcyjnych i kapitałowych.

Model ten jest uproszczony, bo zawiera tylko dwa podmioty gospodarcze. Trzeci podmiot to państwo, którego w tym modelu brakuje. Państwo występuje jako poborca ( np. podatki ), ale również świadczy różne transfery ( np. zasiłki ). Gospodarstwa domowe mogą świadczyć na rynku usług zasobów zdolność do pracy, zasoby kapitałowe lub naturalne ( np. ziemia ). Na rynku usług zasobów istnieje prawo popytu i podaży, które kształtuje ceny na tym rynku.

Mechanizm rynkowy.

Przedsiębiorstwo – to podmiot, w którym są zorganizowane zasoby produkcyjne do wytwarzania dóbr i usług w celu osiągnięcia zysku.

Przedsiębiorstwo to wyodrębniona jednostka organizacyjna pod względem prawnym, techniczno – produkcyjnym, organizacyjnym i terytorialnym.

*Wyodrębnienie prawne – przedsiębiorstwo posiada osobowość prawną, zdolność do czynności prawnych

*Wyodrębnienie techniczno – produkcyjne – przedsiębiorstwo posiada określony majątek produkcyjny, infrastrukturę w postaci obiektów administracyjnych,

*Wyodrębnienie organizacyjne – każde przedsiębiorstwo posiada organizację, składającą się najczęściej z dwóch pionów: produkcyjnego i administracyjnego,

*Wyodrębnienie terytorialne – przedsiębiorstwo posiada swoją siedzibę, obszar, na którym jest ono usytuowane,

Cele przedsiębiorstwa: *maksymalizacja sprzedaży,

*optymalizacja zysku, *podnoszenie jakości produkcji, *poprawa warunków pracy załogi, *poprawa wizerunku

Funkcje przedsiębiorstwa: *ekonomiczne – wytwarzanie i sprzedawanie dóbr i usług, *społeczne – dbanie o dobro i interes załogi

Majątek przedsiębiorstwa – obejmuje kapitał rzeczowy, kapitał obrotowy, dobra kapitałowe i trwałe.

Kapitał rzeczowy – to dobra wykorzystywane w produkcji przez dłuższy okres czasu ( maszyny, wyposażenie, budynki ). Roczny koszt związany z użyciem środków trwałych nosi nazwę amortyzacji.

Amortyzacja – to utrata wartości dobra trwałego w ciągu roku, będąca rezultatem wykorzystania tego dobra w procesie produkcji.

Kapitał obrotowy – występuje w formie materiałów, surowców, zapasów. Cechą charakterystyczną kapitału obrotowego jest to, że jest on wykorzystywany w jednym cyklu produkcyjnym (skóra, klej, nici ). Zapasy- to są dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.

Formy finansowania działalności firmy: 1. Osobiste oszczędności- chęć oparcia się na kapitale własnym wynika z obawy o ryzyko pożyczenia pieniędzy w sytuacji nieznanych wyników firmy.2. Pożyczka bankowa lub kredyt- pożyczka odnosi się do mniejszej sumy a spłaty dokonuje się w ciągu roku. Bank nie musi się interesować jak ją wykorzystamy. Natomiast kredyt odnosi się do większej kwoty a bank jest żywo zainteresowany sposobem wykorzystania tych środków. 3. Venture capital kierowany jest do osób o genialnych pomysłach wizji, dla których warto zaryzykować swój kapitał, który w przyszłości daje ponadprzeciętne zyski. 4. Franchising to forma umowy licencyjnej, w której licencjodawca zobowiązuje się w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenie finansowe udostępnić franchisobiorcy prawo do wykorzystania: np. znaku handlowego, praw własności intelektualnej lub przemysłowej. 5. Leasing- sposób na wyposażenie przedsiębiorstwa w majątek trwały. Jest to umowa w której leasingodawca oddaje leasingobiorcy rzecz do długotrwałego użytkowania, oczywiście odpłatnie. 6. Fundusze strukturalne UE lub Funduszy Pracy.

