Zabiegi uprawowe w szkółkach leśnych

Zabiegi pielęgnacyjne:

- zapewnienie kiełkującym nasionom i siewkom odpowiedniej ilości wilgoci,

- ochrona przed nadmiernym nasłonecznieniem i wysuszającym działaniem wiatru oraz przed przymrozkami,

- utrzymanie gleby w sprawności,

- niszczenie chwastów,

- przerzedzenie zbyt gęstych siewów

22. Zabiegi uprawowe w szkółce leśnej

TWORZONEJ

Uprawa na terenach leśnych

- karczowanie i usuwanie pni, grubych korzeni, kamieni, wyrównywanie dołów i nierówności.

- orka z pogłębiaczem (40cm) z wybieraniem wyorywanych korzeni i kamieni,

- w przypadku znacznej ilości korzeni, lepsza dwukrotna orka wykonana z postępującą głębokością ( pierwsza płytsza, druga słabsza).

- po każdej orce stosowanie kultywatorów i bron zębatych cięższych w celu wybrania korzeni

- orka przedzimowa jesienią i pozostawienie gleby przez zimę w ostrej skibie

- pierwsza uprawa – zielony ugór w sprzyjających warunkach szkółkowanie ewentualnie siew gatunków ciężkonasiennych

- głębokość orki dostosowana do istniejących naturalnych warunków glebowych przy mniejszej miąższości poziomu akumulacyjnego gleby pierwsza orka płytsza 20 cm i systematyczne pogłębianie w latach następnych

TWORZONEJ

Uprawa na gruntach porolnych:

- dokładne odchwaszczenie i wzbogacenie gleby w składniki pokarmowe z zastosowaniem podorywek i innych uprawek ( kultywatorowanie, jednokrotne lub wielokrotne bronowanie)

- przy silnym zachwaszczeniu chemiczne zwalczenie chwastów przed podorywką,

- przy dobrej kulturze i odpowiednim odchwaszczeniu wiosną powierzchnię szkółki można przeznaczyć pod uprawę rolną na oborniku (np. okopowe) lub pod zielony ugór,

- orka przedzimowa jesienią na pełną głębokość i pozostawienie do wiosny w ostrej skibie.

ISTNIEJĄCEJ

Zadania uprawy gleby

- utrzymanie gleb w sprawności przez polepszanie ich właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych,

- regulacja stosunków wilgotnościowych, powietrznych i cieplnych w wierzchniej warstwie uprawnej i częściowo w podglebiu,

- poprawa struktury gleby (gruzełkowata) – orki przedzimowe,

- zwalczanie chwastów, szkodników i organizmów chorobotwórczych,

- umożliwienie poprawnego wykonania siewu, szkółkowania czy pielęgnacji.

Rodzaje zabiegów uprawowych

ORKI

Wiosenna – siewna, niekorzystna, bo przesusza i niszczy strukturę, głównie gleb ciężkich. Na nich 20 -22 cm, na lżejszych pełna 25 – 30 cm z bronowaniem.

Przedzimowa – ziębla, późną jesienią na pełną głębokość, pozostawiona w ostrej skibie.

Pogłębiona – o 2 do 5 cm, co kilka lat w celu uzyskania pełnej miąższości warstwy ornej. Wskazane nawożenie kompostem w ilości 50 – 100m3 na każdy cm pogłębienia i nawozami mineralnymi. Planowana pod zielony ugór lun szkółkowanie, niewskazany siew szczególnie gatunków z lekkimi nasionami.

Z pogłębiaczem 40 -45 cm, co 4 -5 lat, szczególnie na glebach cięższych.

BRONOWANIE

Zadania

- spulchnianie powierzchniowe gleby i niszczenie wytworzonej skorupy,

- rozkruszanie brył, niszczenie siewek chwastów oraz wydobywanie na powierzchnię rozłogów perzu,

- wyrównywanie gleby po orce lub drapaczowaniu,

- spulchnianie i wyrównywanie gleby przed wysiewem nasion,

- przykrywanie nasion rozsianych na zielony ugór,

- mieszanie z glebą kompostu lub nawozów mineralnych,

Typy bron:

