METODA ABC I XYZ

Wstęp

Do podstawowych metod kształtowania zapasów należą metody: ABC, XYZ, MRP. Analiza ABC jest prowadzona w celu uzyskania podziału na trzy grupy. Polega ona na przyporządkowaniu wyrobów lub materiałów z pewnego ich zbioru do jednej z trzech wyróżnionych grup (ABC) dla potrzeb: planowania zakupów, produkcji lub gospodarki magazynowej. Kryterium przyporządkowania może stanowić: wielkość zapotrzebowania, produkcji lub sprzedaży w danym okresie. Analiza ABC dzieli materiały (lub wytwarzane produkty) na ważne, mniej ważne i nieważne. Klasyczny podział (wynikający z prawa Pareto), to:

• Grupa A – 70%-80%,

• Grupa B – 15%-20%,

• Grupa C – 5%-15% wartości zapasów magazynowych. Udział ilościowy zapasów w tych grupach kształtuje się następująco: A – ok.20%, B – 30%, C – 50%. Analiza ABC pozwala wyodrębnić pozycje o dużej wartości sprzedaży lub zużycia, ważne jest to z punktu widzenia zarządzania zapasami, gdyż będą one wykazywały dużą wartość kosztową.

Drugim, obok wartości, kryterium podziału materiałów (towarów) powinna być wielkość ilościowa sprzedaży. Podział ten określa się jako XYZ.

Klasa X zawiera pozycje asortymentowe, na które istnieje regularne zapotrzebowanie. Klasa Y zawiera pozycje asortymentowe, dla których występują sezonowe wahania w zapotrzebowaniu. Z kolei klasa Z składa się z tych pozycji asortymentowych, na które występuje sporadyczne (okazjonalne) zapotrzebowanie. Podstawą podziału jest charakter zużycia (sprzedaży):

X - zużycie z wahaniami do 20% stałego zużycia (wysoka dokładność prognozy),

Y - zużycie z silnymi wahaniami od 20% do 50% stałego zużycia (średnia dokładność prognozy),

Z - zużycie z silnymi wahaniami powyżej 50% stałego zużycia (niska dokładność prognozy).

W praktyce podział XYZ ma sens w połączeniu z analizą ABC. Przyjmując klasyfikację ABC/XYZ najbardziej znaczącym wartościowo i sprzedawany w dużych ilościach jest grupa AX, natomiast do najmniej wartościowo (sprzedawanych sporadycznie i w niewielkich ilościach) jest grupa CZ.

Opis przedsiębiorstwa

Farmacis to przedsiębiorstwo produkcyjne wytwarzające wysokiej jakości kosmetyki. Firma produkuje i magazynuje produkty takie jak: kremy do twarzy (2 rodzaje), balsamy (2 rodzaje), kremy do rąk, kremy do stóp, maseczki do twarzy, peelingi do ciała, mydła w płynie, mydła w kostce oraz żele pod prysznic, sole do kąpieli. Kremy przciwzmarszczkowe są sporządzane z naturalnych składników i charakteryzują się wysoką skutecznością, co zostało odzwierciedlone w cenach specyfików. Kosmetyki te są sprzedawane wyłącznie w aptekach, gdzie cieszą się dużym powodzeniem klientek. Pozostały asortyment jest produkowany z myślą o rynku drogeryjnym, dlatego też jego cena nie jest zbyt wygórowana. Przedsiębiorstwo zastosuje metodę ABC dla potrzeb planowania produkcji i magazynowania. Analiza ABC pozwoli wyodrębnić pozycje o dużej wartości sprzedaży, które stanowią mały udział ilościowy w całości asortymentu oraz te o mniejszym znaczeniu dal firmy. Są to kwestie istotne z punktu widzenia zarządzania zapasami. Drugą zastosowaną metodą będzie metoda XYZ, różnicująca asortyment pod względem zmienności strumienia rozchodów (sprzedaży). Na końcu firma połączy obie metody w celu uzupełnienia informacji i na tej podstawie będzie mogła zadecydować, dla których pozycji asortymentowych należy utrzymywać większy zapas, a dla których warto go zmniejszyć. Dowie się również na jakich produktach należy się skupić w szczególności.