Przedsiębiorstwo Dokumenty:
Rachunek zysków i strat: zestawienie przychodów , kosztów i wyników działalności gospodarczej. Utarg/przychód- suma pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w ciągu roku. Koszty- wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług w ciągu roku. Zysk- dodatnia różnica między kosztami a przychodami. Ujemna-strata. Zysk- jest dochodem przedsiębiorcy, różnicą między przychodem z działalności gosp (utargiem) a poniesionymi kosztami. Jest więc resztą po opłaceniu właścicieli pracy, ziemi i kapitału. Rola zysku: wpływ na możliwości inwestycyjne firmy, wielkość i podział zysku określają samofinansowanie przedsięwzięć produkcyjnych, wywiera wpływ na wielkość zatrudnienia, od wielkości zysku i jego podziału zależy wysokość dywidendy i rynkowa wartość akcji, spełnia rolę motywacyjną.

Bilans- zestawienie aktywów i pasywów, muszą być sobie równe. Aktywa- posiadany przez firmę majątek. Zapasy, papiery wartościowe, wartości niematerialne, składniki finansowe. Pasywa- źródła pokrycia majątku, kapitały własne, kapitały obce, zobowiązania długoterminowe.

Rachunek przepływów finansowych – to zestawienie źródeł przychodów i wykorzystania źródeł finansowania.

Źródłem finansowania przychodów może być: zysk, amortyzacja, wyemitowane akcje, obligacje, pożyczki i kredyty.Wykorzystanie przychodów to: wypłacone dywidendy, odsetki od obligacji, odpisy z zysku dla załogi, wydatki inwestycyjne, spłaty pożyczek i kredytów.

Rachunek kosztów.

W krótkim okresie czasu wyróżniamy dwie grupy kosztów:

-koszty stałe ( K_S ) – to wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, które nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji ( np. koszty zakupu ziemi, amortyzacja, koszty dzierżawy, składki ubezpieczeniowe, odsetki od kredytów ),

-koszty zmienne ( K_Z ) – to wydatki, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji(koszty materiałów, płac, surowców, energii)

Koszty całkowite ( K_C ) są sumą kosztów stałych i zmiennych. Koszt przeciętny ( K_P ) – to koszt przypadający na jednostkę produkcji.K_P =K_c/Q, Q – wielkość produkcji

Koszt krańcowy ( K_K ) – to przyrost kosztów całkowitych spowodowany przyrostem wielkości produkcji o jednostkę.

Koszt krańcowy informuje przedsiębiorcę ile kosztuje go ostatnia jednostka wytworzonego dobra i czy następna jednostka będzie go kosztowała mniej czy więcej.
Koszt krańcowy jest ważną informacją, która pozwala zadecydować o rozszerzeniu albo o ograniczeniu działalności.

Spółka – jest umownym związkiem osób ( wspólników ) i ich kapitałów powstałym w celu prowadzenia zarobkowej działalności gospodarczej. Stronami w umowie spółki są wspólnicy, udziałowcy. Wnoszą oni wkład kapitałowy, który staje się własnością spółki ( np. środki pieniężne, niepieniężne ( nieruchomości, ruchomości, wierzytelności, prawa majątkowe )). Wkłady rzeczowe w kapitał spółki określa się mianem aportów. Wycena aportu nie powinna być ani zawyżona ani zaniżona. Zawyżenie wartości aportu obniża realną wartość kapitału zakładowego co wprowadza

w błąd wierzycieli, a zaniżenie wartości aportu wzbogaca pozostałych wspólników.

Spółka cywilna – jest formą trwałego i zorganizowanego współdziałania dwóch lub więcej osób,

na podstawie zawartej umowy, dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Każdy wspólnik wnosi wkład, a za pracę wspólnika nie przysługuje wynagrodzenie. Ta spółka opiera się na wzajemnym zaufaniu wspólników, każdy ze wspólników jest kierownikiem, każdy ma prawo decydować, a brak zgody w prowadzeniu spółki może ją rozwiązać. Taka spółka opiera się na niezmienności składu osobowego, nie posiada osobowości prawnej tzn. nie występuje na zewnątrz jako samodzielna organizacja, podmiot prawny ( np. nie można zaciągnąć kredytu na spółkę, spółka nie może podpisywać umów ).

Powstanie spółki wiąże się z zarejestrowaniem jej w urzędzie np. miasta ( tam, gdzie zgłasza się działalność gospodarczą ), z otrzymaniem tam regonu ( numeru statystycznego ) oraz z podjęciem obowiązku podatkowego i obowiązku ubezpieczeniowego.

Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem osobistym.

Ta spółka jest dobra do prowadzenia małych działalności gospodarczych ( punkty handlowe ).

Spółka handlowa – to spółka, której działalność jest regulowana kodeksem handlowym.