- ciężkie do 120 kg, praca do głębokości 6 -10 cm

- średnio ciężkie do 80 kg do głębokości 4 -6 cm,

- lekkie 30 – 50 kg do 2 – 5cm

Praca na krzyż

23. Nawożenie organiczne i mineralne w szkółkach leśnych

Nawożenie organiczne szkółek

Kompostowanie

To proces polegający na tlenowym rozkładzie materii organicznej przez drobnoustroje, głównie przez bakterie tlenowe. Wytworzony w procesie kompostowania humus charakteryzuje się znaczną zawartością azotu, potasu, fosforu i wapnia. Zapotrzebowanie gleby szkółki leśnej w próchnicę jest jednym z podstawowych warunków gwarantujących efektywną produkcję szkółkarską. Próchnica jest substancją organiczną swoistą dla gleb, powstaje z materii organicznej dostającej się do gleby, między innymi z kompostu.

Próchnica w glebie decyduje o :

- trwałości struktury agregatowej, a więc trwałości korzystnych właściwości powietrzno – wodnych,

- wielkości kompleksu sorpcyjnego, a więc zdolności do zatrzymywania soli mineralnych oraz stabilizacji wielu chemicznych właściwości gleby np., kwasowości pH,

- pojemności wodnej – koloidy organiczne oraz gruzełki zatrzymują znaczne ilości wody,

- sprawność gleby – korzenie młodych roślin drzewiastych dobrze rozwijają się tylko w odpowiednio napowietrzonej i pulchnej glebie,

- zasobności – związki próchniczne rozkładając się uwalniają do roztworu glebowego składniki mineralne. Uwalnianie to jest powolne, lecz ciągle trwa przez cały sezon wegetacyjny,

- zawartość organicznych związków odżywczych. Substancje próchniczne i wydzieliny edafonu są źródłem wielu aktywnych biologicznie substancji, takich jak np., auksyny, enzymy i antybiotyki,

- ilości i jakości edafonu m.in. grzybów mikoryzowych.

Czynniki istotne przy tworzeniu pryzm:

- powietrzne - właściwe napowietrzanie pryzmy,

- woda – optymalna zawartość w masie kompostowej od 50 do 60 % prłnej pojemności polowej

- substancje pokarmowe – pożądany właściwy stosunek C:N 25 – 30 :1 Można go regulować przez odpowiedni dobór składników masy kompostowej lub przez dodatek substancji bogatych w związki azotowe. Najszybszym wskaźnikiem biochemicznych przemian substancji organicznej jest dynamika zmian temperatury w kompostowej masie.

Surowce do przygotowania kompostu:

Trociny, zrębki drzewne, kora, najcenniejsze surowce kompostowe, o bardzo małej ilości azotu i dużej ilości węgla w formie ligniny. Lignina jest głównym surowcem próchniczo twórczym, ponieważ zawiera części składowe kwasów humusowych ale wymaga dłuższego czasu biodegradacji.

Słoma utrzymuje odpowiednia ilość powietrza w masie kompostowej, zawiera dużo suchej masy i węgla, a zbyt mało azotu co wymaga jego uzupełnienia by proces przebiegał prawidłowo i szybko

Pomiot zwłaszcza kurzy, obornik, gnojówka, zawierają duża ilość azotu, korzystnie bilansują się z trocinami i słomą

Zielona masa roślinna zawartość prostych węglowodanów inicjuje powstanie warunków termofilnych w pryźmie.

Rozkład materii organicznej:

Procesy biochemiczne zachodzące podczas kompostowania:

- humifikacja synteza składników rozkładu w wielkocząsteczkowe substancje próchniczne,

- mineralizacja utlenienie substancji organicznej do CO₂, wody, azotanów, siarczanów, fosforanów i innych składników którym towarzyszą reakcje egzotermiczne stąd proces samo zagrzewania się pryzm.

Proces rozkładu kompostu z właściwie dobranymi składnikami trwa Około 8 – 10 tygodni .

