1. Cele wczesnoszkolnej edukacji polonistycznej w świetle wybranego programu.

Nadrzędnym celem jest: wielostronny, harmonijny rozwój osobowości oraz przygotowanie do dalszej nauki, a także udział w życiu społecznym i kulturalnym.

Cele wg Jadwigi Hanisz (1999):

- kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi w języku ojczystym poprzez mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie- edukacja językowa

- przygotowanie dziecka do odbioru dzieła literackiego oraz innych wytworów sztuki; próby wyjścia poza dosłowność tekstu podczas jego interpretacji- edukacja literacka

- rozbudzenie wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji werbalnej, ruchowej, plastycznej i muzycznej oraz rozwijanie uzdolnień indywidualnych dziecka.

Cele szczegółowe:

- osiągnięcie biegłości w czytaniu, pisaniu oraz doskonalenie umiejętności pracy z tekstem i przygotowanie do jego interpretacji.

Głównym celem nauczania języka polskiego w klasach początkowych jest wdrażanie uczniów do posługiwania się językiem ogólnopolskim i kształtowanie sprawności w zakresie mówienia, pisania, czytania i umiejętności pracy z tekstem, budzenie miłości do języka ojczystego, budzenie wrażliwości na piękno oraz kształtowanie wartościowych społecznie postaw umożliwiających aktywne uczestnictwo w życiu rodziny, szkoły, środowiska i narodu a także:

-kształtowanie refleksyjnego stosunku do języka i zaznajomienie z elementami

wiedzy o języku,

-kształtowanie wrażliwości estetycznej przez kontakt z twórczością dla dzieci,

-przygotowanie do odbioru dzieł sztuki teatralnej i filmowej, radiowej i telewizyjnej oraz innych form kultury,

-przygotowanie do samokształcenia i korzystania ze środków upowszechniania informacji.

2. Główne treści programowe- klasa III ( mówienie, pisanie, czytanie, literatura)

Cele kształcenia i wychowania wyznaczają kierunek i pożądane rezultaty działalności edukacyjnej.

Treści określają zakres wiedzy, umiejętności i postaw, które uczniowie powinni opanować, w każdej z klas zostały skupione w określonych dziedzinach i działach programowych. Zagadnienia edukacji w programach MEN na szczeblu nauki wczesnoszkolnej skupiają się w obrębie działów jak:

- czytanie i praca z tekstem

- mówienie, słuchanie i pisanie

- gramatyka i ortografia

- słownictwo, frazeologia i wiadomości ze składni

- tematyka i lektura

Edukacja polonistyczna. Uczeń kończący klasę III:

1. korzysta z informacji:

   1. uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji,

   2. czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci na I etapie edukacyjnym i wyciąga z nich wnioski,

   3. wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie edukacyjnym,

   4. zna formy użytkowe: życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka do kroniki; potrafi z nich korzystać;

2. analizuje i interpretuje teksty kultury:

   1. przejawia wrażliwość estetyczną, rozszerza zasób słownictwa poprzez kontakt z dziełami literackimi,

   2. w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów,

   3. czyta teksty i recytuje wiersze, z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji,

   4. ma potrzebę kontaktu z literaturą i sztuką dla dzieci, czyta wybrane przez siebie i wskazane przez nauczyciela książki, wypowiada się na ich temat,

   5. pod kierunkiem nauczyciela korzysta z podręczników i zeszytów ćwiczeń oraz innych środków dydaktycznych;

3. tworzy wypowiedzi:

   1. w formie ustnej i pisemnej: kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie opowiadanie i opis, list prywatny, życzenia, zaproszenie,

   2. dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych,

   3. uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie; poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych,

   4. dba o kulturę wypowiadania się; poprawnie artykułuje głoski, akcentuje wyrazy, stosuje pauzy i właściwą intonację w zdaniu oznajmującym, pytającym i rozkazującym; stosuje formuły grzecznościowe,

   5. dostrzega różnicę pomiędzy literą i głoską; dzieli wyrazy na sylaby; oddziela wyrazy w zdaniu, zdania w tekście,

   6. pisze czytelnie i estetycznie (przestrzega zasad kaligrafii), dba o poprawność gramatyczną, ortograficzną oraz interpunkcyjną,

   7. przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu; w miarę swoich możliwości samodzielnie realizuje pisemne zadania domowe.

