SKRYPT NA KOLOKWIUM Z TEORI POLITYKI 2011

1. „wolność od” a „wolność do” - różnice i ich konsekwencje polityczne

Patrz punkt 10. Tam jes to opisane dokładnie.

2. Ahistoryczne i historyczne koncepcje genezy państwa

Koncepcje powstania państwa

	starożytność	średniowiecze	renesans - oświecenie	Marks
Subiektywistyczne\ obiektywistyczne	Natura O	Bóg O	Umowa społeczna S	Ekonomia O
Historyczne\ ahistoryczne	Społeczeństwo = państwo AH	Społeczeństwo =państwo AH	Społeczeństwo =państwo H	Społeczeństwo =państwo H

Subiektywistyczne - człowiek i jego koncepcje

Obiektywistyczne - coś poza człowiekiem

Historyczne - konkretny moment pojawienia się państwa

Ahistoryczne - zawsze kiedy istnieje społeczeństwo istnieje też państwo, oba elementy są tożsame.

3.Atrybuty władzy politycznej (siła - zasięg - zakres)

Zakres:

• Stopień w jakim władza ograniczona jest do pewnego obszaru

Zasięg:

• Liczebność i charakter podwładnych w stosunku do tych, których ta relacja nie obejmuje

Obszar i siła:

• E. Lehman: stosunek władzy między 2 osobami to mikrowładza. Makrowładza nie jest jednak jej prostym zwielokrotnieniem, ale ma własne cechy

4. Błędne (potoczne) znaczenie terminu teoria

Błędne (potoczne) znaczenie terminu teoria: 
1. Teoria przeciwstawiana praktyce. 
2. Konfrontacja teorii z empirią - empiria zbiera informacje dot. ludzkich wypowiedzi i zachowań, a teoria to wolne od empirycznych ograniczeń wysuwanie wniosków. 
3. Teoria przeciwieństwem konkretu - traktowana jako coś symbolicznego, niejasnego, nie systematyzuje i nie wyjaśnia konkretnych danych. 
4. Zestawienie teorii z wiedzą potoczną. 
5. Postrzeganie teorii jako przeciwieństwa wiedzy pewnej i traktowanie jej jako równoznacznej z domysłem, przypuszczeniem.

5.Bunt i rewolucja wg Alberta Camusa

BUNT	REWOLUCJA
Czerpie z wartości moralnych	Czerpie z nihilizmu moralnego
Mieszanina racjonalności i moralności	100% racjonalności wynika z przewartościowania możliwości człowieka
Nieustający	Dochodzi do wyboru: stać się ciemiężcą czy heretykiem
Ceni osobę i jej nienaruszalność	Zakłada plastyczność człowieka, chce rzeźbić
Narzuca granicę historii; jestem mimo historii i przeciw jej determinizmowi występuję	„Być” przez „czynić”; człowiek jest niczym dopóki nie uzna go historia

6.Podstawowe cechy rewolucji politycznych

- zniszczenie i zniesienie starego porządku

- pozaprawne działanie mas

- często ma krwawy przebieg

- przynosi fundamentalną zmianę systemu politycznego

-obejmują wszystkie poziomy i wymiary społeczeństwa ( gospodarkę, politykę, kulturę etc)

-szybkie przebieg

-zmiany mają charakter radykalny

- mobilizacja ludności

- radość z aktywizmu politycznego

- Założenie zmiany na lepsze - idea postępu

- Chęć zmiany porządku\ stanu rzeczy

- Duży zasięg\ masowość\ objęcie jak największego obszaru

- Ideologia\ świadomość społeczna = obiektywne podłoże

- Przemoc

- Gwałtowność odróżniająca rewolucję od ewolucji

- Spontaniczność

Pragnienie zmiany może dotyczyć:

- Ustroju lub systemu politycznego

- Struktury społecznej

- Gospodarki

7.Cechy relacji, którą jest władza

1. Władza jest zawsze stosunkiem między ludźmi

2. Władza ma charakter społeczny

3. Posłuch jakim cieszy się osoba sprawująca władzę

4.Faktyczna, realna, urzeczywistniona możliwość przeprowadzenia woli

Cechą charakterystyczną władzy państwowej w odróżnieniu od innych jest to, iż przejawia się ona wewnątrz klasowej organizacji terytorialnej. Organizacja ta ma monopol na korzystanie ze środków przymusu fizycznego

Cechy władzy w ujęciu społecznym (relacjonalnym):

- jest stosunkiem między ludźmi

- ma charakter społeczny, opiera się na systemie norm i kulturze społeczeństwa

- wyrasta na tle konfliktu wokół pożądanych wartości

- opiera się nie tylko na przymusie, ale głownie na autorytecie (element konstytutywny)

- może przybierać postać władzy sprawowanej (widocznej) lub utajonej (potencjalnej)

8. Cechy systemu społecznego

System społeczny oznacza całokształt wzorców, funkcji i społecznie akceptowanych sposobów zachowania, obowiązujących w danym społeczeństwie czy też w danej grupie ludzkiej. Według J. Stępnia SYSTEM SPOŁECZNY to wzajemnie ze sobą powiązane elementy rzeczywistości społecznej. Jest ujmowany w kategoriach działań, w które angażują się jednostki lub grupy jednostek w obrębie danego środowiska społecznego.

Według Piotra Sztompki system społeczny jest to „ złożona całość, składająca się z wielu elementów połączonych wzajemnymi relacjami oddzielonych od środowiska zewnętrznego wyraźną granicą”.

Cechy systemu społecznego:

• podział na podsystemy,

• granice,

• eksport i import materii i energii (wymiana informacji z otoczeniem)

• morfostaza - tendencja do zachowania struktury,

• morfogeneza - tendencja do zmiany,

• homeostaza,

• ekwifinalność,

• ekwipotencjalność,

• procesy regulacyjne (sprzężenie zwrotne dodatnie i ujemne).

9. Demokracja w ocenie konserwatyzmu politycznego

Przeciw demokracji wypowiada się Legutko: „demokracja wyklucza wolność i równość; człowiek nie jest wolny, ponieważ poddany jest woli ludu, człowiek nie jest równy, ponieważ rządzi nim lud i ci, którzy działają w jego imieniu.” Prowadzi to do sytuacji, że zarówno głupcy jak i mądrzy mają taki sam głos. Niestety więcej jest ludzi głupich, a więc demokracja to rządy głupców.

Przeciwny demokracji jest konserwatyzm. Jak konserwatysta zmieniłby demokrację? Wprowadziłby cenzus wykształcenia i pochodzenia.

Co jednak świadczy przeciw konserwatyzmowi?

• brak alternatywy - jeśli nie demokracja, to co?

• konserwatyści uważają, że rządzić powinni ludzie mądrzy - ale jak ich wyłonić? kto by o tym decydował i jak, że jedni są mądrzy, a drudzy głupi? brak uniwersalnego miernika mądrości

• ryzyko, że wybrany człowiek, choć mądry, nie poradziłby sobie z rządzeniem - co wtedy?

10. Demokracja współczesna a demokracja klasyczna

Demokracja klasyczna była bezpośrednia, występowała w małych państwach, miastach. Występował przymus świadomości, iż należy głosować bo jest to oznaka wolności obywatela. Występowało myślenie wspólnotowe, że człowiek uczestniczący w życiu politycznym to dobry człowiek - obywatel posiadający wpływ na losy jego otoczenia i państwa. W demokracji klasycznej występowała wolność „do” gdyż obywatele byli świadomi swoich czynów. W demokracji klasycznej można powiedzieć, iż występował przymus uczestniczenia w życiu społecznym, gdyż w przeciwnym razie można był być wydalonym ze społeczeństwa.

Demokracja współczesna jest demokracją pośrednią w dużym państwie. Państwo nie jest utożsamiane ze społeczeństwem. Występuję wolność „od” gdyż obywatele nie są świadomi swojej wolności i bardzo często odstają od życia politycznego. We współczesnej demokracji występuje bardzo często myślenie indywidualne. W demokracji współczesnej dobry człowiek to osoba, która nie jest częścią wspólnoty a jest indywidualna. Dobry obywatel nie musi uczestniczyć w życiu politycznym, jeżeli nie głosuje nie jest także karany.

demokracja klasyczna	demokracja współczesna
bezpośredniość (bo małe państwo)	pośredniość (duże państwa)
wolność „do” wolność do uczestniczenia w życiu politycznym państwa konsekwencje: czł. dobry musiał być obywatelem, czyli musiał troszczyć się o wspólnotę przez udział w demokracji postawa obywatelska = brać udział w wypowiadaniu się (w sprawach państwa) zła ocena etyczna osób nie korzystających w wolności wypowiadania się każdy powinien dać coś wspólnocie od siebie dla dobra ogółu	wolność „od” zagwarantowana wolność w pewnych sferach od ingerencji państwa
człowiek = obywatel	człowiek = osoba

11. Demokracja współczesna i jej przyszłość wg Sartoriego

Sartorii. Za plus demokracji współczesnej( bo tak trzeba nazwać demokrację pluralistyczną) uważał on pluralizm polityczny, wieloetapowość procesów decyzyjnych, grę o sumie dodatniej w której to zwycięstwo jednego wiąże się też z „wygraną” części przegranych. Uważał on, iż jednym z warunków pluralizmu jest konieczność występowania różnorodności, tak aby każda grupa mogła artykułować swoje interesy i walczyć o władzę. Pochwala on uzawodowienie polityki co jest związane z brakiem czasu przez ludzi. Mogą oni oddać głos a cała reszta zajmują się już profesjonaliści. Wg Sartoriego przyszłość demokracji jest otwarta i wszystkie wady i utrudnienia występujące będzie można sukcesywnie niwelować wraz z postępem technologicznym i rozwojem społecznym.

Sartori - krytykuje demokrację klasyczną, wskazuje na zalety demokracji współczesnej:

• wieloetapowość procesu decyzyjnego - długi czas podejmowania decyzji i wprowadzania ich w życie, a także długi czas odwoływania złych decyzji

• współcześnie, ci którzy przegrywają mają większe szanse pozostania i przetrwania na scenie politycznej (w demokracji klasycznej obowiązywał tzw. system zero- jedynkowy przegrani - 0, wygrani - 1, głos przegranych w ogóle nie jest brany pod uwagę)

• uzawodowienie polityczne - polityk to obecnie zawód

• obecnie powrót do demokracji klasycznej uniemożliwia bariera techniczna (duże państwa)

• współcześnie wiele decyzji podejmowanych jest na szczeblu lokalnym (decentralizacja państwa)

12. Model Egalitarystyczny demokracji

Przekonanie, iż ludzie są z natury równi; pogląd zgodnie z którym należy dążyć do takiego ustroju społeczno-politycznego, gdzie równość ludzi będzie urzeczywistniona.

Współcześni liberałowie uznają aksjomatyczne założenia egalitaryzmu. Demokratyczny system polityczny sprzyja egalitaryzmowi w rozumieniu formalnym. Liberałowie zdają sobie sprawę, iż społeczna równość na niwie ekonomicznej jest swoistą utopią. Niemniej jednak państwo powinno zapewniać odpowiednie mechanizmy, dzięki którym obywatele będą mogli dążyć do poprawy swej sytuacji. Dystrybutywna sprawiedliwość zostaje tu sprowadzona do kwestii bezstronności - takie podejście wskazuje, iż już sam brak uprzywilejowania pewnych grup potwierdza egalitarny charakter polityki i społecznej organizacji.

Niebagatelne znaczenie w liberalnym rozumieniu egalitaryzmu ma również równość wolności. System demokratyczny, poszerzanie praw obywatelskich i politycznych, w końcu nadawanie praw coraz liczniejszym grupom obywateli, doprowadziło ostatecznie do formalnego ich zrównania na poziomie wolności politycznej. Jest to jeden z fundamentów nowoczesnego państwa. Równa wolność jest najważniejszą cechą kondycji społeczeństw. Bez równej wolności nie mogłoby być mowy o idei praw człowieka, o pluralistycznym systemie politycznym, o demokracji.

1 3.Model elitystyczny demokracji

W systemach niedemokratycznych (Tu występuje elita w liczbie pojedynczej. Najsilniejsza formacja polityczna - zwarta, względnie jednorodna i jest podmiotem reprezentującym władzę. Elita nie pochodzi z wyborów, znalazła się na szczycie dzięki zdobyciu władzy); -W systemach demokratycznych (Elita składa się z kilku podelit: Elity władzy i Elity wpływu - opozycji (np.. PO+PSL, opozycja). Elity wyłaniane są w ramach wolnej gry politycznej, własnych starań, wpływów mediów (choć ostatecznie pochodzą z wyborów). Elita jest tu otwarta. Bezwzględnie odpowiada przed wyborcami, co może ją zarówno budować, jak i zniszczyć).

14. Forma państwa

Forma państwa to całokształt sposobów i metod sprawowania władzy przez rządzących. Składają się na nią cztery elementy: forma rządów, charakter głowy państwa, ustrój terytorialnyoraz reżim polityczny.

Arystoteles dokonał podziału państw ze względu na ich formę na: monarchie i tyranie (rządy jednoosobowe), arystokracje i oligarchie (rządy kolegialne) oraz politee i demokracje (rządy ludu).

Formy:

Reżim - demokratyczny i totalitarny

Forma rządów - monarchia i republika

Organizacja terytorialna - unitarne i związkowe

15. Funkcje systemu społecznego wg Talcota Parsonsa

W funkcjonalizmie Talcotta Parsonsa każdy system społeczny, aby przetrwać, musi realizować cztery podstawowe funkcje. Są to kolejno:

• A adaptation, czyli adaptacja,

• G goal attainment, czyli osiąganie celów,

• I integration, czyli integracja wewnętrzna,

• L latency, co tłumaczy się jako system podtrzymywania wzorów i redukowania napięć.

Systemy społeczne w koncepcji Parsonsa są systemami całościami wyodrębnionymi ze środowiska zewnętrznego i różnią się wyraźnie. Są całościami zamkniętymi, nie zaś otwartymi sieciami. Zadaniem każdego systemu jest przetrwanie. Każdy poziom systemu wykształca swoje podsystemy.

• A - to system ekonomiczny,

• G - to system polityczny,

• I - to system społecznej wspólnoty,

• L - to system kulturowy.

Systemy te są zhierarchizowane. Niżej położone zapewniają wyższym energię, zasoby, środki. Wyżej położone niższym zapewniają kontrolę. Każda funkcja pociąga za sobą wyspecjalizowane podsystemy - każdy z nich jest jednocześnie systemem, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Człowiek poprzez instytucjonalizację przyswaja sobie reguły, które z punktu widzenia systemu są optymalne do realizacji celu. Nie likwiduje to naszej wolnej woli - w ramach systemu. Częstym zarzutem wobec funkcjonalizmu jest tworzenie przesocjalizowanej koncepcji człowieka- skupia uwagę tylko na uspołecznionych cechach jednostki, podczas gdy człowiek nie składa się tylko i wyłącznie z cech społecznych.

16. Geneza państwa w świetle koncepcji starożytnej, średniowiecznych, oświeceniowych i marksizmu

• Teistyczna - teoria, która zakłada, że władza pochodzi od Boga; istnieje konieczność podziału państwa na rządzących i rządzonych; koncepcja ta powstała w starożytności, licznych zwolenników zyskała w średniowieczu.

• Teologiczna - jej twórcą był św. Augustyn, który w dziele zatytułowanym De civitatis Dei. twierdził, że władza pochodzi od Boga, a państwo na ziemi powinno wzorować się na państwie niebieskim. Teorię tę zmodyfikował św. Tomasz z Akwinu: władza pochodzi od Boga, ale sposób rządzenia jest wymysłem człowieka, bo państwa nie są doskonałe.

• Patriarchalna - koncepcja, która utożsamia państwo z rodziną; w tej teorii władza królewska wywodzi się z tradycji władzy ojca rodziny; koncepcja ta jest charakterystyczna dlafeudalnej monarchii.

• Patrymonialna - poprzez przyłączenie ziem związana z posiadaniem majątku w postaci ziemi.

• Umowy społecznej - według tej teorii państwo jest wynikiem umowy między obywatelami, suwerenem w takim państwie jest naród; twórcą koncepcji był Thomas Hobbes, a wybitnym przedstawicielem m.in. Jean-Jacques Rousseau.

• Podboju i przemocy - zakłada, że państwa powstają w wyniku podbijana słabszych plemion przez plemiona silniejsze, w ten sposób za pomocą podbojów powiększa się terytorium państwa. Sformułowana została w XIX w. przez Ludwika Gumplowicza.

