Połowa z tego wszystkiego nie była omawiana na zajęciach (za to dowiedzieliśmy się sporo o muzycznych upodobaniach dra Ścigaja ;P) więc nie wiem, czy obowiązuje wszystko na kolokwium, ale na wszelki wypadek jest pokrótce opisane. Poza tym nic Wam nie zaszkodzi, jak poczytacie, mądrzejsi będziecie i w ogóle… ;P

Waśkiewicz – „Co to jest teoria polityczna?”

Teoria polityczna = teoria normatywna

Teoria polityki = teoria empiryczna

Teoria polityczna a filozofia – cechy wspólne

1. postulat normatywny – zarówno filozofia jak i t.p. zawierają w sobie element wartościujący

2. publiczny charakter – są własnością przestrzeni publicznej

3. wspólny zakres pojęć – stosują te same terminy

4. wspólna historia – teoria polityczna opiera się o historię idei polit.

5. jednakowa struktura pojęć

Jako pierwszy od filozofii odcina się Machiavelli – odrywa sferę etyczną od politycznej

• pozbawienie polityki moralności

• oparcie się na rozumie instrumentalnym – najważniejsza staję się skuteczność działania, nie etyka ( z tego czerpało oświecenie – utylitaryzm, efektywność)

• upraktycznienie namysłu politycznego

• obserwowane także współcześnie pogląd, że źródła moralne są w nas a nie we wspólnocie i moralności społecznej, powszechnej

Pozytywiści: filozofia polityczna tylko stawia pytania, ale nie potrafi na nie odpowiedzieć; jest bezużyteczna

Teoria polityczna a pozytywizm

Ludwik Wittgenstein:

- filozofia polityki nie odpowiada na żadne z postawionych pytań, przypomina raczej poezję niż nauk

- atakuje także język jako niedbały – problemy filozofii nie są realne, biorą się paradoksów językowych – analiza lingwistyczna polityki nie powinna rościć sobie prawa do wyjaśniania związków przyczynowo – skutkowych; pozytywiści stawiają na język matematyczny, logiczny

- nie powinno włączać się do badania elementów aksjologicznych

Zarzuty wobec pozytywistów:

• są nieadekwatne do niektórych sytuacji

• są niekompletne, nie wyjaśniają ogółu zjawisk

• nie biorą pod uwagę treści humanistycznych

Postrzeganie pozytywistyczne upada, bo nie wyjaśnia ludzkich zachowań. Po II WŚ wraca myślenie normatywne – pojawia się pytanie, jak nazizm był możliwy i odwołuje się z powrotem do wartości

Leo Strauss, Hannah Arendt, John Rawls jako przedstawiciele powrotu normatywizmu w teorii polit. na nowo stawia się pytania o dobre, sprawiedliwe społeczeństwo

Rawls: to takie społeczeństwo, gdzie wszelkie nierówności powinny jak najmniej doskwierać tym, którzy mają gorzej

• atakują go komunitarianie, o to, że próbuje wskrzeszać liberalizm

• atakują i libertarianie, oskarżają o socjalizowanie liberalizmu

Spór pogłębia się w okresie jesieni narodów 1989

- odnowienie kategorii społeczeństwa obywatelskiego

- odejście od pozytywizmu

- odnowienie namysłu aksjologicznego z przyczyn politycznych i naukowych ( bo behawioralizm nakazywał redukcję wydarzeń politycznych do socjologii i psychologii – teraz następuje odwrót: teorię polityczną traktuje się jako funkcjonalną wobec socjologii i psychologii) politologia szuka swojej specyfiki

Teoria polityczna a ideologia

teoria polityczna – w odróżnieniu od ideologii – ma być rzetelna, rygorystyczna, użyteczna, systematyczna, zawarta i realistyczna

różnice (Plamentaz)

Ideologia	teoria
Wiara, przekonanie Odwołuje się do ludzkich emocji Posługuje się propagandą Niespójny zbiór zdań opisowo – normatywnych narzędzie eksploatacji zarówno przeciwników jak i zwolenników	Rzetelna wiedza Jest racjonalna Posługuje się argumentami rozumowymi Pozostaje w zgodzie z uniwersalnymi zasadami logiki Jest otwarta na krytykę

Teoria rozumiana jako wizja ładu społeczno – politycznego różni się od ideologii filozoficzną formą dyskursu.