Metoda ABC

Algorytm metody ABC:

1. Obliczenie wartości wykorzystania (rozchodu, zużycia, sprzedaży) każdego asortymentu.

2. Posortowanie tabeli asortymentowej według wartości wykorzystania od największej do najmniejszej.

3. Obliczenie sumy ilości wszystkich asortymentów.

4. Obliczenie procentowego udziału ilości każdego asortymentu w sumie ilości wszystkich asortymentów.

5. Obliczenie sumy wartości wykorzystania wszystkich asortymentów.

6. Obliczenie udziału procentowego wartości wykorzystania każdego asortymentu w sumie wartości wykorzystania wszystkich asortymentów.

7. Obliczenie skumulowanych ilościowo i wartościowo udziałów procentowych asortymentów.

8. Podjęcie decyzji o podziale asortymentów na klasy A, B, C.

Tab.1 Obliczenie wartości wykorzystania każdego asortymentu

Lp	Produkt	Ilość asortymentu [szt.]	Cena jednostkowa [zł/szt.]	Wartość wykorzystania [zł]
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	200	60	12000
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	200	55	11000
3	Balsam nawilżający	500	10	5000
4	Balsam antycellulitowy	350	12	4200
5	Krem do rąk	500	3	1500
6	Krem do stóp	500	4	2000
7	Maseczka do twarzy	200	5	1000
8	Peeling do ciała	300	8	2400
9	Mydło w płynie	700	3	2100
10	Mydło w kostce	950	1	950
11	Żel pod prysznic	700	4	2800
12	Sól do kąpieli	300	3	900

Tab.2 Posortowanie asortymentu według wartości wykorzystania od największej do najmniejszej

Lp	Produkt	Wartość wykorzystania [zł]
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	12000
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	11000
3	Balsam nawilżający	5000
4	Balsam antycellulitowy	4200
5	Żel pod prysznic	2800
6	Peeling do ciała	2400
7	Mydło w płynie	2100
8	Krem do stóp	2000
9	Krem do rąk	1500
10	Maseczka do twarzy	1000
11	Sól do kąpieli	950
12	Mydło w kostce	900

Sortowania dokonano w programie Excel korzystając z funkcji „Dane-Sortuj” (malejąco według wartości wykorzystania).

Tab.3 Obliczenie sumy ilości wszystkich asortymentów

Lp	Produkt	Ilość asortymentu [szt.]
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	200
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	200
3	Balsam nawilżający	500
4	Balsam antycellulitowy	350
5	Żel pod prysznic	700
6	Peeling do ciała	300
7	Mydło w płynie	700
8	Krem do stóp	500
9	Krem do rąk	500
10	Maseczka do twarzy	200
11	Sól do kąpieli	300
12	Mydło w kostce	950
	Σ = 5400

Tab.4 Obliczenie procentowego udziału ilości każdego asortymentu w sumie ilości wszystkich asortymentów

Lp	Produkt	Ilość asortymentu [szt.]	Procentowy udział ilości asortymentu
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	200	3,70%
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	200	3,70%
3	Balsam nawilżający	500	9,26%
4	Balsam antycellulitowy	350	6,48%
5	Żel pod prysznic	700	12,96%
6	Peeling do ciała	300	5,56%
7	Mydło w płynie	700	12,96%
8	Krem do stóp	500	9,26%
9	Krem do rąk	500	9,26%
10	Maseczka do twarzy	200	3,70%
11	Sól do kąpieli	300	5,56%
12	Mydło w kostce	950	17,60%
	Σ = 5400	Σ = 100%

Tab.5 Obliczenie sumy wartości wykorzystania wszystkich asortymentów

Lp	Produkt	Wartość wykorzystania[zł]
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	12000
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	11000
3	Balsam nawilżający	5000
4	Balsam antycellulitowy	4200
5	Żel pod prysznic	2800
6	Peeling do ciała	2400
7	Mydło w płynie	2100
8	Krem do stóp	2000
9	Krem do rąk	1500
10	Maseczka do twarzy	1000
11	Sól do kąpieli	950
12	Mydło w kostce	900
Σ = 45850

Tab.6 Obliczenie udziału procentowego wartości wykorzystania każdego asortymentu w sumie wartości wykorzystania wszystkich asortymentów.