• Solidarystyczna - twórcą był Émile Durkheim: państwo powstało jako forma solidarnego dzielenia się obowiązkami.

• Psychologistyczna - twórcą był Leon Petrażycki: państwo to najlepsza forma zaspokajania potrzeb psychicznych - bezpieczeństwa, afiliacji, dominacji.

• Marksistowska (bazy i nadbudowy) - państwo jest formacją, która istnieje wyłącznie w społeczeństwach klasowych; powstaje, by bronić klas panujących przed klasami podporządkowanymi, wyzyskiwanymi, stać na straży nierówności społecznych i chronić stan posiadania klas dominujących; autorami tej koncepcji są Karol Marks i Fryderyk Engels.

• Teoria państwa w katolickiej nauce społecznej - według tej koncepcji państwo istnieje w świadomości człowieka i ma za zadanie służyć poprawie jakości bytu obywateli.

• Funkcjonalna - dominuje we współczesnej socjologii, głosi, że państwo powstało jako ostatnia forma rozwoju społecznego i całe dzieje pokazują, że społeczeństwa dążą do takiej właśnie formy. Twórca: Aureliusz Augustyn.

17.Istota rewolucji wg Hannah Arendt

Rewolucje starożytne (mutatio rerum, metabolais) były cyklicznymi przemianami nie wprowadzającymi zasadniczo nowej jakości do systemu politycznego. Były to raczej cykliczne walki demokracji z oligarchią, motywowane ekonomicznie. Były to rewolucje bliskie pierwotnemu znaczeniu tego słowa - cyklicznie nawracające. Kwestia socjalna zaczęła odgrywać decydującą rolę dopiero w epoce nowożytnej, kiedy ludzie zaczęli wierzyć, że życiu na ziemi nie musi towarzyszyć nędza większości. Antyczny cykl rewolucyjny opierał się na wierze w istnienie obiektywnej, naturalnej różnicy pomiędzy możnymi i biednymi. Myśl nowożytna ten cykl przerwała, orzekając o możliwości zaistnienia powszechnej równości zarówno politycznej jak i ekonomicznej. Równości ekonomicznej dotyczyła rewolucja francuska, równości politycznej - rewolucja amerykańska. Istotne dla rewolucji nowożytnych jest więc wprowadzanie (lub deklarowanie wprowadzenia) nowego porządku, co artykułowane było w czasie rewolucji francuskiej nawet zmianą kalendarza i rozpoczęciem nowego naliczania czasu.

Drugą cechą charakterystyczną rewolucji jest dążenie do wolności (Condorcet). Dążenie do wolności, nie wyzwolenia i swobód, które implikują brak wolności, ale wolności pełnej, respektującej człowieka wraz z jego prawami naturalnymi i osobistymi aspiracjami. „Rewolucja jest sama w sobie działaniem wywołującym poczucie wolności”.

18. Teorie władzy politycznej według Klausa von Beyma ( psychologiczne, substancjonalne, operacyjne, komunikacyjne)

Teorie władzy wg Klausa von Beyma

1. Psychologiczne:

• Hobbes: Dążenie do władzy jako podstawowy ludzki popęd. Zaobserwowanie u społeczeństwa dążności do posłuszeństwa wobec powszechnej władzy.

• A. Adler: kompleks niższości rekompensowany jest po przez dążenie do władzy

Substancjalne:

• Władza często utożsamiana z politycznymi środkami i zasobami, które państwo może wykorzystać, realizując „monopol uprawnionego zastosowania przemocy”, aby przeprowadzić swe zamierzenia, pomimo oporu.

• Claude: władza - „elementy, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na uzyskanie rezultatu zmusić, zabić lub zniszczyć.

• Morgenthau: działanie w imię interesów określonych w kategoriach władzy (potęgi). Nie wszystkie państwa w takim samym stopniu dążą do władzy. Dziewięć cech wpływających na władzę: położenie geograficzne, zasoby naturalne, potencjał przemysłowy, militarny, liczba ludnośći, charakter narodowy, morale narodu, jakość dyplomacji, rządu.

• Operacyjne:

• Teorie walki o władzę zostały wyparte przez teorie wpływów.

• Dahl: A ma władze nad B w takim stopniu w jakim może skłonić B do zrobienia czegoś, czego w innym przypadku by nie zrobił.

• Banfield: czynniki umożliwiające wywieranie wpływu: Opierające się na: 1. Autorytecie2. przyjaźni i życzliwości 3. Racjonalnych rozważaniach 4. Oszustwie i iluzji 5. Przymusie

• Bachrach i Baratz: przesłankami relacji władzy są: 1. Konflikt interesów 2. Konieczność ustępstwa jednej ze stron 3. Możliwość wprowadzenia sankcji 4. Rozumienie zagrożeń ze strony przeciwnika.

• Komunikacyjne:

• Deutsch: władza jako rodzaj waluty i jeden z mechanizmów kontroli społecznej, który funkcjonuje tam, gdzie nie należy korzystać z przemocy. Władza wiąże się z przebeigiem informacji w systemie społecznym oraz możliwością nauki występującą w cybernetycznie interpretowanym modelu społecznym.

19. Koncepcja państwa minimalnego

Państwo minimalne to państwo ograniczające się do minimalnej interwencji, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego oraz zapewniające istnienie rynku.

Do minimalnych zadań państwa należą: stanowienie prawa, ochrona przed przemocą, ochrona przed kradzieżą, ochrona przed oszustwem, zapewnienie egzekwowania prawa oraz zapewnienie egzekwowania swobodnie zawartych umów.

Każde z tych zadań należy traktować jako warunek konieczny do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku. Najważniejszymi z nich, w przypadku rozpatrywania gospodarki rynkowej są stanowienie i egzekwowanie prawa. Warunki te kwalifikują bowiem poszczególne formy działalności gospodarczej, respektują prawo własności oraz określają związki pomiędzy poszczególnymi podmiotami gospodarczymi, wpływają na podział dochodu, efektywność i rozwój gospodarki. Zapewnienie przez państwo egzekwowania prawa sprawia, że hasła te nie są jedynie abstrakcyjnymi pojęciami. Działalność wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania ma na celu zapewnienie ochrony zarówno obywatelom jak i przedsiębiorstwom, tak by mogły one korzystać z przysługujących im praw.

Wykonywanie nawet minimalnych zadań państwa wiąże się z ponoszeniem ogromnych kosztów, co sprawia, że konieczne stają się funkcje dodatkowe, zwane także pomocniczymi, do których należy na przykład opodatkowanie. Płacąc podatki obywatele partycypują bowiem w finansowaniu wydatków państwa.

20. Koncepcja władzy politycznej Maxa Webera

Maks Weber rozróżnił trzy sposoby legitymizacji władzy.

Pierwszy z nich odnosi się do władzy charyzmatycznej, czyli takiej która wynika z emocjonalnego przywiązania i zaufania rządzonych stosunku do przywódcy posiadającego charyzmę- umiejętność efektywnego wpływania na innych. Zdolność wywierania wpływu na orientację normatywną członków wspólnoty wykorzystują często przywódcy rewolucji, zyskując tym samym spontanicznie uznanie dla swoich wyjątkowych cech i przymiotów. Właśnie dzięki nim, a raczej powszechnemu uznaniu tych szczególnych właściwości mogą oni sprawować swoją władzę.

Kolejnym typem władzy w koncepcji Webera jest władza tradycyjna, będąca rezultatem uznania za święte i nienaruszalne porządków i norm obowiązujących w przeszłości i współcześnie. Bardzo istotną rolę w kształtowaniu się tego rodzaju władzy i jej sprawowaniu jest tradycja (np. fakt, że władzę po śmierci króla obejmuje najstarszy z jego synów itp.). Wyróżnić możemy dwa podtypy władzy tradycyjnej: władza tradycyjna patriarchalna (całkowita zależność poddanych od pana) i władza tradycyjna stanowa (normy obyczajowe pozwalają poddanym na względną autonomię w niektórych dziedzinach). Właśnie władza zalegalizowana w sposób tradycyjny i w oparciu o zwyczaje jest najbardziej długotrwała i niezmienna. Determinanty władzy tradycyjnej kształtują się przez długi okres czasu, proporcjonalnie długi czas potrzebny jest więc do zmiany tej władzy, a skutki tego procesu są niezwykle trudne do przewidzenia.

Ostatnim spośród rodzajów władzy scharakteryzowanych przez Maksa Webera jest władza legalna, opierająca się na fakcie istnienia prawa stanowionego, kształtującego podrzędność jednych grup czy jednostek wobec innych, regulującego zasady i zakres władzy (tylko w takim stopniu, w jakim wyznacza go prawo), a także relacje pomiędzy rządzącymi a rządzonymi. Władza legalna ma charakter najbardziej niestały. Normami prawnymi można stosunkowo łatwo manipulować i zmieniać je, co prowadzić może do częstych zmian samych rządzących jak i zakresu ich kompetencji i możliwości wpływania na innych.

21. Legitymizacja władzy politycznej

Legitymizacja władzy-To nic innego jak upoważnienie do działania nadane rządzącym przez naród, władza legitymowana (inaczej nazywana prawomocną) to taka, która opiera się na przyzwoleniu rządzonych.

Legitymizacja (dosłownie: upoważnienie do działania) to (według Eugeniusza Zielińskiego) "uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych". Seymour Martin Lipset przedstawia ją natomiast jako "wysiłki podejmowane w celu wywołania i utrzymania opinii, że istniejące instytucje polityczne są najbardziej odpowiednie i właściwe dla społeczeństwa". Udzielenie legitymizacji opiera się na kryterium dobrowolności, a więc wyklucza przemoc i strach jako źródło podporządkowania.
W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymacji władzy są wolne wybory, co łączy się z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród.
W systemach niedemokratycznych czynnikiem legitymizującym władzę jest ideologia. Istnienie legitymizacji zmniejsza szanse napięć i destabilizacji państwa. Przeciwieństwem legitymizacji jest delegitymizacja systemu politycznego.

22. Metody działania grup interesów

Grupy interesów działają za pomocą szeroko pojętego lobbingu oraz nacisku na osoby posiadające władzę w przestrzeni ich interesów.

23.Model demokracji deliberatywnej - założenia oraz przedstawiciele

Jest teoretyczny model ustrojowy propagowany m.in. przez J. Habermasa i J. Elstera; zakłada większy udział obywateli w procesie legislacyjnym poprzez organizację zinstytucjonalizowanych debat, uzupełniających proces nieformalnego kształtowania się opinii; w ten sposób społeczeństwo ma szansę świadomie wyrobić sobie zdanie na temat dyskutowanych zagadnień oraz uzasadnić swoje poglądy, natomiast władza państwowa otrzymuje dużo pełniejsze informacje na temat oczekiwań wyborców. 

24. Model systemu politycznego Davida Eastona

Wg Eastona system polityczny jest strukturą złożoną obejmującą trzy elementy :
- wspólnotę polityczną
- reżim polityczny
- instytucje polityczne.


W ujęciu instytucjonalnym - charakterystycznym dla prawoznawstwa - oznacza ogól instytucji , za pośrednictwem których podejmowane są decyzje polityczne. W tym sensie system polityczny można utożsamić z ustrojem państwowym ( M. Weber).

W ujęciu relacjonalnym jest to ogól zależności jakie powstają w procesie walki o władzę lub jej utrzymanie. Tak rozumiany system polityczny jest systemem konstrukcyjnym , zwiększa uwagę na jego funkcjonowanie (aspekt opisowy).


W ujęciu funkcjonalnym system polityczny opisywany jest jako struktura integrująca wspólnotę polityczną - struktura , która służy ? mobilizacji przez przywódców politycznych zasobów niezbędnych do osiągania celów zbiorowych".

David Easton zaproponował definicję systemu politycznego. Uznał on, że opisywanie systemu politycznego tylko instytucjami i normami prawnymi jest tylko fragmentem pewnej rzeczywistości. Trzeba dołożyć do tej definicji co najmniej dwa elementy. Trzeba brać pod uwagę masowe zachowania ludzi zakorzenione w tradycji. Trzeba analizować te organizacje i te instytucje, które wprawdzie nie są wynikiem nakazu prawnego, ale które odgrywają w życiu bardzo ważne role, np. partie polityczne.

Systemowa analiza według propozycji Davida Eastona zakłada, że trzeba badać relacje systemu politycznego do społeczeństwa.

 W działaniu systemu politycznego najważniejszymi składnikami są : wejście, proces przetwarzania oraz wyjście. Dla Eastona system polityczny to proces dwustronnego przepływu informacji i energii pomiędzy otoczeniem społecznym a władzami.

25. Modele funkcjonowania grup interesów

Występują cztery podstawowe modele funkcjonowania grup interesów:

-model pluralistyczny, jest klasycznym modelem polityki grupy interesów. Dominuje w nim założenie, iż grupy dysponują określonymi zasobami politycznymi, któr pozwalają im promować interesy indywidualne w sferze publicznej co czyni władze polityczną odpowiedzialną społecznie. Grupy te konstytuują układ hamulców i form kontroli władzy państwowej. Ponieważ istnieje wiele grup to w każdej debacie publicznej pojawienie się gr. interesu promuje określony interes polityczny, co wywołuje efekt w postacie wejścia w przetargi „kontrgrupy” prezentującej opozycyjny punkt widzenia.

Charakteryzuje się tym iż grupy te rywalizują na otwartym rynku politycznym co oznacza, że układ wzajemnych relacji ma charakter otwarty i zmienny, żadna z grup nie dysponuje monopolem reprezentacji we wszystkich sferach, następuje ograniczenie roli państwa jako podmiotu autonomicznego, styl uprawiania polityki charakteryzuje się rywalizacyjnością. Podsumowując jest to model wzajemnych relacji w systemie politycznym.

-model kooperacyjny, podkreślona w nim jest szczególna uprzywilejowana pozycja niektórych, określonych grup społecznych jeśli chodzi o dostęp do władzy co pozwala im wpływać na kształtowanie się polityki państwa. W modelu tym szczególna rola przypada dwóm opozycyjnym grupom tj. biznesu(pracodawców) oraz pracy( robotnikom) Są to tzw. Partnerzy socjalni, którym państwo zapewnia monopol jeśli chodzi o dojście do sfery przetargów publicznych. Tworzy się coś w rodzaju układów symbiotycznych między grupami a rządem. Koorporacyjny model kreuje więc zamknięty system powiązań, w którym uprzywilejowane zostały grupy ekonomiczne. Liderzy biznesu oraz związków zawodowych stają się stronami w przetargach z instytucjami państwa. Następuje więc instytucjonalizacja „zamkniętej” formy prowadzenia przetargów politycznych.

-model konsensualny, podobnie jak korporacyjny stawia wiele grup społecznych w uprzywilejowanej sytuacji, jeżeli chodzi o dostęp do procesu decyzyjnego. W efekcie żadna z nich nie jest w stanie uzyskać statusu dominującego. Na tym podobieństwo zanika. Koorporacjonizm instytucjonalizuje dominację klasowego podziału socjopolitycznego, zaś konsensualizm jest systemem przetargów politycznych w społeczeństwach głęboko sfragmentaryzowanych w oparciu o konflikty kulturowe, etniczne, religijne, narodowościowe etc. To właśnie te grupy uczestniczą w wypracowaniu konsensusu społecznego, dlatego z tego powodu państwo zapewnia im dojście do procesu decyzyjnego zgodnie z zasadą proporcjonalności reprezentacji. Naturalnie jest wiec w tym dążenie do zgody każdej z uczestniczących grup społecznych.

-model sieciowy, jego zwolennicy kwestują tradycyjną dychotomię między państwem a społeczeństwem. Państwowe instytucje funkcjonują w ramach tradycyjnego społeczeństwa obywatelskiego i maja ścisłe i ciągłe kontakty z poszczególnymi grupami interesów. Powstaje więć swoisty układ charakteryzujący się wzajemną zależności interesów publicznych i prywatnych, co w efekcie może prowadzić do zacierania się różnic między nimi. W konsekwencji powstaje siec powiązań między instytucjami państwa i grupami interesów, oparta na układzie wzajemnej zależności władczych, której przedmiotem jest wymiana zasobów. Bardzo ważnym założeniem tego modelu jest względna trwałość funkcjonowania wzajemnych relacji. Model ten opiera się w głównej mierze na założeniu iż władza polityczna ulega rozproszeniu między różne podmioty, które dążą do wpływania na treść decyzji.