Spółki osobowe. Spółka jawna jest podobna do spółki cywilnej, też nie posiada osobowości prawnej, wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Umowa spółki jest zawierana

na piśmie. Wspólnicy mają prawo do zysków.

Zewnętrznym wyróżnikiem spółki jawnej jest nazwa spółki, w której powinny wystąpić nazwiska wszystkich wspólników ( udziałowców ) lub jednego z nich i nazwa „spółka” . Spółka komandytowa jest podobna na zewnątrz do spółki jawnej, też nie posiada osobowości prawnej. Występują tutaj dwie kategorie wspólników: I grupa: partner główny ( generalny ), który odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. To tzw. komplementariusz. II grupa: partnerzy bierni, którzy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych środków. Mają oni ograniczone prawa w tej spółce. Są to tzw. komandytariusze.

Spółka komandytowo – akcyjna to nowa spółka w polskim prawie. Charakteryzuje się tym, że spółka taka posiada prawo edytowania akcji, które są obejmowane przez komandytariuszy albo niekiedy też przez komplementariuszy. Umowa spółki powstaje w formie statutu. Spółka taka posiada różne organy ( np. walne zgromadzenie akcjonariuszy ). Te spółki są pomyślane w celu ochrony tych przedsiębiorców, którzy zamierzają dokapitalizować swoją firmę przez emisję akcji.

Spółka partnerska – jest spółką osobową utworzoną przez wspólników ( partnerów ) w celu wykonywania wolnego zawodu. Partnerami w spółce są wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnego zawodu ( np. lekarz, tłumacz, aptekarz, radca prawny, księgowy, rzeczoznawca ) Nazwa spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego wspólnika i dodatek „partnerzy” lub „spółka partnerska” ( np. „Kowalski i partnerzy” ). Umowa spółki powinna określać: wolny zawód, przedmiot działalności, nazwiska partnerów, którzy ponoszą ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki w przypadku, gdy zobowiązania te powstają w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu. Umowa spółki powinna tutaj też zawierać siedzibę spółki.

Spółki kapitałowe.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o. ) – jest spółką, która posiada osobowość prawną, tzn. występuje na zewnątrz jako samodzielna organizacja. Spółka z o.o. jest formą organizowania małych i średnich przedsiębiorstw przez niewielką liczbę wspólników wnoszących stosunkowo wysokie udziały do spółki ( duże zaangażowanie kapitałowe ). Wkłady wspólników przechodzą na własność spółki. W momencie wniesienia wkładu do spółki wspólnicy tracą prawa

do dysponowania tymi udziałami, a za to zyskują inne prawa i obowiązki. Udziałowcy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionego udziału. Do powstania spółki z o.o. konieczne jest zawarcie umowy w formie aktu notarialnego ( spółka musi być zarejestrowana w sądzie ). Następnie udziałowcy wnoszą kapitał zakładowy ( kapitał zakładowy wynoszący minimum 50 000 zł ). Potem następuje ustanowienie zarządu spółki i wpis do rejestru sądowego. Umowa spółki musi zawierać: nazwę spółki i jej siedzibę, przedmiot działalności spółki, wysokość kapitału zakładowego ( tj. określenie: ile, kto i w jakiej wysokości wniósł oraz zaznaczenie czy jest to aport – wkład rzeczowy w kapitał spółki ), czas trwania spółki ( jeśli jest wyznaczony ).

W spółce z o.o. udziały są imienne, tzn. wiadomo w każdej chwili, kto jest właścicielem akcji.

Statut spółki określa prawa i obowiązki udziałowców.

Spółka z o.o. działa poprzez swoje organy: -zarząd – wybrany spośród udziałowców, -rada nadzorcza,

-komisja rewizyjna, -walne zgromadzenie akcjonariuszy
( najważniejszy organ spółki ), Zadania walnego zgromadzenia akcjonariuszy: -wybór zarządu, -zatwierdzenie statutu, -ustalanie strategii spółki, -podział zysków, Nazwa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna mieć dopisek „z o.o.”.

Spółka akcyjna jest formą organizowania dużych przedsiębiorstw przez zgromadzenie dużego kapitału w drodze emisji i sprzedaży akcji. Spółka akcyjna posiada osobowość prawną. Podstawę organizacji spółki stanowi statut, zaś podstawę działania kapitał akcyjny, który umożliwia wypuszczanie określonej liczby akcji o ustalonych statutowo wartościach nominalnych.

