Przypomnijmy LOGIKI

Przypomnijmy: nazwy, to wyrazy lub wyrażenia pełniące funkcję podmiotów w zdaniu; a zdanie, to wypowiedź, któremu można przypisać wartość prawdy (1) lub fałszu (0).

Istnieją nazwy:

Nazwy proste i złożone wyróżnia się przez wzgląd na ich budowę. Jak podkreślał Zygmunt Ziembiński nazwy proste nie muszą być rzeczownikami. Mogą być zespołami rzeczowników, czasownikiem, przymiotnikiem, zaimkiem lub przyimkiem. [Z. Ziembiński]

Nazwy indywidualne i generalne wyodrębnia się ze względu na sposób określenia desygnatów (przedmiotów, do których nazwa się odnosi). Nazwy generalne mogą być nazwami fantazyjnymi, zmyślonymi, używanymi do oznaczania rzeczy nieistniejących, np. "kwadratura koła", "perpetuum mobile".

Może się zdarzyć, iż dana nazwa indywidualna w zależności od kontekstu stanie się nazwą generalną. Np. w zdaniu "Każda Zofia ma imieniny 15 maja" [Z. Ziembiński].

Nazwy puste, jednostkowe i ogólne wyróżnia się ze względu na ilość istniejących desygnatów, czyli denotację (zakres nazwy, zbiór desygnatów danej nazwy).

W logice mówi się, iż nazwy puste "niczego nie oznaczają, niemniej coś znaczą" [Z. Ziembiński]. Może się zdarzyć, iż nazwy puste będą nazwami generalnymi, np. "hobbit". Zazwyczaj nazwa ogólna pokrywa się z nazwą generalną. Np. nazwa "kot" jest nazwą generalną ponieważ odnosi się do wszystkich kotów (szarych, czarnych, rudych, dachowców, persów itp.), a jednocześnie ogólną ponieważ posiada więcej niż jeden desygnat (bo na świecie żyję więcej niż jeden kot).

Nazwy konkretne i abstrakcyjne wyodrębnia się przez wzgląd na istnienie desygnatów.

Nazwy ostre i nieostre wyróżnia się przez wzgląd na rozpoznawalność ich desygnatów. Do nazw nieostrych często są zaliczane nazwy abstrakcyjne.

Problem polega jednakże na tym, że czasem trudno jest odróżnić nazwę ostrą od nieostrej, gdy chcemy dokładniej określić cechy konstytutywne danej nazwy. Zagadnienie sprowadza się wówczas do określenia ostrości zakresu nazwy. W rzeczywistości bardzo wiele nazw generalnych może być uznane za nazwy nieostre. Np. "obszar zabudowany" na gruncie przepisów kodeksu drogowego[1]. Dlatego też należy kierować się zasadą wykładni clara sunt interpretanda - znaną z wykładu z podstaw prawoznawstwa.

zbiorowe i niezbiorowe

Mówi się, iż nazwy zbiorowe dotyczą agregatów, czyli przedmiotów złożonych z poszczególnych rzeczy. Jednak, to "czy jakaś nazwa jest nazwą zbiorową, czy nie, zależy w pewnej mierze od sposobu patrzenia na przedmioty oznaczone daną nazwą" [Z. Ziembiński].

Nazwy zbiorowe i niezbiorowe są wyróżniane w logice przez wzgląd na budowę desygnatów.

Nazwy o stałym znaczeniu i nazwy o zmiennym znaczeniu wyodrębniamy ze względu na stałość znaczenia.

przykład:

Yeti = nazwa prosta, indywidualna, pusta, konkretna, ostra, niezbiorowa, o stałym znaczeniu.