Teoria polityczna a utopia

Filozofia polityczna ma formę traktatu o państwie i społeczeństwie, utopia zaś jest opisem ideału, dającej najwięcej szczęścia formy rządów bez ograniczenia instytucjonalnego. Utopia nie ma znamion programu politycznego, jest projektem całościowym, nie poddającym się weryfikacjom.

Teoria polityczna a partycypacja polityczna

Karl Popper: polityka małych kroków = inżynieria polityczna nie ma możliwości całościowego przekształcenia społeczeństwa; można je osiągnąć jedynie małymi krokami, stale przy tym korygując swoje posunięcia

Polityka w demokracji liberalnej traci swój filozoficzny akcent; jest procesem, w którym grupa ludzi o początkowo sprzecznych poglądach i interesach osiąga pewną decyzję i wprowadza ją w życie. Wymaga się od nich reprezentowania wyborców i umiejętności negocjacji antyideologiczny pragmatyzm

- konieczna jest zgoda co do pewnych wartości

- aktywność państwa odbiera część aktywności partycypacyjnej społeczeństwa

- rosnąca apolityczność wolnych społeczeństw

- poszukiwanie źródeł kryzysu w początku ery nowożytnej

Teoria polityczna a nauka

Teoria polityczna zawiera komponent opisowy i normatywny, ale nie może lekceważyć także wyników badań nad rzeczywistymi procesami, które zachodzą w polityce

Teoria empiryczna nie może być neutralna, nawet, jeśli element wartościujący nie jest w nich wyrażony expressis Derbis

Blablabla

Strauss: postulat odrzucenia nowożytnej filozofii politycznej dzięki czemu nastąpiłoby odrzucenie pozytywizmu

• pozytywizm ze swej natury musi się przerodzić w historycyzm

• to w konsekwencji może podważyć możliwość zdobycia jakiejkolwiek wiedzy pewnej

Współczesna teoria polityczna

opiera się na postpozytywizmie, a więc pluralizmowi metodologicznemu i wielowątkowości dyskursu traci swoja autonomię

Stankiewicz – „Niezbędność teorii politycznej”

Teoria polityczna jest praktyczną filozofią; zakłada istnienie ładu moralnego

- używa swoich narzędzi – pojęć – i uważa je za powiązane ze sobą; najważniejszym z nich jest intencjonalność

- przeciwieństwem jest praxis czyli wzór postępowania

- bez teorii politycznej zmiany następują, ale nie mają kierunku

W dobie bezkierunkowych przemian zwłaszcza 2 aspekty stanowią zagrożenie dla teorii politycznej

1. idea postępu

• uznanie samej zmiany za dobro sprowadza politykę do opisu aktualnych przedsięwzięć

• postęp oznacza modernizację, pośpiech, zmianę

• według badaczy XX – wiecznych postęp sprowadza się jedynie do technologii, nie następuje rozwój moralności

1. odrzucenie idei kontraktualnej

• idea umowy społecznej jest niezbędna dla utrzymania w ryzach władzy i społeczeństwa

• bez tej kontroli następuje anarchia i łamanie praw

• umowa społeczna gwarantuje, że kontrola nad państwem ma charakter etyczny, nie techniczny

Zanegowanie naturalizmu: jesteśmy tak bardzo różni od siebie, że argumenty oparte na naszej biologii, są z natury rzeczy poddawane w wątpliwość

Naukowa metodologia, behawioralizm, scjentyzm – sprowadzają wszystko do liczb; to, czego nie da się skwantyfikować, jest ignorowane i uważane za nieistniejące; fakt jest taki, że czysto empiryczne teorie nigdy nie dają prawdy o świecie

- wpływ filozofii lingwistycznej spowodował znaczne obniżenie poziomu dyskursu teoretycznego nastąpiło odejście od prawdziwej teorii polityki na rzecz raczej historii myśli politycznej

Behawioralizm machanistyka pragmatyzm

1. Behawioryzm, b) behaioralizm, c) postbehawioralizm

Ad. a)