Kapitał zakładowy spółki akcyjnej powinien wynosić co najmniej 500 000 zł.

Statut spółki akcyjnej powinien zawierać: siedzibę spółki, przedmiot działalności spółki, wysokość kapitału zakładowego spółki, nazwiska i imiona założycieli spółki.

Akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionego udziału.

Akcjonariusz ma następujące prawa:

*prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy,

*prawo do udziału w dywidendzie ( zysk przeznaczony dla akcjonariuszy ), *prawo swobodnego dysponowania akcją ( sprzedaż, zastawianie, darowanie itp. ), *prawo do informacji o sprawach spółki,

Spółka akcyjna działa poprzez swoje organy:

*walne zgromadzenie akcjonariuszy, *zarząd,

*rada nadzorcza(organ kontrolny),
*komisja rewizyjna organ kontrolny ),

Na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy zapadają decyzje dotyczące: wyboru zarządu, zatwierdzenia statutu, ustalania strategii spółki, podziału zysków spółki ( co rok ), emisji nowych akcji na rynek, fuzji ( łączenia danej firmy z inną )

Najwięcej do powiedzenia mają akcjonariusze z kontrolnym pakietem akcji.

Zarząd spółki akcyjnej jest najczęściej kilkuosobowy.

Publiczne subskrypcje akcji – pozyskiwanie pieniędzy poprzez emisję nowych akcji na rynek.

Porównanie spółki akcyjnej ze spółką z o.o.:

*inny charakter udziałów,

*możliwość subskrypcji w spółce akcyjnej,

Deflacja – to taki stan w gospodarce, kiedy ilość pieniądza w obiegu jest za mała w stosunku do wartości masy towarowej. Deflacja występowała najczęściej w dobie pieniądza kruszcowego ( przy szybko rosnącej wymianie towarowej zaczęło brakować kruszcu, który obsługiwałby transakcje ). Deflacji towarzyszy spadek cen i wzrost siły nabywczej pieniądza, czyli aprecjacja. Inflacja – to taki stan w gospodarce, kiedy ilość pieniądza na rynku przekracza wartość towarów i usług, czyli kiedy część masy pieniężnej nie ma pokrycia w towarze. Inflacja prowadzi do deprecjacji, czyli spadku siły nabywczej pieniądza oraz do wzrostu cen. Inflacji towarzyszy spadek kursu waluty.

Teorie inflacji: I Teoria ilościowa ( monaterystyczna )
w myśl której, inflacja jest zawsze zjawiskiem pieniężnym i zaczyna się z chwilą naruszenia równowagi Fischera ( gdy M • V > P • T ). Dlatego należy odpowiednio koordynować podaż pieniądza ( ilość pieniądza wprowadzanego do obiegu ). II Teoria kosztowa w myśl której, inflacja to wynik wzrostu kosztu produkcji. Objawia się ona wzrostem cen spowodowanym przez związki zawodowe ( np. płace ) i przez monopole krajowe lub zagraniczne(np. ropa naftowa). III Teoria dochodowa w myśl której, inflacja jest spowodowana walką pomiędzy uczestnikami rynku o podział wytworzonego dochodu narodowego. Każdy z uczestników rynku stara się zwiększyć lub utrzymać swój udział w wytworzonym dochodzie narodowym. I tak, przedsiębiorstwa chcą zwiększyć przychody ze sprzedaży dóbr i usług przez zwiększenie cen, gospodarstwa domowe występują z żądaniami zwiększenia płac, a rząd celem pobudzenia koniunktury zwiększa wydatki budżetowe.

Impulsy te, w postaci wzrostu wydatków państwowych, wzrostu cen i płac, mają charakter inflacjogenny.

1). Inflacja popytowa ( ciągniona przez popyt i nabywców ) występuje, gdy całkowita ilość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji ( ludzie kupują więcej niż produkuje państwo ). Powód: nadmierne wydatki państwa, niska stopa procentowa w bankach, nadmierny deficyt budżetowy, zmniejszenie obciążeń podatkowych płac w przedsiębiorstwach.

2). Inflacja kosztowa ( pchana przez koszty i dostawców ) jest spowodowana wzrostem kosztów wytwarzania. Powód: np. wzrost cen ropy naftowej, mała podaż zboża, podwyżka płac w przedsiębiorstwie, monopolistyczny wzrost cen ( windowanie cen przez monopole ).

