Typy kultury symbolicznej: Kultura symboliczna obejmuje wiedze, religie, naukę i zabawę. Jest rozwijana ze względu na wartość samą w sobie typ kultury symbolicznej: k. ludowa, masowa, elitarna. Ludowa: amatorski charakter twórczości, Bezpośredni kontakt przekaz odbiorcy, treści proste zrozumiałe dla odbiorcy wychowanego w określonej społeczności lokalnej. Masowa: szeroki zasięg odbiorcami są liczne kategorie osób, brak bezpośredniego kontaktu między twórcą a odbiorcą, rozproszenie odbiorców, przekaz za pomocna środków komunikowania się tzw. Mass mediów, proste treści, standaryzacja, homogenizacja treści, komercjalizacja, wykorzystywana do manipulacji narzucania gustów. Elitarna; profesjonalni twórcy, odbiór wymaga specjalnego przygotowania, treści trudne, niezrozumiałe, często dziwaczne, odbiorcami są wąskie kręgi osób.
Pojęcie kultury alternatywnej: typ kultury, przeciwstawny kulturze dominującej w danym społeczeństwie czy społeczności. Powstaje zawsze w opozycji do kultury oficjalnej, popularnej, skomercjalizowanej, propagowanej przez oficjalne media; najczęściej jako kontynuacja działań kontrkulturowych. Kultura alternatywna nie walczy z tradycyjną kulturą, a jej znaczeniem jest przede wszystkim odmienne spojrzenie na sztukę, muzykę, medycynę, a nawet sposób odżywiania, ale również inne dziedziny życia; W odróżnieniu od kontrkultury jej przedstawiciele wybierają raczej wyizolowanie się od społeczności, stworzenie własnych wzorców i norm.

Przykładem mogą być: awangarda artystyczna, punkowcy, hippisi, goci zakładający komuny. W medycynie będą to niekonwencjonalne metody leczenia, takie jak akupunktura i akupresura. Na co dzień kulturę tę możemy odnaleźć w odmiennej diecie, np. wegetariańskiej. W muzyce klasycznej były to kompozycje kakofoniczne, oparte na dysharmonii i dysonansie, w jazzie powstanie free jazzu, w malarstwie zaś sztuka abstrakcyjna.

W Polsce kultura alternatywna rodziła się m. in. w środowisku studenckim lat 70. XX w. Znany był Teatr Laboratorium Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, popularny między innymi dzięki propagowaniu treści niezgodnych z oficjalną propagandą oraz walce z cenzurą. Nową alternatywną formą sztuki stał się happening, którego przykładem w Polsce jest działalność w latach osiemdziesiątych tzw. Pomarańczowej Alternatywy.
Kultura elitarna: kultura elitarna nazywana jest także kulturą wysoką. Stanowi ona najważniejszy element symbolicznej kultury jakiegoś określonego społeczeństwa. Podstawowym źródłem zasobów, jakie przez kulturę elitarną są wykorzystywane, jest kultura narodowa. Dzięki kulturze wysokiej przekazywane są kolejnym pokoleniom tradycje, a także dorobek jaki ma na swoim koncie dane społeczeństwo. Formy takiego przekazu związane są z placówkami oświatowymi i kulturalnymi, a także z działalnością środków masowego przekazu. Kultura elitarna tworzona jest przez szczególny krąg osób. Mówi się o nich jako o intelektualnej elicie. Są to osoby bardzo wykształcone. Teoretycznie kultura elitarna jest skierowana do wszystkich, jednakże w praktyce wygląda to nieco inaczej. Nie każdy bowiem jest w stanie ją zrozumieć, ponieważ wymaga to posiadania odpowiedniego zakresu wiedzy. Jej zdobycie jest z kolei procesem długotrwałym i wymagającym zaangażowania. Kiedyś za elitę uchodziła arystokracja, dziś pochodzenie o tym nie decyduje.

Kultura jednostki ludzkiej

Kultura narodowa czy też kultura określonej grupy społecznej ma olbrzymi wpływ na kształtowanie się postaw i zachowań jednostki ludzkiej. Stając się później członkiem określonej organizacji, wnosi ona do niej "bagaż" swoich własnych doświadczeń, swój własny system wartości, zbiór norm i zasad moralnych oraz ukształtowane wyobrażenia i stereotypy o innych.

Dokonując ogólnej analizy relacji "kultura a typy zachowań ludzkich" z punktu widzenia nastawienia względem innych ludzi, możemy posłużyć się wprowadzoną przez J. Reykowskiego klasyfikacją orientacji społecznych, w której wyróżnia się trzy podstawowe formy:

orientacja indywidualistyczna: jest ona niejako "naturalną", pierwotną - jednostce chodzi wyłącznie o nią samą, a cudzy zysk czy strata nie ma dla niej żadnego znaczenia;

orientacja kooperacyjna (prospołeczna): uwzględnia ona w ten czy inny sposób dobro innych - powstaje wówczas, gdy pojawia się sytuacja kooperacyjna, czyli taka, w której cele uczestników są ze sobą "pozytywnie sprzężone" (uczestnik może osiągnąć swój cel wtedy i tylko wtedy, gdy inni uczestnicy również osiągają swoje cele);

orientacja rywalizacyjna: polega ona na dążeniu do chronienia swoich interesów w relacji do innych - powstaje, gdy jednostka znajdzie się w sytuacji rywalizacyjnej, czyli takiej, w której uczestnik może osiągnąć swój cel, jeżeli szanse pozostałych na realizację własnych celów są mniejsze, cele są "negatywnie sprzężone".

Kultura ludowa – kultura niższych warstw społeczeństw narodowych istniejąca od średniowiecza aż do połowy XX wieku, kiedy zakończył się proces jej stopniowego zaniku. W węższym znaczeniu pojęcie to oznacza sumę wytworów wiejskich społeczności lokalnych.

Kultura ludowa ukształtowała się w rezultacie wpływu kultury warstw wyższych oraz kultury innych grup etnicznych na oryginalny (etniczny) zasób kulturowy ludu. Proces ten zapoczątkowany został w okresie feudalnym. Okres największego rozkwitu kultury ludowej przypada na wiek XIX, co na ziemiach polskich miało związek m.in. ze zniesieniem pańszczyzny.

Kultura ludowa, w odróżnieniu od kultury elitarnej, wykazuje zróżnicowanie regionalne, co jest następstwem izolacji przestrzennej w jakiej znajdowały się lokalne wspólnoty.

Kultura

Stefan Czarnowski - "Jest nią [kulturą] całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku

społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych

rozszerzać się przestrzennie".

Antonina Kłoskowska - ,,'" kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania

ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów wykształconych i

przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań".

Bronisław Malinowski - ,,Kultura jest w pierwszym rzędzie aparatem .instrumentalnym, dzięki

któremu człowiek znajduje się w lepszej sytuacji w rozwiązywaniu konkretnych, specyficznych

problemów, jakie napotyka w swoim środowisku w trakcie zaspokajania potrzeb".

,,[ ... ] jest systemem rzeczy, działań i postaw, w których każda część istnieje jako środek do celu".

2.Centrum kultury narodowej wg Dyczewskiego

Dyczewski mówi o centrum kultury polskiej. Zbiór tych elementów dzieli na 3 grupy:

1.Wartośći centralne- co do ich istnienia panuje zgoda, tworzą podstawę systemu.