• antyracjonalizm

• antyintelektualizm

• próba zastosowania przyczynowości do ludzkiego zachowania – ludzi traktuje się tu jak trybiki w maszynie

• punktem wyjścia dla tego podejścia była teoria Darwina jeśli człowiek stał się odrębnym gatunkiem przypadkowo, to to, co określa zachowania zwierząt, musi odnosić się także do zachowań ludzkich; odruchy warunkowe zaczęto uważać za niepodważalny fakt ludzkiego zachowania

• behawioryzm okazał się bezużyteczny w rzeczywistym świecie

Ad. b) podobnie jak z behawioryzmem. W sumie to nie mam pojęcia, na czym polega różnica między behawioryzmem a behawioralizmem, więc to sobie podaruję.

Ad. c) włączenie racjonalności, podkreślanie czynnika rozumności w działaniach politycznych

Behawioralizm co prawda jest kompletnie bezużyteczny i bezsensowny, ale że został uznany za wielce demokratyczny i poprzez fakt, że nie obraża nikogo bo jest niezdolny do zasadniczej krytyki – musimy się teraz tego pierdzielenia uczyć.

Whatever.

Ontologiczny imperatyw – przekonanie, że prawda (czyli istotna wartość teorii) musi zwyciężyć bo musi i basta. Pytanie brzmi co przyjmujemy jako wskaźnik – dowody naszych zmysłów (fizykalizm) czy naturę rzeczy (ontologia)?

Fizykalizm	Ontologiczny imperatyw
Nie chce wychodzić od tego co wątpliwe, problematyczne, ale od wiedzy obserwowalnej Intencja nie wpływa na rzeczywistość, bo jako taka nie istnieje	Umysł jako fundament myśli i świadomości – intencjonalność myślenia odwodzi nas od mechanizmu Intencja jako aspekt wiedzy o tym, co robimy Są dowody na istnienie woli, świadomości, inteligencji i one stawiają podejście mechanistów (behawioraliztów) pod znakiem zapytania

Von Bayme – „Metateoretyczne podstawy teorii politycznych”

1. Teorie normatywne

W konflikcie między teorią normatywną a empiryczną odbija się spór pomiędzy antyczną filozofią arystotelesowską (nauka o dobrym i rzetelnym życiu), a nowożytnymi teoriami pokroju Machiavellego czy Hobbesa (główny cel: zabezpieczenie życia, wypieranie etyki z polityki);

Nowożytna filozofia inspirowała późniejszy pozytywizm i behawioryzm, od którego odwrót nastąpił w połowie XX wieku

- Hannah Arendt

- Leo Strauss

- Eric Voegelin

- Herbert Spiro

- Michael Oakeshott

Wspólne elementy wszystkich teorii normatywnych:

1. nawiązanie do klasycznej, arystotelesowskiej teorii polityki, zainteresowanie historią idei politycznych, nieustanny powrót do norm religijnych, filozoficznych, ponadczasowy charakter dawnych teorii polityki

2. założenie ontologiczne – uznają istnienie pozaziemskich bytów sprawczych – Bóg, prawdy ogólne, idee itp. + istnienie obiektywnej prawdy, do której poznania się dąży

3. brak wkładu do badania empirycznego – nie odżegnuje się całkowicie od dowodzenia empirycznego, ale na zasadzie: szukanie dających się uzasadnić punktów widzenia, następnie namysł i zdrowy rozsądek pozwalają wywodzić pewne konkluzje

4. celem poznania jest działanie, praktyka, ale rozumiana w taki sposób, że nauka ma pozwolić poznawać świat – i to jest w ujęciu normatywistów właściwe działanie

5. normatywno – statyczne podejście do języka – żywy, gładki język retoryki, niechęć do technicznego, logiczno – matematycznego języka neopozytywistów

6. koncentracja na historii idei, analiza jednostkowych przypadków

Zasługi normatywistów dla teorii:

1. zainicjowali studia nad dziejami idei politycznych, na nowo postawili ważne, płodne pytania, podczas gdy pozytywiści sprowadzają wszystko do suchej i uporządkowanej systematyzacji faktów i myśli

2. wprowadzili wartościową refleksję do badań empirycznych, postawiły pytania, których – zwłaszcza po totalitaryzmach i II WŚ behawioraliści w ogóle nie podnosili (jak możliwy był nazizm – żaden pozytywista nie mógł na to odpowiedzieć, więc w ogóle pomijali tę kwestię)

