WSTĘP

Budowa opisanego w niniejszym tekście obiektu rozpoczęła się na wiosnę 2000r, po spełnieniu wszystkich stawianych w Prawie Budowlanych wymagań. Z kwestiami formalnymi nie było zresztą najmniejszych kłopotów, gdyż budownictwo z gliny i słomy jest prawnie usankcjonowane w Polskich Normach i Branżowych Normach.

PN-90/B-14501
Zaprawy budowlane zwykłe

BN-62/9012-01
Cegły i bloki cemontowo - gliniane z wypełniaczami

BN-62/6738-02
Budownictwo z gliny - masy gliniane

BN-62/6749-02
Pustaki cementowo - gliniane; dymowe, spalinowe, wentylacyjne

BN-62/6738-01
Masy cementowo - gliniane z wypełniaczami

Istnieją one już od lat 60-tych XX wieku. W tamtym okresie powstało kilka ciekawych budynków z gliny i słomy mi. gmachy szkół, remiz strażackich a nawet kilku piętrowych bloków mieszkalnych (mi. w Skawinie). Budynki te stoją do dziś i są w idealnym stanie (czego nie można powiedzieć o obiektach stawianych w latach późniejszych w "nowoczesnej", betonowej technologii). Niestety technologia gliniano słomiana poszła w zapomnienie wraz z rozwojem cementowni i innych zakładów produkujących materiały budowlane. Teraz - na początku XXI wieku, przeżywa na nowo renesans. Dzięki swym walorom: zdrowotnym, ekonomicznym, i ekologicznym, technologia gliniano - słomiana zyskuje na nowo zwolenników na całym świecie (zwłaszcza w Europie Zachodniej i USA). Mamy nadzieje, że dzięki wysiłkom Fundacji ICPPC stanie się również popularna w Polsce.

PIERWSZE KROKI - FUNDAMENTY

Fundamenty pod budynek z gliny i słomy specjalnie nie różnią się od standardowych. Budynek z gliny i słomy można również podpiwniczyć, jak każdy inny obiekt. W przypadku budynku demonstracyjnego w EKOCENTRUM ICPPC, z piwnicy zrezygnowano. Plusem podpiwniczenia obiektu, oprócz innych walorów użytkowych i izolacyjnych, jest to iż na terenach bogatych w glinę można pozyskać z wykopu dostateczną ilość budulca, by zrezygnować z dalszego jego zakupu. W przypadku budynku demonstracyjnego w EKOCENTRUM ICPPC, musieliśmy zrezygnować z wykorzystania gliny z fundamentów do stawiania ścian, gdyż zawierała ona bardzo dużo kamieni (piaskowca) i oczyszczanie jej okazało się nieopłacalne. Została ona natomiast wykorzystana przy robieniu klepiska. Określenie tego czy opłaca się glinę z danego wykopu wykorzystać do stawiania ścian trzeba podjąć na miejscu budowy, po pobraniu odpowiednich próbek. Zawsze można jeszcze zakupić glinę w lokalnej cegielni tak jak zrobiliśmy to my w przypadku budowy w Centrum (koszt jednej ciężarówki gliny, tj. 8 m3 budulca, wynosił wraz z transportem 500 ZLN + VAT). Trzeba tutaj dodać iż niekoniecznie glina z wykopu pod fundament musi zawierać dużo zanieczyszczeń - to wszystko zależy od lokalnych uwarunkowań.

Ważną sprawą przy stawianiu fundamentów, jest kwestia nadmurówki. Glina jest bardzo odpornym materiałem budowlanym, do czasu aż zetknie się z wilgocią i wodą. Stąd też ściana z gliny i słomy może się zaczynać dopiero na wysokości min. 0,5 m od poziomu gruntu. Aby móc spełnić ten wymóg należy zaprojektować odpowiednią nadmurówkę. Można ją wykonać na dwa sposoby:
1. odlewając ją wraz z fundamentem (wypuścić fundament o 0,5 m ponad powierzchnię ziemi) lub,
2. stawiając ją z innych materiałów budowlanych (np. pustaków).
Przy budowie w domku w EKOCENTRUM ICPPC, wybraliśmy ten pierwszy wariant.

KONSTRUKCJA BUDYNKU

CZYLI ZACZYNAMY BUDOWĘ OD DACHU...

Glina nie jest materiałem nośnym tylko wypełniaczem. Stąd też konieczne jest wykonanie odpowiedzniego szkieletu, przed rozpoczęciem innych prac budowlanych. W związku z tym, że ściany z gliny i słomy muszą być chronione przed deszczem, konieczne jest również pokrycie dachu. Ma to kilka plusów; mi. to iż resztę prac można wykonywać mając dach nad głową. Rodzaj pokrycia dachowego jest dowolny (w przypadku EKOCENTRUM ICPPC zastosowano dachówkę "marsylkę").

Szkielet budynku może być wykonany z różnego rodzaju materiałów; od drewna poczynając, poprzez stal, a na betonie kończąc. Przy dobieraniu materiału na konstrukcję, należy wziąść pod uwagę aspekty konstrukcyjne i ekonomiczne. W naszym przypadku zdecydowaliśmy się na drewno, z tego względu iż na początku budowy było jeszcze stosunkowo tanie.W chwili obecnej koszt drewna jest na tyle wysoki, iż zasadne jest szukanie alternatyw. Dobrym rozwiązaniem może tutaj być zastosowanie okrąglaków zamiast kantówek, lub zakupienie już istniejącej stodoły. To drugie rozwiązanie jest dobre z tego względu iż często można bardzo tanio zakupić stodołę (już pokrytą). Jej szkielet może posłużyć więc za szkielet budynku.