NAZWY
1. POJĘCIA:
NAZWA-wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które nadaje się na przedmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego (orzeczenie imienne to takie orzeczenie, które stwierdza, że podmiot jest taki a taki, np. Jan jest adwokatem, stał się adwokatem, został adwokatem) w zdaniu;
DESYGNAT-przedmiot, dla którego dana nazwa jest znakiem; desygnatem danej nazwy jest wtedy każdy przedmiot, o którym trafnie orzec można daną nazwę, np. to, co masz pod nogami, jest jedynym desygnatem nazwy „glob ziemski”;
ZAKRES NAZWY-to klasa wszystkich desygnatów danej nazwy; np. a więc zakres nazwy „student”, to klasa wszystkich osobna wziętych osób, z których każda jest studentem-natomiast nie chodzi tu o całość taką, jak ogólnoświatowa organizacja studencka; zakres nazwy ustala się z zakładanym odniesieniem do określonego okresu, zazwyczaj mając na myśli klasę tych przedmiotów, które w danej chwili są desygnatami nazwy; zakres nazwy indywidualnej z założenia obejmuje jeden tylko desygnat, natomiast zakres nazwy generalnej wyznaczony jest przez treść tej nazwy;
2. PODZIAŁ NAZW: 
Ze względu na liczbę wyrazów wchodzących w skład nazwy, rozróżniamy:
-NAZWY PROSTE-składają się one z jednego tylko wyrazu (np. nazwa „skrypt”); nie zawsze są rzeczownikami np. „chory cierpi”;
-NAZWY ZŁOŻONE-składają się one z więcej niż jednego wyrazu, np. „Student, który mieszka w Poznaniu”; na nazwę złożoną składa się zespół rzeczowników, czasowników, przymiotników, zaimków, przyimków;
Ze względu na to, ile desygnatów obejmuje zakres danej nazwy, rozróżniamy:
-NAZWY OGÓLNE-są to nazwy, które mają więcej niż jeden desygnat(np. szafa, koń, żołnierz, babka Adama Mickiewicza);
-NAZWY JEDNOSTKOWE-są to nazwy, które mają tylko jeden desygnat (np. naturalny księżyc naszej planety, najdłuższa rzeka w Polsce, matka Adama Mickiewicza, Adam Mickiewicz)
-NAZWY PUSTE (bezpodmiotowe)-są to takie nazwy, które wcale nie mają desygnatów (np. błękitny kwiat róży, stupiętrowy dom w Poznaniu, syn bezdzietnej matki); niczego nazwy te nie oznaczają, ale niemniej coś znaczą; jeśli są nazwami generalnymi, mają pewną treść, każą mianowicie szukać-jeśli są to nazwy konkretne-osób czy rzeczy o określonych cechach, tyle tylko, że przedmiotów o takich cechach nie ma, względnie może nawet nie być;
Ze względu na to, do czego odnoszą się nazwy, należy rozróżnić:
-NAZWY KONKRETNE-znaki rzeczy, np. „stół” lub osób, np. „sędzia”, ewentualnie czegoś, co wyobrażamy sobie jako rzecz lub osobę, np. „kwiat paproci”, „nimfa”;
-NAZWY ABSTRAKCYJNE-nie są one znakami rzeczy czy osób ani czegoś, co sobie jako rzecz czy osobę wyobrażamy; wskazują natomiast one na pewną cechę wspólną wielu przedmiotom, np. „białość”, także na pewne zdarzenie czy stan rzeczy (np. „kradzież”, „płacz”, „cisza”);
Ze względu na znaczenie nazw sposoby posługiwania się nimi indywidualnego jakimś języku, rozróżniamy:
-NAZWY INDYWIDUALNE-to takie nazwy, które służą do oznaczania poszczególnych tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując przez to samo danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości wyróżniających go; nazwa indywidualna, taka jak np. „Poznań”, „ Karol Karczmarek”, służy danemu przedmiotowi tak długo, jak długo zachowuje on ciągłość istnienia (chyba, że zmienimy daną mu raz nazwę), i to bez względu na cechy tego przedmiotu; przykład: skoro raz niemowlę nazwano „Karol Karczmarek”, nazwa ta będzie mu służyła, choć kolejno stanie się ono chłopcem, młodzieńcem, dojrzałym mężczyzną, starcem, choć będzie kolejno brunetem, siwym, łysym, choć zmieni zawód czy inne cechy; nazwy indywidualne mogą być nadawane nie tylko przedmiotom rzeczywistym, ale i przedmiotom wyobrażeniowym, jak np. postacie literackie („Andrzej Kmicic”) czy występującym w dziele literackim miejscowościom wyimaginowanym;
-NAZWY GENERALNE- są to nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy; nazwy takie jak np. „budynek’, „krzesło”, „student wydziału prawa”, odnoszą się do wszelkich przedmiotów danego rodzaju, a wiec przedmiotów mających cechy budynku, krzesła, studenta wydziału prawa