3. Metody nauki czytania- Czelakowska

I syntetyczne- przechodzenie od części do całości, elementem jest litera lub dźwięk, a całością wyraz lub zdanie.

- przechodzenie od części w całość (litera  wyraz lub wyraz  zdanie, bądź też głoska w słowo)

w tej metodzie wyróżniamy pośrednie: alfabetyczną, fonetyczną, sylabową (zgłoskową)

*alfabetyczne- dzieci uczą się najpierw kształtu liter, później łączął je w sylaby, następnie w wyrazy i w zdania

inne jest brzmienie głoski niż nazwa litery, np. wyraz dom dziecko mogło czytać de-o-em

uczenie na pamięć alfabetu przez wypowiadanie ich nazw. Nauka czytania dzieliła się na trzy etapy:

1. uczenie się alfabetu

2. sylabizowanie

3. czytanie tekstów

*fonetyczne (głoskowa)- - ucząc tą metodą należy rozłożyć wyraz na głoski, wyjaśnić ich artykulację (sposób „tworzenia”) następnie zapoznać ze znakami czyli literami i w końcu ćwiczyć pisanie i czytanie;

dla wymówienia słowa ważna jest znajomość dźwięku, a nie nazw liter, z których to słowo się składa. Naukę czytania należy rozpoczynać od rozkładania wyrazu na dźwięki, czyli głoski, wyjaśniać ich artykulację, potem zapoznać ze znakami tych głosek, czyli literami, a w końcu przystąpić do ćwiczeń w pisaniu i czytaniu wyrazów. Ta metoda ma dwie odmiany:

1. syntetyczną- naukę rozpoczyna się od zapoznania z samogłoskami wymawianymi fonetycznie. Po poznaniu kształtu i wymowy liter i głosek przechodzi się do czynności składania poszczególnych dźwięków w wyrazy. Jest ona podobna do czynności sylabizowania. Jej istota jest przechodzenie od elementu do całości.; poznanie samogłosek wymawianych fonetycznie, poznanie wszystkich liter i głosek, łączenie ich w wyrazy

2. analityczną- nauczyciel pisał na tablicy drukowanymi literami krótkie zdania, np., Ja czytam książkę. Czytał je głośno i kazał wszystkim dzieciom powtarzać. Pisał każdy wyraz oddzielnie, jeden pod drugim, kolejno skazując słowa. Dzieci to powtarzały. Później rozkładał wyrazy na sylaby, rozbijał sylaby na głoski i pisał je oddzielnie, w słupku.; – przechodzenie od zdań, przez wyrazy, sylaby do głosek; w następjuący sposób: zapisanie na tablicy, głośne przeczytanie każdej z tych grup po kolei

* sylabowe (zgłoskowa)- zaczyna się od sylab samogłoskowych, a następnie przechodzi do zgłosek złożonych. To zawiera etapy:

1. dzieci poznają najprostsze samogłoski: a, o, u, e, i

2. kolejno poznają sylaby złożone z dźwięków (samogłoskowego i spółgłoskowego), np. ma, me, mo, mi, ta, te, to, Ti

3. poznają zgłoski, w których samogłoska poprzedza spółgłoskę, np. ap, op, um,ul

4. poznają sylaby, w których prócz samogłoski występuje zbieg dwóch lub więcej spółgłosek, np. sna, kra, spa, tra

5. samorzutnie wyodrębniają z sylab pojedyncze litery przez powtarzanie danej litery wyróżnionej kolorem w szeregu zgłosek, np. bra, bro, bru- litera b