3). Inflacja strukturalna występuje, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany strukturalne w gospodarce ( na zmiany popytu na dane produkty, zmiany technologii, innowacje, postęp techniczny ). Restrukturyzacja często łączy się z przekształceniami strukturalnymi.

Walka z inflacją:

Tłumienia inflacji można dokonać poprzez wprowadzenie polityki stabilizacyjnej. Polityka stabilizacyjna polega na przejściu od waluty o spadającej wartości do waluty o stałej wartości. Polityka stabilizacyjna może przybierać różne formy i przebiegać w różny sposób.

W najbardziej radykalnej formie przyjmuje ona postać nullifikacji, która polega na wymianie pieniędzy bez odszkodowania ( likwidacja pieniędzy ). Ma ona miejsce, gdy występuje hiperinflacja ( ceny rosną z godziny na godzinę ). Przy hiperinflacji trzeba zastosować pakiet wielu środków. M • V > P • T  pieniądz nie ma pokrycia w towarze, należy wypompować część pieniądza

z rynku i zwiększyć podaż na rynku.

Aby zmniejszyć ilość pieniądza w obiegu należy:

-ograniczyć wydatki budżetowe,

-zwiększyć stopy opodatkowania,

-zwiększyć atrakcyjność oszczędzania ( podniesienie stóp procentowych ),

-zdyscyplinować banki, aby nie były skłonne udzielać kredytów ( podniesienie rezerw minimalnych w bankach ),

-wypuścić papiery wartościowe ( akcje, obligacje ), aby ludzie inwestowali w to swoje pieniądze,

Wzrost podaży rynkowej może dokonać się na drodze zwiększenia stopnia wykorzystania aparatu wytwórczego, uruchomienia zapasów, kredytów importowych. W dłuższym okresie czasu na zwiększenie podaży wpływają inwestycje. W Polsce inflacja była spowodowana niedoborem, więc uruchomiono import ( przedsiębiorstwa zaczęły szukać rezerw ). Denominacja – wymiana nominalna pieniędzy następująca po bardzo wysokiej inflacji ( w Polsce – obcięcie czterech zer ).

Inflacja popytowa a inflacja kosztowa.

a). inflacja popytowa b). inflacja kosztowa

Gdy cena wzrasta to popyt maleje, a gdy popyt rośnie to cena też rośnie.

Inflacja może mieć charakter wewnętrzny lub zewnętrzny.

Inflacja w kraju może być kontrolowana lub żywiołowa ( państwo nie kontroluje inflacji i wymyka się ona spod kontroli ). Niekontrolowana inflacja prowadzi do powstania spirali inflacyjnej.

Spirala inflacyjna – to proces inflacji o charakterze kumulatywnym, polegający na nieustannym przesuwaniu się w górę ogólnego poziomu cen, a także dochodów i kosztów. W procesie tym między przyczyną inflacji a jej skutkiem ( wzrost cen ) zachodzi zależność zwrotna i sprzężenie to ma charakter automatyczny.

Model klasyczny spirali inflacyjnej.

Wzrost cen powoduje uzasadnione żądanie wzrostu płac. Płace zaś, będąc elementem kosztów, powodują dalszy wzrost cen.

Oczekiwania inflacyjne.

Na wielkość inflacji mają wpływ oczekiwania inflacyjne. Jeśli ludzie oczekują inflacji to kupują więcej i sami zwiększają istniejącą inflację. Najlepiej było to widać w latach 80 – tych w Polsce, gdy ludzie starali się chronić swoje pieniądze przed utratą wartości.

Pesymizm – wzrost inflacji.

Optymizm – spadek inflacji.

Gdy podmioty gospodarcze przewidują nasilenie inflacji, postępują wówczas w sposób dodatkowo ją podsycający. Znajduje to wyraz: *w podnoszeniu przez przedsiębiorców cen, w oczekiwaniu na dalszy wzrost kosztów produkcji,

*w żądaniu przez pracowników podwyżek płac,
w oczekiwaniu na dalszy wzrost kosztów utrzymania,

*w nadmiernych zakupach towarów przy jednoczesnym wstrzymaniu się od sprzedaży,

Pesymizm w ocenie sytuacji jest więc istotnym czynnikiem inflacjogennym, a optymizm osłabia nacisk na płace i ogranicza bieżący popyt.

Koszty inflacji.