Ze względu na ostrość zakresu nazwy, rozróżniamy:
-NAZWY OSTRE -jeśli umiemy, znając należycie dany język, bez wątpliwości rozstrzygnąć o każdym napotkanym przedmiocie, z którym odpowiednio zapoznaliśmy się, czy jest on, czy nie desygnatem pewnej określonej nazwy, mówimy, że w danym języku nazwa ta ma ostry zakres, czyli jest nazwą ostrą; nazwy stają się ostrymi dzięki temu, że są nazwami wyraźnymi-to znaczy, że umiemy podać zespól cech wystarczających do odróżnienia desygnatów danej nazwy od innych przedmiotów, lub też dzięki temu, że są nazwami dla nas intuicyjnymi-to znaczy, że na podstawie ogólnego wyglądu danego przedmiotu, bez zastanawiania się nad treścią danej nazwy, umiemy określić, czy jest on, czy nie jest desygnatem tej nazwy; 
-NAZWY NIEOSTRE-jeżeli o pewnych napotkanych przedmiotach, mimo dobrego zapoznania się z ich cechami, nie umiemy orzec, czy są, czy nie są desygnatami danej nazwy, to nazwę tą określamy jako nazwę nieostrą; w języku potocznym niemal wszystkie nazwy są nazwami w pewnym stopniu nieostrymi, bo np., Gdy prokurator umiera, to, od jakiej chwili przestaje być desygnatem nazwy „prokurator”? Czy od chwili śmierci klinicznej, czy biologicznej, czy od momentu zapisanego w akcie zgonu przez urzędnika stanu cywilnego?
3. STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW
Jeśli weźmiemy jakiekolwiek dwie nazwy, nazwę S i nazwę P (przy czym ograniczymy się do nazw, które mają jeden lub więcej desygnatów, pominiemy nazwy puste), i będziemy chcieli opisać, jaki- zachodzi stosunek między ich zakresami, to trafimy na jedną z następujących pięciu możliwości:
-STOSUNEK ZAMIENNOŚCI ZAKRESÓW: Istnieją przedmioty, które są jednocześnie desygnatami nazwy S i nazwy P, lecz nie ma takich desygnatów nazwy S, które nie byłyby desygnatami nazwy P, i nie ma takich desygnatów nazwy P, które nie są S, np.: S = jedno z czterech najludniejszych miast nad Wisłą, P = miasto nad Wisłą posiadające uniwersytet (Kraków, Warszawa, Toruń, Gdańsk).
-STOSUNEK PODRZĘDNOŚCI ZAKRESU NAZWY S WZGLĘDEM ZAKRESU NAZWY P: Istnieją przedmioty, które są desygnatami i - nazwy S, i nazwy P, nie ma takich przedmiotów, które byłyby S nie będąc zarazem P, ale są takie, które są desygnatami P, choć nie są S. Np.: S = wróbel, P =.ptak.
-STOSUNEK NADRZĘDNOŚCI ZAKRESU NAZWY S WZGLĘDEM ZAKRESU NAZWY P: Istnieją przedmioty, które są desygnatami i nazwy S, i nazwy P, oprócz tego są przedmioty będące desygnatami, nazwy S które nie są desygnatami nazwy P; lecz nie ma takich, które, byłyby desygnatami P nie będąc desygnatami S. np.: S = lekarz, P= chirurg,
-STOSUNEK KRZYŻOWANIA SIĘ ZAKRESÓW: Istnieją S, które są zarazem P, istnieją S, które nie są P, oraz istnieją P, które nie są S, np. S= student, P= inwalida;
-STOSUNEK WYKLUCZANIA SIĘ ZAKRESÓW: Istnieją S, które nie są P, istnieją P, które nie są S, natomiast nie istnieją takie przedmioty, które byłyby desygnatami nazwy S i zarazem nazwy P np.: S= nos, P= pięść. Stosunek wykluczania się zakresów dwóch nazw może on zachodzić w dwóch odmianach: 
~Stosunek sprzeczności zakresów dwóch nazw-o takim stosunku jest mowa wówczas, gdy mamy jakąś nazwę i nazwę w stosunku do tej pierwszej negatywną, np. „sędzia” i „nie-sędzia”, „kamień” i „nie-kamień”; itp.; taką parę nazw nazywamy nazwami sprzecznymi; w przypadku sprzeczności zakresy obu nazw łącznie tworzą klasę uniwersalną: każdy przedmiot należy do pierwszej albo do zakresu drugiej nazwy. 
~Stosunek przeciwieństwa zakresów dwóch nazw- zachodzi on, gdy nazwy te me mają wspólnych desygnatów, a zakresy obu tych nazw łącznie nie tworzą klasy uniwersalnej. Przykładem pary nazw przeciwnych mogą być nazwy „słowik” i „osioł”. Jeśli coś jest desygnatem jednej z tych, to wiadomo, że nie może być desygnatem drugiej - ale prócz, tego istnieją takie przedmioty, które nie są ani desygnatami pierwszej, ani drugiej nazwy, jak np. ludzie, rośliny, domy itd.
W każdym z tych pięciu przypadków istnieć mogą ponadto przedmioty, które nie są desygnatami nazwy S, ani nazwy P.

