ZABURZENIA GOSPODARKI MINERALNEJ U BYDŁA
- rzadko występują u zwierząt karmionych paszami komercyjnymi
- makroelementy: Ca, P, Mg, K. Na, Cl, S ↑50mg/kg m.c.
- Fe na pograniczu mikro- i makroelementów
Objawy niedoborów:
- ↓ wydajności mlecznej
- wydłużenie okresu międzywycieleniowych
- ↓ indeksu inseminacyjnego
- cielęta słabsze lub urodzone martwe
- ↑ śmiertelność cieląt
- ↑ liczby krów mlecznych wykazujących objawy chorobowe, szczególnie w okresie okołoporodowym
Cu
9.4 – 18.9 umol/l – dla krów dorosłych
Rola w organizmie:
- wchodzi w skład enzymów
- udział w procesach odpornościowych
- zabarwienie i wzrost włosów
- budulec osłonek nerwowych
- odgrywa dużą rolę w procesach utleniania
- wbudowywanie żelaza do hemoglobiny
Niedobór:
- zaburzenia okrywy włosowej: przejaśnienia wokół oczu, na grzebiecie z utratą włosa, okolica zadu i ogona
- porażenie kończyn tylnych, problemy z utrzymaniem równowagi
Fe
17.9 – 25.8 umol/kg
- 70% Hb
- 24% białka transportujące (laktoferyna, transferryna, ferrytyna, hemosyderyna)
- 5% mioglobina
- 1% enzymy tlenkowe
Wpływ niedoboru:
- obniżenie bezwzględnej liczby limfocytów
- ↓ transformacji limfocytów
- osłabienie testów na nadwrażliwość
- osłabienie właściwości bakteriobójczych leukocytów
- słabsza odpowiedź na czynniki
- przede wszystkim u zwierząt młodych
- u dorosłych związane z utratą krwi (głównie powolna utrata w obrębie układu rozrodczego i przewodu pokarmowego- ciężka diagnoza- słabo zauważalne)
Zn
12.2-18.4 umol/l
-60% mięśnie
- 20% narządy wew (wątroba, nerki, gruczoł krokowy)
- 10% krew, płyny ustrojowe
- 10% kości
Rola:
- wchodzi w skład fosfatazy alkalicznej
- stymuluje przemiany prowadzące do wzrostu karotenów, wit A, p/ciał
Niedobór:
- rozjaśnienie sierści wokół oczu, wypadanie włosów (wyłysienia)
- opuchlizna okolic stawów
- długi niedobór – zaburzenia równowagi
- stany zapalne skóry
- skrócenie kości czaszki i pyska
- obfite ślinienie
- zaleganie
- martwica zencerowska mięśni
Leczenie:
- bardzo ryzykowne
- jeżeli stan długo trwa, objawy obejmują CUN to leczenie nie daje efektu
- jeżeli stany zaawansowane to po leczeniu nie ma nawet małej poprawy
- zmiany mogą być odwracalne, ale musza być szybko wychwycone
Niedobór cynku powoduje wydłlużenie leczenia tricheofitozy
Zapobieganie: 0.5g tlenku cynku/ 1kg paszy przez 21-30dni. Do 40 dni kiedy wspomagamy leczenie tricheofitozy.
Jod I
236.0 – 437.9 umol/l
Niedobór:
- rozwijające się wole
- ponad połowa magazynowana w tarczycy
- składnik tetrajodotyrozyny
- T3 – w osoczu; powstaje w wątrobie, nerkach, mięśniach
Rola:
- regulacja przemiany materii
- regulacja funkcji płciowych
- u przeżuwaczy uczestniczy w przemianie karotenu w wit. A
Zapotrzebowanie:
- krowy cielne i w laktacji 0.5 mg/kg suchej masy dawki
- cielęta i jałówki 0.25 mg/kg s.m. dawki
Objawy:
- głównie u noworodków
- opóźnienie wzrostu, nastroszenie okrywy włosowej, niepokój, późniejsze dojrzewanie płociowe
- wole z zastojem krwi w żyle jarzmowej
- cicha ruja, ronienia, porody przedwczesne, martwe płody
- ↓ popędu płciowego
- u cieląt pochodzących od matek z niedoborem -> powiększenie tarczycy, obrzęk śluzakowaty na głowie, w obrębie krtani, na przedpiersiu i kończynach
- spadek temp ciała; masa tarczycy dwukrotnie wyższa od zdrowej ok. 5.4-210g
Zmiany sekcyjne:
- skóra i tkanka podskórna w okolicy wola krwawo nacieczone
- tarczyca drobnoziarnista, matowożółta
Mn
0.09 – 0.11 umol/l
- Mn w paszy min. 10 ppm/ kg s.m.
