Gr. 2 Inżynieria Środowiska
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Koncepcja zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji
Opracowali:
Agata Janiuk, Rafał Kozłowski
Olsztyn, 2013, Styczeń
Wstęp
Funkcjonująca dotychczas ustawa o utrzymaniu czystości i porządku –w gminach, po kolejnych nowelizacjach, okroiła znacznie odpowiedzialność gmin zagospodarowanie odpadami. Pierwotnie ustawa w brzmieniu z 1996 r. określając obowiązki i zadania gmin wskazywała, że gminy miały tworzyć warunki do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na terenie gminy lub zapewniać wykonanie tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek organizacyjnych, a także obowiązane były zapewnić budowę, utrzymanie i eksploatację własnych lub wspólnych z innymi gminami instalacji i urządzeń do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych.
Gminy ponad to miały organizować selektywną zbiórkę, segregację oraz magazynowanie odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, przydatnych do odzysku. Po nowelizacji z 2006 r., „podstawowym” zadaniem gminy w zakresie gospodarki odpadami było zapewnienie budowy i utrzymanie instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok zwierzęcych lub ich części. Przystępując do Unii Europejskiej Polska zobowiązała się do wprowadzenia szeregu działań zmierzających do uporządkowania gospodarki odpadami, a w szczególności do ograniczenia ilości deponowanych odpadów komunalnych oraz zmniejszenia w kolejnych odstępach czasowych udziału w nich odpadów biodegradowalnych.
Zasady gospodarki komunalnymi odpadami biodegradowalnymi zapisane zostały pierwotnie w dyrektywie „składowiskowej” (dyrektywa Rady 99/31/We dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz. U. L 182,16.07.1999)), Następnie zostały wpisane, jako cel strategiczny w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2010 (Uchwała Rady Ministrów Nr 233z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie "Krajowego planu gospodarki odpadami 2010"(M. P. z 2006 r., Nr 90, poz. 946). Konkretnego adresata i wykonawcę postanowień dyrektywy i KPGO wskazała nowelizacja z 2005 r. ustawy z dnia 27kwietnia 2001 r. o odpadach (Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw. (Dz. U. Nr 175, poz. 1458).
Wystawie tej zapisano ( art. 16a.4.), Że:
Do obowiązkowych zadań własnych gmin w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi należy… zapewnianie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania:
A) do dnia 31 grudnia 2010 r. - do nie więcej niż 75 % wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,
B) do dnia 31 grudnia 2013 r. - do nie więcej niż 50 % wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,
C) do dnia 31 grudnia 2020 r. - do nie więcej niż 35 % wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.
Ustawa wprowadza nowe terminy redukcji odpadów biodegradowalnych, i tak:
1) do dnia 16 lipca 2013 r. - do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania,
2) do dnia 16 lipca 2020 r. - do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania- w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.
Ponadto, do obowiązkowych zadań własnych gmin ustawa wprowadziła również konieczność osiągnięcia poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i zapewnianie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami lub przedsiębiorcami instalacji i urządzeń do odzyskuj unieszkodliwiania odpadów komunalnych albo zapewnienie warunków dobudowy, utrzymania i eksploatacji instalacji i urządzeń do odzyskuj unieszkodliwiania odpadów komunalnych przez przedsiębiorców.
Pierwszy termin osiągnięcia wyznaczonego limitu redukcji odpadów biodegradowalnych już minął, a w połowie 2013 roku przypada następny etap, którym powinno się osiągnąć nominalną redukcję do 50% odpadów biodegradowalnych, a faktycznie odnosząc się do ich udziału w 1995 r., wynosi to ponad 60% odpadów produkowanych w 2013 r.
Do dnia 16 lipca 2013 r. należy zredukować ilość odpadów ulęgających
Biodegradacji deponowanych na składowiskach do 50% wagowo całkowitej
Masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, realnie,
Przeliczając to na 2013 r. redukcja wyniesie ponad 60%.
Dodatkowo, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE zadnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy(ramowa) (Dz. Urz. UE L 312 z 22.11.2008, Str. 3), wprowadziła nowe wymagania dotyczące ponownego wykorzystania i recyklingu odpadów, wpisane do ustawy otrzymaniu czystości i porządku w gminach. Do tej pory obowiązek zbierania rynku odpadów opakowaniowych przypadał na producentów towarów opakowaniach, gminy miały stworzyć warunki do selektywnej zbiórki odpadów i ich segregacji.
Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897)wprowadziła nie tylko obowiązek selektywnego zbierania odpadów; art.3 ust 2stanowi, że gminy:
ustanawiają selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące, co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów
Opakowaniowych ulegających biodegradacji;
tworzą punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych;
zapewniają osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych legających biodegradacji przekazywanych do składowania; ale także zgodnie z art. 3b ustawy gmina jest obowiązana osiągnąć do dnia31 grudnia 2020 r.:
1) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości, co najmniej 50% wagowo,
2) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych rozbiórkowych w wysokości, co najmniej 70% wagowo.
Do dnia 31 grudnia 2020 r. poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła powinien wynieść, co najmniej 50% wagowo, a odpadów budowlanych rozbiórkowych, co najmniej 70% wagowo.
Obowiązek zapewnienia wymaganego poziomu odzysku i w szczególności recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych spoczywa na producentach towarów w opakowaniach. Wprowadzenie poziomów recyklingu dla wybranych frakcji odpadów (w zasadzie opakowaniowych) w wysokości, co najmniej połowy ich udziału w odpadach, zmusi gminę do radykalnych działań w zakresie organizacji segregacji u źródła. W odpadach komunalnych pochodzących dużych miast udział papieru wynosi około 20%, w odpadach z terenów wiejskich około 12%, tworzyw sztucznych odpowiednio do miejsca wytwarzania - 15% i 11%szkła – 10% i 8% oraz metalu – 5% i 4%. Oznacza to, że w obszarach miejskich trzeba będzie wysegregować około 25% odpadów surowcowych, a w obszarach wiejskich około 17% z całej masy odpadów.