3. teorie normatywne minimalizują irracjonalność ludzką, nadaje cechy rozumowania w analizie społeczeństwa

Przyczyny upadku

- próby profesjonalizacji nauki o polityce wymuszały rugowanie wartości z badania naukowego

- odwrót od pojęć całościowych, nastawienie na małe grupy, indywidua, triumf liberalnej demokracji spowodował odwrót od normatywistycznych rozważań

- akcentowanie bezużyteczności teorii normatywnych

- odwrót od idei umowy społecznej

- narastająca idea postępu technologicznego, za którym nie idzie postęp moralny

Po ukazaniu się Teorii sprawiedliwości Rawlsa, normatywizm powrócił na wokandę; po wielu sporach między dwoma nurtami przyjęto założenie, że u podstaw wszelkiego badania leży jakiś podstawowy zakres wartości; nastąpił swego rodzaju kompromis interesów – empirycy zaczęli akceptować w jakiejś mierze funkcjonalność teorii normatywnych, a jednocześnie tym bardziej umiarkowane stały się wymagania wobec tych normatywnych elementów teorii

1. Teorie empiryczne

U ich podstaw leży jakiś wariant neopozytywistycznej logiki nauki.

„Koncepcja empiryczna tylko wtedy zasługuje na miano teorii, gdy jest systematyczna, co znaczy, że pozwala wyjaśniać i przewidywać zjawiska poprzez formalnie niesprzeczne wewnętrznie rozumowania. Wypowiedzi takich teorii muszą być odpowiednio abstrakcyjne i utrzymane w formie nomologicznej [czyli ogólnej, mającej charakter praw nauki], aczkolwiek nie ma wśród pozytywistów zgody co do stopnia nomologizacji i poziomu abstrakcji tych teorii”.

czyli teorie muszą

• wyjaśniać zjawiska

• przewidywać je

• mieć formę praw ogólnych nauki

• być wewnętrznie spójne

Teorie empiryczne przyjmują więc analityczno – empiryczny wzorzec naukowości.

Występują 2 rodzaje sądów:

• sądy o wartościach – które hierarchizują fakty pod względem normatywnym; wedle normatywistów to właśnie wartości stanowią bazę, podstawę dla empirii

• sądy o faktach – dotyczące realnych zjawisk

Karl Popper krytyczny racjonalizm! nasza wiedza jest niepełna, zawodna, ma charakter ograniczony [FALLIBILIZM] ; dla Poppera kontekst odkrycia [fakty, które inspirują teorię] nie ma żadnego znaczenia – nie ważne, jak odkryjemy jakieś prawidłowości

Trzeba przyjąć, że teorie opisują rzeczy w sposób uprawdopodobniony, nigdy nie orzekają o prawdziwości

Najważniejsza dla Poppera jest sama teoria i przejście od hipotezy do faktów za pomocą weryfikacji lub falsyfikacji

weryfikacja potwierdzanie pozytywnych konsekwencji, poszukiwanie potwierdzeń teorii

falsyfikacja trzeba tak budować teorie, by móc je obalać, trzeba szukać argumentów przeciwko niej – ale póki ich nie znajdziemy, dopóki nie obalimy teorii – możemy ją uznawać

Dla Poppera liczy się tylko kontekst uzasadnienia

Metoda prób i błędów [falsyfikowanie] nie może dopuszczać żadnej weryfikacji, bo nigdy nie uznamy teorii za prawdziwą i ostatecznie potwierdzoną – akceptujemy ją tylko doraźnie

Popper zdobył akceptację większości elit za pomocą

1. krytycznej postawy

2. ewolucyjnego ulepszania

3. wizji otwartego społeczeństwa

i sceptycznej wiary w postęp, który Popper dopuszczał, ale nie uznawał jego deterministycznych właściwości i praw

Krytyka Poppera: Thomas Kuhn i Lakatos

- nawet jeśli teoria zostaje sfalsyfikowana, na jej miejsce pojawia się jedynie modyfikacja, naukowcy za wszelką cenę starają się ją ratować