26. Obiektywistyczne i subiektywistyczne koncepcje genezy państwa

Koncepcje powstania państwa

	starożytność	średniowiecze	renesans - oświecenie	Marks
Subiektywistyczne\ obiektywistyczne	Natura O	Bóg O	Umowa społeczna S	Ekonomia O
Historyczne\ ahistoryczne	Społeczeństwo = państwo AH	Społeczeństwo =państwo AH	Społeczeństwo =państwo H	Społeczeństwo =państwo H

Subiektywistyczne - człowiek i jego koncepcje

Obiektywistyczne - coś poza człowiekiem

Historyczne - konkretny moment pojawienia się państwa

Ahistoryczne - zawsze kiedy istnieje społeczeństwo istnieje też państwo, oba elementy są tożsame.

Opisy:

-Koncepcje teologiczne upatrują genezy państwa w woli istoty nadprzyrodzonej, św. Augustyn Aureliusz głosił, że każda władza pochodzi od Boga, państwo jest dziełem Boga na ziemi.. Z kolei Tomasz z Akwinu uważał, iż jedynie sama zasada i idea władzy pochodzi od Boga, daje szerokie uprawnienia władcy, natomiast ustrój ustanawiają ludzie.

-Teorie umowy społecznej (T. Hobbes, J.J. Rousseau) państwa powstało na podstawie umowy społecznej, w której jednostki zrzekają się części swej suwerenności i poddają się woli zbiorowej, woli lewiatana, w zamian za zabezpieczenie swoich podstawowych praw bezpieczeństwa, wolności. Państwo chroni przed chaosem i walką wszystkich ze wszystkimi. Negują boskie pochodzenie władzy państwowej. Powstanie państwa wywodzą z porozumienia zawartego między wolnymi ludźmi (wszystkich ze wszystkimi) lub między suwerennym władcą a poddanymi. Król sprawuje rządy z woli ludu, który go do tej roli powołał. Wg Hobbesa czas naturalny to czas walki wszystkich przeciwko wszystkim o przeżycie wiec pragnienie bezpieczeństwa doprowadziło do zawarcia umowy i poddanie się woli władcy, który nie jest strona umowy i ma władzę od ludu.

Wg Locka okres przed powstaniem państwa to czas pokoju wolności, umowa społeczna ma utrwalić ten stan. Zawierana była w 2 etapach:

1.Tworzono społeczeństwa w 2 społeczeństwo zawierało umowę z władzą powołując państwo.

-Twórcą koncepcji patriarchalnej był XVIII-wieczny myśliciel angielski Robert Filmer. Wg niego państwo to produkt łączenia się plemion w większą całość, wywodzi się z rodziny, która łączy się w większe rody. przy zachowaniu zasady nadrzędności władzy opiekuńczej (naczelnika). Król posiadał swoja władzę, jako patriarcha rodu i spadkobierca Adama. Wg Albrechta van Hallera władza wywodzi się z prawa dziedziczenia ziemi, wiec król panuje na niej na podst. Odwiecznego prawa własności.

-W XIX w. powstała koncepcja podboju (L. Gumplowicz), która zakłada, że państwo jest następstwem podboju ludów słabszych przez silniejsze i lepiej zorganizowane koli podział na rządzących i rządzonych wynika z odmienności pochodzenia i różnicy ras.

- koncepcja rozwarstwienia klasowego zakłada iż decydujące znaczenie do powstania państwa miały procesy zachodzące w samym społeczeństwie, zmiana ustroju wspólnoty pierwotnej i poznanie własności prywatnej przywłaszczanie części dóbr wyprodukowanych przez wspólnotę która pozostała po zaspokojeniu ich potrzeb. Tak powstało zróżnicowanie majątkowej sprzeczne interesy społeczności. Rodowy samorząd przekształcał się w narzędzie ucisku i przemocy i tak powstało państwo.

-koncepcja socjologiczna jest teoria solidarystyczna Leona Duguita, państwo jest czynnikiem solidaryzującym różne interesy grup spol. Podział pracy powoduje ze dzięki zdolnościom pewna grupa uzyskuje przewagę nad pozostałymi, sprawując władzę w państwie.

- odmienna koncepcja socjologiczna August Comte, Herbert Spencer podział w społeczeństwie jest naturalny i uzasadniają go prawa przyrody. Grupy społeczne pełnią funkcje w państwie jak organy w naszym organizmie.

-Twórcą koncepcji psychologicznej był L. Petrażycki. Uważał on, że istnienie państwa wynika z potrzeb psychicznych. Na rolę klas w powstaniu państwa wskazuje koncepcja marksistowska, zakłada ona, że genezy państwa należy upatrywać w powstaniu prywatnej własności środków produkcji i związanego z tym podziału społecznego na klasy antagonistyczne.

Niezależnie od różnic, wszystkie te koncepcje łączy jeden fakt, iż państwo powstaje na określonym etapie rozwoju życia społecznego.

27.Państwo i społeczeństwo - znaczenie pojęć wczoraj i dziś

Państwo. Ewolucja państwa jest skomplikowana. U Greków nosiło ono nazwę polis oznaczającą miasto - państwo, czyli suwerenną organizację terytorialną z własnym ustrojem i prawodawstwem. Rzymska terminologia polityczna znała z kolei pojęcie civitas rozumiany jako: 1)gmina pełnoprawnych obywateli, 2) państwo obywateli rzymskich. Państwo w terminologii rzymskiej było określane również jako wspólnota wszystkich obywateli ( res publica) Kiedy Rzym rozrósł się terytorialnie zaczęto określać go Imperium.

Istotna zmiana w określeniu organizacji państwa nastąpiła w średniowieczu, odchodząc od pojęc świata starożytnego, wprowadzono wtedy określenie państwa jako kraju (terra). Najważniejszy zatem stał się czynnik terytorialny, co odpowiadało dominującej wtedy doktrynie patrymonialnej. Pierwsze nowoczesne wyrażenie określające wszelkie ogólne twory państwowe powstało w XV w. we Włoszech. Zastosowano wieloznaczny termin stato. Statno stało się określeniem dającym się zastosować do każdego z ówcześnie istniejących państw, bez względu na jego wielkość czy charakter panującego ustroju. Na tej zasadzie wykształciły się inne terminy: francuski L'Etat, angielski State, niemiecki der Staat etc.

Języki słowiańskie tworzyły własne pojęcia. W naszym kraju używa się słowa państwo, w Rosji gosudarstwo etc.

Definiowanie znaczenia słowa „państwo” we współczesnym języku polskim nie jest łatwe. W naukach polityczno- prawnych oznacza ono :

- okolony granicami obszar, w obrębie którego ludzie SA poddani jednej władzy politycznej( znaczenie państwa jako kraj)

- ogół ludzi żyjących w granicach danego kraju ( państwo jako społeczeństwo)

-organizację ludzi, rozpatrywaną ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej (państwo jako grupa, organizacjia)

-tę cześć organizacji państwowej, która sprawuję władzę na innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności (państwo jako aparat państwowy)

- podmiot własności państwowej( państwo jako fiskus, skarb państwa)

Istnieje pięć typów definicji państwa:

- definicje funkcjonalne, opisują państwo poprzez funkcję jakie musi ono spełniać w danym układzie społecznym.

-definicje elementarne, bazują na sformułowanej przez Georga Jelinka teorii trzech elementów. Był on przedstawicielem pozytywizmu prawniczego i uważał, ż państwo to ludność, terytorium oraz włada najwyższa. W tej definicji Weilu autorów określa też państwo jako trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnym terytorium, podlegających jednej, wyłącznej władzy zwierzchniej.

- definicja psychologiczna, definiuje ją Leon Petrażecki, jako zbiór wyobrażeń dotyczących władczych stosunków międzyludzkich. Stosunki takie zachodzą głównie między rządzącymi a rządzonymi.

-definicja socjologiczna, określa państwo jako społeczność polityczną. Zdaniem Wesołowskiego państwo to zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadające z tej racji określone prerogatywy.

-definicja klasowa, państwo jest instrumentem klasowego panowania a zarazem organizacją posiadającą swoje instytucje, które z koleji pozostają w określonym stosunku względem siebie a zależą przede wszystkim od wyjściowej sytuacji klasowej, z niej zaś rodza się główne cechy organizacji jako całości.

Społeczeństwo to podstawowe pojęcie socjologiczne, jednakże niejednoznacznie definiowane. Terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużązbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnychstosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu.

Termin ten jednak w mowie potocznej często stosuje się dość swobodnie określając różne kategorie czy warstwy społeczne np. "społeczeństwo górników", "społeczeństwo nauczycieli". Używa się też go na określenie całej żyjącej ludzkości, wówczas używa się określenia społeczeństwo globalne.

Ze względu na duże różnice pomiędzy współczesnymi i historycznymi społeczeństwami wyróżnia się ze względu na stopień rozwoju społeczeństwa:

• tradycyjne

• przemysłowe

• poprzemysłowe.

W przypadku społeczeństw tradycyjnych, terminem tym określa się formy społeczeństw przedindustrialnych i wyróżnia się różne formy ich rozwoju:

• społeczeństwo acefaliczne

• społeczeństwo zbieracko-myśliwskie

• społeczeństwo rolnicze

• społeczeństwo pierwotne

W okresie formowania się społeczeństw przemysłowych powstawały takie jego określenia jak:

• społeczeństwo masowe

• społeczeństwo obywatelskie

• społeczeństwo otwarte

• społeczeństwo nowoczesne i ponowoczesne

• społeczeństwo pluralistyczne

• społeczeństwo wielokulturowe

• społeczeństwo demokratyczne

• społeczeństwo komunistyczne

• społeczeństwo totalitarne

• społeczeństwo klasowe

• społeczeństwo kapitalistyczne

• społeczeństwo produkcyjne

• społeczeństwo miejskie

• społeczeństwo wiejskie

W przypadku społeczeństwa poprzemysłowego, które powstawać zaczęło w drugiej połowie XX wieku, używa się też alternatywnych pojęć:

• globalna wioska

• społeczeństwo informacyjne

• społeczeństwo wiedzy

• społeczeństwo mądrości

• społeczeństwo innowacyjne

• społeczeństwo transgresyjne

• społeczeństwo ponowoczesne

• społeczeństwo konsumpcyjne

• społeczeństwo permisywne

• społeczeństwo ryzyka

• społeczeństwo sieciowe

28. Partie polityczne a grupy interesu

Grupa interesu to grupa nie będąca aktorem politycznym, lecz chcąca wywierać wpływ na zarys polityki prowadzonej przez rządy. Pojęcie grupy interesu związane jest z lobbingiem.

Grupy interesu: reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych osób, przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym, oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinię publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia. "Stopień kontroli, jakiej poddawana jest ogólna artykulacja interesów i procesy komunikacyjne w społeczeństwie, może być interesującym kryterium klasyfikacji systemów politycznych" - stwierdzają Gabriel Almond i G. Bingham Powell. Grupy interesu ponadto chcą tylko naciskać i wywierać określony wpływ na proces decyzyjny a partie polityczne chcą decydować i dążyć do objęcia władzy.

29. Pluralistyczny model demokracji - założenia, przedstawiciele Jednym z głównych przedstawiciele szerzących i chwalących ideę pluralistycznego modelu demokracji jest G. Sartorii. Za plus demokracji współczesnej( bo tak trzeba nazwać demokrację pluralistyczną) uważał on właśnie pluralizm polityczny, wieloetapowość procesów decyzyjnych, grę o sumie dodatniej w której to zwycięstwo jednego wiąże się też z „wygraną” części przegranych. Uważał on, iż jednym z warunków pluralizmu jest konieczność występowania różnorodności, tak aby każda grupa mogła artykułować swoje interesy i walczyć o władzę.

30. Pluralizm polityczny -definicja, cechy

Pluralizm polityczny - w państwach demokratycznych jedna z zasad funkcjonowania parlamentarnych systemów partyjnych, polegająca na istnieniu dwóch lub więcej partii politycznychreprezentujących różne programy i orientacje, walczących o zdobycie władzy w państwie. Oznacza wolność funkcjonowania wielu organizacji w państwie. Istotnym wskaźnikiem pluralizmu jest zatem legalność i swoboda działania opozycji politycznej.

Zasada ta zakłada wolność tworzenia partii politycznych i równorzędną rywalizację różnych ugrupowań bez stwarzania prawnie uprzywilejowanej pozycji dla jednej z nich. Przyznanie jednej partii roli kierowniczej, przewodniej jest sprzeczne z zasadą pluralizmu politycznego. Systemy partyjne w krajach, których ustrojem jest demokracja parlamentarna, funkcjonują w oparciu o trzy podstawowe zasady: pluralizmu politycznego, wolnej gry sił politycznych oraz legalnej opozycji.

Zasada pluralizmu politycznego wywodzi się z idei wolności jednostki oraz równości wszystkich obywateli w suwerennym i zróżnicowanym społeczeństwie demokratycznym.

W systemie demokracji pluralistycznej społeczeństwo postrzegane jest jako całość złożona z jednostek i grup społecznych, które dążą do realizacji własnych interesów. Społeczeństwo jest silnie zróżnicowane pod względem politycznym, ekonomicznym - jest więc pluralistycznie zbudowane. Jednostki dla osiągnięcia wspólnych celów organizują się tworząc organizacje polityczne, ideologiczne, kulturowe o charakterze dobrowolnym. Organizacje te na drodze wzajemnej walki i konkurencji, respektując obowiązujące reguły demokratyczne, dążą do zdobycia władzy. Zasada pluralizmu politycznego odnosi się tylko do partii działających legalnie, akceptujących podstawowe zasady ustroju państwa, zawarte w konstytucji tego państwa.

Przeciwieństwem pluralizmu politycznego jest zasada koncentracji i monopolizacji władzy. W koncepcjach socjalistycznych uprzywilejowaną pozycję miała partia klasy robotniczej. Istnieją dwie propozycje sprzyjające urzeczywistnieniu zasady pluralizmu politycznego. Jedna z nich zakłada, że należy w większym stopniu niż dotychczas otworzyć systemy partyjne na zróżnicowane interesy społeczne. Druga postuluje przyznanie szerokich prerogatyw organizacjom społecznym oraz dopuszczenie do rywalizacji różnych grup społecznych. Obie koncepcje mają na celu zapobieganie monopolizacji władzy w rękach jednej partii czy organizacji.

31. Podstawowe i rozwinięte formy władzy wg Johna Scotta

Podstawowe formy władzy	Wpływ korekcyjny		Wpływ perswazyjny
		siła	manipulacja	Nadawanie znaczeń	uprawomocnienie
	Rozwinięte formy władzy	Panowanie
		Przez ograniczenie		Przez formacje dyskursywne
		Przymus „lwy”	Zachętę „lisy”	Władza ekspercka „sowy”	Kierowanie „niedźwiedzie”
		Przeciwdziałanie
		protest		nacisk
		Władza międzyosobowa

1. Podstawowe formy władzy:

1. Wpływ korekcyjny: działa poprzez wykorzystanie zasobów, które mogą posłużyć za sankcje karzące lub nagradzające, zdolne działać w sposób bezpośredni na interesy podwładnych w stosunkach władzy. Zależy od racjonalnych przewidywań.

1. Siła: zastosowanie negatywnych sankcji fizycznych w celu zapobieżenia działaniom podwładnych, a kluczowymi zasobami są: broń, więzienie i inne.

2. Manipulacja: zastosowanie rozmaitego rodzaju sankcji pozytywnych i negatywnych, włączając w to pieniądz, kredyty czy zatrudnienie, po to, by wywrzeć określony wpływ na zorientowane na interes przewidywania podmiotów sprawczych.

2. Wpływ perswazyjny: dostarczanie i nakładanie do akceptacji motywów działania w pewien określony sposób. W najprostszej postaci może opierać się na sile osobowości jednostki i jej atrakcyjności dla innych. Bardzo ważne są symbole i wspólne wartości. Opiera się na argumentacji, prośbach i motywach.

1. Nadawanie znaczeń: perswazja działa po przez symbole poznawcze - idee i przedstawienia skłaniające ludzi do definiowania sytuacji na określone sposoby.

2. Uprawomocnienie: perswazja działa po przez konstruowania wartościujących zobowiązań wobec konkretnych idei bądź warunków.