2.Wytwory kulturowe

3.Stany psychofizyczne jednostek (wzory reakcji uczuciowych, stosunki międzyludzkie)

Do wartości centralnych dla kultury polskiej Dyczewski zalicza: rodzinę, dom, wspólnotę, umiłowanie dziecka, ważną rolę kobiety, wrażliwość na wartości transcendentne i sacrum, religijność, irracjonalizm, uczuciowość, wewnętrzną wolność, indywidualizm, zdolność do przebaczania, brak mściwości, gościnność, hojność, gotowość do poświęceń, patriotyzm, optymizm. Stany psychospołeczne- jest to połączenie rozumności z uczuciowością. Połączenie to sprawia, że w aktach poznania przeżycie i intuicja odgrywają ważną rolę. W kontaktach międzyludzkich występuje bogaty ładunek emocjonalny. Reakcje Polaków są spontaniczne i żywe, wykazują dużą ciągotę do przeszłości i nie precyzyjnie planują przyszłość, łatwowierzą w pozytywną przyszłość. Wytwory kultury polskiej: język polski z dialektami, biały orzeł w koronie, flaga, chrzest , Bitwa pod Grunwaldem, postawa Polaków w czasie okupacji, obrzędy i zwyczaje.

Typy kultury symbolicznej

Kultura LUDOWA- występuje w tradycyjnych społecznościach lokalnych, zwłaszcza wiejskich może też być rozpatrywana w ramach dużych obszarów obejmujących całe narody. Kulturę Ludową cechuje: bezpośrednie przekazywanie tradycji, niezawodowa twórczość, komunikatywność, łatwość w odbiorze, ale tylko dla członków danej społeczności. Do kultur pierwotnych zbliża kulturę ludową jej holizm, czyli sztuka, zabawa, praca oraz wszystkie inne przejawy ludzkiej działalności i twórczości są ściśle ze sobą połączone i tworzą całość. Kultura ta jest dostępna dla wszystkich członków społeczności oraz spontaniczna i wolna od alienacji.Twórca i odbiorca tej kultury ma wspólną tradycję kulturową, co w małych społecznościach wiąże się z przymusem przestrzegania określonych form.

Kultura POPULARNA, zwana także masową jest tworzona przez profesjonalistów, szeroko rozpowszechniona, łatwa do nabycia i odbioru dzięki prostocie i przystępności swoich treści. Służy ona przede wszystkim rozrywce. Zwolennicy kul masowej mówią o jej dostępności i różnorodności. Przeciwnicy o braku oryginalności, twórczości i komercjalności. Podstawowa funkcja tej kult. ma charakter hedonistyczny- służy zabawie, nie wnosi nic twórczego, pouczającego.

Kultura ELITARNA- na nią składa się oryginalna twórczość uznana za taką przez specjalistów, krytyków artystycznych i fachowców. W odbiorze treści tej kultury niezbędne są szczególne kwalifikacje. Jest to kultura tworzona i odbierana przez elitę. Wyraża się ją głównie w sztuce i jest ona dostępna w wąskim gronie twórców. Jest ona ciągle przeistaczana, dzięki czemu wytacza drogi dalszego rozwoju kultury. Kultura elitarna obecnie miesza się z kult. popularną. Kult .popularna udostępnia środki masowego przekazu a kult. Elitarna chroni kult.popularną przed ujednoliceniem.

3 układy wg Kłoskowskiej:

I. Pierwotny- kultury pierwotne i kult. Współnot tradycyjnego typu(wieś, mała społeczność). Charakteryzuje się bezpośrednią stycznością formalnych i nieformalnych odbiorców. Komunikacja jest ułatwiona dzięki bliskości psychospołecznej.

II. Instytucjonalny- oparty na styczności bezpośrednich przy równoczesnym występowaniu kontaktów formalnych, pomiędzy ludźmi występującymi w różnych rolach. Interakcja między nimi ma charakter instytucjonalny, nie ma charakteru przypadkowego(nauczyciel-uczeń, lekarz-pacjent) Funkcja nadawcy ma charakter profesjonalny i określa jego rolę społeczną. Rola odbiorcy nie jest trwała.

III. Styczności pośrednich- środki pośredniego komunikowania się. Między nadawcą a odbiorcą jest kontakt pośredni. Różni się od poprzednich nie tylko sposobem kontaktu między nadawcą a odbiorcą ale też zróżnicowana jest instytucja przez, którą kontakt się odbywa. Rola nadawców jest ściśle określona a odbiorcy bywają różni np. te same treści są przekazywane do szerokiego kręgu widzów.

4.Kanon kultury narodowej

Każda kultura narodowa posiada swój kanon. Kanon- zespół dzieł artystycznych, norm i zasad, których znajomość obowiązuje daną zbiorowość. Wiedz o tym jest przekazywana młodszym pokoleniom przez kulturalizację. Kultura narodowa to zespół elementów kulturowych danego narodu rozumianych jako dziedzictwo przodków, które należy kultywować i szanować. Elementy kultury narodowej pełnią funkcje:

-integracyjną danej zbiorowości -wyznaczają swoiste widzenie przyszłości

-podtrzymują system społeczny -spojrzenie na przeszłość i teraźniejszość

-powodują ciągłość i rozwój

KLUTURA LUDOWA- Twórcy kultury ludowej mogą czerpać wzajemnie ze wspólnych tradycji. Charakterystyczna jest umiejętność przekazania wypracowanych umiejętności czy zachowań na drodze nieformalnej edukacji oraz wymiana dóbr przynosząca obustronne korzyści. Do tradycyjnych dziedzin kultury ludowej zalicza się m.in. sztukę, wierzenia, wiedzę ludową. Od kultury masowej odróżnia ją jednorazowa realizacja tradycyjnych wzorów. Odbiorca haftów, opowiadań, baśni, tanecznych figur, wzoru tkanin ma zawsze poczucie indywidualności, gdyż jest to jednorazowy wariant ustalonych wzorów”. (Kłoskowska)
Kultura ludowa to pojęcie często utożsamiane z folklorem. Mianem kultury ludowej określa się ogół wytworów społeczności lokalnej, związanych głównie ze sztuką, język. Elementem spajającym daną kulturę ludową jest wspólnota dziejowa (wspólna historia) i podobieństwo warunków życia. Kulturą ludową zajmuje się etnografia.
Dla kultury ludowej charakterystyczne są takie elementy, jak: typowy dla danej społeczności strój, specyficzna architektura i zdobienie wnętrz, działalność artystyczna i związane z nią wzornictwo, tkactwo, garncarstwo, kowalstwo, plecionkarstwo, rzeźbiarstwo, obrzędy.

.Najwybitniejszym badaczem polskiej kultury ludowej to Oskar Kolberg.

KULTURA MASOWA- "ogół kulturalnych dóbr konsumpcyjnych oddanych do dyspozycji publiczności w najszerszym rozumieniu tego słowa (...) za pomocą masowego komunikowania w ramach cywilizacji technicznej" (G. Friedmann)

K.L.- kompleks norm i wzorów zachowania o bardzo rozległym zakresie zastosowania. Odnosi się do zjawiska przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł oraz do jednolitych form rozrywkowej działalności wielkich mas. (Kłoskowska)

Termin ten został wprowadzony przez Dwights?a MacDonalda w 1944r. W jego teorii kultury masowej odnaleźć można postawę całkowicie odrzucającą kulturę masową. Kultura popularna według niego jest zagrożeniem dla kultury wysokiej.

Kultura zachodnia jest podzielona według niego na dwie części.

Pierwszą z nich jest tzw. kultura wysoka, o której uczą nas szkolne podręczniki. Do niej zaliczymy Mickiewicza, Żeromskiego, Mozarta i Matejkę.

Drugą częścią jest kultura niska, która zgodnie z twierdzeniem Macdonalda jest takim samym artykułem masowego spożycia, jak guma do żucia. Tworzona dzięki technice, nie dla wrażeń estetycznych, a dla pieniędzy.