- zbyt rygorystyczny falsyfikacjonizm prowadzi do frustracji i nie wnosi pozytywnego wkładu w budowanie teorii

- teorie bardzo ogólne nie podlegają falsyfikacji – nie sposób zarzucić im kłamstwo, bo dysponują zbyt dużą ilością narzędzi, które je bronią przed obaleniem

Paul Feyerabend

- nie ma czegoś takiego jak stopniowe poznawanie

- poznanie składa się z narastających, niezgodnych wobec siebie alternatyw, jest niewspółmierne

- nasze systemy wiedzy obejmują zjawiska opisywane różnymi metodami, na podstawie różnych kryteriów – nie da się ich ze sobą zestawiać

- dominują stwierdzenia niesprowadzalne do siebie, których nie można zakwestionować tym samym taka wiedza nie różni się od religii czy mistyki

- dopuszcza możliwość pluralistycznego procesu sprawdzania

- uznaje prawo teorii obalonych (rzekomo) do dalszego uczestnictwa we współzawodnictwie idei

Kizia – Mizia – „Struktura empirycznych teorii naukowych”

Elementy teorii

1. Język

Obiekty a) dostępne bezpośrednio b) dostępne pośrednio, którym odpowiedni przysługują a) terminy empiryczne i b) terminy teoretyczne

Terminy teoretyczne muszą jednak mieć komponent empiryczny – każdy termin teoretyczny powinien się odnosić do terminów empirycznych

Wobec tego teorię można zdefiniować jako system zdań, zawierających chociaż jedno zdanie nie – obserwacyjne, a więc zawierające terminy teoretyczne

Dogmat redukcjonizmu każde ze zdań z terminem teoretycznym powinno mieć swój odpowiednik w zbiorze zdarzeń obserwowalnych (czyli terminów empirycznych), który pozwalałby podważyć lub potwierdzić prawdziwość zdania teoretycznego. Takie rozumowanie prowadzi bezpośrednio do paradoksu dylemat teoretyka:

Terminy teoretyczne są problematyczne w dwojaki sposób

1. jeśli opisują one empirię – stają się zbędne; na przykład termin teoretyczny emocja można opisać szeregiem terminów empirycznych, które dobrze zdefiniują nam to, co kryje się pod pojęciem emocji wówczas termin teoretyczny sprowadza się jedynie do roli skrócenia wypowiedzi, ale de facto jest on zbędny

2. jeśli nie spełniają swojej roli opisywania empirii – są nie funkcjonalne – wówczas implikują bardzo dużo problemów związanych z ich przeznaczeniem; jeśli brakuje im podstawy empirycznej, wówczas otwierają nieskończenie wiele możliwości, co staje się wielce problematyczne – a przez to również mogą zostać uznane za zbędne

Przykład: zwierzołaki czyli wilkołaki tudzież chickołaki. Ale nadal nie wiem, o co w tym chodziło

Trzeba zważyć na to, że nie da się przełożyć bezpośrednio języka terminów teoretycznych na empiryczne. Obecnie oczekuje się, żeby teoria nauk empirycznych łączyła korespondencyjnie pojęcia teoretyczne i empiryczne

1. Zbiór zdań, przyjmowanych jako twierdzenia/ prawa teorii

Zdania jako element struktury teorii to zbiory twierdzeń, praw, hipotez – obiektów językowych, które są problematyczne ze względu na ich formy oraz sposób porządkowania.

- najbardziej pożądane są oczywiście takie, mające charakter praw nauki

• prawo nauki = twierdzenie ogólne, opisujące schemat, regularność w zachodzeniu zjawisk społecznych, przedstawiające pewien wzór ich istnienia i stawania się

- musi jednak spełniać oprócz tego szereg warunków formalnych i nieformalnych

Warunki formalne – czyli dotyczące natury logicznej tych twierdzeń

• ma to być twierdzenie ściśle ogóle, o dużym kwantyfikatorze – dla wszystkich (nie dla wielu, dla kilku itp.)