Lp	Produkt	Wartość wykorzystania [zł]	Procentowy udział wartości wykorzystania
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	12000	26,17%
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	11000	24,00%
3	Balsam nawilżający	5000	10,91%
4	Balsam antycellulitowy	4200	9,16%
5	Żel pod prysznic	2800	6,11%
6	Peeling do ciała	2400	5,23%
7	Mydło w płynie	2100	4,58%
8	Krem do stóp	2000	4,36%
9	Krem do rąk	1500	3,27%
10	Maseczka do twarzy	1000	2,18%
11	Sól do kąpieli	950	2,07%
12	Mydło w kostce	900	1,96%
	Σ = 45850	Σ = 100%

Tab.7 Obliczenie skumulowanych ilościowo i wartościowo udziałów procentowych asortymentów.

Lp	Produkt	Skumulowany % udział ilościowy	Skumulowany % udział wartości wykorzystania
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	3,70%	26,17%
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	7,40%	50,17%
3	Balsam nawilżający	16,66%	61,08%
4	Balsam antycellulitowy	23,14%	70,24%
5	Żel pod prysznic	36,10%	76,35%
6	Peeling do ciała	41,66%	81,58%
7	Mydło w płynie	54,62%	86,16%
8	Krem do stóp	63,88%	90,52%
9	Krem do rąk	73,14%	93,79%
10	Maseczka do twarzy	76,84%	95,97%
11	Sól do kąpieli	82,40%	98,04%
12	Mydło w kostce	100,00%	100,00%

Tab.8 Podjęcie decyzji o podziale asortymentów na klasy A, B, C

Lp	Produkt	Skumulowany % udział ilościowy	Skumulowany % udział wartości wykorzystania	% udział ilościowy na grupę	% udział wartościowy na grupę	Klasa
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	3,70%	26,17%	23,14%	70,24%	A
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	7,40%	50,17%
3	Balsam nawilżający	16,66%	61,08%
4	Balsam antycellulitowy	23,14%	70,24%
5	Żel pod prysznic	36,10%	76,35%	31,48%	15,92%	B
6	Peeling do ciała	41,66%	81,58%
7	Mydło w płynie	54,62%	86,16%
8	Krem do stóp	63,88%	90,52%	45,38%	13,84%	C
9	Krem do rąk	73,14%	93,79%
10	Maseczka do twarzy	76,84%	95,97%
11	Sól do kąpieli	82,40%	98,04%
12	Mydło w kostce	100,00%	100,00%

Etapem kończącym algorytm jest przydział asortymentu do grup A, B i C zgodnie z założeniami: grupa A obejmuje 70%-80% wartości zapasów magazynowych, grupa B – 15%-20%, a grupa C – 5%-15%. Udział ilościowy produktów w tych grupach wygląda następująco: A – ok.20%, B – 20%-40%, C – 40%-60%.

Zatem w przypadku asortymentu jakim dysponuje firma Farmacis rozkład zapasów będzie wyglądał jak niżej:

• grupa A: krem przeciwzmarszczkowy na dzień, krem przeciwzmarszczkowy na noc, balsam nawilżający, balsam antycellulitowy (procentowy udział ilościowy produktów: 23,14%, procentowy udział wartościowy produktów 70,24%),

• grupa B: krem do rąk, krem do stóp, maseczka do twarzy (procentowy udział ilościowy produktów: 31,48%, procentowy udział wartościowy produktów 15,92%),

• grupa C: peeling do ciała, mydło w kostce, żel pod prysznic, sól do kąpieli (procentowy udział ilościowy produktów: 45,38%, procentowy udział wartościowy produktów 13,84%).

Jeśli odnieść prawo Vilfreda Pareto dotyczące dystrybucji dochodów we Włoszech w 1887 r. do sterowania zapasami to definicja brzmiałaby następująco: 20% pozycji zapasów stanowi 80% ich skumulowanej wartości. Zgodnie z tym podejściem rozkład asortymentu dokonany metodą ABC nie pokrywa się z klasycznym podziałem. Występują pewne odchylenia od narzuconych wartości, jednak w praktyce gospodarczej są one jak najbardziej prawdopodobne. Dlatego niektóre źródła uwzględniają występującą nieregularność i modyfikują procentowe przedziały ilościowe (grupa A obejmuje 70%-80% wartości produktów, grupa B – 15%-20%, a grupa C – 5%-15%). Według tego podejścia wyniki otrzymane w skutek analizy pokrywają się z wartościami z przedziałów. Powstały podział asortymentu umożliwia podejmowanie ważnych decyzji logistycznych związanych z gromadzeniem zapasów. W przypadku produktów z grupy C, przedsiębiorstwo może sobie pozwolić na tworzenie większych zapasów, gdyż grupa ta ma najniższy udział wartościowy i wymaga najmniejszej ‘uwagi’ ze strony zarządzających zapasami. Znacznie ważniejszymi są kosmetyki z grupy A – magazynowanie dużej ilości tych produktów wiązałoby się ze zbyt dużym zamrożeniem kapitału ze względu na ich wysoką wartość.