Początki kultury masowej wiążą się z rewolucją przemysłową, w wyniku której powstała prasa drukarska umożliwiająca masowy druk gazet. Drugim etapem rozwoju kultury masowej było pojawienie się radia i telewizji. Trzeci etap łączy się zaś z pojawieniem się komputerów osobistych i Internetu oraz telefonii komórkowej. Antonina Kłosowska wyróżniła dwa etapy rozwoju kultury masowej: pierwszy próg umasowienia czyli zwycięstwo filmu jako sztuki i jako masowego środka oddziaływania, szczytowy punkt rozwoju prasy, początki światowej radiofonii (okres po I wojnie światowej); drugi próg umasowienia, a więc upowszechnienie się telewizji (od 2 połowy XX wieku). Telewizja staje się katalizatorem unifikacji aparatu masowego komunikowania.

KULTURA A CYWILIZACJA

Victor Dymirovo – w XVIII wieku po raz pierwszy posłużył się terminem „cywilizacji”,

którego używał jako rzeczownika odczasownikowego pochodzącego od wyrazu „oby czaić”. Cywilizacja miała oznaczać pewien kierunek postępu ludzkości, odnosiła się do wzorca

postępu społecznego i technologicznego, oznaczała postęp, oświecenie. W tym kontekście

na drugim biegunie znajduje się termin „barbarzyństwo”.

Edward Burnett Tylor – autor pierwszej antropologicznej definicji kultury. Pojmował kul-

turę jako cywilizację – jest ona całością, która obejmuje wierzenia, sztukę, prawo, moralność, etc. Zwracał uwagę na wyliczający charakter kultury. Zakładał, że między kulturą a cywilizacją nie istnieje żadna różnica.

François Guizot – w połowie XVIII wieku zakończył refleksję nad wypracowaniem teorii.

Cywilizacja jest to kategoria tożsama z postępem, który ma dwa wymiary:

społeczny – wiąże się z rozważaniem postępu jako poprawy warunków życia, po-

ziomu umieralności, długości życia (kraj dominujący: Anglia);

intelektualny – ewolucja intelektualna – nastawienie na wiedzę i moralna – przyrost dobra w życiu człowieka (kraj dominujący: Niemcy).

Wg niego postęp cywilizacyjny dokonuje się nie tylko w wymiarze społecznym i intelektualnym, ale również na różnych poziomach kultury, np. narodowym, ponad-

narodowym.

Cywilizacja w koncepcji Toynbee’go jest procesem, natomiast kultura jest stanem, struktu-

rą. Proces rozwoju jest dla cywilizacji procesem naturalnym, a każda forma stagnacji ozna-

cza dla niej śmierć. Kultura to cywilizacja w stanie stagnacji. Dynamiczny charakter cywili-

zacji decyduje o jej początku, rozwoju i śmierci.

Trójfazowy schemat rozwoju cywilizacji wg Toynbee’go:

narodziny – cywilizacja powołuje się do życia, gdy ma do pokonania naturalną lub

historyczną przeszkodę. Dzięki wynalazczości jednostki mogą odpowiadać na wy-

zwanie. Muszą więc pojawić się twórcze jednostki, które będą na te wyzwania od-

powiadać;

rozwój – następuje kiedy cywilizacja jest ożywiana przez twórcze jednostki. Cywilizacja wymaga przywództwa, elity, władzy – chodzi tu o przywództwo duchowe, religijne (ważne postacie cywilizacji: Jezus, Budda, Mahomet). Na dynamikę wpływa stosunek między elitą i nietwórczą większością, która ma wybór: posłusznie wykonywać zalecenia elity lub stawić jej opór. Gdy załamuje się ta relacja dochodzi do schyłku cywilizacji;

śmierć – proces długotrwały.

Śmierć cywilizacji rzymskiej: pojawiają się zamieszki, utworzenie państwa uniwersalnego, pojawia się kościół, pojawiają się barbarzyńcy, masa, która nie chce się podporządkować.

Długie trwanie cywilizacji – trwanie związane z mentalnością cywilizacji, którą zmienić

jest bardzo trudno, a wynika z charyzmatycznego charakteru przywódców duchowych.

Kultura narodowa -warstwa kultury, która jest pewnym zbiorowym zaprogramowaniem umysłu, które tworzy się na skutek wychowania i dorastania w określonym kraju. Kultura narodowa wraz ze zbiorową pamięcią jest nośnikiem narodowych tradycji kulturowej. Czynnikami, które silnie wpływają na zaprogramowanie umysłu wspólne wszystkim obywatelom są m.in. język państwowy, system polityczny, państwowy system edukacji, środki masowego przekazu, itp.

Wymiar kultury narodowej to taki aspekt kultury, który da się zmierzyć i pozwala na określenie pozycji danej kultury wobec innych kultur (G. Hofstede 2000, s.51) .

Na podstawie wniosków A. Inkelsa i D. Levinsona z przeglądu literatury anglojęzycznej dotyczącej kultur narodowych oraz na podstawie badań przeprowadzonych w latach 70. XX wieku wśród pracowników IBM w ponad 50 krajach świata, G. Hofstede wyodrębnił cztery wymiary kultury narodowej. Wymiary te obejmują zakres podstawowych problemów uniwersalnych dla wszystkich krajów. Są to: Dystans władzy( od małego do dużego)- stopień w jakim mniej wpływowi członkowie społeczeństwa, instytucji, organizacji uznają nierówny podział władzy.

Kolektywizm i indywidualizm - różnice w stopniu utrwalenia wzajemnych zależności między ludźmi. W przypadku indywidualizmu więzy między ludźmi są luźne, każdy dba o dobro własne i najbliższej rodziny. Kolektywizm wyraża społeczeństwo, w którym ludzie należą do silnych grup wewnętrznych już od urodzenia. W zamian za lojalność grupy te zapewniają opiekę i bezpieczeństwo.

Unikanie niepewności- stopień w jakim ludzie czują się zagrożeni przez nieokreślone, nieprzewidywalne sytuacje, brak zasad i instytucji, które broniłyby przed niepewnością.

Kobiecość i męskość - Kulturę męską charakteryzują przede wszystkim takie wartości jak sukces, pieniądze, przedmioty. Natomiast kulturę żeńską wyróżniają takie wartości społeczne jak troska o innych i jakość życia ( Mikułowski Pomorski J. 1999, s.111-119).

Orientacja długo- i krótkoterminowa - Społeczeństwa o długookresowej orientacji osiągania celów zabiegają o takie cechy jak wytrwałość i oszczędność. Natomiast społeczeństwa nastawione na osiąganie celów w krótkim okresie cenią głównie takie wartości jak poszanowanie tradycji, czy wywiązywanie się ze społecznych powinności.
Określenia te nazwane są również pięciowymiarowym modelem różnic kulturowych.

Kanon kultury narodowej to tradycja narodowa odniesiona do zbioru arcydzieł z różnych dziedzin sztuki i literatury. Zmienia sie on zależnie od czasów stawiając określony fragment dorobku w sztuce i literaturze narodu na plan pierwszy. Kanon kultury narodowej jest zmienny bo zależy od świadomości zbiorowej konsumentów kultury. Można powiedzieć, że kanon kultury narodowej jest elementem łączącym między zróznicowanymi członkami społeczeństwa.

Kszatłtowanie potrzeb kulturalnych.

Potrzeby ludzkie to przejaw zależności człowieka od otoczenia. Część z nich ma charakter obiektywny. Potrzeby obiektywne pociągają za sobą kształtowanie się potrzeb subiektywnych. Takim rodzajem potrzeb są potrzeby kulturalne, będące wyrazem zależności człowieka od wytworów kultury materialnej, ale także wytworów kultury duchowej.