Metodę tą rozwijał w Polsce Bronisław Trentowski

- metoda ta w ogóle nie uwzględnia głosek

II -analityczno-syntetyczne- wprowadzanie liter

Etapy wprowadzania nowej litery:

• stworzenie sytuacji dydaktycznej dla wywołania danej litery

• analiza słuchowa

• przedstawienie nowej litery

• pisanie po śladach

• samodzielne pisanie

III- globalne- - zdanie, jego część lub wyraz ujęte jako całościowy obraz graficzny

*koncepcja czytania według Domana

* metoda wczesnej nauki czytania i pisania w systemie Montessori

* metoda naturalnej ekspresji i motywacji Celestyna Freineta

4. Etapy pracy podczas wprowadzania nowej litery- Czelakowska

1.Stworzenie sytuacji dydaktycznej umożliwiającej ćwiczenia w mówieniu i wyodrębnienia wyrazu podstawowego, w którym występuje litera jak a ma być wprowadzona (historyjka obrazkowa, zagadka, piosenka, wierszyk, wycieczka, fragment lektury, rozmowa

– prezentacja obrazku w którego nazwie występuje nowopoznawana litera

- wypowiedzi uczniów związane z sytuacją dydaktyczną, znaną i bliską dzieciom oraz wyeksponowanie wyrazu podstawowego w mowie

- wyodrębnienie obrazka lub przedmiotu przedstawiającego wyraz podstawowy

2. Analiza i synteza słuchowo – wzrokowa wyrazu podstawowego

- odczytanie wyrazu podstawowego sylabami i w całości

- odczytanie wyrazu podstawowego głoskami oraz dokonanie syntezy

- wyróżnianie samogłosek i spółgłosek

- określenie miejsca podanych głosek w wyrazie i wymawianie ich w izolacji

- wyodrębnienie w wyrazie nowej głoski, wyszukiwanie innych wyrazów zawierających daną głoskę w nagłosie, śródgłosie i wygłosie

- prezentacja nowej litery małej i wielkiej, rozpoznawanie jej wśród liter alfabetu i układanie z nią innych wyrazów

- wyodrębnienie litery do nauki pisania

3. Nauka pisania małej i wielkiej litery oraz łączenie jej z innymi literami

- zaprezentowanie wzoru nowej litery pisanej małej i wielkiej

- analiza kształtu litery, porównanie jej z innymi literami

- demonstrowanie sposobu pisania litery przez nauczyciela na tablicy w dużym formacie bez linii i w liniaturze

- pisanie litery w powietrzu, na ławce, modelowanie jej, pisanie kredą na tablicy, na kartce

- pisanie litery w zeszycie ćwiczeń po śladach i bez śladów

- pisanie w zeszytach przedmiotowych

- prezentacja sposobu pisania wyrazu podstawowego na tablicy, ze zwróceniem uwagi na sposób łączenia z innymi literami, pisanie w zeszycie ćwiczeń i przedmiotowym,

- układanie i pisanie zdań z wyrazem podstawowym i innymi wyrazami

- dobieranie wyrazów i zdań do obrazków- wycinanie i układanie ich

4. Czytanie tekstu z nową literą

-rozmowa na temat tekstu i ilustracji, jeśli nie były wcześniej wykorzystane w pierwszej fazie lekcji. Wiązanie treści tekstu z ilustracją

- wyszukiwanie i odczytywanie w tekście wyrazów i zdań z wyrazami. W których wystąpiła dana litera

- wzorowe czytanie tekstu przez nauczyciela lub bardzo dobrze czytającego ucznia

- wyszukiwanie i odczytywanie zdań stanowiących odpowiedź na pytanie podstawowe przez nauczyciela w odniesieniu do tekstu: zdań najładniejszych, najkrótszych, pytających, itp.

- czytanie tekstu literackiego w całości przez dzieci

- wykonywanie przez uczniów wskazanych ćwiczeń w zeszytach

5. Nauka pisania nowej litery.

Etapy:

 Zaprezentowanie poprawnego wzoru litery

 Analiza litery: kształtu, konstrukcji elementów składowych, porównania jej z innymi literami

 Prezentacja sposobu kreślenia litery, pisanie w powietrzu, na plastiku, itp.