Z wykresu można wyczytać, że wartość procentowa pierwszych pięciu produktów stanowi 80% udziału wartościowego wykorzystania. Dodatkowo widać dokładnie jakie składniki asortymentu tworzą tą wartość. Wykres Pareto-Lorenza jest więc zobrazowaniem danych zawartych w tabeli z ostatniego punktu algorytmu metody ABC.

Obliczenia współczynników dla metody ABC

$$V\left( A \right) = \ \frac{Skumulowana\ wartosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ w\ \% \right)}{Skumulowana\ ilosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ w\ \% \right)}$$

$$V\left( A \right) = \ \frac{70,24\%}{23,14\%} = \mathbf{3,04}$$

$$V\left( B \right) = \ \frac{Skumulowana\ wartosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ B\ w\ \% \right) - Skumulowana\ wartosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ A\ w\ \% \right)}{Skumulowana\ ilosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ B\ w\ \% \right) - Skumulowana\ ilosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ A\ w\ \% \right)}$$

$$V\left( B \right) = \ \frac{86,16\% - 70,24\%}{54,62\% - 23,14\%} = \frac{15,92\%}{31,48\%} = \mathbf{0,51}$$

$$V\left( C \right) = \ \frac{Skumulowana\ wartosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ C\ w\ \% \right) - Skumulowana\ wartosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ B\ w\ \% \right)}{Skumulowana\ ilosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ C\ w\ \% \right) - Skumulowana\ ilosc\ \left( gorna\ granica\ grupy\ B\ w\ \% \right)}$$

$$V\left( B \right) = \ \frac{100\% - 86,16\%}{100\% - 54,62\%} = \frac{13,84\%}{45,38\%} = \mathbf{0,30}$$

Wartości wzorcowe współczynników wyglądają następująco:

V(A) > 3, 0

0, 7 ≤ V(B) ≤ 3, 0

V(C) ≤ 0, 7

Porównując otrzymane wartości współczynników z wartościami wzorcowymi zauważamy, że jedynie współczynnik dla grupy B odbiega od oczekiwanego wyniku.

Metoda XYZ

Metoda XYZ polega na sklasyfikowaniu pozycji asortymentowych według regularności zapotrzebowania na nie i dokładności sporządzonych prognoz. W ramach tej metody dokonujemy zróżnicowania asortymentu pod względem stopnia zmienności strumienia sprzedaży. W wyniku takiej analizy można wyróżnić trzy strumienie rozchodów:

• regularne - (grupa X) stanowi materiały o regularnym zapotrzebowaniu i wysokiej dokładności prognoz,

• zmienne (grupa Y) stanowi materiały o średniej regularności i dokładności prognoz,

• bardzo nieregularne i nieciągłe (grupa Z) stanowi materiały o niskiej regularności i małej dokładności.

Zasady przydzielania do grup:

Stopień regularności jest wyznaczany procentowym stosunkiem do wartości średniej zgodnie ze wzorem na współczynnik zmienności względnej:

$$V_{\text{i\ }} = \ \frac{s_{i}}{y_{i}} \bullet 100\%$$

s_i – odchylenie standardowe strumienia rozchodów,

y_i – średnia strumienia rozchodów.

Przyjmujemy że:
V_i <20% dla grupy X,

20% ≤ V_i ≤50% dla grupy Y,

V_i>50% dla grupy Z.

Aby obliczyć współczynnik zmienności dla poszczególnych produktów zestawiono dane dotyczące sprzedaży za rok 2011 (z 12 miesięcy). Obliczono średnie arytmetyczne ilości sprzedanych towarów oraz odchylenia standardowe. Otrzymane wyniki podstawiono do wzoru na współczynnik zmienności zamieszczonego powyżej. W efekcie otrzymano 12 współczynników zmienności strumienia sprzedaży. Wszystkie dane zamieszczono w tabeli (Tab. 10). Do obliczeń wykorzystano arkusz kalkulacyjny MS Excel 2007.