Potrzeby subiektywne kształtowane są przez wiele czynników w procesie socjalizacji, takich jak otoczenie, poziom życia, kontakty z ludźmi z różnych środowisk, miejsce zamieszkania, poglądy. Często osoby pozornie podobne do siebie mają zupełnie inne potrzeby związane z kulturą czy sztuką. Potrzeby kulturalne, które Abraham Harold Maslow, amerykański psycholog, autor teorii hierarchii potrzeb, określił jako potrzeby wyższego rzędu, charakteryzują się tym, że pojawiają się z reguły w późniejszej fazie rozwoju, zaś ich zaspokojenie stanowi ważny element w procesie rozwojowym człowieka i prowadzi do pożądanych, subiektywnych skutków, takich jak głębsze szczęście, pogoda ducha itp. Ważne jest to, że pojawienie się potrzeb wyższego rzędu, w tym potrzeb kulturalnych, jest uwarunkowane wcześniejszym zaspokojeniem potrzeb niższego rzędu, jak potrzeba mieszkania czy pożywienia. Człowiek realizuje swoje potrzeby kulturalne poprzez fizyczny kontakt z materialnymi nośnikami treści i wartości kulturalnych, takimi jak książka, obraz, rzeźba – nabywa je, wypożycza, czyta, słucha, ogląda, gromadzi. Drugim kanałem odbioru kultury jest uczestnictwo w działalności placówek, instytucji i obiektów kulturalnych, takich jak kina, teatry, opery, filharmonie, wystawy, muzea, ale także to, co umożliwia współczesna technika – korzystanie z mediów – telewizji, radia, płyt DVD, Internetu.

Kultura i jej mechanizmy

Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.

Struktura kultury:

Oceny kultury - odpowiednie Narzędzia i urządzenia (np. lodź, radio, łuk, Broń palna itd.).

Kompleksy kultury - szerszy Układ przedmiotów, urządzeń i idei związany z każdym istotnym w danej cywilizacji elementem kultury.

Systemy kulturowe - spójne ze sobą kompleksy kulturowe.

Konfiguracje kulturowe - np. Kultura feudalna, cywilizacja komputerowa

Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne:

Człowiek zaspokajając nawet typowo biologiczne popędy stosuje odpowiednie wzory kulturowe. Organizmy ludzkie mają podobne potrzeby i popędy, lecz sposoby i środki ich zaspokajania są różne, zależnie od kulturowego ich uregulowania, zgodnego z obyczajami, religią a nawet i przepisami prawnymi.

Socjalizacja i kształtowanie osobowości jednostki. Przejawiają się wielostronnym chodzeniem młodej istoty ludzkiej do życia zbiorowego. Socjalizacja wpaja dyscyplinę, rozbudza aspiracje, dostarcza wiedzy i uczy pełnienia ról społecznych, na czele z rolą profesjonalną oraz skłania do konformizmu, czyli zachowań jednostki zgodnych z normami i oczekiwaniami grup, których dana Jednostka jest, lub pragnie być członkiem. Na aktywność społeczno-kulturową jednostki znaczący wpływ ma jej uczestnictwo w działalności różnych grup społecznych, od rodziny począwszy. W każdej kulturze socjalizująca się Jednostka przyjmuje określone wzory osobowości, a zwłaszcza systemy wartości i całokształt ról, jakie ona pełni i jakie wyznaczają jej stosunek do świata, innych ludzi i siebie. W procesie wychowania następuje internalizacja podstawowych zasad kultury, czyli uznaniu przez jednostkę wzorów, wartości i hierarchii dóbr sugerowanych przez wychowujących, za swoje, czyli wewnętrzne ich zaakceptowanie i uznanie za własne. W wychowaniu kulturowym często następuje Zjawisko ambiwalencji, które przejawia się równoczesnym, przynajmniej częściowym respektowaniu odmiennych systemów kulturowych.

2. Ustanawianie systemów wartości i kryteriów, które je określają. Wartości to przedmioty, którymi można zaspokoić potrzeby. Człowiek odczuwa różne potrzeby i dlatego stosując różne kryteria jednym w pewnym okresie przypisuje większe znaczenie, a innym mniejsze. Poszczególne jednostki i zbiorowości mają specyficzne potrzeby, a tym samym różne systemy i hierarchie wartości. Zmiana systemów wartości jest zwykle dokonywana przez uznane autorytety naukowe, polityczne bądź ideologiczne.

Ustalanie wzorów zachowania i postępowania. Są to sposoby zachowań uznawane za normalne i dopuszczalne w określonych sytuacjach. Całkowicie są zrozumiałe jedynie w kulturze, w której zostały wytworzone. Niektóre wzory zachowań zostały utrwalone w przepisach prawnych, czyli uległy formalizacji.

Konstruowanie modeli (ideałów) zachowań, instytucji i systemów. Model jest symbolem pożądanego stanu rzecz)', który zwykle służy do ocen realnie istniejącej rzeczywistości. Model jest najczęściej pojmowany jako konstrukcja teoretyczna, obrazująca idealny Obraz jakiegoś obiektu lub zachowania, natomiast wzór jest to sposób realnego istnienia czegoś bądź zachowania.

WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

11.10. 2011 Różnorodnośd pojęd kultury – w ciągu wieków zakres używania pojęcia kultura poszerzał się zakres i wchodził w różne dziedziny nauki i dlatego, mamy do czynienia z wieloznacznością jego znaczenia.

Pojęcie kultura w różnych dyscyplinach wyznaczone jest przedmiotem badao danej nauki np. dla archeologa kulturą stanowi prawie to wszystko, co może wykopad z ziemi, dla etnografa badającego współczesne zjawiska kultury regionalnej (ludowej) w zakres ten wchodzą różne przedmioty i zacho-wania ludzkie.

Antropologia kulturowa rozumie kulturę bardzo szeroko i w jej zakres zalicza: nie tylko wytwory, zachowania, a także instytucje, sztukę, zabawę, język, czyli całośd życia ludzkiego.

Psycholog z zgodnie z zainteresowaniami nauki która uprawia, traktuję kulturę jako zbiór do którego wchodzą, zachowania jednostki, uczucia, myśli, reakcje (w sensie psychologicznym kultura to zbiór reguł, motywów postępowania, forma ekspresji, nakazów, zakazów, ocen, sądów, itp.

Jeszcze inaczej kulturę ujmuje socjolog – dla niego kultura to pewien wydzielony obszar życia ludz-kiego i działalności grup ludzkich.

PODZIAŁ KULTURY (NURTY)

Wyróżnid można dwa sposoby badania zjawisk kultury:

a) Pierwsza grupa znaczeo kultura – badamy pewne właściwości ludzkich zbiorowości. Kultura to własnośd ludzkiej zbiorowości. Badamy te cechy, które wyróżniają zbiorowośd ludzką od innych organizmów w społeczeostwie nie związanych układami / więziami społecznymi. Ba-dania odnoszą się do wzorów zachowao. Ossowski, Claude Levi Strauss Trzeba zaznaczyd, że do tych badaczy należy jeden z wybitniejszych socjologów kultury – Jan Szczepaoski (Elemen-tarne pojęcia socjologii, Jan Szczepaoski). Pan Tadeusz i stary samochód to elementy kultury. Pan Tadeusz – jako zbiór myśli, a nie jako egzemplarz książki.

b) Drugi sposób badania kultury – różni się od pierwszego tym, że interesuje się przede wszyst-kim treścią kultury, a nie jej „ludzkim podłożem”. Kultura jest tu rozumiana jako pewien sys-tem wzorów o określonym kształcie, treści, to jest obiektem badao = norma, czyli wzorzec za-chowania, np. kodeksy karne, są obiektem zainteresowania ze względu na stosunki logiczne między normami różnego rodzaju. Nie bierze się pod uwagę konieczności tego kodeksu.