2. Rozwinięte formy władzy:

1. Przez ograniczenie: zwierzchnicy mogą wpływać na podwładnych bez użycia formalnych nakazów czy udzielania wskazówek. Możliwości działania, jakie ma podwładny, kształtowane są przez konstelację interesów ustanowioną poprzez zasoby będące w dyspozycji zwierzchnika.

1. Przymus: władza osadzona na groźbie użycia siły i przekonaniu, jakie żywią podwładni, że zwierzchnik jest jednocześnie zdolny i gotowy jej użyć.

2. Zachęta: manipulowanie podmiotami sprawczymi za pośrednictwem nagród obiecywanych za podporządkowanie się. Oferuje się ludziom rozmaite bodźce motywujące po to, by działali w ten czy inny sposób, pozostawiając im celowo ograniczoną możliwość podjęcia innego działania.

2. Przez formacje dyskursywne:

1. Władza ekspercka: symbole poznawcze ustrukturowane są w postaci uporządkowanych korpusów wiedzy, dzięki którym niektórzy uznawani są za ekspertów, a inni zdają się na ich ponadprzeciętną wiedzę i umiejętnośći.

2. Kierowanie: po stronie podwładnego mamy do czynienia z dobrowolnym podporządkowaniem się ze względu na uznanie prawomocności źródła kierowania, a nie w wyniku niezależnej i autonomicznej oceny jego treści

32. Pojęcie grupy interesu (lobby)

Grupa interesu to grupa jednostek połączonych więzami wspólnych interesów lub korzyści, której członkowie mają świadomość istnienia tych więzów^[1]. Jej członkowie mogą brać mniej lub bardziej aktywny udział w artykulacji swoich interesów wobec instytucji państwa, starając się wpłynąć na realizację tych interesów.

Grupa interesu to grupa nie będąca aktorem politycznym, lecz chcąca wywierać wpływ na zarys polityki prowadzonej przez rządy. Pojęcie grupy interesu związane jest z lobbingiem.

Grupy interesu:

• reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych osób,

• przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym,

• oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinię publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia.

33. Pojęcie poliarchii

Poliarchia (gr. poli - wiele, arche - władza) - pojęcie stworzone w roku 1953 przez socjologa Roberta Dahla na określenie nowoczesnej demokracji. Demokracja zapewnia obywatelom możliwość realnego uczestnictwa w polityce. Fundamentalną rolę odgrywa w niej rywalizacja polityczna. Demokracja jest stanem idealnym, a więc nieosiągalnym, można do niego jedynie dążyć.

Poliarcha wyznacza instytucjonalne minimum dla funkcjonowania demokracji:

• Wybieralni przedstawiciele

• Wolne, uczciwe i częste wybory

• Wolność słowa

• Wolność stowarzyszania się

• Wolny dostęp do różnorodnych źródeł informacji

• Inkluzywne obywatelstwo (zobacz: ekskluzja)

• Instytucje polityczne zależne od wyborców

Czynniki stabilizujące:

• Niewykorzystywanie przemocy w celu zdobycia władzy

• Pluralistyczne społeczeństwo

• Ograniczona możliwość występowania różnic kulturowych

• Obywatelska kultura polityczna

• Odpowiednie środowisko międzynarodowe

34. Przemoc a rewolucja - wczoraj i dziś

Generalnie w czasach dawniejszych większość rewolucji odbywała się przy zastosowaniu środków przymusu, terroru, przemocy. Preferowano rozwiązania siłowe co wynikało między innymi z nie posiadania wiedzy i umiejętności ludzi co do prowadzenia walki o swoje postulaty metodami bezkrwawymi. Uważano iż tylko trwałe wyeliminowanie „przeciwnika” spowoduje ,iż problem zostanie rozwiązany i będzie istniało bardzo małe prawdopodobieństwo na powrót tego od czego chciano uciec. W miarę postępu czasu, rozwoju świadomości ludzkiej, wiedzy następowało coraz więcej rewolucji, które posiadały pokojowy charakter. Ludzie coraz częściej w obecnych czasach są świadomi, iż rozlewem krwi i przemocą nie zawsze można osiągnąć to co się chce a skutki takich działań są nie wymierne do osiągniętych celów. Fakt, że rewolucje w obecnych czasach odbywają się w większości pokojowo i spokojnie nie wyklucza tego, iż w niektórych zakątkach świata nadal jako symbol władzy i walki służą karabiny oraz terror dzięki któremu odpowiednie grupy chcą posiadać władzę.

35. Przyszłość demokracji wg Roberta Dahla

Dahl, rozważając warunki zaistnienia trzeciej transformacji demokratycznej, dostrzega trzy możliwe przemiany: zmiana warunków panujących w wielu krajach, powodująca zmianę liczby krajów demokratycznych - na mniejszą lub większą; zmiana skali życia politycznego, która może w sposób zasadniczy przekształcić możliwości i ograniczenia postępowania demokratycznego; zmiana struktur i świadomości, mogąca przyczynić się do dalszej demokratyzacji życia politycznego.

Dahl ocenia, że demokracje pozostaną w krajach, w których instytucje demokratyczne trwają co najmniej od pokolenia, natomiast w pozostałych będą następować zmiay w obu kierunkach. Sądzę jednak że można postawić bardziej optymistyczną tezę: biorąc pod uwagę sytuację międzynarodową na początku dwudziestego pierwszego wieku można się spodziewać zwiększenia liczby krajów choć częściowo demokratycznych.

Jednym z kierunków, w jakich może iść trzecia transformacja, jest powtórzenie drugiej, tyle że na większą skalę - od demokratycznego państwa narodowego do demokratycznego państwa ponadnarodowego. Może jednak nie nastąpić zbyt szybko, bo poza Unią Europejską nie widać dziś innych dążeń do tworzenia struktur ponadpaństwowych.

Ta trzecia transformacja jest jednak nieuchronna, jako że coraz więcej ludzi uświadamia sobie, że żyje w układzie politycznym, gospodarczym i kulturowym obejmującym cały świat. To na co na wpływ ich państwo i co im daje ma znaczy wpływ na ich życie, ale nie wyłączny. I ponieważ sami podlegają takim globalnym wpływom, nie zajmie im wiele czasu stwierdzenie, że sami chcą mieć wpływ.

Przesunięcie się działań politycznych w stronę struktur ponadnarodowych staje się coraz bardziej widoczne: "Zapadające dziś decyzje polityczne wykraczają swym zasięgiem poza interesy obywateli kraju nawet tak dużego jak Stany Zjednoczone. Życie gospodarcze i bezpieczeństwo narodowe kraju zależą ju dziś i zależeć będą zapewne coraz bardziej od decyzji podejmowanych poza jego granicami i nie w pełni zależnych od jego rządu" ocenia Dahl i dalej: "Rezultatem jest coś na wzór drugiej transformacji, tyle że w skali światowej. Podobnie jak tamta ograniczyła wpływ obywateli na podejmowanie życiowo ważnych dla nich decyzji przez ich władze lokalne, tak teraz, w wyniku powiązań ponadnarodowych, ograniczony zostaje ich wpływ na decyzje uchwalane przez rządy krajowe".

Jedną z istotnych możliwości rozwoju demokracji jest sprawienie, by informacja polityczna "we właściwej formie i oparta na możliwie najlepszej wiedzy była łatwo i powszechnie dostępna wszystkim obywatelom" - jak twierdzi Robert Dahl, a także by obywatele ci mogli brać udział w dyskusjach politycznych.

Dahl dostrzega telekomunikację jako rozwiązanie. Za jej pośrednictwem obywatele mogą być poinformowani o sprawach politycznych i sami brać udział w dyskusjach politycznych z ekspertami, politykami i innymi obywatelami.

Jednak profesor Dahl krytycznie podchodzi do ułatwień niesionych przez telekomunikację: "W wyniku dyskusji między sobą obywatele nie mogą przekroczyć granic swej świadomości politycznej, a chociaż środki techniczne pomogą im śledzić dyskusję i brać udział w głosowaniu, to głosowanie nie oparte na należytej wiedzy nie zapewni, aby podjete decyzje chroniły ich interesy"”.

Dahl - krytykuje demokrację współczesną:

Obecnie - brak równości politycznej (elitaryzm). W przyszłości trzeba dążyć do „poliarchii trzeciej” (forma wyższa od demokracji, lepsza). Po co? Ponieważ obecnie dobro wspólnoty cierpi na braku równości politycznej, trzeba to zmienić każdy powinien dać coś państwu od siebie (powrót i nawiązanie do demokracji klasycznej)

36. Rewolucja - dzieje i treść pojęcia

Wg Chmaja i Żmigrodzkiego rewolucja to nagła i bezprawna zmiana ustroju państwa lub jedynie grupy rządzącej, niosąca za sobą szereg modyfikacji o charkterze prawno - instytucjonalnym.

Rewolucja to gwałtowna zmiana systemu. Zmiana polega na usunięciu starego wraz z jego elitami. Niewielka lub umiarkowana zmiana, pozostawiająca system w zasadzie nietknięty może być reformą a nie rewolucją. Rewolucja jest wtedy kiedy dokonuje się w radykalny sposób, nowe elity rozprawiają się ze starymi za pomocą gilotyn, plutonów egzekucyjnych lub skazując na wygnanie. Oczywiście rewolucje nie zawsze mają krwawy przebieg np. w 1989 w większości krajów Europy Wschodniej (za wyjątkiem Rumunii) dokonała się bezkrwawa radykalna zmiana systemu politycznego.

Rewolucja (z wczesnośredniowiecznej łaciny revolutio - przewrót) - znacząca zmiana, która zazwyczaj zachodzi w stosunkowo krótkim okresie.

Różnie definiowane rewolucje wybuchały w całej historii ludzkości. Różnią się one w zależności od ilości ich członków (rewolucjonistów), środków przez nich stosowanych, czasu trwania, ideologii motywacyjnej, i różnych innych aspektów. Rewolucja może być spowodowana zmianą społeczno-polityczną zachodzącą w społeczno-politycznych instytucjach lub znaczną zmianą kulturową i ekonomiczną.

Słowo "rewolucja" najczęściej używane jest, by określić zmiany społeczno-ekonomiczne zachodzące w instytucjach społeczno-politycznych. Jeff Goodwin podaje dwie definicje rewolucji. Pierwsze, szerokie pojęcie, gdzie rewolucja jest „jakimkolwiek i każdym przypadkiem, w którym państwo lub polityczny reżim jest obalony i tym samym przekształcony przez powszechny ruch w gwałtowny, niezgodny z zasadami sposób, przy użyciu środków pozaprawnych”; i wąskie pojęcie, w którym „rewolucje pociągają za sobą nie tylko masową mobilizację i zmianę reżimu, ale także szybką i fundamentalną społeczną, ekonomiczną i kulturową zmianę, która następuje podczas lub zaraz po walkach o władzę w kraju. Jack Goldstone określa rewolucje jako „próbę przekształcenia instytucji politycznych, której towarzyszy oficjalna lub nieoficjalna masowa mobilizacja oraz niezinstytucjonalizowane działania podważające władze rządzące w kraju”

Niektóre typy rewolucji opisane w literaturze nauk społecznych:

• Wielkie rewolucje - rewolucje, poprzez które dokonywane są zmiany zarówno w strukturach ekonomicznych, społecznych, jak i instytucjach politycznych; np. rewolucja francuska(1789) lub rewolucja rosyjska (1917) oraz islamska rewolucja w Iranie.

• Rewolucje polityczne - rewolucje, które zmieniają jedynie instytucje państwowe

• Rewolucje społeczne - rewolucje zapoczątkowane przez lokalne rewolty klas niższych

• Rewolucje elit lub rewolucje klas wyższych (ang. revolutions from above) - radykalne reformy przeprowadzone przez elity kontrolujące bezpośrednio mobilizacją mas

• Proletariackie lub komunistyczne rewolucje - rewolucje natchnione ideologią marksistowską, której głównym celem jest zastąpienie kapitalizmu komunizmem

• Niepomyślne (ang. failed) lub bezowocne rewolucje (ang. abortive) - rewolucje, które nie doprowadziły do zdobycia władzy po chwilowym zwycięstwie lub wielkiej mobilizacji

• Bezkrwawe ,,rewolucje" (często nazywane kolorowymi ,,rewolucjami" w okresie po zimnej wojnie) - stosunkowo nowe zjawisko, w którym przy niskim stopniu przemocy następuje ,,rewolucyjna" zmiana polityczna,ograniczająca się zazwyczaj do wymiany rywalizujących grup w ramach tzw. klasy politycznej

Etapy rewolucji:

- niepokój społeczny, niezadowolenia, wrzenia

- niepokój ogarniający intelektualistów, którzy formułują ideologię zawierającą wizję nowego porządku społecznego

- powstanie organizacji celowych przygotowujących rewolucję, jej program polityczny i ekonomiczny będący podstawą mobilizacji szerokiego poparcia mas dla ruchu

-wybuch rewolucji

-władza sprawowana przez grupy umiarkowane

-mobilizacja i rozwój grup ekstremistycznych obawiających się, ż umiarkowani nie obronią rewolucji i jej zdobyczy

-przejęcie władzy przez ekstremistów i terror mający na celu zwalczenie kontrrewolucji

-opadnięcie fali terroru, stabilizacja nowego porządku lub restauracja dawnego.

Pojęcia rewolucja po raz pierwszy użyto w sensie politycznym w połowie XVII w. kiedy to w Anglii Cromwell doszedł do swojej pierwszej rewolucyjnej dyktatury. W sensie naukowym jest to wiek XIV i jest związany z rewolucją kopernikowską.

Rodzaje rewolucji wg amerykańskich badaczy:

- husycka

- purytańska

- niepodległościowa

- burżuazyjna

- bolszewicka

- narodowa

- komunistyczna

Typy rewolucji:

- personalne

- konstytucyjne

- socjalne

- religijne

- gospodarcze

- wojskowe

- parlamentarne

- masowe

Na znaczne zaostrzenie się nastrojów rewolucyjnych wpływają cztery podstawowe czynniki:

- słabość państwa i jego organów

- konflikt pośród elit politycznych

- gwałtowny wzrost zaludnienia

-błędna interwencja międzynarodowa

Odróżnienie rewolucji od innych bo:

- szybka zmiana

- powszechność, masowość

- totalność (prawo, gospodarka, kultura, religia wartości struktura społeczna)

- przemoc, siła

- oddana, radykalna

- emocjonalna

- ideologia

- zmiana ustroju, systemu

- ludzie rządzący (nie władza jako osoba)

Definicja rewolucji z ćwiczeń: fundamentalna zmiana ( pod względem treści nie formy czyli poglądów nie tego co widzimy. Ideologia, celowość, duży zasięg społeczny, geograficzny, zmiana systemu politycznego.

Treść: cel, podmiot, geneza

Forma: zasięg, środki, metody, skutki

Forma to jest to co widzimy a treśc to poglądy.

REWOLUCJA

a.) dawniej

- astronomia - ruch gwiazd; konteksty

• cykliczny (powrót do punktu wyjścia)

• nieodparty - poza władzą ludzką

- pierwotnie oznaczało powrót- „rewolucja chwalebna”

- zmiana po Rewolucji Francuskiej

b.) współcześnie

- jako rezultat

Huntington - szybka, fundamentalna i gwałtowna zmiana dominujących wartości i mitów społeczeństwa, instytucji politycznych, struktury społecznej, przywództwa, a także działalności i polityki rządu

Należy zatem odróżnić od:

• insurekcji

• rebelii

• rewolty

• zamachów

• wojen o niepodległość

- jako proces

Szczególny okres historyczny, w którym występuje obiektywna możliwość zastąpienia panowania jednej elity władzy (wstecznej) przez drugą (postępową) lub przejście od jednej formacji społeczno - ekonomicznej do drugiej

Pacewicz - ogół wydarzeń następujących w wyniku dążeń do opanowania zasadniczych zmian w systemie społecznym

c.) dobre - Arendt

złe - Camus

d.) refolucja = transformacja

Z rewolucją nierozerwalnie łączy się patos nowości i idea wolności i są to jej najważniejsze i najbardziej wyróżniające cechy!. „Aby zrozumieć istotę rewolucji nowożytnych, koniecznie trzeba pamiętać o tym, że idea wolności zbiegła się w nich
z doświadczeniem nowego początku” rewolucje nowożytne zawsze chciały zapoczątkować jakąś nową erę. Np. rewolucja francuska wprowadziła nawet kalendarz rewolucyjny,
w którym rok stracenia króla i ustanowienia republiki był rokiem pierwszym. „rewolucje postawiły na najwyższym miejscu doznanie bycia wolnym i było to doświadczenie nowe” tak więc tylko tam gdzie jest element nowości wolności możemy mówić o rewolucji. Tak więc jest ona czymś więcej niż insurekcja czy zamachem stanu, które prowadzą zwykle tylko do zmiany władzy bez wprowadzania powszechnej wolności.