• ma być ściśle uniwersalne, czyli niemożliwe do zastąpienia przez kombinację zdań jednostkowych

• ma być otwarte ontologicznie, odnosić się przede wszystkim do obiektów przyszłych – jeśli odnosiłoby się do obiektów jedynie przeszłych i teraźniejszych, byłoby ontologicznie zamknięte i nie implikowało dalszych poszukiwań

• ma być otwarte epistemologicznie czyli odnosić się głównie do obiektów nie poznanych

Warunki nieformalne

• ma być dostatecznie dobrze sprawdzone

• ma dać się zakwalifikować do jakiejś teorii

• ma moc eksplanacyjną, wyjaśniającą

• ma moc prognostyczną, pozwala przewidywać zjawiska

Jedynie twierdzenie, spełniające łącznie warunki formalne i nieformalne może zostać uznane za prawo nauki. W praktyce tak się nie dzieje brak relatywizacji historycznej czy przestrzennej powoduje ciągłą falsyfikację twierdzeń; z drugiej strony taka relatywizacja podważa zasadnicze cechy, jakie powinny posiadać prawa nauki – przestają one pełnić swoją rolę kolejny dylemat. Twierdzeniom społecznym nie można tym samym nadać statusu prawa nauki.

1. Zestaw środków dowodowych

Uzasadnienie = dowiedzenie, że zostały spełnione warunki, na podstawie których zdanie może uchodzić za prawdziwe

Warunki udowadniania:

1. dokonanie odpowiednich spostrzeżeń

2. odwołanie się do odpowiednich konwencji terminologicznych

3. odwołanie się do intuicji

4. odwołanie się do pewnych zdań, uznanych już wcześniej za prawdziwe

uzasadnianie hipotezy poprzez powołanie się na obserwację zdania obserwacyjne zdania jednostkowe z nich nie wynikają prawa ogólne!

2 rozstrzygnięcia

1. indukcja

- od obserwacji, faktów znanych do formułowanych prze siebie zdań teoretycznych (teorii), które wyjaśniają te obserwowalne fakty

- metoda weryfikacji – potwierdzam fakty, które widzę, za pomocą stworzonej przeze mnie teorii wyjaśniającej

- weryfikacja jako sprawdzian pozytywny

1. dedukcja

- sprawdzian negatywny falsyfikacja

- jeżeli choć jedno przyjęte założenie okaże się fałszywe – teorię uważa się za obaloną

- od hipotezy i przewidywania faktów do sprawdzania, czy one faktycznie zachodzą; od przesłanek do wniosku drogą logicznego wynikania

- nawet jeśli fakt się potwierdzi, następuje jedynie częściowe, czasowe uznanie tej teorii

- intersubiektywna kontrola gwarantuje każdemu, kto zechce wykonanie dowolnej liczby eksperymentów sprawdzających daną tezę

1. Procedury empirycznego rozstrzygania prawdziwości zdań

Środki dedukcyjne uzasadnianie formalno – logiczne czyli dowodowe

Wiedza naukowa zawsze wszak dopuszcza rewizję

1. Zasięg teorii

= zasięg jej ważności i dziedzina stosowania; dąży się do tego, by obraz fragmentu rzeczywistości, którą badamy, był możliwie adekwatny. Warunki zakresu teorii wyrażają się w abstrakcyjnych terminach teoretycznych, one nadają danej sytuacji pewne własności, które umożliwią zastosowanie teorii

Kizia – Mizia – „Strategie budowy empirycznych teorii naukowych”

Strategia indukcyjna – badania empiryczne, potem formułowanie uogólnień i teorii na ich podstawie; indukcja pozwala na tworzenie nowych twierdzeń oraz sprawdzanie prawomocności poprzez odwoływanie się do wrażeń zmysłowych

Strategia hipotetyzmu – konstruowanie tezy, następnie poddawanie jej krytyce na podstawie procesu dedukcyjnego, konfrontującego hipotezę z doświadczeniem. Ta metoda uznana została za bardziej skuteczną niż indukcja

Strategia indukcyjna

Twórca: Robert Merton

„Obserwuj i uogólniaj wyniki obserwacji. Najpierw obserwacja, potem teoria! Obserwuj nie sugerując się żadną teorią!” [yes, sir!] potem poszukiwanie wzorca prawidłowości

Ten model sprowadza się jedynie do obszaru bezpośrednio obserwowalnego, opisuje wynikanie przyczynowo – skutkowe zjawisk, które bezpośrednio obserwujemy