Zasadniczą rolę będzie odgrywała kampania edukacyjna skierowana do mieszkańców, bowiem powodzenie osiągnięciu wyznaczonych limitów recyklingu będzie głównie zależało od postawy mieszkańców. Ze względu na efektywność działania systemu segregacji odpadów opakowaniowych i zbieżność interesów celową wydaje się współpraca zarówno z producentami towarów w opakowaniach, jak i organizacjami odzysku, a ze względu na wymaganą sprawozdawczość także współpraca z punktami skupu surowców wtórnych odbierających odpady poużytkowe od mieszkańcowi innymi pomiotami odbierającymi odpady surowcowe.
Ponadto, od 2013 r., zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. Nr 186,poz. 1553) nie będzie można deponować na składowiskach odpadów zawierających więcej niż 5% węgla organicznego i posiadających ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg. Odpady komunalne muszą, więc być przetworzone instalacjach w sposób zapewniający możliwość końcowego unieszkodliwiana na składowisku.
Od 01.01.2013 R., nie będzie można deponować na składowiskach odpadów zawierających więcej niż 5% węgla organicznego i posiadających ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg.
Dyrektywa „ramowa” Nr 2008/98/WE w sprawie odpadów wyznaczyła hierarchię postępowania z odpadami, która ma na celu zapobieganie powstawaniu odpadów oraz gospodarowanie odpadami. Zasadniczymi działaniami są: zapobieganie powstawaniu odpadów, przygotowanie ich do ponownego użycia, recykling, inne metody odzysku odpadów, np. odzysk energii, oraz jako działanie finalne – składowanie opadów. Jest to metoda finalnego unieszkodliwiania odpadów po zastosowaniu wcześniejszych działań, i powinna być traktowana jako ostateczność. Większość działań, chociaż zapisana w ustawach i rozporządzeniach zgodnie z prawem, a także w kolejnych planach gospodarki, miała niewielkie szanse powodzenia z uwagi na brak instrumentów do ich realizacji.
Zasadniczym problemem w realizacji zadań gospodarki odpadami jest pierwszym etapie redukcja ilości odpadów biodegradowalnych kierowanych do składowania, a następnie selektywna zbiórka odpadów surowcowych na wymaganych poziomach. W zależności od metody redukcji odpadów biodegradowalnych, zakłady zagospodarowania odpadów będą wyposażone instalację termiczną lub mechaniczno – biologiczną Dla wypełnienia przewidzianych prawem celów, niezbędne jest, więc stworzenie takiego modelu gospodarowania odpadami, który byłby efektywny środowiskowo, ekonomicznie i organizacyjnie.
Zgodnie z krajowy planem gospodarki odpadami, podstawą gospodarki odpadami komunalnymi mają stać się regionalne zakłady zagospodarowania odpadów o przepustowości wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez minimum 150 tys. mieszkańców, spełniające w zakresie technicznym kryteria najlepszej dostępnej techniki. Zakłady te powinny zapewniać, co najmniej następujący zakres usług:
mechaniczno - biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości z sortowni,
składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych,
kompostowanie odpadów zielonych,
sortowanie poszczególnych frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie.
W przypadku aglomeracji lub regionów obejmujących powyżej 300 tys. Mieszkańców preferowaną metodą zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych będzie ich termiczne przekształcanie, natomiast dla mniejszych rejonów metody mechaniczno - biologiczne.
W powiecie nr 31 gospodarka odpadami komunalnymi w zakresie ich gromadzenia i wywozu jest na bardzo niskim poziomie. Na terenach wiejskich gromadzenie odpadami odbywało się dotychczas w sposób niezorganizowany. Nie stosowano żadnego sprzyjającego systemu gospodarowania odpadami ani nie działało żadne przedsiębiorstwo, które obsługiwałoby mieszkańców wsi.
Obecnie system gospodarki odpadami na tym terenie był objęty programem sprowadzającym się głównie do ich składowania a posiadał on następujące wady:
-brak zakładu unieszkodliwiania odpadów spełniającego aktualne normy,
-przekroczenie maksymalnej pojemności składowiska wyznaczanej przez normy,
-brak możliwości unieszkodliwiania odpadów biologicznych,
-minimalna wydajność składowiska i duża szkodliwość dla środowiska.