Inflacja powoduje spadek realnych dochodów ludności. Jeśli rząd nie waloryzuje odpowiednio płac

lub nie w takim tempie w jakim rosną ceny to ludność traci na tym. Dochody nominalne – to suma pieniędzy uzyskana z jakiegoś tytułu ( np. pracy, renty, stypendium, zysku w przedsiębiorstwie ). Dochody realne – to suma dóbr i usług, które można nabyć za dochód nominalny.

płaca nominalna rośnie - ceny stałe - płaca realna rośnie

płaca nominalna stała - ceny rosną - płaca realna maleje

płaca nominalna rośnie - ceny maleją - płaca realna rośnie

płaca nominalna rośnie - ceny rosną - płaca realna rośnie

Rynek pracy.

Głównym elementem rynku pracy jest zatrudnienie.

Zatrudnienie – to określona ilość osób wykonujących pracę na podstawie określonych norm prawnych.

Determinanty zatrudnienie:

*czynniki demograficzne – mają bezpośredni wpływ na wielkość i strukturę zatrudnienia, można do nich zaliczyć takie zjawiska jak: rodność(ilość urodzeń na 1000 kobiet), płodność ( ilość urodzeń na 1000 osób ), umieralność ogólna, przyrost naturalny, emigracja, imigracja,

*uwarunkowania społeczne – wynikają ze stosowanej polityki społecznej, mogą ułatwiać lub utrudniać sytuację na rynku pracy, obejmują: wymiar czasu pracy, zakres świadczeń społecznych, warunki przechodzenia na emeryturę, dostępność wykształcenia, bezrobocie, zasiłki dla bezrobotnych, pomoc dla matek z dziećmi,

*uwarunkowania ekonomiczne – dotyczą poziomu i struktury dochodu narodowego oraz jego podziału na część konsumowaną i akumulowaną,

Rynek pracy posiada otoczenie ekonomiczne.

Popyt na pracę zgłaszają tutaj pracodawcy(przedsiębiors.), a podaż pracy jest reprezentowana przez osoby fizyczne, skłonne do podjęcia pracy w celu uzyskania dochodów.

Ceną siły roboczej jest płaca, która zmienia się w zależności od popytu i podaży pracy.

Bezrobocie- podaż na pracę reprezentowany przez pracodawców jest większy od popytu na pracę reprezentowany przez pracowników(ludzi szukających pracę). Rodzaje bezrobocia: *frykcyjne – krótkotrwałe, czasowe bezrobocie, obejmuje ludzi tracących pracę ze względu na zmianę miejsca zamieszkania, zmianę kwalifikacji, *strukturalne – powstaje ze względu na rozbieżność kwalifikacji pracowników i kwalifikacji, na które istnieje popyt ze strony pracodawców, *koniunkturalne – pojawia się w okresach dekoniunktury, gdy popyt globalny się zmniejsza, a w ślad za tym zmniejsza się produkcja i zatrudnienie,
*klasyczne – pojawia się wtedy, gdy płaca robocza jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu równowagi płacy, *technologiczne – wywołane postępem technicznym, który jest zawsze praco oszczędny, następuje substytucja pracy kapitałem, *sezonowe – spowodowane zanikiem zatrudnienia w określonej branży ( np. w rolnictwie, w ogrodnictwie ), *chroniczne – dotyczy osób, które z różnych powodów ( podeszły wiek, zdrowie, rasa ) nie mogą znaleźć pracy, *dobrowolne – dotyczy osób, które z własnej woli nie chcą podjąć żadnej oferowanej im pracy,

*przymusowe – dotyczy ludzi, którzy skłonni są pracować „za grosze”, a i tak nie mogą znaleźć żadnej pracy,

*agrarne – utajone bezrobocie, wiąże się z przeludnieniem na wsi, dotyczy ludzi, którzy mogliby znaleźć pracę w mieście, ale nie czynią tego,

Stopa bezrobocia – ilość bezrobotnych w stosunku do wszystkich ludzi aktywnych zawodowo (zatrudnionych
i bezrobotnych ).
Skutki bezrobocia:

a). ekonomiczne: obciążenie budżetu państwa, konieczność wypłaty zasiłków dla bezrobotnych, koszt alternatywny ( utraconych możliwości ) kapitału ludzkiego – koszt niewykorzystania zasobów pracy tkwiących w bezrobotnych, utrata wartości siły roboczej ( histereza ),

b). społeczne: -bieda, ubóstwo, nędza, pauperyzacja ( ubożenie ), -zanik złych zjawisk w pracy ( pijaństwo, brak dyscypliny ),