Samo słowo rewolucja było pierwotnie terminem astronomicznym, wykorzystanym przez Kopernika w swoim dziele i oznaczało regularny, zgodny z prawidłami, obrotowy ruch gwiazd. Wiedziano o nim, że nie podlega on żadnemu wpływowi człowieka i nie sposób go odeprzeć. Słowo to określało coś powtarzającego się, cyklicznego. W XVII w. gdy słowa tego zaczęto używać do opisu „ziemskich” spraw, oznaczało ono powrót do pierwotnie ustalonego porządku, ładu. I tak np. rewolucja nie nazwano wówczas przewrotu Cromwella w Anglii ale restaurację monarchii w 1660 r. Czyli rewolucją było „przywrócenie” starego ładu Hannah Arendt uważa nawet, że czołowi przywódcy rewolucji amerykańskiej i francuskiej byli przekonani, że nie czynią nic innego jak przywracają dawny, prawy porządek rzeczy, który został zakłócony przez despotyzm monarchii absolutnej. Słowo rewolucja nabrało nowego
- dzisiejszego - znaczenia, gdy przywódcy ci zdali sobie sprawę, że nic nie mogą odbudować
i że trzeba podjąć nową inicjatywę i budować coś nowego. Wszak np. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela jest istotną nowością, która nie może nawiązywać do żadnego okresu w dziejach. Nigdy bowiem nie było sytuacji, w której sam fakt przyjścia na świat dawał pełnię praw, w tym politycznych.

Co do treści rewolucja cechuje się radykalizmem jeśli chodzi o dążenie do zmian, jest całościowa i głęboka. Jeśli chodzi o formę to jest ona gwałtowna i masowa. Przy czym treść jest ważniejsza od formy. Element przemocy łączy rewolucję ze wspomnianymi na początku innymi aktami (zamach itp.) Dopiero tam gdzie pojawia się zmiana w sensie nowego początku, gdzie używa się gwałtu do budowy nowej formy ustrojowej i gdzie wyzwolenie dąży do zapewnienia wolności tam możemy mówić o rewolucji.

37. Rola opinii publicznej w działaniu grup interesów

Opinia publiczna odgrywa bardzo ważną rolę w popieraniu grup interesu. Mamy w takim przypadku do czynienia z argumentem w postaci podjętej próby legitymizowania społecznego działania grupy interesu, który powinien być uwzględniony - w przekonaniu zainteresowanych - przez decydentów, zwłaszcza politycznych. Pewne grupy interesu mogą więc dysponować potencjałem mobilizacyjnym przez wyrażanie niezadowolenia społecznego (protestu) czy też skupianie poparcia dla realizacji określonych postulatów. Grupy interesów wykorzystujące ten zasób polityczny, starają się oddziaływać na treść polityki z reguły w sposób pośredni , np. poprzez mass media czy kampanie publiczne. Ich taktyka może opierać się zarówno na wykorzystaniu konwencjonalnych metod oddziaływania (np. petycj, wnioski o przeprowadzenie referendum, strajki, demonstracje) jak i dążenie do rozwiązań siłowych(np. walki uliczne, zamachy bombowe) Jakie SA zasadnicz powody stosowania tych metod? Po pierwsze, może chodzić o prosty fakt, iż grupa interesu nie ma bezpośredniego dojścia do procesu podejmowania decyzji a więc posiada status tzw. Zewnętrzny. Po drugie, może o tym zdecydować ideologiczny charakter celów przez nią podnoszonych, które z różnych względów nie akceptują decydenci polityczni.

38.Specyfika podmiotowości politycznej grup interesów

Podmiotowość polityczna - świadome i czynne kształtowanie rzeczywistości (przeobrażanie rzeczywistości w kierunku zgodnym z własnymi potrzebami); jest cechą ontologiczną - cechą bycia; podmiotowość polityczna = świadomość + aktywność. Poziomy p.p: 1) wielkich grup społ. 2) organizacje polit. grup społ. - partie 3) organy partii (organizacji) 4) reprezentacje organów organizacji.

Podmiotowość polityczna- to zdolność jednostek, grup i organizacji do tworzenia polityki.

Podmiotowość polityczna jednostek kształtuje w wyniku współdziałania dwóch czynników: obiektywnych możliwości działania i subiektywnych dyspozycji (zdolności) do działania, takich jak władza, umiejętności i motywacje. Podmiotowość grup społecznych kształtuje się wówczas, gdy grupy te  staja się trwałymi wspólnotami o jednolitej świadomości swego położenia i wspólnych interesów, posiadają ośrodek kierowniczy,  i są zorganizowane i przygotowane do osiągania wytyczonych celów.  Praktycznie każda grupa czy osoba może przejawiać podmiotowość polityczną w mniejszym lub większym stopniu.

3.     Istota podmiotowości politycznej.

·              Podmiotowość to świadomość i aktywność. Świadomość podejmowanych zadań i świadomość samego siebie. Jest to także suwerenność, czyli możliwość podejmowania niezależnych działań

·              Podmiotowość można nabywać, utrzymywać i tracić. Wpływ podmiotu na politykę może być formalny, (czyli zgodny z regułami) i nieformalny (to wpływ poza regułami, może nam się jawić, jako niezgodny np. Szantaż

·              Podmiotem politycznym jest każdy, kto ma do tego prawo.

4.     Wymiary podmiotowości wg K. Pałeckiego

·                 Normatywny wyznaczony normami społ. Zakres możliwości samodzielnego decydowania i realizowania działań przez dany podmiot, działań mających na celu osiągnięcie, utrzymanie, wykonanie roli społecznej

·                 Świadomościowy przekonanie danej osoby  lub zbioru osób o przysługującym im zakresie i realnych możliwościach samorealizacji

·                 Realny zespół warunków i środków, które rzeczywiście mogą być wykorzystane przez dany podmiot w celu społecznej samorealizacji

Pojęcie podmiotowości politycznej.
- właściwość grup społecznych i jednostek, polegająca na zdolności świadomych, samodzielnych (suwerennych), racjonalnych i celowych działań realizujących ich potrzeby i interesy poprzez udział lub wpływanie na procesy sprawowania władzy politycznej

Podmiotowość w ujęciu normatywnym, realnym i świadomościowym.
- w ujęciu normatywnym: dotyczy każdego pełnoletniego człowieka - obywatela danego państwa, co jest potwierdzone czynnym i biernym prawem wyborczym
- w ujęciu realnym: dotyczy tych jednostek, które w sposób trwały i aktywny podejmują działalność polityczną, bez względu na miejsce zajmowane w strukturze społeczeństwa (zawodowi politycy, liderzy grup itp.)
- w ujęciu świadomościowym: co ludzie, jednostki bądź grupy wiedzą o swojej podmiotowości.

Cechy podmiotowości politycznej :
1.Względna trwałość - pewna zdolność do inicjowania, realizowania działań politycznych albo włączanie się do działań podejmowanych przez inne podmioty
2.Stopniowalność - zakres formalnych i nieformalnych kompetencji władczych poszczególnych podmiotów. Zróżnicowany zakres wpływu politycznego i poszczególnych podmiotów. Np.: rządzący i opozycja.
Zakres możemy mierzyć poprzez ilość mandatów i stanowisk w aparacie państwowym i instytucjach publicznych zajmowanych przez opozycję
3.Zmienność podmiotowości - falowanie podmiotowości.
Podmiotowość uczestników może się zmieniać w aspekcie:
a) czasu
b) zakresu
c) natężenia - na przykład długotrwała dominacja
4.Wieloaspektowość podmiotowości - czy przejawia się tylko w sferze polityki?
- zdolność regulowania sfery socjalnej, kulturalnej, ekonomicznej
- jeżeli mam władzę i wpływ to mam zdolność do podejmowania decyzji dot. Każdego obszaru życia społecznego (chociażby totalitaryzm)


Poziomy podmiotowości politycznej
1.Podmiotowość działań politycznych - grupa jest w stanie tworzyć pewne fakty polityczne, lecz nie ma trwałego wpływu na życie polityczne
2.Podmiotowość stosunków politycznych - proces, w którym dana grupa zaczyna akceptować swoje istnienie, miejsce, uzyskuje suwerenność, możliwość naznaczenia swojego zadania
3.Podmiotowość procesów politycznych - sytuacja, kiedy grupa jest w stanie, ma wpływ na zmianę prawa. Nie tylko tworzy incydent, ale powoduje to określone konsekwencje i obejmuje tym większą część albo wszystkich obywateli, ma możliwość naruszania porządku prawnego
4.Podmiotowość władzy politycznej - pojęcie zmienne z pojęciem panowania politycznego, ekonomicznego, ideologicznego; wpływ na społeczna możliwość realizacji swoich idei
5.Podmiotowość dziejowa - kontekst klasy robotniczej

39.Spór o funkcję państwa współczesnego(stanowiska, argumenty)

Funkcją państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej sferze życia społeczeństwa. Zakres, intensywność i treść działania państwa zmieniają się w procesie historycznym. Współcześnie są one w dużym stopniu konsekwencją ideologicznego modelu państwa. Każde państwo realizuje funkcję wewnętrzną i zewnętrzną. Funkcja wewnętrzna państwa polega na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa w kraju. Funkcja zewnętrzna to całokształt działalności prowadzonej w zakresie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Funkcja gospodarczo-organizatorska. Wyraża się w organizowaniu gospodarki, w oddziaływaniu na nią. Zaliczamy tu m.in.: zapewnienie racjonalnego i ujednoliconego systemu miar i wag, zagwarantowanie bezpieczeństwa systemu bezpieczeństwa systemu pieniężnego, organizowanie przedsięwzięć gospodarczych wymagającej dużej koncentracji sił i środków. Funkcja socjalna państwa obejmuje działania zmierzające do zapewnienia minimum egzystencji jednostek i grup społecznych, tworzenia miejsc pracy itp. Do podstawowych zadań państwa należą zwłaszcza: ochrona pokoju wewnętrznego i praworządności, obrona przed ingerencją z zewnątrz, ochrona autorytetu państwa, troska o dobro obywateli, wspomaganie rozwoju społecznego i ekonomicznego. Między wszystkimi funkcjami państwa zachodzi ścisły związek.

Funkcje państwa z wikipedii:

• Wewnętrzne (tradycyjne; konserwatywne; liberalne):

• Prawodawcza - państwo za pośrednictwem swojego aparatu tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium.

• Porządkowa - państwo jest zobowiązane do zachowania porządku i bezpieczeństwa na całym terytorium jego jurysdykcji.

• Administracyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać krajem za pomocą aparatu administracyjnego.

• Wewnętrzne (socjalistyczne; interwencjonistyczne; etatystyczne):

• Gospodarczo-organizacyjna - państwo jest zobowiązane zarządzać gospodarką i finansami kraju.

• Socjalna - państwo jest zobowiązane zapewnić swoim obywatelom minimum środków do życia.

• Kulturalno-oświatowa - państwo jest zobowiązane zorganizować system edukacji i instytucji kulturalnych, szerzących rozwój intelektualny obywateli.

• Zewnętrzne:

• Obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw.

• Kontakt z innymi państwami - państwo powinno organizować współpracę z innymi państwami.

Funkcje państwa:

- ochronna (wewnętrzna zewnętrzna)

- prawodawcza

W analizie systemowej:

- adaptacyjna

- regulacyjna

- innowacyjna

40. Starożytna klasyfikacja form ustrojów

Platon. Idealne państwo polega na podziale zadań i tak jak trzem częściom duszy odpowiadają trzy cnoty, tak samo powinny odpowiadać im trzy stany społeczeństwa: stan uczonych (władców-filozofów) dbających o rozumne kierowanie państwem i umożliwiających prowadzenie przez pozostałych obywateli rozumnego i cnotliwego życia; stan strażników (wojskowych) dbających o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz stan żywicieli, zapewniających zaopatrzenie wspólnoty w potrzebne dobra materialne. Platon kładł ogromny nacisk na hierarchię społeczeństwa. Utożsamiał losy państwa z losem klasy rządzącej. Aby państwo było trwałe, potrzebna jest mu silna pozycja arystokracji. Osiągnąć ją należy przez swoisty kolektywizm. Jego istota polega na tym, że arystokraci muszą być względem siebie równi, aby nie zazdrościli sobie wzajemnie i nie dzielili się w ramach grupy. Każdy podział jest zmianą a tej oczywiście wg Platona należy unikać. Głosił tzw. mit o krwi i ziemi, według którego ludzie z poszczególnych grup społecznych posiadają w sobie pewien metal. I tak filozofowie - złoto, strażnicy - żelazo, a żywiciele - brąz. Platon uważał, że klasa najwyższa musi pozostać "czysta". Nie dopuszcza mieszania się różnych metali, ponieważ każda mieszanka jest zmianą i prowadzi do degeneracji.

Państwem powinni rządzić najmądrzejsi, a więc filozofowie, ponieważ jedynie oni posiadają prawdziwą wiedzę. Tylko oni potrafią odtworzyć w umyśle wizję idealnego państwa, do którego realizacji będą dążyć. Warto tu zaznaczyć istotną różnicę między tym co przez miano filozofa rozumiał Sokrates i Platon. Dla Sokratesa filozof to osoba poszukująca wiedzy, dla Platona to dumny posiadacz wiedzy.

Nadrzędną wartością dla Platona jest sprawiedliwość. Aczkolwiek pojęcie to jest rozumiane całkiem inaczej niż to przez nas obecnie. Dla Platona najważniejsze było państwo i jego dobro. Wszystko co prowadzi do dobra państwa jest dobre. Nawet kłamstwo rządzących jest pozytywne, jeśli służy wyższemu celowi, czyli dobru państwa. Sprawiedliwe dla Platona jest to, aby każdy robił to co do niego należy. Każdy ma pewne zdolności i powinien je realizować.

Podstawę państwowości stanowi wychowanie. Najzdolniejsi powinni kontynuować edukację przechodząc kolejne szczeble "wtajemniczenia" odpowiadające kolejnym etapom przypominania sobie świata idei. Stan filozofów powinien być produktem kształcenia oraz starannego doboru. Nauka ta obejmować winna dziesięcioletnie studia w zakresie matematyki,astronomii i teorii harmonii (muzyki), 5. letnie studia dialektyki oraz 15. letni okres praktycznej działalności politycznej. Dwa wyższe stany powinny całkowicie poświęcić się dobru wspólnoty, wyrzec egoizmu i własności prywatnej (także kobiet i dzieci). Platon nie chciał wtajemniczać zbyt młodych ludzi, ponieważ uważał, że mają zbyt wiele zapału i są skłonni reformom. A każda reforma jest zmianą, a więc czymś złym.

Platon przeprowadzał krytykę istniejących ustrojów państwowych. Jego zdaniem rządy najlepszych (arystokracja) wyradza się w rządy najdzielniejszych (timokrację), następnie w rządy bogatych (oligarchię), zmienionego w wyniku przewrotu przez demokrację, torującą drogę rządom jednostki (tyranii). Przejście od arystokracji do timokracji spowodowane jest niewiedzą strażników. Dalsza degeneracja powodowana jest już przez zepsucie moralne obywateli. Dopiero po doświadczeniu najgorszego ustroju obywatel jest w stanie dostrzec i docenić doskonałość arystokracji. Sam Platon bezskutecznie próbował wcielić w życie swoje idee na Sycylii. Następnie jego idee państwa stanowego stały się podstawą koncepcji średniowiecznych, w których filozofów zastąpili duchowni, a strażników - rycerze. Późniejsza krytyka uznawała Platona za prekursora totalitaryzmu ze względu na postulowaną całkowitą reglamentację wszystkich aspektów życia.

Arystoteles. Z etyki wynikała już logicznie teoria państwa. W tej dziedzinie Arystoteles twierdził, że państwo jest naturalną formą społeczeństwa („człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie”). Tak samo jak każda forma, państwo powinno więc być dobrze dopasowane do społeczeństwa i warunków w których żyje. Oznaczało to w praktyce, że różne formy państwa są dobre dla różnych społeczeństw. Jedne społeczeństwa wymagają monarchii a inne dobrze funkcjonują w warunkach demokracji. Jednak pierwotniejsza od państwa rodzina (wspólnota domowa), z połączenia których powstaje gmina, a dopiero z połączenia gmin - państwo. Arystoteles opowiadał się wbrew Platonowi za poszanowaniem własności prywatnej, uważał także za usprawiedliwioną instytucję niewolnictwa.