Zakres opracowania
-Obliczenie prognozowanych ilości odpadów powstających na terenie powiatu miejskiego i terenach wiejskich,
-Obliczenie prognozowanych ilości odpadów zagospodarowanych poza kwaterą składowania,
-Obliczenie prognozowanych ilości odpadów zagospodarowanych przez składowanie,
-Opracowanie koncepcji zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji,
Cel
Celem jest opracowanie koncepcji zagospodarowania odpadów ulegających biodegradacji na okres 15 lat
System Herhof
Jednym z procesów dwuetapowego kompostowania jest technologia Herhoff. Kompostowaniu podlegają odpady kuchenne ulegające biodegradacji i odpady zielone. Kompostowaniu poddawane będą:
-odpady zielone z parków i zieleńców
-odpady roślinne z ogródków przydomowych i działek
-odpady pochodzenia roślinnego z cmentarzy
-odpady biologiczne domowe
-odpady z gospodarstw rolniczych i leśnictwa
Technologia Herhoff składa się z następujących elementów:
-Budynek kompostowni z bioreaktorami typu Herhof wraz z urządzeniami technologicznymi i zapleczem,
-Wiata ze stanowiskami:
Magazynowania wsadu
Składowania materiału strukturalnego
Dojrzewania kompostu
-Plac magazynowania kompostu,
-Kanalizacja deszczowa i sanitarna
-Wyposażenie technologiczne
Przebieg produkcji kompostu:
-selektywna zbiórka odpadów organicznych w systemie pojemników do kompostowania
-dostarczenie odpadów do kompostowania
-homogenizacja masy wsadowej (w rozdrabniarce następuje rozdrobnienie i wymieszanie odpadów organicznych i materiału strukturalnego)
-załadunek bioreaktora przy pomocy ładowarki
Przebieg produkcji kompostu:
-Intensywny przebieg procesu kompostowania w bioreaktorze sterowany i kontrolowany elektronicznie:
Faza nagrzewu
Główna faza rozkładu
Faza higienizacji
Faza ochładzania
-Dojrzewanie końcowe, składowanie na powierzchni placu
-Przesiewanie
Parametry technologiczne procesu kompostowania w bioreaktorze Herhof ’a:
- Stosunek węgla do azotu (C/N) (25÷35): 1
-Porowatość kompostowanego materiału 25-35%
-Zawartość wody w kompostowanym materiale 55-65%
-Ciężar nasypowy wsadu 450÷650 kg/mᵌ
-Straty technologiczne masy wsadu 30-40%
-Ciężar nasypowy kompostu 450÷550 kg/mᵌ
-Czas kompostowania w bioreaktorze 7-11 dni
Parametry techniczne bioreaktora Herhof:
-Wydajność 1200-1400 Mg/a
-Waga masy kompostowanej (wsadu do bioreaktora) max 35Mg
-Czas pracy bioreaktora 50 tygodni/rok (35÷40 wsadów)
-Pojemność bioreaktora 60mᵌ
Wymagana powierzchnia dla każdego bioreaktora 400m²
Prognozowane zmiany ilości mieszkańców w powiecie X w latach 2012-2027
Liczba mieszkańców powiatu X w kolejnych latach | |
---|---|
2012 | |
Miasto | 310000 |
Wieś | 24000 |
Razem | 334000 |
W tabeli nr 1 wyznaczamy ilość mieszkańców miast i wsi w określonych latach. Dane te będą potrzebna do dalszego liczenia np. procentowego udziału poszczególnych grup odpadów w całkowitym strumieniu odpadów powstających w powiecie lub do obliczenia masy odpadów powstających na terenie powiatu. Przykładowe obliczenia:
Mn=310000∙(1+0,0072)5=321322
Prognozowane wartości wskaźników nagromadzenia wytwarzanych odpadów w latach 2012-2027
Lp. | Odpad | Miasto [kg/Mg] | Wieś [kg/Mg] |
---|---|---|---|
2012-16 | 2017-21 | ||
1 | Odpady kuchenne ulegające biodegradacji | 89,7 | 89,7 |
2 | Odpady zielone | 17,3 | 17,2 |
3 | Papier i tektura (nieopakowaniowe) | 12,2 | 12,1 |
4 | Opakowania z papieru i tektury | 40,6 | 38,6 |
5 | Opakowania wielomateriałowe | 5,7 | 5,5 |
6 | Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) | 52,6 | 50,6 |
7 | Opakowania z tworzyw sztucznych | 17,1 | 17,3 |
8 | Tekstylia | 16,5 | 16,2 |
9 | Szkło (nieopakowaniowe) | 2,3 | 2,1 |
10 | Opakowania ze szkła | 26,5 | 26,1 |
11 | Metale | 11,8 | 11,9 |
12 | Opakowania z blachy stalowej | 5,2 | 5,2 |
13 | Opakowania z aluminium | 1,2 | 1,2 |
14 | Odpady mineralne | 14,4 | 14,3 |
15 | Drobna frakcja popiołowa | 50,5 | 51 |
16 | Odpady wielkogabarytowe | 21 | 22,2 |
17 | Odpady budowlane | 40 | 40 |
18 | Odpady niebezpieczne | 3,1 | 3,1 |
19 | Razem | 427,7 | 424,3 |
W tej tabeli wyznaczamy prognozowane wartości wskaźników nagromadzenia wytwarzanych odpadów. Wyniki te wykorzystujemy do liczenia masy odpadów powstających na terenie powiatu. Prognozowane wartości wskaźników nagromadzenia wytwarzanych odpadów z roku na rok maleją.
W okresie 2012-2016 wskaźnik wynosił aż 252 kg/Mg, natomiast pod koniec badanego okresu wynosił 226,3.
Przykładowe obliczenia:
X1=88,4+($\frac{88,4*1,5}{100}$) 89,7
Lp. | Odpad | Miasto [kg/Mg] | Wieś [kg/Mg] | Razem |
---|---|---|---|---|
2012 | 2017 | 2022 | ||
1 | Odpady kuchenne ulegające biodegradacji | 27807,0 | 28822,6 | 29875,2 |
2 | Odpady zielone | 5363,0 | 5526,7 | 5728,6 |
3 | Papier i tektura (nieopakowaniowe) | 3782,0 | 3888,0 | 3996,7 |
4 | Opakowania z papieru i tektury | 12586,0 | 12403,0 | 12989,2 |
5 | Opakowania wielomateriałowe | 1767,0 | 1767,3 | 1765,2 |
6 | Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) | 16306,0 | 16258,9 | 16486,3 |
7 | Opakowania z tworzyw sztucznych | 5301,0 | 5558,9 | 5761,9 |
8 | Tekstylia | 5115,0 | 5205,4 | 5428,8 |
9 | Szkło (nieopakowaniowe) | 713,0 | 674,8 | 732,7 |
10 | Opakowania ze szkła | 8215,0 | 8386,5 | 8559,6 |
11 | Metale | 3658,0 | 3823,7 | 3863,5 |
12 | Opakowania z blachy stalowej | 1612,0 | 1670,9 | 1665,3 |
13 | Opakowania z aluminium | 372,0 | 385,6 | 399,7 |
14 | Odpady mineralne | 4464,0 | 4594,9 | 4762,7 |
15 | Drobna frakcja popiołowa | 15655,0 | 16387,4 | 17319,0 |
16 | Odpady wielkogabarytowe | 6510,0 | 7133,3 | 7593,7 |
17 | Odpady budowlane | 12400,0 | 12852,9 | 13588,7 |
18 | Odpady niebezpieczne | 961,0 | 996,1 | 1032,5 |
19 | Razem | 132587,0 | 136336,9 | 141549,2 |