Nazwy. Podział nazw.
I kryterium podziału nazw:
1. ilość wyrazów z jakich składa się nazwa:
a) nazwy proste – składają się z jednego wyrazu np. wzrost;
b) nazwy złożone – składają się z przynajmniej dwóch wyrazów np. wzrost gospodarczy;
2. ze względu na to do czego się odnoszą:
a) nazwy konkretne – nazwa przedmiotu tzn. rzeczy lub osoby lub czegoś co sobie jako rzecz lub osobę wyobrażamy np. rower (rzecz), sportowiec (osoba), wilkołak (nie jest to ani rzecz ani osoba);
b) nazwa abstrakcyjna jest nazwą:
 wspólnej cechy wielu przedmiotów np. jakikolwiek kolor, bo nie możemy wskazać żadnego przedmiotu o nazwie koloru;
 wydarzenia lub stanu rzeczy np. hałas;
 stosunku zachodzącego między przedmiotami np. przyjaźń, nierówność;
3. ze względu na liczbę desygnatów: (desygnat jest to przedmiot dla którego dana nazwa jest znakiem
a) nazwy jednostkowe tzn. takie, które mają tylko jeden desygnat np. obecny prezydent RP;
b) nazwy ogólne tzn. takie, które mają przynajmniej dwa desygnaty np. rower, minister;
c) nazwy puste tzn. taka, które nie mają desygnatu:
 nazwy puste to takie nazwy, którym przypisuje się sprzeczne cechy tzn. cechy wykluczające się wzajemnie np. kwadratowe koło;
 nazwy puste to nazwy postaci bajkowych, mitologicznych i literackich (jeżeli nie są to postacie historyczne;
 nazwy puste to nazwy, które odnoszą się do przedmiotów nie istniejących dla nas w sposób oczywisty tzn. nie jest dla nas oczywiste, że taki przedmiot istnieje;
4. ze względu na sposób wskazywania desygnatu:
a) nazwa generalna – wyodrębnia jakiś przedmiot z pośród innych ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy, czyli przysługuje ona przedmiotom ze względu na ich właściwości; przypisuje jakieś własności przedmiotowi i przysługuje temu przedmiotowi dopóki ten przedmiot spełnia te właściwości;
b) nazwa indywidualna służy do oznaczania tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując im tym samym takich czy innych własności wyróżniających (imię, nazwa własna);
 np. najdłuższa rzeka świata – nazwa generalna
 np. Amazonka – nazwa indywidualna
 np. Jan jest synem moich sąsiadów – Jan to nazwa indywidualna
 np. Każdy Jan jest impulsywny – Jan to nazwa generalna.