W życiu codziennym termin kultura bywa najczęściej używany w znaczeniu wartościującym i selek-tywnym, w związku z tym do jej obszaru włącza się krąg zjawisk ocenionych dodatnio, wyróżniających się swoją wartością, godnych zalecenia np. krytyk muzyczny, będzie porównywał utwory muzyczne Fryderyka Chopina, czy Lutosławskiego do innych. Pedagog będzie porównywał zachowanie bardzo dobrego ucznia, z tym, który się nie uczy. Moralista (ksiądz) będzie pokazywał jak należy postępowad zgodnie z zasadami moralnymi – dobre maniery, wykształcenie, wiedzę, znajomośd historii.

W języku polskim termin kultura pojawił się dopiero w XIX wieku – jeszcze w słowniku Lindego nie ma zanotowanego tego terminu. Pierwszy na gruncie polski był słynny historyk Joachaim Lelevel (1822-1824). Wg Lelevela kultura obejmuje moralnośd, religię, obyczaje, organizacje społeczną, pracę fi-zyczną i umysłową, nauki i sztuki (7 sztuk wyzwolonych). WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

Jan Herber w książce „Myśli o filozofii dziejów” stwierdził „że nie ma nic bardziej nie określonego, niż słowo kultura”. Z stąd Alfred Lui Kroeber i Kluckhogn zebrali większośd definicji w odniesieniu do kultury, a ilośd ich wyniosła 168*. NA ĆWICZENIACH!!! Podzielili te definicje na kilka typów: wylicza-jące, historyczne, dydaktyczne, itd. Definicje normatywne, psychologiczne, strukturalistyczne, gene-tyczne.

Z pojęciem kultury łączy się termin wartości kultury (pojęcie wartośd może byd rozumiane dwojako: jako cecha czy własnośd obiektywna przysługująca danemu przedmiotowi, bądź przypisywana dane-mu przedmiotowi.

Jan Szczepaoski tak ujmuje pojęcie wartości – wartością nazywamy dowolny przedmiot materialny lub idealny, ideę, lub myśl w stosunku do której człowiek przyjmuje postawę szacunku, a jej osiągnię-cie uważa jako przymus / nakaz moralny lub nakaz wewnętrzny.

WZÓR KULTUROWY – to dający się zaobserwowad prawidłowości, powtarzanie się określonych za-chowao w podobnych sytuacjach. Wg niektórych wzór kulturowy można nazwad wytyczną jak jed-nostka powinna reagowad na sytuacje uważane w danej grupie za wzniosłe, za ważne dla tej grupy, aby zachowad się zgodnie z oczekiwaniami zarówno danej grupy społecznej jak i obserwatorów in-nych. WZÓR KULTOROWY to nie tylko zachowanie! Jak kulturę należy widzied przez pryzmat różnych nauk? – pytanie Z pojęciem dóbr kultury i wychowania wiąże się pojęcie WZORU I WARTOŚCI KULTURY, przy czym w tym kontekście wartośd należy rozumied dwojako: jako cecha czy własnośd obiektywna przysługująca danemu przedmiotowi, bądź też przypisywana mu wobec której to cechy zbiorowośd przyjmuje po-stawę poszanowania, szacunku. W myśl definicji (wg Szczepaoskiego) wartością nazywamy dowolny przedmiot materialny lub idealny w stosunku do której człowiek zajmuje postawę szacunku, a jej urzeczywistnienie / spełnienie traktuje jako nakaz moralny lub przymus wewnętrzny przypisując mu ważną rolę w swoim życiu.

W odniesieniu do wzorów kulturowych ta definicja obejmuje te właściwości we wzorach i te prawi-dłowości powtarzające się w zachowaniach, które mają miejsce w podobnych sytuacjach i wyróżniają jednostkę / przedmiot pozytywnie. Należy rozumied mniej lub bardziej ustalone w zbiorowościach ludzkich zachowania i myślenia. Przy czym zarówno myślenie, jak i zachowanie odnosi się też do wy-tworów materialnych.

WZÓR KULTUROWY można rozpatrywad w sensie normatywnym i praktycznym. Wzory kulturowe możemy klasyfikowad z różnych punktów widzenia. Można mówid o wzorach postulowanych, wzo-rach będących na pograniczu prawa. Dawne wzory postępowania w czasach nam współczesnych nie są już traktowane jak norma. Ze względu na obowiązujące wzory, które zmuszają do przestrzegania pewnego ładu społecznego, porządku społecznego, dzielimy je na: zwyczajowe; moralne; prawne. WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

WZORY PRAWNE wiążą się z wzorami moralnymi i podobnie jak wzory zwyczajowe charakteryzujące się powtarzalnością dawały możliwośd przewidzenia zachowania jednostki ludzkiej w określonych sytuacjach, np. powitanie gościa i jego zachowanie, gdy wchodzi do nas do domu. Wzory moralne wiążą się ze wzorami zwyczajowymi – wzory zachowao traktowanie jako słuszne i bezwzględnie ko-nieczne dla społecznej i indywidualnej egzystencji. Pozostają one w bliskim związku z wierzeniami religijnymi (nie jest to regułą) . Znaczenie wzorów zwyczajowych jest większe niż znaczenie wzorów moralnych dla trwania porządku społecznego i ładu społecznego. Wzory prawne różnią się od po-przednich – są w pełni formalnymi sformułowaniami poprzez ustawę, statuty i inne akty prawne. Przy rozważaniu wzorów kulturowych zachowao w XX wieku pojawiają się pojęcia: subkultura, kontrkul-tura, kultura alternatywna.

SUBKULTURA (DYCZEWSKI, SOŁOMA) – jest w opisowym charakterze wyodrębnione segmentarycznie fragment życia człowieka i jego kultury. Na początku subkulturę traktowano jako przejawy grupy etnicznej np. murzynów, cyganów, zawodowej – lekarzy, itd. W takim ujęciu subkultura jest segmen-tem kultury i nie podlega wartościowaniu.

Termin – SUBKULTURA – etymologia, wiąże się z rozumieniem słowa SUB (pod kultura, coś niższego) i to powodowało, że ludzie zaczęli pojmowad i rozumied ten wyraz określający czyjeś zachowanie jako coś gorszego, niższego. Dlatego też w latach 60. XX wieku termin SUBKULTURA zastosowano do określenia zjawiska KONTESTACJI MŁODZIEZY. Niektóre grupy swoim zachowaniem nie dostarczały pozytywnych ocen. Nie tworzyły społecznej grupy. Określenie zaczęto odnosid do młodzieży zbunto-wanej. Termin KONTRKULTURA upowszechnił się w roku 1969. Twórcą tego zwrotu był historyk kul-tury TEODOR ROSZAK. Twierdził on, że KONTRULTURA „wyraża się zarówno w sprzeciwie wobec kultury zastanej jak i w próbach tworzenia kultury nowej, mającej zastąpid starą, już nie bardzo od-powiadającą młodemu pokoleniu”. Wydaje się analizując zachowania grup zbuntowanej młodzieży, to pojęcie jest trafne, słuszne. Młodzież tego okresu wystąpiła przeciw zastanej kulturze. W związku z tym, że w łonie tej młodzieży zbuntowanej pojawiły się różne odłamy (jedne negowały starą kulturę, a inne kulturę w całości). Zaistniała koniecznośd zaznaczenia tej odmienności. Z stąd mówimy o po-trzebie, o tworzeniu się kultury ALTERNATYWNEJ. Dłuższe rozważania na temat tych zjawisk utwier-dzają nas w przekonaniu, że w subkulturze mamy do czynienia z przechodzeniem przez pewne fazy (trzy zasadnicze: subkultura, kontrkultura, kultura alternatywna).