Masa odpadów powstająca na terenie powiatu X w latach 2012-2027
Są to dane dotyczące powstającej masy odpadów. Wykorzystujemy to później do procentowego udziału poszczególnych grup w całkowitym strumieniu odpadów. Masa odpadów powstająca na terenie powiatu X w badanych latach rośnie. Na początku wynosiła 135412 a później wzrosła do 150242,6 kg/Mg
Przykładowe obliczenia:
$$\frac{310000*89,7}{1000} = 27807$$
Procentowy udział poszczególnych grup odpadów w całkowitym strumieniu odpadów powstających w powiecie X w latach 2012-2027
Lp. | Odpad | Miasto [%] | Wieś [%] | Razem[%] |
---|---|---|---|---|
2012 | 2017 | 2022 | ||
1 | Odpady kuchenne ulegające biodegradacji | 20,97 | 21,14 | 21,11 |
2 | Odpady zielone | 4,04 | 4,05 | 4,05 |
3 | Papier i tektura (nieopakowaniowe) | 2,85 | 2,85 | 2,82 |
4 | Opakowania z papieru i tektury | 9,49 | 9,10 | 9,18 |
5 | Opakowania wielomateriałowe | 1,33 | 1,30 | 1,25 |
6 | Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) | 12,30 | 11,93 | 11,65 |
7 | Opakowania z tworzyw sztucznych | 4,00 | 4,08 | 4,07 |
8 | Tekstylia | 3,86 | 3,82 | 3,84 |
9 | Szkło (nieopakowaniowe) | 0,54 | 0,49 | 0,52 |
10 | Opakowania ze szkła | 6,20 | 6,15 | 6,05 |
11 | Metale | 2,76 | 2,80 | 2,73 |
12 | Opakowania z blachy stalowej | 1,22 | 1,23 | 1,18 |
13 | Opakowania z aluminium | 0,28 | 0,28 | 0,28 |
14 | Odpady mineralne | 3,37 | 3,37 | 3,36 |
15 | Drobna frakcja popiołowa | 11,81 | 12,02 | 12,24 |
16 | Odpady wielkogabarytowe | 4,91 | 5,23 | 5,36 |
17 | Odpady budowlane | 9,35 | 9,43 | 9,60 |
18 | Odpady niebezpieczne | 0,72 | 0,73 | 0,73 |
19 | Razem | 100,00 | 100,00 | 100,00 |
W tej tabeli liczymy procentowy udział poszczególnych grup odpadów w całkowitym strumieniu odpadów. Największą grupą odpadów składającą się na całkowity strumień odpadów jest grupa odpadów kuchennych ulegających biodegradacji. Natomiast najmniej jest opakowań z aluminium.
Przykładowe obliczenia:
$$\frac{27807*100}{132587} = 21,1$$
Masa odpadów ulegających biodegradacji powstających w powiecie X [Mg/a] w latach 2012-2027
2012 | 2017 | 2022 | 2027 | |
---|---|---|---|---|
Tab.5. suma 1-4 | 68477,4 | 52180,08 | 54133,214 | 56060,098 |
Tab.5. 60% z poz. 5 | 7734,48 | 1090,724 | 1089,6044 | 1128,4082 |
Razem | 76211,88 | 53270,81 | 55222,818 | 57188,506 |
Przedstawia masę odpadów ulegających biodegradacji. Tą tabelę wykorzystujemy później do liczenia masy odpadów zagospodarowanych poza kwaterą składowania na terenie ZUOK oraz masy odpadów unieszkodliwianych poprzez składowanie w ZUOK. Można zauważyć, że w 2027 roku jest więcej odpadów ulegających biodegradacji, niż w poprzednich latach.
Masa odpadów zagospodarowana poza kwaterą składowania na terenie ZUOK powiatu X w latach 2012-2027
LP | Odpad | Całkowita masa (Tab. 5 i 7) [mg/a] | Konieczny poziom odzysku [%] | Masa odpadów zagospodarowana poza kwaterą składowania [Mg/a] |
---|---|---|---|---|
2012 | 2017 | 2022 | ||
1 | Odpady ulegające biodegradacji (tab7) | 76211,88 | 53270,81 | 55222,82 |
1.1 | Odpady kuchenne ulegające biodegradacji | 28270,20 | 29285,23 | 30337,30 |
1.2 | Odpady zielone | 5456,60 | 5618,30 | 5820,51 |
1.3 | Papier i tektura(nieopakowaniowe) | 4468,40 | 4569,91 | 4681,35 |
1.4 | Opakowania z papieru i tektury | 12890,80 | 12706,64 | 13294,05 |
1.5 | Opakowania wielomateriałowe (60% z ogólnej ilości) | 1090,44 | 1090,72 | 1089,60 |
2 | Opakowania wielomateriałowe (40% z ogólnej ilości) | 726,96 | 727,15 | 726,40 |
3 | Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) | 16786,00 | 16740,81 | 16979,86 |
4 | Opakowania z tworzyw sztucznych | 5473,80 | 5732,36 | 5936,08 |
5 | Tekstylia | 5208,60 | 5301,80 | 5525,60 |
6 | Szkło (nieopakowaniowe) | 753,80 | 715,74 | 773,85 |
7 | Opakowania ze szkła | 8651,80 | 8815,41 | 8987,78 |
8 | Metale | 3763,60 | 3927,34 | 3969,91 |
9 | Opakowania z blachy stalowej | 1640,80 | 1699,79 | 1694,32 |
10 | Opakowania z aluminium | 384,00 | 397,63 | 411,76 |
11 | Odpady wielkogabarytowe | 6954,00 | 7567,08 | 8036,43 |
12 | Odpady budowlane | 13439,20 | 13826,36 | 14537,09 |
13 | Odpady niebezpieczne | 1013,80 | 1049,11 | 1088,12 |
14 | Razem | 116972,80 | 119771,39 | 123890,03 |
W tej tabeli wyliczamy masę odpadów zagospodarowanych poza kwaterą składowania na terenie ZUOK. Wyniki te używamy do obliczenia masy odpadów unieszkodliwianych poprzez składowanie w ZUOK. W 2012 masa odpadów zagospodarowanych poza kwaterą wynosiła 846,86 Mg/a, jednak już w 2027 roku liczba ta wynosiła 16752,12 Mg/a
Masa odpadów unieszkodliwiana poprzez składowanie w ZUOK w latach 2012-2027
Lp. | Odpad | [Mg/a] |
---|---|---|
2012 | ||
1 | Odpady ulegające biodegradacji (tab. 7) | 76211,88 |
2 | Opakowania wielomateriałowe (40% ogólnej ilości) | 726,96 |
3 | Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) | 16786,00 |
4 | Opakowania z tworzyw sztucznych | 5473,80 |
5 | Tekstylia | 5208,60 |
6 | Szkło (nieopakowaniowe) | 753,80 |
7 | Opakowania ze szkła | 8651,80 |
8 | Metale | 3763,60 |
9 | Opakowania z blachy stalowej | 1640,80 |
10 | Opakowania z aluminium | 384,00 |
11 | Odpady mineralne | 4764,00 |
12 | Drobna frakcja popiołowa | 16898,20 |
13 | Odpady wielkogabarytowe | 6954,00 |
14 | Odpady budowlane | 13439,20 |
15 | Odpady niebezpieczne | 1013,80 |
16 | Razem | 162670,44 |
W tej tabeli wyznaczamy masę odpadów unieszkodliwianych poprzez składowanie w ZUOK. Umożliwia to nam wyznaczenie masy odpadów składowanych na terenie ZUOK. W poprzedniej tabeli można było zauważy, że wartość zagospodarowania odpadów poza terenem ZUOK wzrosła. Natomiast w tej tabeli wartości maleją, ponieważ mniej odpadów trafia na składowanie.