 Ćwiczenia przygotowujące rękę dziecka do poprawnego kreślenia litery w dużym formacie oraz automatyzacja ruchów

 Pisanie liter w zbliżonym i normalnym formacie

 Łączenie liter z innymi

 Pisanie przez dzieci zespołów liter i wyrazów z nową literą

Rodzaje ćwiczeń:

- przepisywanie

- pisanie z pamięci

- pisanie ze słuchu

- pisanie samodzielne

6. Dłuższe formy wypowiedzi ustnych i pisemnych (opowiadanie, opis, sprawozdanie, list)

Opowiadanie to rodzaj swobodnej wypowiedzi dzieci. Przedstawia ciąg wydarzeń zachodzących w określonym czasie i stanowiących poszczególne etapy rozwijającej się akcji.

Etapy kształcenia umiejętności konstruowania opowiadania:

• zapoznanie dzieci z istotą opowiadania

• zapoznanie z trójczłonową budową opowiadania

• przybliżenie dzieciom niektórych zasad poprawnego stylu:

- unikanie zbędnych powtórzeń,

- stosowanie urozmaiconego słownictwa

• zapoznanie dzieci ze sposobami wyrażania różnorodnych stosunków czasowych

• kształtowane umiejętności:

- charakteryzowania czynności,

- działań i ich miejsca,

- ożywianie i dynamizowanie akcji

• układanie krótkich opowiadań o charakterze informacyjnym

• układanie opowiadań odtwórczych

• układanie opowiadań twórczych

Opis to ujęcie charakterystycznych cech przedmiotu, osoby, zwierzęcia, rośliny, krajobrazu, sytuacji lub zjawiska.

Praca nad opisem przebiega przez następujące etapy:

• obserwacja;

• swobodne wypowiedzi na podstawie poczynionej obserwacji;

• ukierunkowane pytania, selekcja materiału poprzez jego analizę;

• zapis materiału słownikowego;

• ustalenie logicznego porządku opisywania;

• słowne redagowanie opisu według ustalonego planu;

• redagowanie opisu (wybór odpowiednich zwrotów i wyrażeń, przestrzeganie logicznego porządku planu, dokonywanie syntezy);

List jest pismem o charakterze informacyjnym.

Postępowanie metodyczne podczas wprowadzania i doskonalenia umiejętności pisania listu:

 pisanie listu powinno wynikać z naturalnej potrzeby i konkretnej sytuacji

 należy zapoznać uczniów ze strukturą listu:

- część wstępna,

- część właściwa,

- część końcowa

 omówić prawidłowe adresowanie

 zapoznać z pojęciami (list, autor listu, nadawca, adresat, odbiorca, koperta, znaczek, adres, kod pocztowy)

 stopniowo należy uświadamiać uczniom, że część właściwa może mieć różną postać, a mianowicie: opowiadania, opisu, sprawozdania, opowiadania z opisem, opowiadania z użyciem dialogu

Sprawozdanie- opis zdarzenia, którego byliśmy świadkami

Zaproszenie i życzenia są to pisma o charakterze użytkowym.

Praca nad nimi może przebiegać w następujących etapach:

 zapoznanie z zaproszeniami i życzeniami stosowanymi przy różnych okazjach

 gromadzenie słownictwa

 ustne formułowanie

 wspólne i samodzielne redagowanie życzeń i zaproszeń

Formy wypowiedzi pisemnych:

 kształtują elementarne nawyki kompozycji wypowiedzi,

 wzbogacają i utrwalają czynny słownik dziecka,

 rozwijają samodzielność myślenia (spostrzeżenia, obserwacje),

 rozwijają zdolność uświadamiania sobie własnych przeżyć

i doświadczeń,

 charakteryzują poziom rozwoju intelektualnego i emocjonalnego dziecka