DEFINICJE KULTURY

Wg Szczepaoskiego – kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i nie materialnych wartości i uznawanych sposobów postępowania zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbio-rowościach, przekazywanym innym zbiorowością i następnym pokoleniom (str. 73 Elementarne poję-cia socjologii).

Wg Szczepaoskiego - to wszystko co nie wyrasta samo przez się z przyrody, lecz powstaje dzięki wysił-kowi pracy człowieka, co jest wytworem celowej refleksji i działalności ludzkiej nazywamy kulturą.

Wg Ralfa Lindton`a – kultura stanowi układ wyuczonych zachowao i rezultatów tych zachowao, któ-rych elementy składowe są wspólne dla członków danego społeczeostwa i przekazywanych w jego obrębie. WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

WAŻNE! W niektórych krajach długo utożsamiano kulturę z cywilizacją, myśląc o rozwoju postępu ludzkiego.

Wg Tylora – kultura, czyli cywilizacja jest to złożona całośd, która obejmuje: wiedzę; wierzenia; sztukę; moralnośd; prawa; obyczaje; oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi, jako członków społeczeostwa. Potwierdza, że kultura jest nabyta.

Wg Herbera – kultura, to narzędzia przystosowania rekompensujące niedostatki człowieka w walce o byt. Główny mechanizm kultury to tradycja ustalająca wzory zachowao, które są przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Wg Puffendorfa – to wszelkie wynalazki, wprowadzane przez człowieka, a zwłaszcza instytucje spo-łeczne, a także ubranie, język, wiedza, moralnośd kierowana przez rozum i obyczaje.

Wg Adelunga – to uszlachetnienie, lub wysubtelnienie wszystkich duchowych i fizycznych sił człowie-ka. To również oświecenie i uszlachetnienie rozumu przez wyzbycia się złych nawyków i obyczajów.

Wg Kluckholma – kultura to wszystko najlepsze, co zostało powiedziane i przemyślanie na świecie.

Pojęcie CYWILIZACJI (Kłoskowska) – cywilizacja to zespół technicznych środków i sposobów opano-wania natury, nosi ona praktyczny utylitarny charakter. Jest to sfera środków czysto instrumental-nych. Jej rozwój polega na kumulatywnym procesie w którym postęp mierzony jest kryteriami dosko-nalenia funkcjonalnej sprawności.

PODSTAWOWE WĄTKI KULTUROWE (PODSTAWOWA WIEDZA O KULTURZE)

Kultura jest nierozłącznie związana z człowiekiem, który jest twórcą i odbiorcą (kształtuje go, wyraża jego myśli i zaspakaja potrzeby).

KULTURA JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE – wybitny znawca kultury Stefan Czarnowski – wyraźnie pod-kreśla, że kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórcze-go wysiłku niezliczonych pokoleo. Nie znaczy to, że żeby odkryd wielkich niedokonywany jednostki. Inteligencja twórcza jest cechą gatunkową, biologiczną człowieka.

Kultura nigdy nie jest jednolita w obrębie danego społeczeostwa. W każdej kulturze (narodowej) za-warte są różnice kulturowe, związane ze zróżnicowaniem pełnionych ról, miejsca zamieszkania, stop-nia oświecenia, itd.

KULTURA JAKO ZJAWSIKO POWTARZALNE – do kultury mogą należed tylko te zjawiska, które odzna-czają się powtarzalnością, aby jakiś np. wynalazek ludzki, lub osiągnięcie ludzkie, mógł stad się ele-WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

mentem kultury, mógł byd zaliczony do kultury, musi po pierwsze byd zachowany, utrwalony i prze-kazany następnym pokoleniom.

Antonina Kłoskowska – stwierdza w książce „Kultura Masowa”, że: w zakres kultury, wchodzą tylko te ludzkie zachowania, które stały się społecznym nawykiem, a więc zachowania odznaczające się regularnością, właściwą dla licznych członków określonej grupy/podgrupy/kategorii społecznej.

KULTURA JAKO ZJAWISKO WYUCZONE – nie jest przekazywana na drodze biologicznej, za pośrednic-twem genów, ale na drodze wychowania i uczenia się. Wszystkie czynności kulturowe są wyuczone, a więc wyłączona zostaje z kultury grupa zachowao instynktownych, których charakter określa w spo-sób automatyczny, biologiczne dziedzictwo gatunku.

Kultura ma wymiar czasowy, czyli charakteryzuje się rozciągłością w czasie, ma swoją historię, rozwija się, przeżywa rozkwit, czasami upadek w zależności od warunków społecznych i ekonomicznych. Kul-tura jest dorobkiem wielu pokoleo, nie tworzy jej każde pokolenie od nowa. Mechanizmy zmian kul-turowych to ewolucja, adaptacja, dyfuzja (przenikanie się). Ewolucja to przeobrażanie się, to prze-chodzenie, od stanów prymitywniejszych / prostszych, do stanów bardziej złożonych. Ewolucja kumu-luje / gromadzi dorobek kulturowy, poprzez wzrost form.

Kultura ma wymiar przestrzenny to znaczy, że w procesie rozwoju człowieka kultura rozprzestrzenia się wraz z jego przemieszczaniem się.

Kultura jest systemem, tzn. ma własną, wewnętrzną logikę. Nie jest zbiorem luźnie powiązanych ele-mentów. Jest całością, której części składowe są ściśle połączone, zintegrowane. W każdym systemie kultury, wymienia się cztery kategorie/elementy:

materialno techniczne; B) społeczne; C) ideologiczne; D) psychiczne (uczucia i postawy). Elementy te tworzą harmonijną całośd i swoistą cechę kulturową. To nie jest tylko suma wytworów kulturowych, czy cech osobników ją tworzących. Jest to coś więcej, badając kulturę danej zbiorowo-ści, nie możemy badad tylko poszczególne elementy kulturowe tej zbiorowości, ani tylko sposobów ich powiązao. Należy patrzed, że tworzą te elementy całośd, posiadającą swoiste kody znaczeniowe. TYPY KULTURY SYMBOLICZNEJ

Gdy mówimy o typach kultury to symbolicznie A. Kłoskowska dokonała podziału: kultura ludowa; kultura popularna; kultura masowa; kultura elitarna; kultura narodowa.

WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

Dokonując tej typizacji Kłoskowska zastanawia się nad sposobami transmisji kulturalnej tych odmian, ponieważ żadna kultura symboliczna nie jest nigdy jednolita, dlatego ta klasyfikacja, a na jej zróżni-cowanie wpływają różnorodne warunki/czynniki: społeczne; ekonomiczne; tradycja; zróżnicowanie etniczne; itd. Dokonując tego podziału bierze się pod uwagę czasami czynnik wartościujący, czyli chodzi o treści i o sposoby przekazywania tych treści. Niektórzy uważają (co nie zawsze jest słuszne), że kultura ludowa jest czymś niższym od elitarnej. Ten sposób oceny nie zawsze odpowiada prawdzie.

Profesor Kłoskowska dokonując charakterystyki poszczególnych kultury symbolicznej zastanawia się nad drogą transmisji między twórcą a odbiorcami i tu wprowadza pojęcie TRZECH UKŁADÓW KUL-TURY:

1) UKŁAD PIERWOTNY – zalicza do niego, kultury pierwotne i kultury wspólnot tradycyjnego ty-pu /wieś, sąsiedztwo, mała społecznośd lokalna/. Układ ten charakteryzuje się bezpośrednią stycznością nieformalnych i formalnych grup odbiorców. Komunikowanie się w takich wspólnotach jest ułatwione dzięki bliskości psychofizycznej członków tych wspólnot. Dzięki podobieostwu ich losów i doświadczeo.