Masa odpadów składowanych na terenie ZUOK w latach 2012-2027
Lp. | Odpad | Qt w okresie [Mg] | Qat Średnio na rok w okresie [Mg/a] | Qd Średnio na dobę w okresie [Mg/d] |
---|---|---|---|---|
2012-16 | 2017-21 | 2022-26 | ||
1 | Odpady ulegające biodegradacji (tab 7) | 209388,9 | 191327,9 | 198194,1 |
2 | Opakowania wielomateriałowe (40% ogólnej ilości) | 101483,3 | 105128,5 | 108913,0 |
3 | Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) | 19502,4 | 20169,6 | 20895,8 |
4 | Opakowania z tworzyw sztucznych | 15893,2 | 16273,3 | 16756,5 |
5 | Tekstylia | 44657,4 | 45941,8 | 47718,2 |
6 | Szkło (nieopakowaniowe) | 3817,2 | 3814,7 | 3910,6 |
7 | Opakowania ze szkła | 2544,8 | 2543,2 | 2607,1 |
8 | Metale | 58638,0 | 59190,5 | 60939,7 |
9 | Opakowania z blachy stalowej | 19804,7 | 20572,6 | 21304,1 |
10 | Opakowania z aluminium | 18463,1 | 19115,8 | 19836,3 |
11 | Odpady mineralne | 2543,1 | 2650,4 | 2775,8 |
12 | Drobna frakcja popiołowa | 30690,3 | 31284,9 | 32243,1 |
13 | Odpady wielkogabarytowe | 13582,0 | 13852,1 | 14248,5 |
14 | Odpady budowlane | 5890,3 | 5935,6 | 6082,4 |
15 | Odpady niebezpieczne | 1378,1 | 1427,0 | 1477,8 |
16 | Razem | 25871,7 | 27658,2 | 28825,3 |
Qt - masa odpadów powstających w okresie n-lat | ||||
Qat - masa odpadów średnio w roku w okresie n-lat | ||||
Qd - masa odpadów powstających średnio na dobę (założono w roku 250 dni roboczych) |
Tabela ta przedstawia ilości odpadów składowanych na terenie ZUOK w okresie kilku lat w Mg , z podziałem na lata i średnią ilością odpadów na dobę w okresie.
Lp. | Odpad | Qt w okresie [Mg] | Qat Średnio na rok w okresie [Mg/a] | Qd Średnio na dobę w okresie [Mg/d] |
---|---|---|---|---|
2012-16 | 2017-21 | 2022-26 | ||
1 | Odpady ulegające biodegradacji (tab 7) | 323706,71 | 271234,06 | 281028,31 |
2 | Opakowania wielomateriałowe (40% ogólnej ilości) | 3635,27 | 3633,88 | 3696,69 |
3 | Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) | 83817,03 | 84301,68 | 86409,54 |
4 | Opakowania z tworzyw sztucznych | 28015,40 | 29171,09 | 30208,22 |
5 | Tekstylia | 26276,00 | 27068,50 | 28124,66 |
6 | Szkło (nieopakowaniowe) | 3673,85 | 3723,98 | 3936,58 |
7 | Opakowania ze szkła | 43668,03 | 44507,99 | 45724,73 |
8 | Metale | 19227,36 | 19743,14 | 20203,38 |
9 | Opakowania z blachy stalowej | 8351,47 | 8485,27 | 8623,92 |
10 | Opakowania z aluminium | 1954,09 | 2023,50 | 2095,44 |
11 | Odpady mineralne | 24168,33 | 24945,35 | 25812,02 |
12 | Drobna frakcja popiołowa | 85135,71 | 88038,39 | 91885,09 |
13 | Odpady wielkogabarytowe | 36302,69 | 39008,77 | 40879,94 |
14 | Odpady budowlane | 68163,90 | 70908,62 | 73935,69 |
15 | Odpady niebezpieczne | 5157,27 | 5343,08 | 5535,43 |
16 | Razem | 761253,13 | 722137,28 | 748099,63 |
Obliczanie procesu kompostowania:
Masa odpadów przeznaczonych do kompostowania średnio na rok w okresach
2012-2016 | 2017-2021 | 2022-2026 | |
---|---|---|---|
Masa odpadów kompostowanych | 38062,66 | 36106,87 | 37404,98 |
Założono, że:
-ilość wsadów do bioreaktora wyniesie 35
-okres kompostowani w bioreaktorze 10 dni
-dojrzewanie kompostu 4 miesiące
-powierzchnia niezbędna do kompostowania na 1 bioreaktor 400m²
Masa kompostowanych odpadów w bioreaktorze w ciągu roku: 35x35=1225 Mg/a
Obliczenia bioreaktorów w kolejnych okresach pracy ZBUOK:
2012-2016 | 2017-2021 | 2022-2026 | |
---|---|---|---|
Ilość obliczeniowa | 30,54 | 29,48 | 30,53 |
Ilość wymagana | 31 | 30 | 31 |
Wymagana powierzchnia pod dojrzewanie kompostu [m²] | 12400 | 12000 | 12400 |
Maksymalne zapotrzebowanie terenu pod proces kompostowania Pk zwiększono o współczynnik kc.