Jeżeli nazwa jest abstrakcyjna to nie podlega ona dalszej charakterystyce.

Przykłady:
1. najdłuższa rzeka na świecie – nazwa złożona, konkretna, jednostkowa, generalna;
2. Amazonka jako rzeka – nazwa prosta, konkretna, jednostkowa, indywidualna;
3. Amazonka jako postać mitologiczna – nazwa prosta, konkretna, pusta, generalna;
4. Amazonka jako kobieta jeżdżąca na koniu – nazwa – prosta, konkretna, jednostkowa, generalna;
5. szary kot – nazwa złożona, konkretna, ogólna, generalna;
6. planeta – nazwa prosta, konkretna, ogólna, generalna;
7. przyjazd – nazwa prosta, abstrakcyjna;
8. grecka bogini mądrości – nazwa złożona, konkretna, pusta, generalna;
9. miasto europejskie – nazwa złożona, konkretna, ogólna, generalna;
10. Atena – nazwa prosta, konkretna, pusta, indywidualna;
11. syn bezdzietnej matki – nazwa złożona, konkretna, pusta, generalna;
12. ciężar – nazwa prosta, abstrakcyjna;
13. królowa Anglii – nazwa złożona, konkretna, ogólna, generalna;
14. obecny król Hiszpanii – nazwa złożona, konkretna, jednostkowa, generalna;
15. stymulowanie popytu – nazwa złożona, abstrakcyjna;
16. markowe narty – nazwa złożona, konkretna, ogólna, generalna;
17. najgłębsze jezioro w Polsce – nazwa złożona, konkretna, jednostkowa, generalna;
18. laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii – nazwa złożona, konkretna, ogólna, generalna;
19. Czesław Miłosz – nazwa złożona, konkretna, jednostkowa, indywidualna;
20. Baba Jaga – nazwa złożona, konkretna, pusta, indywidualna;
21. zapach – nazwa prosta, abstrakcyjna;
22. płatek róży – nazwa złożona, konkretna, ogólna, generalna;
23. delfin – nazwa prosta, konkretna, ogólna, generalna.



Nazwy ostre i nieostre.

Nazwa ostra – jeżeli o każdym napotkanym przedmiocie potrafimy jednoznacznie rozstrzygnąć czy ten przedmiot jest czy nie jest desygnatem tej nazwy np. okulary, rower, butelka.

Nazwa nieostra – jeżeli nie jesteśmy pewni czy można danemu przedmiotowi przypisać daną nazwę. Są to z reguły następujące słowa: duży, mały, niski, wysoki, nowy, młody, stary, trochę, dużo.

Nazwy o rozumieniu intuicyjnym – na podstawie wyglądu przedmiotu, a nie zależnie od innych posiadanych wiadomości (od innej wiedzy), potrafimy powiedzieć czy dany przedmiot jest czy nie jest desygnatem danej nazwy.

Nieostrość nazwy można usunąć budując definicję, np. wysoki mężczyzna to taki, który ma 180 cm .