Większość form rządzenia powstaje zwykle na drodze historycznego rozwoju i te naturalne formy są zwykle najlepsze dla danego społeczeństwa. Podobnie najlepiej przystosowanymi do rządzenia ludźmi są ci, którzy w naturalny sposób znaleźli się na stanowiskach (przez wolę wyborców albo z urodzenia) a nie filozofowie-teoretycy. To czy dane państwo jest dobrze czy źle rządzone zależy często nie od formy rządów lecz od jakości przymiotów ludzi u władzy.

Zadaniem filozofa jest więc tylko edukowanie i doradzanie rządzącym oraz proponowanie im dokonywania drobnych, powolnych zmian w strukturze państwa. Dobra edukacja jest bardzo ważna dla osób rządzących, gdyż umożliwia im obiektywną ocenę sytuacji, ale oprócz edukacji formalnej rządzące osoby muszą rozwijać cnoty „złotego środka”, a więc silną wolę, odwagę i rozsądek. Cnoty te są często ważniejsze dla rządzących od formalnej wiedzy, którą można na bieżąco uzyskiwać od doradców-filozofów. Sami filozofowie są zwykle niezbyt dobrze przygotowani do sprawowania władzy, gdyż całe życie koncentrują się na nabywaniu wiedzy i dysputach, a nie na kultywowaniu cnót niezbędnych przy rządzeniu.

Klasyfikacja ustrojów wg Platona:

-Timokracja

-Oligarchia

-Demokracja

-Tyrania

Dobre ustroje państw wg Arystotelesa:

-monarchia

-arystokracja

-politea( najlepszy)

Złe ustroje państw wg Arystotelesa:

-tyrania (najgorsza)

-oligarchia

-demokracja

41.Substancyjne i relacyjne ujęcie władzy politycznej

Władza w ujęciu relacyjnym powtarzając za Arystotelesem jest stosunkiem między ludźmi.

Władza w ujęciu substancjalnym powtarzając za Platonem jest bytem niezależnym, który posiada określone procedury i instytucje służące do realizacji określonych celów, które zakłada sobie ośrodek ową władze posiadający.

władza w ujęciu substancjalnym (przedmiotowym)

- jako coś

w ujęciu podmiotowym

- jako ktoś A

w ujęciu relacjonalnym



- do kogo A B

42.System otwarty a system zamknięty

W systemie otwartym zachodzi sprzężenie zwrotne, a w zamkniętym nie.

43.System polityczny a państwo

Pojęcie sytemu politycznego i jego modele .
Pojęcie systemu politycznego pretenduje do ujęcia polityki w jej całościowym uporządkowanym i najwszechstronniejszym wyrazie.

Niezależnie od tego co będziemy rozumieć pod pojęciem systemu, panuje zgoda co do tego, że odnosi się ono do sfery władzy publicznej i obejmuje całokształt mechanizmów funkcjonujących w jej obszarze. Tym co określa się jako życie polityczne społeczeństwa.
System to całość składająca się z części pozostających w interakcji.
System polityczny ( społeczny) jest to zbiór danych elementów, powiązanych ze sobą zależnościami, które tworzą ze sobą strukturę. Ten zbiór jest oddzielony od otoczenia przy pomocy uchwytnej granicy, ale ulegający oddziaływaniu ze strony otoczenia przez tak zwane wejścia i wyjścia

Wyjścia są określone przez wejścia. Przy czym możemy mieć do czynienia z systemem prostym gdy treść wejścia równa się treści wyjścia, ale może być system złożony np.: wlewamy mętną a otrzymujemy wodę czystą. Na tej zasadzie funkcjonują systemy polityczne.
Sejm jako system polityczny
Wyjścia
Wejścia


Wejście - projekt ustawy złożonej do, sejmu.
Wyjście - ustawa.
Wejście na wyjściu jest zmodyfikowane przez systemy postępowania. Treść ustaw jest wynikiem zapotrzebowania społeczeństwa.
System polityczny, jako globalny w społeczeństwie jest otoczeniem innych systemów gospodarczych np.; socjalny,
Jeżeli przez system polityczny będziemy rozumowali jego fragment np.: parlament, sejm - to jego otoczeniem będzie rząd.
W zależności od tego co chcemy przyjąć jako system polityczny, to różne bada jego
elementy.
Np.; otoczenie gminy stanowi powiat oraz inne gminy.


44.Treść pojęcia władza (władza - władza naturalna - władza społeczna)

-Władza jest to asymetryczny stosunek społeczny, który umożliwia jednemu podmiotowi osiąganie jego celów (wartości) poprzez kształtowanie podmiotowości drugiego podmiotu(uprzedmiotowienie go lub upodmiotowienie) Władza jest szczególną odmianą wpływu jednych na drugich.

M. Weber „władza to dobrowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez względu na sprzeciw i na to, na czym ta możliwość się opiera”

-Zjawisko to pełni funkcję porządkującą i integrującą w polityce, jest przejawem,

-Jest źródłem prestiżu i zróżnicowania społecznego,

-Jest przejawem obiektywnego zapotrzebowania zbiorowości na samoregulację i zorganizowanie,

-Jest wyposażona w środki przymusu fizycznego i ekonomicznego,

-Czynniki lezące u podstaw władzy: siła, autorytet

-Władza naturalna

Władza naturalna polega na tym, że pojawia się stan, w którym wszystkim jest dobrze z aktualnym jej rozkładem. Jeśli pojawiają się napięcia, to głównie, dlatego, że zmieniają się sytuacje i potrzeby, a rozkład władzy musi za tym nadążyć. Ten miły obraz jest możliwy tylko wtedy, gdy ludziom na władzy nie zależy tak bardzo jak na realizowanych celach. Może tak być tylko wtedy, gdy władza rzeczywiście służy realizacji wspólnych celów.

Władza "naturalna" nie pochodzi z wyboru, ale jest nam dana. Nie mamy wpływu na rodzinę, w której się rodzimy, nie wybieramy ani ojca, ani matki. W szkole nauczyciel nie pochodzi z elekcji dokonywanej wśród uczniów, ale jest im narzucany. Nawet nasza Ojczyzna nie jest owocem "wolnego wyboru”, ale przeznaczeniem, na które nie mieliśmy wpływu.

-Władza społeczna

Władza społeczna jest zdolnością ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Władza społeczna - wspólnotowa i publiczna - może się opierać na dobrowolnej akceptacji mającej źródło w uznaniu jej autorytetu i prawowitości (legalizm) bądź na przymusie społecznym, a nawet przemocy fizycznej.

Występują różne typy władzy:

- jako coś co pozwala wpływać na otoczenie - nie jest dokładnie powiedziane co to ma być, może to być rozumiane zarówno w aspekcie szerokim jaki wąskim == typ 3

- stosunek społeczny == typ 2

- prawowanie kontroli / wydawanie poleceń == typ 3

- rządzenie == typ 3

-stosunek wynikający na lini rządzący - rządzeni == typ 2

- parlament, rząd przedstawicielstwo == typ 1

Typ „1” - jako organ

Typ „2” - jako stosunek społeczny

Typ „3” - proces np. wpływanie, rządzenie, sprawowanie kontroli

Ujęcie według Leszka Kołakowskiego:

A --- B

A - ludzie , B - ludzie lub natura

A - musi być człowiekiem bo władza dotyczy tylko ludzi

B - może, ale nie musi być człowiekiem

Władza pomiędzy z ludźmi to jest władza społeczna.

Władza pomiędzy człowiekiem i nie-człowiekiem (kamieniem zwierzęciem budowlą) to jest władza naturalna.

Władza dzieli się na dwa rodzaje:

naturalną i społeczną, z kolei rodzajem społecznej jest władza polityczna

Kołakowski pisze, że najczęściej kiedy mówimy o władzy mamy na myśli sens władzy który polega na dysponowaniu środkami przymusu, za pomocą których możemy wpływać (przemocą albo groźbą użycia przemocy) na zachowanie ludzi wedle zamierzeń władcy, czyli tego kto posiada władzę. Na tym polega zorganizowanie państw w dzisiejszym świecie.

Z powodu chęci posiadania władzy zawsze rodziły się wojny, w kontraście do nich pojawiły się koncepcje utopijne łącznie z anarchizmem czyli czymś w rodzaju: zlikwidujmy wszystkie rządy, administrację, sądy, a ludzie będą się cieszyli przyrodzonym braterstwem.

Nie można jednak zlikwidować władzy - można jedynie zastąpić ją inną lepszą lub gorszą. Nie było i nigdy nie będzie „władzy ludu” - jest to technicznie nie możliwe. Mogą jedynie istnieć narzędzia za pomocą których lud patrzy na ręce władzy i jest w każdym momencie w stanie zastąpić ją inną. /Leszek Kołakowski „Mini wykłady…”/

A - B

Opis tego schematu: A - to jest „1” - w rozumieniu takim: np. Pan władza (o policjancie) albo: Polacy wybierają nową władzę

„A” w rekach trzyma, (posiada) „3” - czyli rządzenie, sprawowanie kontroli

z kolei kreska pomiędzy A i B wyraża stosunek pomiędzy tymi podmiotami -„2”

Dla politologa najgorszym znaczeniem jest znacznie władzy „1” (czyli rząd, parlament) - jest to największa strata dla nauki. Znaczenie to jest najczęściej wykorzystywane przez opozycję która posługuje się sloganami typu: „My będziemy nową, lepszą władzą, po oblaniu starej”.

„1” władza pod w ujęciu substancjalnym mocnym - ktoś ma pełnię władzy tak jak Faraon

„2” ujęcie relacjonalne - polegające na opisywaniu relacji - relacjonowanie używane w socjologii ,ale także w politologii

„3” - substancjonalne słabe - władza jako przedmiot - jako coś co można posiąść, mieć

Atrybuty władzy:

- siła - wyraża się w skuteczności władzy

- zasięg - w to wchodzi terytorium i ludzie, którzy na tym terytorium się znajdują

- zakres - czyli w jakie dziedziny życia władza wkracza

A B cechy władzy:

- równoprawność

- skuteczność, która powinna zawierać się w przedziale pomiędzy 50 - 100 %

- trwałość

- legitymizacja

45. Typ państwa

Przez typ państwa rozumiano całokształt cech, państwa, wyrażający jego klasowy charakter. 4 Podstawowe typy państwa:
1) Państwo niewolnicze - wykorzystanie człowieka jako narzędzie pracy, posiadacze niewolników i niewolnicy
2) Państwo feudalne - poddaństwo chłopów, feudałowie i chłopi
3) Państwo kapitalistyczne - traktowanie pracy ludzkiej jako towaru, kapitaliści i proletariat
4) Państwo socjalistyczne - eliminuje prywatną własność środków produkcji, robotnicy i chłopi.
Uważano, że każdy następny typ jest wyższym typem organizacji państwowej, przy czym przejściu państwa z jednego typu do następnego towarzyszyła walka klasowa, a forma tego przejścia nazywana była rewolucją społeczną. Poczynając od statusu narzędzia poprzez status człowieka półwolnego a następnie równego wobec prawa robotnika kapitalistycznego, którego praca traktowana jest jako towar - aż do pracownika socjalistycznego, będącego członkiem kształtujących się samorządnych organizacji społecznych. 

46.Typologia grup interesów

Typy grup interesu:

a) kryterium poziomu wewnętrznej organizacji: grupy, które nie mają żadnych zasad jeżeli chodzi o procesy decyzyjne, grupy nie mające charakteru stowarzyszeń, instytucjonalne grupy interesu, stowarzyszenia,

b) kryterium motywacji: promocyjne, sekcjonalne,

c) kryterium opartego na strategii stosowanej przez grupy interesu oraz kryterium charakteru powiązania z sektorem publicznym państwa: wew i zew,. Główną cechą odróżniającą partię polityczną od grupy interesu - partie są uczestnikami zinstytucjonalizowanej rywalizacji politycznej, ich celem jest zdobycie władzy, grupy interesu dążą tylko do wpływu na władzę.

Definicja Grupa interesu (wg Zieiglera I Poaka)

grupa ludzi, która przez skoordynowaną aktywność dąży do wpływania na kierunki  polityki systemu bez próby wprowadzenia swych członków w ramy formalnych struktur władzy.

Koncepcja grup interesu opiera się w rzeczywistości na uwzględnieniu dwóch elementów:

·         Czynnika organizacyjnego (np. Formalna organizacja oparta na zasadzie członkostwa i posiadająca mniej lub bardziej zcentralizowaną strukturę wew.)

·        Czynnika funkcjonalnego (różnorodność podejmowanych działań mających zagwarantować wpływ na władzę polityczną, ale nie jej zdobycie)

Podział grup interesu:

Wg poziomu wewnętrznej organizacji

·         Bez zasad postępowania np. Ruchy polityczne niebędące stowarzyszeniami

·         Instytucjonalne grupy interesów np. Kościół, armia

·         Stowarzyszenia np. Kombatanci

Wg motywacji

·         Promocyjne grupy interesów (upowszechniają konkretne wartości lub zasady) np. ekolodzy, feministki

·         Sekcjonalne grupy interesów (reprezentują określoną część społ.) Np. Związki zawodowe, pracodawcy

Wg strategii

·         Wewnętrzne (uznane przez państwo za prawowitych uczestników procesu decyzyjnego)

·         Zewnętrzne (bez uznania decydentów

·         Marginalne

·         Wyalienowane (funkcjonują poza regułami gry politycznej).

47.Wewnętrzne zagrożenia współczesnej demokracji

Demokracja jest powszechnie uważana za najlepszy z istniejących systemów

ustrojowych. Nie oznacza to jednak, że nie mogą jej zagrozić żadne sytuacje kryzysowe czy nawet niebezpieczeństwo upadku. Przykładem jest kryzys demokracji w okresie międzywojennym, a zwłaszcza upadek republiki weimarskiej w 1933 roku. Zagrożenia mogą dotyczyć zarówno demokracji jako systemu, jak i jej poszczególnych zasad fundamentalnych. Do jednych z najpoważniejszych zagrożeń należą: dyktatura większości, nietolerancja, patologie władzy, anarchia, demokracja narzucona, tendencje autokratyczne i totalitarne, bierność społeczna, sytuacja ekonomiczna i sytuacja międzynarodowa.

Dyktatura większości
Jedno z najpoważniejszych zagrożeń związane jest z samą istotą demokracji, w której decyduje wola większości. Poważnym problemem jest ustalenie, w jakim stopniu większość ma faktycznie rację i w jakich sprawach nie należy się do niej odwoływać. Historia zna wiele przykładów błędnych opinii większości. W hitlerowskich Niemczech jedynie znikoma część społeczeństwa sprzeciwiała się eksterminacji ludności żydowskiej. W Republice Południowej Afryki większość murzyńska odwzajemnia się białej mniejszości za lata apartheidu. W Turcji większość odmawia praw mniejszości kurdyjskiej. Wątpliwości budzi uznawanie decyzji większości w sprawach istotnej wagi

. Znaczna część społeczeństwa polskiego opowiada się za przywróceniem kary śmierci. Jednak ponowne jej zasądzanie i wykonywanie byłoby naruszeniem jednej z najważniejszych wartości uniwersalnych, jaką jest życie człowieka.
System demokratyczny wykształcił

mechanizmy zabezpieczające przed zagrożeniem dyktaturą większości. Należą do nich przede wszystkim konstytucyjnie zagwarantowane prawa mniejszości, a także ordynacja wyborcza zapewniająca im odpowiednią liczbę mandatów w organach przedstawicielskich. Istotną rolę odgrywa także złożony proces legislacyjny, który wyklucza praktycznie wprowadzenia w życie prawa naruszającego interes mniejszości. W Polsce taką funkcję pełni między innymi Trybunał Konstytucyjny, orzekający o zgodności aktów prawnych z ustawą zasadniczą. Ważnym zabezpieczeniem jest wprowadzenie ograniczeń dotyczących możliwości zmiany konstytucji. Barierą dla dyktatury większości są również podpisane i ratyfikowane przez państwo konwencje i umowy międzynarodowe dotyczące ochrony praw człowieka, a także umowy dwustronne z sąsiednimi krajami o prawach mniejszości narodowych.