2) UKŁAD INSTYTUCJONALNY oparty jest również na stycznościach bezpośrednich, ale przy równoczesnym występowaniu kontaktów formalnych pomiędzy ludźmi, którzy względem siebie występują w określonych rolach. Interakcja pomiędzy osobnikami przybiera tu charak-ter instytucjonalny. Nie jest dowolna, np. nauczyciel – uczeo, lekarz – pacjent, aktor – widz, piosenkarz – słuchacz. Funkcja nadawcy ma charakter profesjonalny – określa ona jego rolę społeczną. Rola odbiorcy nie jest trwała /przejściowa/.

3) UKŁAD STYCZNOŚCI POŚREDNICH opiera się głownie na środkach pośredniego komunikowa-nia się, z stąd między nadawcą, a odbiorcą mamy kontakt poprzez pośrednictwo. Trzecie układ kultury różni się od poprzednich nie tylko ze względu na sposób kontaktu między nadawcą, a odbiorca, ale również zróżnicowaną jest tu instytucja, poprzez którą ów kontakt się odbywa. Na poziomie nadawcy istnieje duża formalizacja, rola nadawców jest ściśle sfor-malizowana, określona. Odbiorcy bywają różni. Nie są sformalizowani (czytelnik, widz, radio-słuchacz, telewidz). Cechą trzeciego układu kultury jest m.in. to, że te same treści, w tym sa-mym czasie są przekazywane do bardzo szerokiego kręgu słuchaczy, widzów, itd.

Jakie treści?

I UKŁAD- bezpośrednie życie odbiorców i nadawców /ten sam kocioł/

II UKŁAD - treści tworzone są momencie, kiedy są przekazywanie np. nauczyciel prowadzi zajęcia, rozwiązuje zadania z uczniami;

KANON – elementy kultury, które dźwigają kulturę danego narodu. WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

W przyszłym semestrze zajęcia z: prof. Sikorskim, mgr Franczyk, mgr Waleczko, dr Kącki, mgr /z urzę-du miasta/ WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/ Przykładowe pytania egzaminacyjne

Typy kultury symboliczne, Pojęcie kultury alternatywnej, Kultura elitarna, Kultura narodowa i jej twórcy, masowa kultura, Kultura , a cywilizacja, kultura a normy moralne, Pod. dziedziny ku. Symbol

Kanon kult narodowej, Centrum kultury narodowej wg Dyczewskiego, Min. 2 def. Kultury, Układy kultury, Sposoby transmisji, Mechanizmy wpływu kultury na życie ludzkie 1 i 2, Kul ludowa

Klasyfikacja kategorii kultury , Dziedziny kultury symbolicznej , Kultura a system społeczny , Kultura narodowa i kanony , 3 i 4 mechanizm kultury na życie ludzkie , Kształtowanie potrzeb kulturalnych

02.02.2011 Mechanizmy wpływu kultury na życie ludzkie

Każdy organizm ludzki odczuwa popędy, głody, pragnienia, płci. Występuję on w całym gatunku ludz-kim i jest warunkiem utrzymania się społeczeostwa, lecz o tym jak owe popędy (potrzeby naturalne i nabyte) są zaspakajane, decyduje kultura. Potrzebą nazywamy odczuwanie braku czegoś. Popędy prowadzą do określonych zachowao np. spożywanie posiłków, kontaktów płciowych, picie napojów WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/ itp. o tym jak te zachowanie przebiegają, co ludzie spożywają, jak pomnażają rodzaj ludzki, decydują kultury i różnie to przebiega w różnych społeczeostwach. Wydawałoby się, że zaspakajanie popędu płciowego powinno byd podobne, ponieważ prowadzi do tworzenia rodziny, tym bardziej że we wszystkich typach społeczeostw istnieją zbliżone, lub podobne formy rodziny. Jak wynika z badao antropologicznych, czy socjologicznych, istnieje wiele form małżeostwa, form rodziny i istnieje wiele sposobów organizowania, zaspakajania popędu płciowego. Z tymi sposobami zaspakajania popędu płciowego wiąże się różnego rodzaju tabu, zakazy i nakazy społeczne, religijne, różne kultury dobu-dowują do zaspakajania tego popędu całą otoczkę, ustalają kulturowe wzory, zachowania przy two-rzeniu rodziny. O tym dowodzą liczne podręczniki np. patrz Malinowski ”Życie seksualne dzi-kich”(Kamasutra i inne rzeczy). Podobnie ma się sprawa zaspakajania głodu i pragnienia. Żywnośd spożywana przez ludzi różnych kultur jest zróżnicowana np. Eskimosi spożywają praktycznie wszystkie części upolowanych zwierząt. Są ludy, które nie jedzą pewnych jarzyn i w europejczykach np. budzą wstręt np. Żydzi nie jedzą wieprzowiny, w Indiach każda kasta ma inne tabu, wszyscy hindusi nie zabi-jają krów, inne ludy nie jedzą mięsa owiec, uważając je za nieczyste. Nie tylko rodzaj pożywania jest określony kulturą, ale również istnieją swoiste obrzędy związane ze spożywaniem potraw : począwszy od rytualnych ucz plemion dzikich, poprzez uczty plemion rzymian, poprzez wieczerzą wigilijną u nas, poprzez najróżniejszych uczt, balów na dworach. Te uczty i te bale są okazją do fetowania różnych uroczystości np. śluby, narodziny, imieniny, zadnia egzaminu. W czasie takich uczt zaspakajanie głodu i pragnienia staje się czynnością symboliczną. Z tych przykładów wynika, że wrodzone popędy i skłonności ulegają w każdej kulturze uregulowaniu, a ich zaspakajanie zostaje skanalizowane tzn. ułożone w ustalone nawyki obyczaje, religią, prawem, magią itp. Jednostka ludzka przychodząca na świat jako organizm biologiczny, zostaje „wchłonięta” przez społeczeostwo i pod wpływem jego kul-tury ulega socjalizacji - jednostka z osoby biologicznej staje się osobą społeczną. Wyposażenie biolo-giczne jej jest istotnym warunkiem by ten proces nastąpił, ale jego przebieg i wynik są wyznaczone jakością kultury, jej cechami, organizacją itp.

Proces socjalizacji jest to pierwszy mechanizm wpływu kultury na życie społeczne. Człowiek przy-chodzący na świat w jakiejś rodzinie, od pierwszej chwili urodzenia staje się pod jej wpływem np. ustalone sposoby wychowania, przedmioty otaczające jednostkę. Wybitny socjolog Park mówi ”czło-wiek nie rodzi się ludzki, lecz staje się nim w procesie wychowania”. Są różne sposoby wychowywania niemowląt np. w Indiach większości małe niemowlę wkłada się między deszczułki, by nie nastąpiło skrzywienie ciała niemowlaka. Na organizm niemowlęcia działają różne wpływy i jest ono przez to poddawane różnym procesom : proces rozwoju intelektualnego, proces wzrostu. Poprzez te procesy są realizowane wrodzone zadatki, a więc sprzyjające warunki i wzajemne oddziaływania środowiska. Ten całkowity wpływ środowiska, czyli ogół podniet działających na organizm, wychodzących z ukła-dów naturalnych, z układów między ludzkich, elementów kultury sprzyjających i nie sprzyjających rozwojowi poszczególnych cech osobowości, określa się mianem SOCJALIZACJA. W sposób uprosz-czony mówimy, że socjalizacja to ta częśd wpływu środowiska, która prowadza jednostkę ludzką do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania według przyjętych wzorów, uczy ja rozumienia kultu-ry, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonywania określonych ról społecznych. Wychowanie jest częścią socjalizacji, bo należy je rozumieo jako intencjonalne, kształtowanie osobowości dokonywane w trakcie stosunku wychowawczego, między wychowawczą a wychowankiem, zgodnie z przyjętym w grupie ideałem wychowawczym. Socjalizacja modeluje sposoby zaspakajania popędów biologicznych, ale samych popędów nie usuwa, daje osobnikowi nawyki, umiejętności zachowania się w różnych sytuacjach życiowych, uczy dyscypliny, uczy panowania nad popędami i odruchami, uczy zaspakajania WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/ potrzeb w sposób przewidziany w danym społeczeostwie. Dobra socjalizacja wpaja aspiracje, czyli dążenie do tego aby osiągnąd pewne cechy, rzeczy pożądane przez środowisko, uczy naśladowania bohaterów.