- podkreślenie wagi indukcji w nauce

- dotyka zarówno kontekstu odkrycia (badania naukowe polegają na generalizacji rezultatów obserwacji i eksperymentów), jak i kontekstu uzasadniania ((prawo/ teoria naukowa są uzasadnione tylko wtedy, gdy świadectwa przemawiające na ich rzecz są zgodne ze świadectwami indukcyjnymi czyli podlegają odpowiednim schematom indukcji)

- od spostrzeżeń nie wymaga się dodatkowych uzasadnień

- prawdziwość przesłanek nie gwarantuje prawdziwości wniosku – mogą osiągać jedynie wysokie prawdopodobieństwo

- dotyka tylko jednostkowych przypadków, nie wykracza poza to, co tu i teraz

- teorie uzyskane drogą indukcji nie podlegają ocenom w kategorii prawda/ fałsz

- nie da się wykazać prawidłowości zachodzenia danych zjawisk

- prawda, którą osiągamy tą metodą jest tylko dla nas i tylko w ściśle określonych przez nas warunkach

- zaleca się więc budowanie teorii indukcyjnych możliwie jak najmniej wychodzących poza dane doświadczenia, najbardziej ograniczonych, które trudniej będzie obalić

- weryfikacja jako metoda uzasadniania

Schemat postępowania badacza

1. analiza zjawiska, określenie jego podstawowych cech

2. mierzenie tych cech w różnych sytuacjach

3. analiza uzyskanych danych (ustalenie czy są systematycznym źródłem odchyleń)

4. jeśli udało się określić systematyczne źródło wariancji (jeśli się stwierdziło, że dane cechy decydują o tym czy o tamtym), opracowuje się teorię (bazową/ ugruntowaną)

opis generalizacja indukcyjna testowanie

Indukcja nakazuje badaczowi przechodzenie od obserwacji do teorii poprzez uogólnianie indukcyjne faktów empirycznych [reguły indukcji enumaracyjnej czyli wyliczenie lub reguły indukcji eliminacyjnej – kanony Milla] odnosi się także do faktów nieznanych , wychodzi poza doświadczenie

obserwacja faktów i porównywanie ich z przewidywaniami pozwala stwierdzić, czy prognozy były słuszne (weryfikacja)

Ta strategia jest bezpieczna bo odnosi się do faktów bezpośrednio obserwowalnych, których istnienie jest namacalne; ale jako prawdziwa teoria nie powinna na tym poprzestawać. Jest uboga, bo nie może wyjść poza doświadczenie zmysłowe i budować wiarygodnych praw nauki. Posługuje się językiem obserwacyjnym, zdolnym do formułowania wąskich uogólnień empirycznych odnosi się do opisowej warstwy w naukach społ. , stosowana jest głównie do badań jakościowych

Tradycja Vertehen podejmowanie wysiłków, by zrozumień zjawisko społeczne, rozpoznawać różne aspekty; odnosi się do modelu humanistyczno – hermeneutycznego, jest opisem danych zjawisk

Strategia dedukcyjna

Kontekst odkrycia staje się nieistotny, najważniejsze jest uzasadnianie, polegające na wykazaniu, że wyprowadzona dedukcyjnie hipoteza nie jest sprzeczna z innymi dobrze potwierdzonymi prawami oraz że konsekwencje empiryczne takiej hipotezy zgadzają się z obserwacjami najpierw dedukowanie wzorca, potem obserwacja i próba jego uzasadnienia

- element krytyczny (antyindukcjonizm) + element programowy – przedstawienie pozytywnego modelu teorii wraz z opisem

- falsyfikacjonizm

- Karl Popper! naiwne rozumowanie indukcyjne; teoria polityki ma wyjaśniać, a indukcja nie prowadzi do ogólnego wyjaśnienia zjawisk politycznych a jedynie odnosi się do naszego oglądu na nią

- trzeba rozbudować empiryczny fundament nauki, który umożliwi uzyskanie wiedzy obiektywnej

- ważna jest specyfika materiału doświadczenia zmysłowego i język, jakim się posługujemy

- nie istnieje czyste doświadczenie, a jedynie doświadczenie interpretowane

- język jest wysoce niedoskonały, bo zawiera uprzedzenia/ oceny/ wykracza poza to, co dane w doświadczeniu