Kc=1,5 Pk=12400x1,5=18600 m²
Technika kompostowania w pryzmach polega na:
-przygotowaniu wsadu (rozdrobnienie, mieszanie, zaszczepianie dojrzałym kompostem, optymalizacja parametrów fizyko-chemicznych – wilgotność, C/N),
-formowaniu pryzm kompostowych,
- przekładaniu/ przerzucaniu pryzm,
-przesiewaniu i konfekcjonowaniu gotowego kompostu,
-recyrkulacji części dojrzałego kompostu do przygotowania nowego wsadu
Proponowany ciąg technologiczny kompostowni:
-ewidencjonowanie surowców (waga samochodowa, system ewidencyjny)
-rozładunek
-magazynowanie surowca (zadaszony lub zdrenowany magazyn surowca)
-magazyn środków wspomagających kompostowanie (nawozy, inne odpady)
-przygotowanie wsadu do kompostowania ( wybetonowany plac umożliwiający manewrowanie i mieszanie odpadów z użyciem ładowarki , rozdrabniarki do drewna i gałęzi),
-kompostowanie (wybetonowany, najlepiej zadaszony lub zdrenowany plac, ładowarka, system ujęcia i zagospodarowania odcieków),
-konfekcjonowanie, magazynowanie gotowego kompostu (sito stołowe, zadaszony magazyn),
-badanie odpadów, pryzm oraz kompostu ( stanowisko poboru prób do badań, ręczny wilgotnościomierz oraz termometr, chłodziarka do przechowywania prób).
Założono, że w skład odpadów zielonych będą wchodziły:
-trawa
-drewno
-trociny
-liście
Ponadto kompostowaniu będą ulegały odpady kuchenne ulegające biodegradacji (odpady BIO).
Udział w całkowitej masie [%] | Ciężar nasypowy Cn [kg/mᵌ] | C/N | Wilgotność | |
---|---|---|---|---|
Trawa | 75 | 390 | 25 | 30 |
Drewno | 10 | 150 | 400 | 20 |
Trociny | 10 | 234 | 422 | 10 |
Liście | 5 | 190 | 40 | 20 |
Odpady kuchenne (BIO) | 400 | 15 | 45 |
Udział odpadów zielonych w masie odpadów poddawanych kompostowaniu wynosi 16%, natomiast BIO 84%.
Cnśr=$\frac{75*390 + 10*150 + 10*243 + 5*190}{100}$=341,3 [kg/mᵌ]
Cnśr=$\frac{84*400 + 16*341,3}{100}$=390,6 [kg/mᵌ]
Cc/n=$\frac{75*25 + 10*400 + 10*422 + 5*40}{100}$=102,95%
Cc/n=$\frac{84*15 + 16*102,95}{100}$=29,1%
Wśr=$\frac{75*30 + 10*20 + 10*10 + 5*20}{100}$=26,5%
Wśr=$\frac{84*45 + 16*26,5}{100}$=42%
Parametr | Wartość wymagana | Wartość uzyskana |
---|---|---|
Stosunek C/N | Od 25:1 do 35:1 | 26,4(102,95) |
Wilgotność | 50-55% | 42,6(26,5) |
W przypadku kompostowania odpadów zielonych oraz BIO stosunek jest odpowiedni.
Sprawdzenie wymaganych parametrów procesu kompostowania wilgotności:
Wilgotność mieszaniny odpadów zielonych – 26,5%
Mieszaniny zielonych i BIO- 42,6%
Końcowa wilgotność- 50%
Mk*26,5%+Mw*100%=50% Mk*26,5%+Mw*100%=50Mk+50Mw
100Mw-50Mw=50Mk-26,5Mk 50Mw=23,5Mk/:50 Mk
$\frac{\text{Mw}}{\text{Mk}} = \frac{23,5}{50}$=23,5-50kg x-1000kg x=471 kg wody= 0,471 mᵌ/Mg
Mk*42,2%+Mw*100%=50Mk+50Mw
100Mw-50Mw=50Mk-42,2Mk 50Mw=7,8Mk
7,8 kg- 50kg
x- 1000kg x=156 kg wody=0,156 mᵌ/Mg
Kompostowanie w pryzmach przerzucanych
Założono pryzmy o przekroju trapezu. Przyjęto następujące wymiary pryzm trapezowych:
-szerokość podstawy-5m
-wysokość pryzm-1,5 m
-kąt usypu 1:1
-szerokość górnej części pryzmy- 2m
Pole przekroju:
P=$\frac{\left( 2 + 5 \right)*1,5}{2} = 5,25$
Objętość odpadów kompostowanych
38062,66/0,38=100164,89mᵌ/a
Założono 6 miesięczny cykl, zatem 2 cykle kompostowania rocznie
V(6miesięcy)= 100164,89/2=50082,45 mᵌ/a
Wiedząc, że pole przekroju pryzmy trapezowej wynosi 5,25 m² zatem długość pryzm będzie wynosiła:
Dł=50082,45/5,25=9539,51m
Przerzucanie pryzm za pomocą ładowarki
Założona długość pryzm 200 m
Powierzchnia niezbędna pod pryzmy do kompostowania
Ilość pryzm 9539,51m /200m=47,7=48