- u bydłą wypasanego na ubogich, zasadowych glebach, wrzosowiskach lub żywionych wyłącznie paszami gospodarskimi
- Mn gorzej wykorzystywany z kiszonek
- wydalany z kałem i moczem
- magazynowany w wątrobie, trzustce, nerkach, kościach, włosach
Objawy:
- skrócenie kości, skrzywienie
- ograniczenie ruchomości stawów dalszych i nadmierna ruchomość stawów bliższych
- niedowłady tylnych kończyn
- skrócenie szczęki, żuchwy (prosiakowaty wygląd pyska)
- obrzęki okolicy stawów
- zespół hieny -> skośna linia grzbietu, obniżenie zadu, kończyny odstawione do przodu
- skrócenie kości, nasady z wyraźnymi zmianami
Diagnostyka różnicowa:
- karłactwo (dziedziczne)
- wrodzona, nadmierna ruchliwość stawów
- osteoporoza u dorosłych
- krzywica u młodych
- niedobór Cu
- przewlekłe zatrucia ołowiem
Witamina B1
- niedobór powoduje martwicę kory mózgowej
Przyczyny niedoboru:
-brak w paszach lub zbyt mała dawka witaminy
- zapotrzebowanie wzrasta przy stosowaniu większej dawki węglowodanów – pasze wysokoenergetyczne, ubogie w włókno
- niedobór siarki
- wysoka zawartość mocznika w dawce
- synteza w żwaczu- zaburzenia flory bakteryjnej -> brak
Rola:
- pośrednie przemiany węglowodanów
- koenzym transketolazy
- substancje aktywne w układzie nerwowym
Niedobór:
- ↑ stęż. Kwasu pirogronowego, nieredukowanie krwi,
-blokowanie glikolizy, ↓ przemian tlenowych w CUN, zaburzenia przemiany materii w CUN, mięśniach
- niepewny chód
- opistothonus
- nadwrażliwość na bodźce
- skurcze toniczno-kloniczne – mogą być wywołane gotykiem lub bodźcami akustycznymi (długotrwałe zmiany)
Rozpoznanie i leczenie:
- objawy kliniczne
- zmiany mikro- i makroskopowe
-badanie płynu M-R (ciśnienie, białko całkowite)
- sekcyjnie: obrzęk mózgu, zmniejszona warstwa korowa, martwica kory mózgu
- leczenie: B1 – 10 mg/ kg mc
- leczenie u bydła zalegającego z reguły nieskuteczne
Witamina A
- niewłaściwe żywienie, słaba jakość pasz
- złe żywienie matki – niska koncentracja w mleku tej witaminy -> niska odporność
- występuje w mleku w postaci estrów retinolu we frakcji tłuszczowej, najwięcej w siarze
Objawy:
- osłabienie, ataksja, keratomalacja, ślepota, ślepota zmierzchowa
- u cieląt wskaźnikiem niedoboru jest grubiejąca kość potyliczna, degeneracja nerwów wzrokowych
- zmiany w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego – biegunki
- niedorozwój płciowy
- sucha skóra, matowy włos, łupież
-spadek liczby wycieleń
Leczenie:
- wit A 400 jm/kg mc – u cieląt codziennie przez tydzień
- u innych grup wiekowych jednorazowo po 2 tyg.
- zmiana żywienia
Witamina K
- zaburzenia krzepnięcia krwi
- zaburzenia hemostazy
- krwotoki zewnętrzne i wylewy wewnętrzne np. dostawowe
- warunkuje powstawanie czynników krzepnięcia: II, VII, IX, X, białek C i S (rola antykoagulantów)
- podawanie wit K ma sens tylko wtedy, gdy wątroba jest nieuszkodzona