-NIETOLERANCJA
Nieprzestrzeganie praw mniejszości jest zwykle związane z brakiem tolerancji, czyli wyrozumiałości wobec cudzych poglądów, upodobań, wierzeń i zachowań.

-ANARCHIA
Poważnym zagrożeniem dla demokracji jest także anarchia, czyli stan chaosu i dezorganizacji, wynikający z bezsilności władzy państwowej. Słabość państwa może sprawić, że akceptowane w demokracji formy wyrażania dezaprobaty, takie jak strajki i zgromadzenia, mogą przybrać postać zbyt gwałtowną i niekontrolowaną, a w rezultacie doprowadzić do dezorganizacji życia publicznego.

-BIERNOŚĆ SPOŁECZNA
Demokracja jest systemem, który ma służyć przede wszystkim ludziom. Suwerenność ludu, czyli powierzenie mu władzy, jest jedną z fundamentalnych zasad demokracji. Brak zaufania społecznego dla sprawujących władzę prowadzi zwykle do wyłączenia się części społeczeństwa z życia publicznego. Przekłada się to na niską frekwencję wyborczą. W rezultacie pojawia się wątpliwość, w jakim stopniu większość jest faktycznie wyrazicielem woli przeważającej części społeczeństwa. Przy frekwencji wyborczej poniżej 50%, najczęstszej w wypadku wyborów w Polsce, każda wyłoniona większość parlamentarna będzie reprezentowała mniejszość obywateli.

-PROBLEMY EKONOMICZNE SPOŁECZEŃSTWA
Poważnym zagrożeniem dla demokracji jest również aktualna sytuacja ekonomiczna państwa. Trudności ekonomiczne państwa obniżają zaufanie do władzy, a także powodują radykalizację nastrojów w społeczeństwie. Kryzys ekonomiczny był czynnikiem sprzyjającym dojściu do władzy faszystów we Włoszech i Niemczech. Tragiczny stan gospodarki Argentyny pod koniec 2001 roku spowodował gwałtowny wybuch społecznego niezadowolenia z instytucji państwa

-BRAK SZACUNKU DO PRAWA
Jednym z najważniejszych obowiązków konstytucyjnych każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej jest przestrzeganie prawa. Zgodnie z artykułem 2 Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Oznacza to, że wszystkie organy władzy państwowej działają zgodnie z prawem, a obywatele są chronieni przed samowolą urzędników. Nagminne niewypełnianie przez obywateli obowiązku przestrzegania prawa prowadzi w konsekwencji do anarchii, a łamanie zasady państwa demokratycznego jest przyczyną wielu patologii władzy, na przykład korupcji.




-PATOLOGIE WŁADZY
Zagrożeniem dla demokracji jest także brak zaufania społeczeństwa do elit sprawujących władzę. Zerwanie więzi między rządzącymi i rządzonymi prowadzi w efekcie do ukształtowania się elit politycznych negatywnie postrzeganych przez resztę społeczeństwa.

-NIEPRZESTRZEGANIE ZASAD DEMOKRATYCZNYCH
Poważnym zagrożeniem dla bytu państwa demokratycznego jest nieprzestrzeganie zasad demokratycznych zawartych w konstytucji. Jedną z najważniejszych jest zasada suwerenności narodu, zgodnie z którą władzę w państwie sprawuje naród bezpośrednio lub poprzez swoich przedstawicieli wybranych w demokratycznych wyborach. Fałszowanie wyników

głosowania lub list poparcia kandydata, posługiwanie się kłamstwem i oszczerstwami w kampanii wyborczej wypaczają tę zasadę i są zagrożeniem dla demokracji.

-AUTOKRATYZM I TOTALITARYZM
Największym zagrożeniem dla demokracji są autokratyzm i totalitaryzm, będące jej absolutnym zaprzeczeniem. Autokratyzm i totalitaryzm naruszają wszystkie fundamentalne zasady demokracji, jak pluralizm, system przedstawicielski, prawa i swobody obywatelskie, podział i niezależność władz.

48. Władza polityczna a władza państwowa

-władza polityczna-jeden z podmiotów stosunku władzy może podejmować decyzje wpływające na duże grupy ludzi i może je egzekwować
-władza polityczna(szczegółowy zakres) należy do partii która zwyciężyła w wyborach albo do koalicji rządzącej
-władza państwowa przysługuje podmiotowi wskazanemu konstytucyjnie, jej zakres społeczny określają normy prawne

Władzę polityczną nie zawsze utożsamia się z władzą państwowa,. Zakresowe te dwie władze zachodzą na siebie.
Rodzaje władzy publicznej władza państwowa władza polityczna
Władza publiczna, jest to zdolność podmiotów uprawnionych, do narzucania woli podmiotom podporządkowanym, w tych dziedzinach życia społecznego, które dotyczą wszystkich i są dostępne dla ogółu, a zatem powszechne oraz jawne.
Władza służbowa nie jest władza publiczna ponieważ reguluje stosunki przełożonego i podwładnego.
Pewne stosunki służbowe mogą mieć charakter polityczny.


Władza państwowa jest to zdolność organów państwa:
- ustawodawczych
- wykonawczych .
- sądowych
do narzucania woli w drodze aktów normatywnych , orzeczeń sądowych .wezwań.

1. Sytuacja przymusowa wynika przez akty normatywne
- Odpowiedzialność polityczna
- Odpowiedzialność cywilna
- Odpowiedzialność państwowa
Istnieje również możliwość ograniczenia władzy państwowej przez obywateli poprzez narzucenia swojej woli państwu wówczas gdy::
1. Zobowiązania państwa wobec obywateli nie zostaną zrealizowane - z powodu ich nie wykonania państwo jest sankcjonowane przez społeczeństwo,
2. Wynika z możliwości wycofania legitymacji politycznej - przy wyborach dotychczasowy skład nie uzyska odpowiedniej ilości głosów.
3. Wynika po części z przepisów prawa a po części nie. Organy państwowe są zmuszone do uległości pod presją różnego rodzaju oporów społecznych np. głodówek, blokad itd.

Władza polityczna i władza państwowa.

Władza w partii, nad politykami, nie wchodzi w zakres polityki, gdyż jest to władza wewnątrz tej organizacji i nie powinna być brana pod uwagę gdy mówimy o władzy politycznej.

Na pytanie czy można mówić o równorzędności tych władz autorzy odpowiadają, że to co państwowe jest podporządkowane temu co polityczne. Żeby porównywać obie te władze musimy zawsze przeanalizować ich zasięg i zakres.

Zakres władzy politycznej i państwowej





Jeśli chodzi o zasięg to jest on w obu przypadkach taki sam, natomiast jeśli mówimy o zakresie to - jak widać na rysunku - władza polityczna jest czymś węższym od władzy państwowej. To władza państwowa podejmuje więcej decyzji i ma znacznie więcej kompetencji.

Administrowanie i zarządzanie to ogólne i zasadnicze cechy władzy państwowej, np. policjant dający mandat to nie jest rządzenie, ale tylko wypełnianie obowiązków. Podobnie jest z urzędnikami, którzy podejmują czynności w ramach swoich kompetencji. Ponadto administrowanie ma charakter niepolityczny.

Rządzenie i decydowanie zaś jest domeną władzy politycznej. Należy jednak odróżniać rządzenie od panowania. To pierwsze jest związane z bezpośrednią działalnością jakiegoś organu, to drugie zaś dotyczy jakiejś wielkiej grupy społecznej.

49. Władza społeczna a władza państwowa

Władza społeczna - możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie własnego postępowania (władza nad sobą - indywidualna) lub postępowania innych osób (władza nad innymi - społeczna). Władza społeczna jest zdolnością ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Tam, gdzie przeważa zgodność interesów i woli współzależnych osobników, zbędne są stosunki władcze.

Ze względu na charakter relacji można mówić o władzy:

• indywidualnej - panowania nad sobą i swym postępowaniem względem innych przez wybór między alternatywnymi wariantami zachowań;

• wspólnotowej - wynikającej z bezpośrednich relacji międzyosobniczych (np. rodzinnych, sąsiedzkich, towarzyskich, mafijnych),

• publicznej - obejmującej duże, niepowiązane więzami osobistymi społeczności, występującej w formie władzy państwowej, ekonomicznej, ideologicznej.

Władza wspólnotowa i publiczna należą do szerszej kategorii władzy społecznej. Mianem tym określa się stosunek społeczny zachodzący między jednostkami społecznymi lub grupami społecznymi, w którym jedna ze stron tego stosunku ma możliwość w sposób trwały i uprawniony narzucania własnej woli drugiej stronie, nawet pomimo jej oporu, i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania; tak pojęte stosunki władzy występują w każdej grupie społecznej, w której ktoś wydaje polecenia, a ktoś inny je wykonuje. Z relacjami władzy i podporządkowania mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie istnieje podział na przełożonych i podwładnych.

Władza społeczna - wspólnotowa i publiczna - może się opierać na dobrowolnej akceptacji mającej źródło w uznaniu jej autorytetu i prawowitości (legalizm) bądź na przymusie społecznym, a nawet przemocy fizycznej.

Władzę można też definiować w szerszy sposób:

A ma władzę nad B, gdy może spowodować, że B zrobi to, czego by nie zrobił bez oddziaływania A. Wtedy można wyróżnić pojęcie władzy negatywnej, która ma miejsce, gdy B postępuje odwrotnie w stosunku do woli A.

Według klasycznej definicji Maxa Webera, władza to dowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez względu na sprzeciw i na to, na czym ta możliwość się opiera.

Często przyjmuje się, że osoba podporządkowana sprawującemu władzę, powinna posiadać podmiotowość społeczną. Z tego względu np. niektórzy uważają, że między niewolnikami a ich właścicielami stosunek władzy nie zachodził, niewolnicy byli bowiem całkowicie uprzedmiotowieni.

50. Założenia i przedstawiciele nurtu głównego i pobocznego w teoriach władzy politycznej wg Johna Scotta

NURT GŁÓWNY I NURT POBOCZNY:

1. Nurt główny: Weber, Mosca, Mills, Miliband, Gramsci

• Zajmowano się w nim przede wszystkim okazjonalnie sprawowaną władzą jednego podmiotu sprawczego nad drugim

• Należała do niego dominująca koncepcja władzy, która za swój wzór obiera suwerenną władzę państwową.

• Kluczowym terenem badań był stosunek pomiędzy władzą ekonomiczną, a polityczną.

• Weber: władza ujawnia się w możliwości narzucenia woli aktora innym, nawet wbrew stawianemu przez nich oporowi.

• Koncepcje władzy o „stałej” lub „zerowej” sumie, stosunki władzy rozpatrywane są jako asymetryczne i hierarchiczne relacje nadrzędności i podrzędności, w ramach których jeden podmiot sprawczy może zyskać tylko kosztem drugiego.

• Model formalny - Lasswell i Kaplan, postać… matematyczna - Simon, Dahl, Polsby

• Dowding: władzę należy traktować jako zdolność podmiotu sprawczego do wprowadzenia zamierzonych zmian stojących w zgodzie z jego własnymi interesami w „motywacyjnej strukturze” kosztów i zysków innego podmiotu sprawczego.

• Nurt poboczny: Wrong, Bachrach, Baratz, Lukes, Arendt

• Skupia się na władzy traktowanej jako zdolność do działania o charakterze dyspozycji. W centrum zainteresowania leży tu więc przysługująca aktorom zdolność ułatwiania pewnych rzeczy.

• Zwierzchnik posiada władzę nad podwładnym, o ile potrafi powstrzymać go przed zrobieniem czegoś, co chciałby zrobić albo czego pragnąłby stać się świadkiem.

• Gramsci: koncepcja hegemonii - zwraca uwagę na mechanizm władzy, poprzez który klasa panująca może uzyskać przyzwolenie klas podporządkowanych bez potrzeby zastosowania jakiegokolwiek bezpośredniego przymusu i ucisku. Po przez kulturowe kształtowanie jednostek dokonujące się w szkołach, kościołach itp., klasa panująca może zagwarantować sobie stabilniejszą pozycję niż ta, wynikająca z władzy reprezentacyjnej.

• Foucault: władza leży nie tylko w ramach państwa i innego rodzaju suwerennych jednostek, ale przede wszystkim w sferze społecznej przenikającej polityczną i publiczna sferę suwerennej władzy.

51. Teoria ruchów społecznych

TEORIA RUCHÓW POLITYCZNYCH

Ruch społeczny:

Definicje ruchu społecznego mogą iść w dwóch kierunkach:

ukierunkowanie na podmiot (np. grupa ludzi) - KTO?

ukierunkowanie na działania (np. dążenia, wystąpienia) - CO?

Która z opcji jest lepsza?

Nie możemy przyjąć definicji „CO”, ponieważ ruch społeczny istnieje także wtedy, gdy aktualnie (w danym momencie, dniu) nie działa. Dlatego ruch społeczny będziemy definiować pod kątem podmiotu, czyli ludzi.

Cechy ruchu społecznego:

Przybylski	Goodman
masowość przestrzeń celowość spontaniczność	ideologia zorganizowanie taktyka

Problemy:

1. spontaniczność a zorganizowanie + taktyka - czy zachodzi tu sprzeczność?

Przybylski uważa, że ruch społeczny jest bardziej spontaniczny niż ruch polityczny i w tym kontekście pisze o tym. Oczywiście ruch społeczny jest zorganizowany, a tą jego spontaniczność należy rozpatrywać na tle ruchu politycznego. Dlatego nie zachodzi tu sprzeczność.

2. celowość a ideologia - podobieństwo czy różnica?

Nie każdy ruch społeczny opiera się na ideologii politycznej. Ale Goodman traktuje tu ideologię szeroko (nie jak politolog-jako ideologię polityczną, ale jako ideologię w ogóle). Dlatego celowość jest zbieżna z ideologią, nie ma tu sprzeczności.

Ruch społeczny a ruch polityczny:

• ruch polityczny posiada polityczny cel (ideologia polityczna)

• środkiem r. politycznego jest władza polityczna

• struktura r. społecznego jest bardziej luźna, niż r. politycznego żeby dostać się do ruchu politycznego potrzebna jest aprobata dotychczasowych członków

• r. polityczny jest bardziej oficjalny (statut, procedury przyjmowania nowych członków - np. trzeba mieć rekomendacje)

Nowe ruchy polityczne

• ekologiczne

• pacyfistyczne (pokojowe)

• równościowe

• broniące praw człowieka

Nie bierzemy pod uwagę (wyłączamy) ruchy:

• terrorystyczne

• sekty, ruchy religijne (gdyż są one nastawione na indywidualizm, np. zbawienie pojedynczych ludzi, mają na celu dobro jakiegoś jednego, konkretnego człowieka)

Nowe ruchy powstały w latach 60/70 XX wieku (1968- symboliczna data).

Dlaczego nie pojawiły się wcześniej? (lub też dlaczego nie miały wcześniej tak dużego znaczenia, bo same idee tych ruchów są stare) ponieważ nastąpił koniec starego paradygmatu (tzn. klasowości). Wcześniej rację bytu miały partie i ruchy dążące do polepszenia położenia poszczególnych klas (np. robotników, chłopów). Wraz ze wzrostem poziomu życia ludności (czynnik ekonomiczny) zaczęły być dostrzegane inne problemy (np. ekologiczne). Duże znaczenie miało też pojawienie się opinii publicznej i możliwości wywierania na nią i przez nią wpływu.

Metodologia pragmatyczna: przedmiotem jej działań jest nauka pojmowana jako wytwór zabiegów poznawczych. Najbardziej uznanym dziełem jest teoria systemów dedukcyjnych jej obszarem badawczym są procedury ( to co z nich wynika). Dotyczy ona nauk matematycznych.

Metodologia apragmatyczna to dedukcja zajmująca się nauką traktowaną jako rezultat czynności badawczych uczonych

Antypozytywizm: kierunek związany z aksjologizmem każdy wartościuje czy tego chce czy nie. Uznawał wartościowanie w procesie poznania.

Pozytywizm :pojmował naukę jako badanie jasnych faktów empirycznych. Zakłada istnienie czystych faktów empirycznych wg pozytywistów przyjęcie założenia o istnieniu czystych faktów empirycznych prowadzi do uznania tezy iż pojęcia tworzone są na drodze abstrahowania poszczególnych cech wybranego zbioru podmiotów doświadczalnych. W pozytywizmie teoria nauk empirycznych są uhonorowaniem doświadczenia wynikają one z doświadczenia opartego na różnego rodzaju proceduralnych uogólniających.( prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, wiedza ścisła, wolna od założeń metafizycznych)

Idealizacja: metoda idealizacji polega na rozpatrywaniu danego zjawiska w warunkach skrajnie uproszczonych. Mieści się w koncepcji esencjalistycznej nauk. Czyli uznaje poznanie danego zjawiska zarówno przez zmysły jak i przez rozum.