Pasywne i aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu:

a). pasywne: -zasiłki dla bezrobotnych ( najtańszy sposób likwidowania bezrobocia ), -świadczenia emerytalne i przedemerytalne ( pozwalające doczekać do emerytury ),

b). aktywne: -szkolenia, -prace interwencyjne, -roboty publiczne, -pożyczki na działalność gospodarczą, -pożyczki na miejsca pracy, -pożyczki szkoleniowe, -programy specjalne, -aktywizacja zawodowa absolwentów, -przygotowanie zawodowe ludzi młodych,

Prawidłowości ewolucji ogólnej struktury zatrudnienia: pod wpływem techniki, technologii, wydajności pracy następuje ewolucja ogólnej tj. sektorowej struktury zatrudnienia. Według Clarka, Furastie i Fischera tendencję tą możemy zobrazować następująco:

sektor I – rolnictwo, leśnictwo i przemysł wydobywczy,

sektor II – przemysł przetwórczy i budownictwo,

sektor III – usługi,

*przy coraz bardziej zaawansowanym rozwoju gospodarczym następuje bezwzględny i względny spadek zatrudnienia w rolnictwie, *uprzemysłowienie gospodarcze powoduje wzrost bezwzględny i do pewnego momentu względny zatrudnienia w sektorze II, co jest wynikiem przepływu do tego sektora pracowników z rolnictwa i różnic w wydajności pracy obu sektorów, *ograniczenie zatrudnienia w rolnictwie i ustabilizowanie zatrudnienia w przemyśle powodują bardzo szybki wzrost rozwoju usług,

Prawidłowości ewolucji ogólnej struktury zatrudnienia opisują proces przejścia od społeczeństwa przedprzemysłowego (agrarnego) do społeczeństwa poprzemysłowego.

W społeczeństwie agrarnym podstawowym czynnikiem jest ziemia, dominującą postacią jest właściciel ziemski, a podstawą władzy jest dziedzictwo ( dziedziczona ziemia ).

W społeczeństwie poprzemysłowym podstawowym czynnikiem jest wiedza i informacja, dominującą postacią jest pracownik naukowy, manager, a podstawą władzy jest wykształcenie.

Rynek kapitałowy – to miejsce, gdzie dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży, których przedmiotem jest specyficzny towar, a mianowicie kapitał pożyczkowy. Kapitał ten zostaje wypożyczony na pewien określony czas i po jego upływie zwrócony jego posiadaczowi. Kapitał pożyczkowy ma swoją cenę, tj. procent, którego wysokość kształtuje się pod wpływem wzajemnego stosunku popytu i podaży. Podaż reprezentowana jest przez te jednostki gospodarcze, czy tych obywateli, którzy posiadają kapitał pożyczkowy i są skłonni go wypożyczyć.

Popyt reprezentowany jest przez te jednostki gospodarcze, te firmy, które okresowo potrzebują takich środków na cele inwestycyjne. W popycie i podaży występują podobne podmioty gospodarcze ( np. banki, przedsiębiorstwa, instytucje ubezpieczeniowe, państwo, osoby prywatne ).

Rynek pieniężny – to miejsce, gdzie dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży krótkoterminowych

( do 1 roku ) walorów ( weksle, bony skarbowe, zarówno lokowanie krótkoterminowe, jak i zaciąganie kredytów ), zaś rynek kapitałowy – to całokształt kupna i sprzedaży, gdzie przedmiotem transakcji

są krótkoterminowe i średnioterminowe ( powyżej 1 roku ) walory ( akcje, obligacje, cele inwestycyjne ).

Rynek kapitałowy obejmuje:

1). Rynek akcji. Przedmiotem obrotu są tutaj papiery wartościowe o zmiennym oprocentowaniu.

Podstawowym instrumentem na tym rynku są akcje ( papiery udziałowe ) dowodzące częściowego udziału posiadacza akcji w majątku spółki. Akcja to papier wartościowy wystawiony na okaziciela, który uprawnia do udziału w zyskach spółki ( czyli dywidendzie ) oraz do prawa głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Dochód uzyskiwany z akcji ma charakter zmienny, a poziom dywidend wpływa na popyt na akcje oraz na ich cenę.