PA1=((48*2)*5+((48*2)-1)*3+6)*(200+6)= 158826 m²=15,9ha
PA2=((46*5)+(46-1)*3+6)*(200+6)= 79722 m²=8ha
PA3=((46*5)+((46-1)*1+6)*(200+6)= 60`358 m²=6ha
Rolnicze wykorzystanie kompostu
Zawartość składników nawozowych i metali ciężkich w masie roślinnej, odpadach BIO dostarczanych do kompostowni Składniki |
Jednostki | Trawa | Drewno | Trociny | Liście | Odpady BIO |
---|---|---|---|---|---|---|
Substancja organiczna | % s.m | 89,4 | 97,4 | 95,3 | 85,2 | 70 |
Norg | % s.m | 1,4 | 1,4 | 0,6 | 2,4 | 1,5 |
P2O5 | % s.m | 1,1 | 0,2 | 0,12 | 0,32 | 0,5 |
K2O | % s.m | 1,7 | 0,5 | 0,5 | 0,8 | 0,7 |
Pb | Mg/kg s.m | 1,9 | 0,7 | 5,6 | 11 | 43 |
Cd | Mg/kg s.m | 0,2 | 0,1 | 0,17 | 0,03 | 0,4 |
Cr | Mg/kg s.m | 6 | 5,5 | 2,2 | 2,1 | 18 |
Cn | Mg/kg s.m | 9,8 | 5,1 | 5,6 | 8,3 | 36 |
Zn | Mg/kg s.m | 60,4 | 57,5 | 33 | 60 | 115 |
Udział w odpadach zielonych % | 70 | 15 | 5 | 10 | - | |
Udział w masie kompostowanej % | 13 | 87 |
Wymagania wierzby energetycznej
25 kg N/ha, 65 kg P/ha, 25 kg K/ha
Roczna ilość odpadów poddawanych kompostowaniu- 38062,66Mg/a
Redukcja masy kompostowanej o 25-40%, przyjęto redukcję na poziomie 30% masy wyjściowej; 5% pozostało jako materiał zaszczepieniowy.
W-35% S.M- 65% Zatem: 38062,66*0,65*0,65=16`081,5s.m/a
Obliczanie dawki nawozowej
Azot organiczny w odpadach zielonych
Norg=1,4*0,7+1,4*0,15+0,6*0,05+2,4*0,1=1,46% s.m
Azot organiczny w odpadach zielonych i BIO
Norg=(16*1,46+84*1,5):100=1,49 % s.m
Dawka nawozowa
1Mg-1,49MgN
15336,9Mg-x X=22851,98 MgN
Przyswajalność N wynosi 40% zatem,
22851,98*0,4=9140,8 Mg/N
15336,9 Mg – 9140,8 Mg/N
X Mg - 0,025 X=0,04 Mg/ha
Fosfor:
P2O5=0,84% s.m
P2O5=54,42:100=0,54% s.m
Przeliczanie P2O5 na P :
142-62
0,54-x X=0,24% s.m P
Cp=(40*0,241)/100=0,096 kg P/ha
Cp=0,17*0,096=0,016 kg P/ha 65-0,016=64,984 kg P/ha
Potas:
K2O=1,37% s.m
K2o=78,71/100=0,8 % s.m
K2O K2
94 - 78
0,8 - x X= 0,66% s.m K Ck=(40*0,66)/100=0,26 kg K/ha
Przyswajalność wynosi 50%
Ck=0,26*0,5=0,13 K/ha 25-0,13=24,87 kg K/ha
Fermentacja odpadów w pryzmach energetycznych
Jednym ze sposobów fermentacji beztlenowej są tzw. pryzmy energetyczne. Inaczej metodę tę można scharakteryzować jako przejściowe składowanie odpadów z intensywnym przebiegiem procesów biochemicznych w złożu. "Żywotność" pryzmy wynosi od 1 do 5 lat, co ma istotne znaczenie przy ograniczonej powierzchni terenu dla składowania odpadów. Po przerobieniu pryzmy (35-50% masy odzyskane w postaci gazu, reszta to kompost i frakcja palna) można na tym samym miejscu założyć kolejną pryzmę. Wartość opałowa biogazu po ustabilizowaniu się procesu wynosi 17,6 do 21 MJ/Nm3.
Całkowita masa odpadów generowanych w roku 2026 wynosiła 152215,8 Mg/a
Zawartość frakcji średniej przyjęto na poziomie 38% całkowitej masy odpadów zmieszanych, zatem:
152215,8 *0,38=57 842,004 Mg/a
Na terenie miasta i gminy istnieje oczyszczalnia ścieków, gdzie roczna produkcja osadów ściekowych wynosi 18000 Mg/a.
Parametr | Frakcja średnia | Osady ściekowe |
---|---|---|
Ciężar nasypowy [kg/mᵌ] | 400 | 900 |
Stosunek C/N | 15 | 12 |
Wilgotność [%] | 45 | 85 |
77%-odpady
23%-osady
Cnśr=(77*400+23*900)/100=515 kg/mᵌ
Średni stosunek C/N frakcji średniej oraz osadów ściekowych
C/Nśr=(77*15+23*900)/100=14,31
Średnia wilgotność frakcji średniej oraz osadów ściekowych:
Wśr=(77*45+23*85)/100=54,2%
Fermentacja odpadów
Stosunek C/N | Od 10:1 do 30:1 | 14,31 |
---|---|---|
Wilgotność | 60-90 | 54,2 |
Stosunek C/N jest odpowiedni, należy przeprowadzić korektę wilgotności.