Zupełność pragmatyczna: jest jednym z warunków jakie musi pełnić wyjaśnienie aby było naukowe. Dotyczy tego aby odpowiedz była wyczerpująca nie rodziła wątpliwości nowych pytań.

Indukcja: rozumowanie od szczegółu do ogółu, przechodzenie od stwierdzenia jednostkowych faktów jakiejś prawidłowości do jej ogólnego sformułowania.

Abstrakcja: odrzucenie czynników ubocznych nie istotnych dla procesu idealizacji. Pominięcie zjawiskowego aspektu badanych zjawisk. Tworzymy model abstrakcyjny, który ma uchwycić istotę rzeczy.

Aksjologizm: uznaje wartościowanie w trakcie procesu poznania jak i w samych wytworach tego procesu czyli zdobytej już wiedzy. Aksjologizm twardy: wartościowanie jest konieczne musi istnieć bo przez nie dochodzimy do prawdy. Miękki aksjologizm : nie da się uniknąć wartościowania w nauce o polityce skoro musimy wartościować lepiej czynić to świadomie. Wartościowanie bywa przyczyną odejścia od prawdy ale nie da się go uniknąć.

Semantyka: dział semiotyki nauka o stosunkach wyrażeń do oznaczonych przedmiotów bada problem znaczenia języka w odniesieniu do rzeczywistości tj, język zinterpretowanej rzeczywistości.

Aprioryzm : kierunek który mówi, że poznanie otaczającej rzeczywistości jest niezależne od doświadczenia.

Wyjaśnienie probabilistyczne: gdy eksplanans uprawdopodobnia eksplanandum tylko gdy w eksplanansie występują prawa statyczne a w eksplanandum stwierdzamy po prostu zaistnienie wydarzenia a nie jego prawdopodobieństwo.

Sprężenie zwrotne: oddziaływanie sygnałów stanu końcowego( wyjściowego) procesu (systemu układu) na jego sygnały preferencyjne ( wyjściowe).Polega na otrzymywaniu przez układ ( proces systemu) informacji o własnym działaniu ( o zawartości wyjściowej).

Wyjaśnienie dedukcyjno - nomologiczne: tu możemy wykorzystać prawo ściśle ogólne. Służy do wyjaśniania faktów ( eksplanandum) Za pomocą prawa ( eksplanansu) lub za pomocą praw. Schemat : jeżeli….to …

Eksplanans dla wyjaśnienia wykorzystuje prawo ( lub prawa )coś co łączy prawo i fakt ( musi być dowód że możemy dane prawo wykorzystać) Tym czym są Fakty towarzyszące temu co nastąpiło ( warunki w jakich się to wydarzyło). Fakty towarzyszące to warunki wstępne zdarzenia. Dysponując nimi możemy dobrać odpowiednie prawo, które pozwoli wyjaśnić to co się wydarzyło.

Podmiot zbiorowy :to podmiot, którego struktura wyjaśniła się przez formację ekonomiczną. W badaniu ( w poznaniu) podmiot uwzględnia badania zjawiska, otoczenie i kontekst społeczny. Charakterystyczny dla esencjalistycznej koncepcji nauk. Podmiot zbiorowy struktura wykształcona przez podstawową w danym okresie formę ekonomiczną W poznaniu podmiot taki uwzględnia nie tylko badanie zjawisko ale również całe otocznie ( kontekst społeczny, nie upatrywać barier poznania).

Dedukcja: rozumowanie od ogółu do szczegółu. Wnioskowanie niezawodne. Do pojedynczych faktów dochodzimy z ogólnych praw. Racją logiczną jest przesłanka a wnioskowaniem jest następstwo.

Anamneza : przypomnienie sobie przez duszę tego co widziała w świcie idei (Platon)

Behawioryzm : jest to kierunek praktyczny który rozwinął się w XX w. Przede wszystkim w USA. Odrzucał spekulatywność nauk społecznych , skrajny empiryzm : należy badać tylko co widzimy, możemy zmierzyć i zważyć. Założenia behawioryzmu: jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych twierdzi, że są one swoistymi ubocznymi artefaktami działania mózgu których nie da się skutecznie badać metodami naukowymi gdyż są one niedostępne obserwacji. Dlatego jeśli psychologia ma być rzetelną nauką musi się ograniczyć do rzetelnych jasno zdefiniowanych eksperymentów w których ludzi poddaje się działaniu określonych bodźców, obserwuje się ich określone relacje na te bodźce.

Eksplanans: ogół sądów wyjaśniających, faktów i praw. Czyli to za pomocą czego wyjaśniamy.

Eksplanandum: to co wyjaśniamy.

Indukcjonizm: nauka opierająca się na metodzie indukcji( chodzi o wyjaśnienie pewnych praw ogólnych, przez różne jednostkowe elementy).

Aktualizacja( konkretyzacja) drugi etap metody idealistycznej polegający na uwzględnianiu czynników ubocznych .

Esencjalizm : (dialektyka) koncepcja nauki uznająca poznanie zarówno przez zmysły jak i przez rozum. Dopuszcza abstrakcję w celu dotarcia do prawdy do jej istoty. Wyłania pewne pojęcia ogólne. Pewne czynniki są bardziej istotne inne mniej dla danego zjawiska. Dialektyczny związek między istotą a zjawiskiem polega na tym, że zjawisko jest istotne a istota się jawi.

Epistemologia : nauka zajmująca się poznaniem . Wiedza, umiejętność, zrozumienie logos- nauka myśli, albo teoria poznania - ewentualnie gnoseologia (?) dział filozofii zajmujący się relacjami między poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa istotę takich pojęć jak prawda, przekonanie, są, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie.

Empiryzm: kierunek nauki który upatruje w doświadczeniu jedynych czynników dostarczających fakty. Dzieli się na empiryzm radykalny( absolutyzacja faktów), umiarkowany ( źródła ludzkiego poznania, tkwią w doświadczeniu nie rozumie- polega na kontakcie podmiotu z poznawalnym przedmiotem) genetyczny -rozstrzyga pytanie o pochodzenie masowej wiedzy i jej początku, metodologiczny - uzasadnienie wiedzy jako prawomocnej metody indukcji. Empiryzm - doktryna głosząca że źródłem ludzkiego poznania są bodźce zmysłowe.

Założenie o racjonalności : to założenie na którym opiera się wyjaśnienie humanistyczne w interpretacji Jerzego Kmity. Polega ono na tym iż przyjmuje się że racjonalność jest cechą ludzką. Jest to założenie naukowca- ktoś inny zadziałał z perspektywy naukowej jest pewnym uproszczeniem rzeczywistości. Racjonalność to dążenie do wartości najbardziej przez nas preferowanej.

Neutralizm: nie dopuszcza wartościowania w nauce.

Behawioralizm : koncentruje się na analizie zachowań indywidualnych i zbiorowych , nawołuje do wykorzystywania empiryzmu badaniach naukowych.

Fakt naukowy: to pewne uogólnienia, oparte na wielu spostrzeżeniach dokonanych w trakcie pracy badawczej. Składają się na teorię naukową. Stwierdzanie faktów naukowych jest więc zarazem budowaniem czy też rozbudowywaniem teorii naukowej. Niektóre z faktów naukowych przyjęto nazywać prawami naukowymi; są to fakty naukowe dokładnie ustalone, dotyczące zjawisk powtarzających się i mające szczególnie doniosłe znaczenie dla teorii naukowej. Wydobywaniu faktów z zebranego materiału i możliwym stwierdzeniu prawd naukowych służy opracowanie materiału naukowego. Stwierdzanie faktów naukowych to uogólnianie w świetle spostrzeżeń i ze względu na dany problem naukowy czy hipotezę. Pojawia się czasem niebezpieczeństwo, że w obrębie tego samego problemu i tej samej metody roboczej można stwierdzić różne od siebie fakty naukowe.

Falsyfikacja, procedura metodologiczna, której celem jest obalenie danego zdania, czyli wykazanie jego fałszywości. Falsyfikacja, zwana też negatywną weryfikacją, stanowi kryterium stosowane przy akceptacji hipotez.

fenomenalizm filoz. pogląd filozoficzny uznający za poznawalne jedynie zjawiska, natomiast byt, czyli istotę rzeczy za niepoznawalną (agnostycyzm) lub nieistniejącą; głosili go m.in. G. Berkeley, I. Kant, A. Schopenhauer.

hipoteza (tymczasowe) przypuszczenie, mające ułatwić (naukowe) wyjaśnienie zjawiska; domysł; założenie oparte na prawdopodobieństwie a wymagające sprawdzenia.

homeostaza proces utrzymywania i powracania do ciągłej równowagi w danym systemie społecznym. Homeostat - czynnik dający równowagę.

Instrumentalizm (łac. instrumentum 'narzędzie'), (filozof.) - współczesny kierunek filozoficzny będący odmianą pragmatyzmu. Według niego cała wiedza i wszelka działalność ludzka pełnią jedynie funkcje instrumentalne, czyli stanowią narzędzia (instrumenty) służące przystosowywaniu się do środowiska i opanowywaniu go.

Instrumentalizm uważany jest za późną odmianę pragmatyzmu, wyrażoną przez Johna Dewey'a. Głosił on program "powszechnej przebudowy" ustroju społecznego, w której nauka miała pełnić role instrumentu, służącego wprowadzaniu konkretnych zmian.

konfirmacja procedura potwierdzenia zdana logicznego.

Kontekst odkrycia o charakterze temporalnym: chodzi tu o umiejętność znajdowania nowych źródeł danych, czyli o znalezienie się we właściwym miejscu i czasie, by zaobserwować kilka niezwykle istotnych wydarzeń dla dalszego prowadzenia obserwacji i analizy. Kontekst odkrycia jest produktem ubocznym głównego celu badań. W badaniach empirycznych weryfikujemy już wcześniej postawione hipotezy

metodologia opisowa część metodologii w ramach której ustalano jakieś reguły postępowania niezależnie od preferencji filozoficznych czy moralnych; opisuje czynności badawcze i ich wytwory.

metodologia normatywna cześć metodologii w której mogą się pojawiać uzasadnione kontrowersje przy dochodzeniu do prawdy istnieje tu obszar niezawodnych reguł postępowania, która przedstawia normy zasady prawidłowego postępowania

Podział na metodologię normatywną i opisową wziął się od Nowaka.

nauki dedukcyjne, nauki formalne, nauki aprioryczne, naukozn., metodol. nauki, w których uznaje się twierdzenia jedynie wówczas, gdy się je wyprowadzi metodą dedukcji z twierdzeń już uznanych; nauki dedukcyjne są nauki matematyczne i logika formalna.

nauki empiryczne, nauki indukcyjne, naukozn., metodol. nauki, w których gł. podstawą twierdzeń są zdania bezpośrednio oparte na doświadczeniu, uzasadniane również metodą indukcji (np. fizyka).

TYPOLOGIE (PODZIAŁY) NAUK:
1.nauki formalne (dedukcyjne) - punktem wyjścia dla formułowania twierdzeń w naukach formalnych są aksjomaty, czyli założenia wstępne, przyjęte bez dowodu jako zdania prawdziwe. Następnie na podstawie przyjętych reguł dowodowych buduje się twierdzenia będące konsekwencjami aksjomatów i twierdzeń poprzednio z aksjomatów wyprowadzonych.

2.nauki empiryczne (realne) - w punkcie wyjścia gromadzi się zdania o faktach (zdania spostrzeżeniowe) oparte na doświadczeniu nie budzącym wątpliwości. Z kilku zdań spostrzeżeniowych buduje się zdanie rejestrowe, na podstawie którego buduje się hipotezę (prawo) z której wynikają wszystkie zdania o stwierdzonych faktach i zdania spostrzeżeniowe.

Nauki realne (empiryczne) badają rzeczywistość i przedmiot ich badań jest realny - istnieją :
a. nauki przyrodnicze - badają rzeczywistość przyrodniczą - przyrodę ożywioną i nieożywioną wraz z człowiekiem jako jej częścią w jego wymiarze fizycznym.
b. nauki społeczne - badają rzeczywistość społeczną - zbiorowości ludzkie i związaną z nimi działalność człowieka oraz jej wytwory.
c. nauki humanistyczne - nauki o tworach kultury w szerokim tego słowa znaczeniu.

3.nauki idiograficzne - ich celem jest: opis osobliwości, przyczynowe lub genetyczne wyjaśnienia poszczególnych stanów rzeczy lub zdarzeń, formułowanie twierdzeń o jednostkowych faktach.

4.nauki nomologiczne - celem ich jest wykrywanie ogólnych prawidłowości ujawniających się w przyrodzie i społeczeństwie.
Nie mogą istnieć nauki typowo idiograficzne lub nomologiczne.

Nauki teoretyczne - spełniają przede wszystkim zadania poznawcze.
Nauki praktyczne - ustalają jak stosując odpowiednie środki uzyskać zamierzone skutki.


Optymizm poznawczy to antynihilizm, czyli ufność zdolności poznawcze człowieka; świat można poznać.

Paradygmat - w rozumieniu wprowadzonym przez filozofa Thomasa Kuhna w książce Struktura rewolucji naukowych (The Structure of Scientific Revolutions) opublikowanej w 1962 r. - to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Teorii i pojęć tworzących paradygmat raczej się nie kwestionuje, przynajmniej do czasu kiedy paradygmat jest twórczy poznawczo - tzn. za jego pomocą można tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi (historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka.

Najogólniejszym paradygmatem jest paradygmat metody naukowej, jest to kryterium uznania jakiejś działalności za naukową.

Paradygmat od tzw. dogmatu odróżnia kilka zasadniczych cech:

• nie jest on dany raz na zawsze - lecz jest przyjęty na zasadzie konsensusu większości badaczy

• może okresowo ulec zasadniczym przemianom prowadzącym do głębokich zmian w nauce zwanych rewolucją naukową (zobacz Experimentum crucis)

• podważa sens absolutnej słuszności.

Dobry paradygmat posiada kilka cech i m.in. musi:

• być spójny logicznie i pojęciowo

• być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i teorie, które są dla danej nauki rzeczywiście niezbędne

• dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami.

Pojęcie - abstrakcyjny, myślowy odpowiednik przedmiotu. Po zdefiniowaniu pojęcie staje się terminem. W logice niesie znaczenie nazwy generalnej. W psychologii jest umysłowa reprezentacją obiektów i zjawisk

Immanuel Kant podzielił pojęcia na aprioryczne (wytwory intelektu) i aposterioryczne (powstałe poprzez abstrahowanie z doświadczenia).

Prawo nauki prawo jakościowe, stała relacja między własnościami rzeczy lub zdarzeniami - prawa przyczynowe, prawa rozwojowe; prawo ilościowe, zależność funkcyjna między parametrami ciała lub układu materialnego, Prawa nauki, pojęcie z zakresu metodologii oznaczające należycie uzasadnione i dostatecznie sprawdzone (zweryfikowane) twierdzenia nauki, mające postać zdań ogólnych (prawa nauki ogólne) lub ogólnych w przybliżeniu (prawa nauki statystyczne).
Prawa ogólne stwierdzają prawidłowości polegające na stałym związku pewnych zjawisk. Prawa statystyczne - prawidłowości przejawiające się we współwystępowaniu zjawisk z określoną częstotliwością (prawdopodobieństwo).
Obydwa te rodzaje należą do praw empirycznych, których istotną właściwością jest to, że ich przesłankami, na których podstawie zostały przyjęte w nauce, są zdania obserwacyjne, oparte bezpośrednio na doświadczeniu. Przeciwieństwem praw empirycznych są prawa formalne, wyrażane w zdaniach analitycznych, uzasadnianych przez samo rozumowanie.

Syntaktyka nauka zajmująca się badaniem języka formalnego (czystego) przykładem jest gramatyka w języku polskim.

Teoria naukowa to całość logicznie spoistych uogólnień, wywnioskowanych na podstawie ustalonych faktów naukowych i powiązanych z dotychczasowym stanem nauki.Ma na celu wyjaśnienie przyczyny lub układu przyczyn, warunków, okoliczności powstawania i określonego przebiegu danego zjawiska.

1

Władza polityczna

Władza państwowa

---