2). Rynek obligacji. Przedmiotem obrotu są tutaj papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu. Podstawowym instrumentem na tym rynku jest obligacja, czyli dokument o charakterze wierzycielskim ( dłużniczym ), tj. dokument zawierający zobowiązania emitenta obligacji, czyli dłużnika wobec każdorazowego właściciela tego dokumentu do zwrotu określonej w obligacji sumy pieniężnej i określonego oprocentowania w wysokości i terminach określonych w samej obligacji.

Obligacja pełni dwie funkcje:

a). dla emitenta jest instrumentem pożyczkowym, dzięki któremu uzyskuje on środki na finansowanie przedsięwzięć rozwojowych i modernizujących jego przedsiębiorstwo.

b). dla kupującego jest formą lokaty posiadanego kapitału.

Rynek dóbr i usług. Rynek kapitałowy

przedmiot: dobra i usługi kapitał pożyczkowy - kupujący dobra i usługi - kupujący papiery wartościowe reprezentują popyt, reprezentują podaż, sprzedający dobra i usługi - sprzedają papiery wartościowe reprezentują podaż, reprezentują popyt,

Giełda papierów wartościowych – to regularnie odbywające się, w określonym miejscu i czasie, transakcje kupna i sprzedaży akcji i obligacji, przy czym transakcje te odbywają się za pośrednictwem osób trzecich ( biur maklerskich ), a ceny transakcji ustalane są na podstawie wzajemnego stosunku popytu i podaży, po czym ceny te są podawane do publicznej wiadomości. Giełda to rynek formalny ( handel w ściśle określony sposób ). Kurs akcji na giełdzie może być sztywny, czyli jeden przez cały dzień, lub płynny, czyli zmieniający się z minuty na minutę.

Cena otwarcia – cena, która pozwala skojarzyć największą ilość akcji, na które jest zapotrzebowanie.

W obrocie papierami wartościowymi na giełdzie uczestniczą dwie grupy:

-podmioty gospodarcze, które dostarczają kapitał pożyczkowy, czyli ci, którzy kupują akcje

( przedsiębiorstwa, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, korporacje, banki ),

-pożyczkobiorcy, czyli ci, którzy sprzedają papiery wartościowe w celu pozyskania kapitału

-( firmy, przedsiębiorstwa, państwo ),

W obrocie giełdowym można wyodrębnić:

1). Rynek pierwotny.

2). Rynek wtórny.

ad. 1. Obejmuje transakcje pierwszej sprzedaży nowo wyemitowanych papierów wartościowych.

ad. 2. Obejmuje transakcje odsprzedaży zakupionych papierów wartościowych, nadaje płynności rynkowi kapitałowemu.

Czynniki wpływające na kurs akcji ( zależny od popytu i podaży ):

-sytuacja finansowa firmy ( chętniej kupuje się akcje firm stabilnych finansowo, pewnych ),

-przyszłość danej firmy, czy nawet danej branży,

-dochody ludności ( wzrost dochodów = wzrost skłonności do kupna akcji ),

-stopa procentowa w bankach ( gdy jest ona wysoka – to ludzie wycofują się z giełdy, gdy spada – jest na odwrót ),

-udział inwestorów instytucjonalnych ( fundusze emerytalne, instytucje ubezpieczeniowe, banki ),

-=sytuacja polityczna i makroekonomiczna ( gdy się ona pogarsza – to pogarsza się również nastrój do inwestowania i spada ilość inwestycji ),

-inflacja ( gdy ona rośnie – to rosną stopy procentowe ),

-istnienie ryzyka ( ryzyko rynkowe – wahania cen, ryzyko finansowe – straty spółki, ryzyko gospodarcze – koniunktura w gospodarce, ryzyko polityczne – dojście do władzy takich partii, które są postrzegane jako hamujące rozwój ),

Kupujący ( inwestujący w papiery wartościowe ) kieruje się:

-analizą fundamentalną ( co się dzieje w spółce ? ),

-analizą techniczną ( rynek podlega fluktuacji, można wyznaczać jego trendy ),

Analiza wskaźnikowa.

C/Z= ( cena akcji ) ⁄ ( zysk na 1 akcję )  im ten wskaźnik niższy – tym lepiej; mówi on nam, ile

np. 10 %, 15 % kosztuje złotówka rocznego zysku netto wypracowanego spółkę, C/Wk = ( cena akcji ) ⁄ ( wartość księgowa 1 akcji )  mówi on nam, jaki jest stopień zabezpieczenia akcji na majątku spółki, WIG – Warszawski Indeks Giełdowy.