X=(1000*5,8)/45,8=126,6 kg
126 kg wody -874
X kg wody – 1000 kg odpadów
X=(1000*126)/874=144,2 kg wody=0,144 m³/Mg odpadów
Ciąg technologiczny:
-Magazynowanie surowca (zadaszony lub zdrenowany magazyn surowca)
-Przygotowanie mieszaniny wsadu do fermentacji (wybetonowany plac umożliwiający manewrowanie i mieszanie odpadów z użyciem ładowarki),
-wypełnienie pryzmy energetycznej i pozysk gazu-prze okres 5 lat (wybetonowany lub uszczelniony geomembraną i warstwą zabezpieczającą zbiornik ziemny, wyposażony w system ujęcia odcieków, system recyrkulacji odcieków oraz nastrzykiwania odcieków, z zainstalowanym systemem studni odgazowujących i kolektorów gazowych prowadzących ujmowany gaz do bloku energetycznego, odpady po napełnieniu pryzmy przykryte 0,5 m warstwą gliny lub innego gruntu o niskiej wodoprzepuszczalności),
- napowietrzanie masy odpadów w pryzmie energetycznej poprzez system studni gazowych (Z-4 tygodnie, dmuchawa),
-zbiórka pryzmy energetycznej, usunięcie warstwy izolacyjnej gliny, wydobycie kompostu przy pomocy ładowarki,
-konfekcjonowanie, magazynowanie gotowego kompostu (sito stołowe, zadaszony magazyn)
Pryzma energetyczna:
Długość 150m Wysokość 20 m Szerokość 25m
Objętość pryzmy energetycznej:
V=(18600+76211,88)/515=184,1 [mᵌ/a]
objętość pryzmy energetycznej |
---|
139304,6422 |
Szerokość:
X=184,1/150*20=25 m
Powierzchnia 1 pryzmy
A(1)=150*25 =3 750m²=0,375 ha
Powierzchnia (5) pryzm
A(5)= 0,375 *5=1,875 ha
Współczynnik Kc=1,5 A(5)=1,88*1,5=2,8125 ha
frakcja średnia 57 921,03 Mg/a
osady ściekowe 18000 Mg/a
suma 75921,0 Mg/a
frakcja średnia 44019,98
osady ściekowe 3600
Suma 47619,98
Ilość powstającego biogazu-model Hoeks’a
Zakłada się, że temperatura 25°, pod ciśnieniem 1 atmosfery z kilograma substancji organicznej, w przeliczeniu na węgiel, uzyskać można 0,8 mᵌ gazu o składzie 50% CH4 i 50% CO2. Specyficzna produkcja gazu (SPG) wyrażona w mᵌ * Mg⁻¹ * rok⁻¹ wyznaczona na podstawie formuły przedstawionej przez Hoeksa (1988):
SPG=0,8*k*Po*e⁻ᵏᵗ
Gdzie:
k- stała szybkość rozkładu substancji organicznej [rok⁻¹]
Po-początkowa zawartość substancji organicznej w odpadach [kg* Mg⁻¹]
t- czas [rok]
Zawartość substancji organicznej pozostałej pryzmie w kolejnych latach (Pi) można obliczyć na podstawie formuły:
Pi=Po*e⁻ᵏᵗ
Sumaryczną produkcje gazu (PG)[mᵌ/Mg] z frakcji średniej i osadów ściekowych w czasie przebywania w pryzmie energetycznej [rok] prognozuje się na podstawie specyficznej produkcji biogazu w każdym roku:
PG=$\sum_{i = 1}^{n}\text{SPGn}$
Stała szybkość rozkładu T=25° K=0,693
Zawartość substancji organicznych
Frakcja biodegradowalna ulegająca fermentacji stanowi: 75-80% (przyjęte 76%)
76211,88*0,76=57 921,03
Osady ściekowe – 18000
Przyjmuje się, że ok. 15-20% (Przyjęliśmy 20%) 18000*0,2=3600
Całkowita ilość: 57 921,03+3600=61 521,03
Zatem: Po= (47619,98 / 75921,0) *1000= 627,2 kg/Mg
Po= 627,2 | kg/Mg | ||
---|---|---|---|
lata | SPG [m3/Mga] | PG [m3/kg] | Pi [kg/Mg] |
0 | - | - | 627,2305 |
1 | 173,8 | 173,8 | 313,5241 |
2 | 86,9 | 260,7 | 156,7165 |
3 | 43,4 | 304,1 | 78,33546 |
4 | 21,7 | 325,8 | 39,15634 |
5 | 10,9 | 336,7 | 19,57248 |
Podsumowanie
Proponowana technologia kompostowania odpadów organicznych pozwala na uzyskanie kompostu średniej jakości i o szerokim zakresie zastosowania. Odpady organiczne nie są kierowane na składowiska, co nie tylko oszczędza miejsca do składowania, ale także zmniejsza emisję zanieczyszczeń kierowanych do środowiska.
Masa organiczna w dojrzałym kompoście jest ustabilizowana, co eliminuje powstawanie odcieków, gazów, odorów oraz zanieczyszczeń wód bardzo często powstających w wyniku tradycyjnego składowania odpadów. Podobnie jest z zanieczyszczeniem powietrza poprzez metan i związki azotu wydzielające się podczas fermentacji beztlenowej. Związki te znacznie bardziej przyczyniają się do powstania efektu cieplarnianego niż dwutlenek węgla.
Kompostowanie koncentruje znaczne ilości substancji nawozowych i innych minerałów co wpływa na poprawę własności gleby, takich jak napowietrzanie i zatrzymywanie wilgoci, hamuje także procesy erozji gleby i ogranicza jej wyjaławianie.
Literatura:
1. „Krajowy Plan Gospodarki Odpadami”, 2002 r.
2. „Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami”, sierpień 2003 r.
3. Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami, październik 2003,
4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 o odpadach (Dz. U. 62 poz. 628)
5. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 i
nr 115, poz. 1229 oraz z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i nr 113, poz. 984)
6. Wytyczne dla gmin dotyczące wdrażania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi „dr inż. Zbigniew Grabowski
7. Jędrczak A. , Haziak K., Określenie wymagań dla kompostowania i innych metod biologicznego przetwarzania odpadów. 2005 r.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz. U. Nr 86, poz. 476).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. Nr 137, poz. 924).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. Nr 186, poz.1553, z późna. zm.).