Tab. 10 Zestawienie sprzedaży asortymentu produkowanego przez Farmacis z roku 2011 wraz z obliczonym wskaźnikiem zmienności strumienia sprzedaży

Lp	Produkt	Ilość sprzedanego asortymentu w roku 2011
		I
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	200
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	200
3	Balsam nawilżający	500
4	Balsam antycellulitowy	350
5	Żel pod prysznic	700
6	Peeling do ciała	300
7	Mydło w płynie	700
8	Krem do stóp	500
9	Krem do rąk	500
10	Maseczka do twarzy	200
11	Sól do kąpieli	300
12	Mydło w kostce	950

Lp	Produkt	Wartość wykorzystania [zł]	Ilość asortymentu [szt.]	Współczynnik zmienności [%]	Grupa
1	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	12000	200	21,90	Y
2	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	11000	200	34,66	Y
3	Balsam nawilżający	5000	500	21,23	Y
4	Balsam antycellulitowy	4200	350	24,13	Y
5	Żel pod prysznic	2800	700	9,43	X
6	Peeling do ciała	2400	300	57,63	Z
7	Mydło w płynie	2100	700	6,19	X
8	Krem do stóp	2000	500	34,55	Y
9	Krem do rąk	1500	500	41,69	Y
10	Maseczka do twarzy	1000	200	51,12	Z
11	Sól do kąpieli	950	300	70,16	Z
12	Mydło w kostce	900	950	7,12	X

Tab. 11 Podział asortymentu według metody XYZ

Tab. 12 Uporządkowanie asortymentu według grup X, Y, Z

Lp	Produkt	Wartość wykorzystania [zł]	Ilość asortymentu [szt.]	Współczynnik zmienności [%]	Grupa
1	Mydło w płynie	2100	700	6,19	X
2	Mydło w kostce	900	950	7,12
3	Żel pod prysznic	2800	700	9,43
4	Balsam nawilżający	5000	500	21,23	Y
5	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	12000	200	21,90
6	Balsam antycellulitowy	4200	350	24,13
7	Krem do stóp	2000	500	34,55
8	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	11000	200	34,66
9	Krem do rąk	1500	500	41,69
10	Maseczka do twarzy	1000	200	51,12	Z
11	Peeling do ciała	2400	300	57,63
12	Sól do kąpieli	950	300	70,16

Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że produktami regularnie sprzedawanymi o wysokiej dokładności prognoz popytu są: mydło w płynie, mydło w kostce i żel pod prysznic (grupa X). Natomiast balsam nawilżający, krem przeciwzmarszczkowy na dzień, balsam antycellulitowy, krem do stóp, krem przeciwzmarszczkowy na noc oraz krem do rąk są artykułami o przeciętnej sprzedaży i średniej dokładności prognoz związanych z zapotrzebowaniem (grupa Y). Należące do grupy Z: maseczka do twarzy, peeling do ciała i sól do kąpieli stanowią produkty o najmniej przewidywalnym popycie i najsłabszej sprzedaży.

Tab.13 Obliczenie skumulowanych ilościowo i wartościowo udziałów procentowych asortymentów

Lp	Produkt	Skumulowana % wartość wykorzystania	Skumulowana % ilość asortymentu	Współczynnik zmienności [%]	Grupa
1	Mydło w płynie	4,58	12,96	6,19	X
2	Mydło w kostce	6,54	30,55	7,12
3	Żel pod prysznic	12,65	43,52	9,43
4	Balsam nawilżający	23,56	52,78	21,23	Y
5	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	49,73	56,48	21,90
6	Balsam antycellulitowy	58,89	62,96	24,13
7	Krem do stóp	63,25	72,22	34,55
8	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	87,24	75,93	34,66
9	Krem do rąk	90,51	85,19	41,69
10	Maseczka do twarzy	92,69	88,89	51,12	Z
11	Peeling do ciała	97,93	94,44	57,63
12	Sól do kąpieli	100	100	70,16

Lp	Produkt	Skumulowana % wartość wykorzystania	Skumulowana % ilość asortymentu	Współczynnik zmienności [%]	Grupa
1	Mydło w płynie	12,65	43,52	6,19	X
2	Mydło w kostce			7,12
3	Żel pod prysznic			9,43
4	Balsam nawilżający	77,86	41,67	21,23	Y
5	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień			21,90
6	Balsam antycellulitowy			24,13
7	Krem do stóp			34,55
8	Krem przeciwzmarszczkowy na noc			34,66
9	Krem do rąk			41,69
10	Maseczka do twarzy	9,49	14,81	51,12	Z
11	Peeling do ciała			57,63
12	Sól do kąpieli			70,16

Tab.14 Obliczenie skumulowanych ilościowo i wartościowo udziałów procentowych asortymentów

Metoda ABC/XYZ

Analiza ABC/XYZ zwana również dwukryterialną powstała z połączenia metod ABC i XYZ. Wewnątrz wyodrębnionych grup A, B i C dokonuje się zróżnicowania asortymentów pod kątem zmienności sprzedaży, czyli według metody XYZ.