Grubość poszczególnych elementów zależy od rodzaju wybranego materiału, ilości kondygnacji, rodzaju pokrycia dachowego itp.

IZOLACJA BUDYNKU

Gdy cała konstrukcja już stoi, wydaje się że można już zacząć stawiać ściany. Jednak przed przejściem do tego etapu należy poświęcić trochę uwagi na izolację.

Właściwa ilozacja budynku przed wilgocią odgrywa kluczową rolę. Jeśli będzie ona wykonana wadliwie istnieje ryzyko, że wystąpi wilgoć a cały budynek zostanie osłabiony. Jest to ostatnia rzecz na której można oszczędzać budując z gliny i słomy. W przypadku budynku wEKOCENTRUM ICPPC w Stryszowie k/Krakowa zastosowano kilkustopniowe zabezpieczenie przed wodą i wilgocią:

1. Pierwsze kroki w kierunku zabezpieczenia podjęto już na etapie odlewania fundamentów, przygotowując odpowiedniej wysokości nadmurówkę. Nadmurówka ta znajduje się nad powierzchnią ziemi. Z jednej strony budynku 0,5 metra a z drugiej 1 metr (budynek stoi w środku górki, stąd różnice).

2. W celu zapewnienia izolacji pionowej, wzdłuż całego budynku przymocowano membranę kubełkową. Wystaje ona na 20 cm ponad nadmurówkę - w poźniejszym etapie zostanie zatynkowana.

3. Następnie wzdłuż całego budynku położono rury drenarskie o średnicy 10 cm. Odprowadzają one wodę która spływa z gór.

4. Na samym końcu, przed postawieniem ścian wykonano izolację poziomą z 2 warstw papy zbrojonej, zgrzanej z folią. Szerokość tego płatu papy wynosi średnio 60 cm.

PRZYGOTOWANIE MASY Z GLINY I SŁOMY - WSZYSTKO O GLINIE I SŁOMIE

Po odpowiednim zaizolowaniu bydunku można zacząć przygotowywanie masy z gliny i słomy. Zanim to jednak nastąpi, należy dobrać odpowiedni materiał.

GLINA
Rozróżniamy kilka rodzajów gliny, w zależności od ich spoistości i skurczu. Tak więc rozróżniamy glinę bardzo chudą, glinę chudą, glinę średnio chudą, glinę średnio tłustą, glinę tłustą i glinę bardzo tłustą. Do wykorzystania w budownictwie nadają się tylko trzy ostatnie rodzaje gliny. Parametry poszczególnych rodzajów gliny wyszczególnio w tabeli:

Rodzaj gliny	Spoistość G/5cm	Skurcz %
Bardzo chuda	300-400	3
Chuda	401-550	4
Średnio chuda	551-750	5
Średnio tłusta	751-1000	6
Tłusta	1001-1350	7
Bardzo tłusta	1351	8

SŁOMA
W zasadzie można zastosować każdy rodzaj słomy, pod warunkiem że jest ona sucha. W przypadku braku słomy można użyć również trociny i kulki styropianowe.

PRZYGOTOWANIE MASY GLINIANO SŁOMIANEJ
Pierwszym krokiem jest tutaj rozrobienie gliny z wodą, tak aby miała konsystencję "15". Konsystencja ta przypomina konsystencję gęstej śmietany. Można ją zmierzyć za pomocą stożka "15". Jest to narzędzie miernicze wykonane z blachy w kształcie stożka, o długości ściany równej 15 cm, średnicy podstawy równej 7,5 cm oraz wadze 300 g. Niestety stożka 15, nie można kupić w sklepie - należy go wykonać we własnym zakresie. Konsystencja masy glinianej "15" to taka w której stożek zanurza się, bez pomocy z naszej strony, na całą swą długość ale nie tonie. Glinę z wodą można mieszać zarówno w betoniarkach jak i w mieszarkach do zaprawy.

Następnie należy wymieszać glinę ze słomą. Proces ten następuje w wannie, zbitej z desek i uszczelnionej folią. Przed wymieszaniem należy masę glinianą przelać przez sito by wyeliminować gródki nierozpuszczonej gliny oraz kamienie. Propocje w jakich miesza się glinę ze słomą zależą od rodzaju gliny i kształtują się następująco:

Rodzaj gliny	Proporcja - słoma : glina
Średnio tłusta	1,5 : 1
Tłusta	2 : 1
Bardzo tłusta	2,5 : 1

Słoma mieszana z gliną powinna mieć długość 10 - 30 cm.

WYKOŃCZENIE BUDYNKU

Gotowe i wysuszone ściany z gliny i słomy można wykańczać na wszelkie sposoby. Najprostsze jest wytynkowanie całości tynkiem cementowo - gliniano - piaskowym (jak na zdjęciu). Jednakże możliwe jest również obłożenie ścian boazerią lub płytami gipsowymi.