- II MECHANIZM W SOCJOLOGII KULTURY I KULTURZE to WARTOŚCI

II mechanizm działania kultury polega na tym, że ustanawia on wzory wartości / systemy wartości i kryteria określające wartości. Kiedy mówimy o wartościach musimy zwrócid uwagę na potrzeby /potrzeby wrodzone/ - potrzebom antropologia kultury nazywa wszelkie wymaganie organizmu, wrodzone lub nabyte, wywołujące poczucie braku czegoś i zmuszające do działania.

Potrzeby są wrodzone lub nabyte, mają tendencje do rośnięcia, pomnażania się. Ten fakt, ze nigdy nie mogą byd zaspokojone w pełni, stanowi istotny mechanizm rozwoju jednostek i społeczeostw.

Jednostki i grupy pewnym potrzebom nadają większą wartośd, przekształcają je w interesy, które mogą byd różne np. ekonomiczne – zdobywanie środków, polityczne, interesy ideologiczne, społecz-ne, rodzinne, itd. Poszczególne interesy, a także potrzeby mogą byd w różny sposób zaspokajane przy pomocy różnych „narzędzi”. Jednostki i grupy muszę ciągle wybierad w jaki sposób realizowad swoje potrzeby, jak je zaspokoid? Muszą też wybierad między różnymi potrzebami, dokonują gradacji – co ważniejsze, a co mniej. Wszyscy odczuwamy potrzebę jedzenia – głód oraz pragnienie, możemy to zaspokoid różnymi potrawami i napojami.

Wybór zawodu – decyzja o wyborze zawodu, kierunku studiów jest często skomplikowana. Te wybo-ry, zarówno zawodu jak i sposobu prowadzenia przedsiębiorstwa, czy sposobu postępowania z ludź-mi, są zawsze rozpatrywane z różnych aspektów, ale decyzja ostateczna jest wyznaczana celem, który chce się osiągnąd i który uważa się za szczególnie ważny w życiu. Decyzje wyboru są zawsze skiero-wane / zorientowane przez pewne wartości i przez kryteria określające te wartości.

Wybór zawodu – np. górnik (zawód trudny, niebezpieczny, jednak dobrze płatny), inny wybierają zawód ze względu na prestiż w społeczeostwie, inni ze względu na przekonania np. stan duchowny. Zarobki, prestiż i idea której chcemy służyd, są w tym wypadku wartościami, ze względu na które jednostka godzi się na trudną prace, niebezpieczeostwa, wykluczenie ze środowiska.

WARTOŚĆ występuje w wielu dziedzinach naukowych, np. w etyce, ekonomii, filozofii, religii i innych naukach społecznych. Również w języku codziennym posługujemy się tym wyrazem, bo ma on wiele znaczeo. W ujęciu socjologii kultury najtrafniejsza jest def. Szczepaoskiego:

„Wartością nazywany dowolny przedmiot materialny lub idealny, ideę lub instytucję, przedmiot rze-czywisty lub wyimaginowany w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu, a dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus moralny lub nakaz wewnętrzny”.

Z tego wynika, że wartościami są te przedmioty lub stany rzeczy, które jednostkom i grupom zapew-niają równowagę psychiczną, dają zadowolenie. Dążenie do nich, lub ich osiągnięcie daje poczucie dobrze spełnionego obowiązku lub te które są niezbędne dla utrzymania wewnętrznej spójności gru-py, jej siły i jej znaczenia wśród innych grup. WYKŁADY – 5 nieobecności /możliwośd/

…

Istnieją różne wartości i jednostki lub grupy mogą im przypisywad większą lub mniejszą wagę, w każ-dej grupie każda jednostka… w każdej grupie istnieje hierarchia ważności.

Wyznacznikiem postępowania jednostek i grup i dążenie do nich wpływa na stosunki między ludzkie, gdyż jednostki ocenia się też z punktu widzenia ich przydatności jaką mogą mied do osiągnięcia pew-nych wartości.

Zachodzi pytanie, skąd się biorą wartości w życiu zbiorowym? Są one wytworem zbiorowym …

Niektóre wartości których poszanowania grupa wymaga bezwzględnie są wpajane w procesie socjali-zacji i wychowania (prawo, tradycja narodowa, wolnośd, niepodległośd, rodzina, religia). Inne warto-ści są uważane za mniej ważne np. prestiż osobisty, własnośd prywatna, poczucie honoru, uczciwości. Przestrzeganie tych ważnych wartości, szczególnie tych, które wynikają z dążeo i zachowao jednostek jest wymuszane i piętnowanie tych, którzy się do tego nie stosują. W procesie socjalizacji niektóre wartości zostają zinternalizowane – tak przyswojone przez jednostkę, że dążenie do nich staje się czymś naturalnym. Psychologiczny proces internalizacji jest obiektem różnych dyskusji. Różne czynni-ki i wartości kontrolujące zostają wbudowane w jej osobowośd jest ważnym elementem życia spo-łecznego.

III MECHANIZM WPŁYWU KULTURY na życie społeczeostwa polega na ustalaniu wzorów zachowania, czyli reagowania na określoną sytuację. Zauważamy, że w niektórych społeczeostwach okazywanie sympatii jest określone ustalonymi w danej kulturze wzorami. Dlatego w jednych społeczeostwach ludzie witają się poprzez podanie ręki, w innym przez głęboki ukłon, a w jeszcze innym przez potarcie nosków.

Uczucie sympatii czy szacunku psychologicznie biorąc jest podobne lub może byd identyczne u wszystkich ludzi, lecz jego wyraz zewnętrzny jest określane we wzorach kulturowych. Istnieją takie wzory wg których zachowanie nasze określane jest jako przyzwoite, a naruszenie zaś ich jest nieprzy-zwoitością spotykającą się z potępieniem.

Kulturowy wzór zachowania określa jak jednostka …

IV MECHANIZM WPŁYWU KULTURY widziany jest w tym, że ustala on pewne modele, czyli ideały. Wzór wyraża pewien ustalony i przyjęty w danej kulturze przebieg wydarzeo, zachowao. Model na-tomiast spełnia inne funkcje. Jest on pewnym symbolicznym przedstawieniem, obrazem pożądanego stanu rzeczy o którym wiadomo, że w rzeczywistości nie istniej, ale służy do oceny zjawisk i stanu rzeczy zachodzących w rzeczywistości. Jest wcieleniem pewnych wartości.

Termin MODEL może byd inaczej użyty np. model maszyny, model budowniczy.

W znaczeniu MODEL – IDEAŁ wyraz mówi o kulturowym wcieleniu pożądanych wartości, a do tego typu należą kulturowe ideały osobowości, które są ucieleśnieniem zespołów pożądanych cech np. w średniowieczu ideał świętego np. legenda o św. Aleksym, władcy, itd.