Tab. 15 Posegregowanie asortymentu w grupach według wartości współczynnika zmienności (od najmniejszej do największej)

Lp	Produkt	Współczynnik zmienności [%]	Grupa
1	Balsam nawilżający	21,23	AY
2	Krem przeciwzmarszczkowy na dzień	21,90	AY
3	Balsam antycellulitowy	24,13	AY
4	Krem przeciwzmarszczkowy na noc	34,66	AY
5	Mydło w płynie	6,19	BX
6	Żel pod prysznic	9,43	BX
7	Peeling do ciała	57,63	BZ
8	Mydło w kostce	7,12	CX
9	Krem do stóp	34,55	CY
10	Krem do rąk	41,69	CY
11	Maseczka	51,12	CZ
12	Sól do kąpieli	70,16	CZ

W wyniku analizy ABC i XYZ otrzymano następujące grupy asortymentowe: AY, BY, BZ, CX oraz CZ. Grupa AY to produkty o zmiennym zapotrzebowaniu, średniej dokładności prognoz popytu i wysokim udziale w kosztach ogólnych zapasów. Asortyment tej grupy powinien być produkowany systemem Just In Time, tak aby ograniczyć magazynowanie. Wiąże się ono z wysokimi kosztami, ponieważ wyroby stanowią duży udział wartościowy w całości asortymentu. Zapasy z grupy BY należy ograniczyć do niezbędnego minimum. Ich wartość sprzedaży kształtuje się na średnim poziomie – podobnie jak regularność sprzedaży i dokładność prognoz zapotrzebowania. Produkty z grupy BZ mają średnią wartość sprzedaży w odniesieniu do pozostałych wyrobów, a popyt na jest nieregularny. Kosmetyki wchodzące w skład grupy CX są wyrobami o niskiej wartości sprzedaży lecz wysokiej dokładności prognoz i regularnym zapotrzebowaniu. Produkty z grupy CZ charakteryzują się niską wartością sprzedaży, małej przewidywalności i regularności popytu.