- nie istnieje nic takiego jak bezpośrednie, czyste poznanie i bezzałożeniowy opis – zawsze zawiera on jakiś element interpretacyjny

- zdania teorii dotyczą faktów naukowych, teoretycznych terminów, nie odnoszą się bezpośrednio do samego doświadczenia

- niemożliwe jest oddzielenie zjawisk empirycznych i teoretycznych, bo każda obserwacja ma w teorii charakter teoretyczny

- nie można wszystkich twierdzeń teoretycznych przełożyć na język czystych treści zmysłowych

- musi zatem korzystać ze schematów logicznego rozumowania

Zdania mogą być uzasadniane albo doświadczeniem spostrzeżeniowym (zaleca się odrzucenie), albo drogą racjonalnego dowodzenia w sensie logicznym (zdania uzasadniają zdania). Ale rozumowanie logiczne może prowadzić do regresu, którego Popper chciał uniknąć, wprowadzając element bazy empirycznej zdania bazowe, akceptowane i odwoływalne w drodze swobodnej decyzji, w związku z naszymi doświadczeniami. Mają one jedynie motywować, ale nie mogą uzasadniać. Ich wybór jest konwencjonalny, wprowadzony po to, by powstrzymać rozumowanie logiczne, które może nie mieć końca; zdania bazowe muszą być jednak powiązane logicznie i być przyjęte w toku sprawdzania teorii

Sprawdzanie hipotezy dedukowanie zdań jednostkowych i sprawdzanie ich, doświadczanie; jeśli doświadczenie potwierdza nasze przewidywania, można powiedzieć, że teoria została potwierdzona przez nasze dotychczasowe doświadczenie

Zdań teoretycznych nie traktuje się jako uogólnień zdań obserwacyjnych

• pewne fakty empiryczne wykluczają pewne hipotezy teoretyczne, stawiane bez oglądania się nasze doświadczenie zmysłowe

• falsyfikacja czyli szukanie przypadku, który obali naszą teorię

• tylko nieudane próby obalenia mogą potwierdzić przyjętą hipotezę

• hipotezy pozostają pod kontrolą negatywną

• teorie pozostają więc jedynie wysoce uprawdopodobnione lub tylko łatwe do akceptacji

• teorie są czasowe

Hipoteza + zbiór twierdzeń (obiektów językowych) + rozumowanie dążenie do tego, by teoria była zbiorem zdań uporządkowanych dedukcyjnie, z których część jest przyjęta bez dowodów i ma charakter aksjomatów (czyli twierdzeń pierwotnych), druga część jest zaś dowiedziona empirycznie

Teoria wyjaśniająca w formie systemu dedukcyjnego/ ścisłego/ przybliżonego teoria jest zbiorem aksjomatów i zawiera twierdzenia na 3 szczeblach ogólności

1. aksjomaty (postulaty wyjściowe, twierdzenia bardzo abstrakcyjne)

2. twierdzenia pochodne, zgodne z przyjętymi warunkami logiki

3. zbiór wzajemnie powiązanych twierdzeń

Teoria zawiera więc aksjomaty i twierdzenia abstrakcyjne, często nawiązując swoją strukturą do twierdzeń matematycznych

Korzyści

1. możliwość zastosowania wysoce abstrakcyjnych pojęć pozwala ustalić szeroki zakres zjawisk pokrewnych, które mogą być poddawane testom empirycznym

2. możliwość generowania twierdzeń, wskazujących na nowe relacje pomiędzy zjawiskami, zależności, jakie między nimi zachodzą

Problemy

1. notoryczna niedookreśloność wszelkich teorii empirycznych, w związku z potocznością języka, jakim się posługuje

2. potrzeba formalizacji języka czyli ścisłe określenie zawartości twierdzeń

3. języka matematycznego nie da się zaaplikować do nauk społecznych, a tylko język formalny jest warunkiem budowania teorii nomologicznej

Wiedza, którą otrzymujemy, nie ma prawa odnosić się do prawdy bezwarunkowej, pozahistorycznej, pozakulturowej, pozapsychologicznej.

by Olga Adamczyk (postulat flaszek jest nadal aktualny!)