Stosunki między zakresami nazw niepustych.
Nazwa niepusta to taka nazwa, która ma przynajmniej jeden desygnat (ogólna, jednostkowa).
Graficznym obrazem tej nazwy jest koło.
Zakres danej nazwy jest to zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy przy jej ustalonym znaczeniu.
Między zakresami dwóch nazw niepustych S i P mogą zachodzić następujące stosunki:
1. zamienności, tożsamości, równorzędności
Między zakresami S i P następuje stosunek zamienności wówczas gdy zakres S zawiera się w zakresie nazwy P, a zakres nazwy P zawiera się w zakresie nazwy S i nie ma żadnych przedmiotów, które nie byłyby zarazem desygnatami obu tych nazw, np. S – polska laureatka nagrody Nobla w dziedzinie literatury;
P – Wisława Szymborska
S P
= 
2. podrzędności
Zakres nazwy S jest podrzędnym względem zakresu nazwy P, wówczas gdy:
a) istnieją przedmioty, które są desygnatami nazwy S i nazwy P;
b) istnieją desygnaty nazwy P, które są desygnatami nazwy S i istnieją takie desygnaty nazwy P, które nie są desygnatami nazwy S. 




np. P – ptak P
S – sowa
Zakres nazwy sowa jest podrzędny względem zakresu nazwy ptak.



3. nadrzędności
Zakres nazwy S jest wtedy nadrzędny względem zakresu nazwy P, gdy:
a) istnieją przedmioty, które są zarazem desygnatami nazwy P i nazwy S;
b) są takie desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P, ale nie ma takich desygnatów nazwy P, które nie byłyby desygnatami nazwy S.
np. S – ssak S
P – pies 





4. krzyżowania się
Zakresy dwóch nazw S i P krzyżują się, jeżeli:
a) istnieją desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P;
b) istnieją desygnaty nazwy P, które nie są desygnatami nazwy S;
c) istnieją pewne wspólne desygnaty, tzn. takie przedmioty, które są zarówno desygnatami nazwy S jak i desygnatami nazwy P.
np. S – student
P – Polak S S P
1. studenci, którzy nie są
Polakami;
2. Polacy, którzy nie są
studentami;
3. studenci, którzy są 
Polakami.

5. wykluczania
Istnieją desygnaty nazwy S i istnieją desygnaty nazwy P i nie ma żadnych wspólnych desygnatów.
np. S – tablica P S
P – lampa 


Uniwersum (uniwersalna klasa przedmiotów) – jest to taki zbiór, który obejmuje wszystko co istnieje np. jeżeli „X” to przedmiot, to w uniwersum cała reszta to „nie X”. 
Jest to stosunek wykluczania się zakresów.
„X” i „nie X” wykluczają się na zasadzie sprzeczności, a dodając do siebie zakresy tych nazw otrzymamy uniwersum.
Rower i sportowiec wykluczają się na zasadzie przeciwieństwa.
Pary nazw sprzecznych i przeciwstawnych łączy to, że są rozłączne.
Dodając zakresy nazw przeciwnych uzyskamy fragment uniwersum.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wykład z logiki 3 zdania
przyporządkowania
Przypowieść o bezlitosnym dłużniku ppt
20 Księga Przypowieści Salomona
Zagadnienia obowiązujące do egz z logiki, Nauka, Matematyka
skrypt z logiki
Zadania logiki
Dodanie przypomnienia (scenariusz)
Czy Jasiek bohater filmu Zmru przypomina Sokratesa id 129191
Elementy logiki 2 W Buszkowski
opracowanie sciaga z logiki
Fizycy twierdzą, że Wszechświat może przypominać gigantyczny mózg
Pods. metodologii, SWPS, Truskawka SWPS, 1 rok, metodologia badań naukowych z elementami logiki
odpowiedzi do zadan z logiki2, Prawo UKSW I rok
Przyk-adowe testy z logiki, Prawo, Logika, logika, PD
13 W rok przez Biblię Księga Przypowieści (Przysłów)id 14505

więcej podobnych podstron