Wnioski

Można powiedzieć, że metoda ABC/XYZ jest najlepszą możliwą do wprowadzenia strategią zarządzania zapasami ze względu na bardzo niski koszt, wyłączając konieczność wprowadzenia pewnego rodzaju dyscypliny. Przeprowadzona w firmie analiza ABC wykazała grupy produktów zróżnicowane pod względem udziału w całkowitym obrocie. Dla grupy A było to 70,24%, dla grupy B – 15,92% a dla C – 13,84%. Udział ilościowy asortymentu w tych grupach wygląda następująco: A – 23,14%, B – 31,48%, C – 45,38%. Podział ten nie pokrywa się całkowicie z zasadą zawartą w prawie Pareto, mówiącą o tym, że 20% produktów tworzy 80% wartości. Odstępstwa te nie są jednak wynikiem jakiejś nieprawidłowości, świadczą jedynie o tym, iż dana zasada w praktyce gospodarczej nie zawsze realizuje się w 100%. Obliczone przy okazji analizy ABC współczynniki, pokrywają się z wartościami wzorcowymi za wyjątkiem V(B), który wynosi 0,3 a powinien znaleźć się w przedziale <0,7;3>. Wiąże się to z faktem, że rozkład procentowy udziałów wartościowych i ilościowych nie jest taki jak przewiduje to prawo Pareto. W wyniku analizy ABC ustalono, że do grupy o najmniejszej liczbie pozycji asortymentowych i największej wartości należą: krem przeciwzmarszczkowy na dzień, krem przeciwzmarszczkowy na noc, balsam nawilżający, balsam antycellulitowy. Z założenia, wobec tych produktów stosuje się największą dokładność w sporządzaniu zamówień na produkcję. Ze względu na ich wysoką wartość ogranicza się ich zapas w magazynie. Artykułom z grupy B, czyli: krem do rąk, krem do stóp, maseczka do twarzy, poświęca się mniej uwagi i zainteresowania niż wyrobom z grupy A. Można tworzyć z nich zapasy. Trzecie grupa – C obejmuje asortyment o dużym udziale ilościowym sprzedaży, ale niskiej relatywnej wartości. W jej skład wchodzą: peeling do ciała, mydło w kostce, żel pod prysznic i sól do kąpieli. Wobec tych produktów należy stosować bardziej liberalne zasady zamawiania. Przedsiębiorstwo może magazynować wyroby grupy C w dużych ilościach – zapasy półroczne lub roczne. Pozwoli to skoncentrować uwagę na pozostałych grupach, szczególnie na produktach o największym udziale w obrocie. W planowaniu logistycznym nie można jednak całkowicie zapominać o towarach grupy B i C. W wyniku analizy XYZ otrzymano trzy grupy produktów zróżnicowanych pod kątem regularności popytu i dokładności prognozy. Zastosowanie tej metody dostarcza informacji potrzebnych do obliczania wielkości zamówienia na produkcję, zmniejsza ryzyko związane z zaleganiem towaru w magazynie i problemów wynikających z niszczenia produktów, czy psucia się. Analizę przeprowadzono w trzech krokach: ustalono współczynnik zmienności względnej popytu na poszczególne towary, następnie posortowano materiały zgodnie z wzrastającą wartością współczynnika, następnie przyporządkowano poszczególne asortymenty do grup X, Y, Z oraz ułożono produkty wewnątrz grup zgodnie z rosnącą tendencją wskaźnika. Zatem w skład grupy X weszły: mydło w płynie, mydło w kostce i żel pod prysznic, jako wyroby wykazujące najbardziej regularną wielkość popytu z niewielkimi wahaniami w granicach 20% oraz wysoką dokładnością prognozowania. W grupie Y znalazły się: balsam nawilżający, krem przeciwzmarszczkowy na dzień, balsam antycellulitowy, krem do stóp, krem przeciwzmarszczkowy na noc, oraz krem do rąk. Produkty tej grupy wykazują umiarkowane wahania zapotrzebowania, za czym idzie średnia dokładność prognoz. Ostatnią, trzecią grupę stanowią następujące kosmetyki: maseczka do twarzy, peeling do ciała oraz sól do kąpieli. Wyroby grupy Z charakteryzują się nieregularnym popytem i niską dokładnością prognozowania. Metoda XYZ jest najbardziej efektywna w połączeniu z metodą ABC i stanowi jej uzupełnienie. Z ich połączenia powstała analiza dwukryterialna, polegająca na zróżnicowaniu asortymentów wewnątrz grup A, B i C pod kątem zmienności sprzedaży, czyli według metody XYZ. W przedsiębiorstwie Farmacis wyodrębniono pięć grup asortymentowych: AY, BY, BZ, CX oraz CZ. Charakterystyki tych grup zawarto w podpunkcie „Metoda ABC/XYZ” dlatego też nie będą one ponownie przytaczane w podsumowaniu. Ważniejszą kwestią jest ogólna strategia przyjęta przez firmę dla danych grup asortymentu. Dla produktów grupy AY, BY i BZ warto maksymalnie zmniejszyć zapasy i przejść na dostawy systemie Just In Time. W przypadku wyrobów z grupy CX należałoby się zastanowić nad robieniem zapasów miesięcznych, ponieważ te pozycje asortymentowe mają niską wartość i stały popyt. Natomiast dla produktów grupy CZ można rozważyć tworzenie zapasów kwartalnych lub półrocznych. Ta grupa towarów ma mały udział w obrocie a zapotrzebowanie jest nieregularne. Zwiększenie ilości tego asortymentu w magazynie nie wpłynie znacząco na koszty, przyczyni się natomiast do polepszenia obsługi klienta ze względu na dużą dostępność do towaru.

Bibliografia

1. Materiały do seminarium z logistyki „ Analiza ABC-XYZ” dr inż. S. Werbińskiej-Wojciechowskiej z Politechniki Wrocławskiej

2. Notatki z wykładów dr inż. M. Jurczyk-Bunkowskiej

3. Skowronek Cz., Sarjusz-Wolski Z.: Logistyka w przedsiębiorstwie. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2008. s. 160-162