Wskaźniki dojrzałości kompostu: badanie odczynu pH, który w próbce kompostu przechowywanej w warunkach beztlenowych , w temp 55⁰C przez 24 godz powinien być zasadowy co wskazuje że kompost jest dojrzały

Dojrzały kompost charakteryzuje się:

- duża zawartością zmumifikowanej materii organicznej,

- brunatną lub czarną barwą i gruzełkowatą strukturą,

- spadkiem temp w pryzmie do poziomu otoczenia

- spadkiem stosunku C:N poniżej 19

- brakiem amoniaku

- pH około 6

Nawożenie szkółek kompostem nie rzadziej niż 2 lub 3 lata częściej szkółkach o glebach lżejszych, dawki 200 – 300 m³ ha, najlepiej jesienią, wprowadzany do gleby w stanie wilgotnym i dobrze z nią wymieszany przy użyciu kultywatora, większa dawki dzieli się na dwie części pierwsza przeorywaną na głębokość ok. 15 cm, a drugą wymieszaną z glebą kultywatorem albo ciężkimi bronami.

Nawożenie zielone polega na zaorywaniu do gleby rosnących na niej roślin nawozowych

Cel:

- wzbogacenie gleby w próchnicę,

- wzbogacenie gleby w azot

- przeciw działanie erozji wietrznej i wodnej,

- uruchomienie składników mineralnych z form trudno dla rośliny dostępnych,

- pogłębienie profilu glebowego,

- aktywizacja edafonu,

- ochrona przed wyługowaniem mineralnych składników odżywczych,

- zapobieganie uwstecznianiu się niektórych składników mineralnych, to jest przechodzeniu ich w formy trudno dostępne,

- przenoszenie mineralnych składników odżywczych z głębszych warstw gleby do warstwy ornej

Cechy roślin wykorzystywanych na zielony nawóz:

- szybki wzrost,

- Duzy plon zielonej masy,

- rozbudowany i silny system korzeniowy:

+ odzyskiwanie wypłukanych przez wodę substancji pokarmowych,

+ rozkruszanie zaskorupiałej warstwy gleby,

+ zdolność przyswajania różnorodnych związków chemicznych,

- rozbudowana część nadziemna, zacieniająca glebę i zagłuszająca chwasty,

- właściwości fitosanitarne.

Dobór roślin na przyoranie:

- łubin, łubin żółty

- pieluszka

- wyka siewna

- seradela

- gorczyca i gryka

- żyto

Zasady uprawy:

- starannie przygotowanie gleby pod rośliny,

- sprawdzony materiał sadzeniowy,

- właściwa ilość wysiewu,

- odpowiednie przykrycie nasion uzależnione od gatunku i rodzaju gleby( łubiny 3-4 cm, seradela 2-3 cm, peluszka wyka 5 -7 cm)

- korzystniejsza orka jesienna 25 -30 cm, ale częstsza wiosenna 20 cm,

- po orce wysiew nawozów i wymieszanie z glebą – brona,

- wysiew jak najwcześniej ale uzależniony od gatunku ( wrażliwość na przymrozki), i temp ( konkurencja z chwastami) czasem lepiej uprawki odchwaszczające,

- nawożenie mineralne pod motylkowe

- odkwaszenie przy pH 4,5 1,5 – 2,5 t ha wapna węglanowego jesienią,

- siewy czyste lub mieszane,

- szczepienie nasion strączkowych,

- przeorywanie w fazie kwitnienia lub zawiązywania strąków u bobowatych

Ilość wysiewu Lubin żółty – 200 – 300 kg * ha, peluszka 100 -150 wyka 130 -150 gryka 50 -75, gorczyca 20 – 25 seradela 40 -50 kg * ha

Nawożenie mineralne

Ekofizjologiczne uwarunkowania żywienia roślin:

- skład chemiczny roślin,

- rola składników pokarmowych w glebie i roślinie,

- pobieranie i metabolizowanie składników pokarmowych przez rosliny,

- prawa żywieniowe (nawozowe)

- czynniki siedliskowe wpływające na wzrost i rozwój roślin.

Główne składniki mineralne:

Mikroelementy: Fe, Mn, Zn, Cu, Cl, B, Mo, Co,

Makroelementy : N, K, Ca, P, S, Mg,

Symptomy niedoboru składników w roślinie:

- niedobór azotu – igły krótkie, blaszki liściowe małe o zabarwieniu żółtozielonym i żółtym

- niedobór fosforu – barwa igieł i liści szara, niebieskawa, fioletowa objawy dobrze widoczne szczególnie w końcu lata

- niedobór potasu – igły lub liście zielonożółte i żółte, najpierw w dolnej części pędów, pędy wierzchołkowe wyraźnie skrócone i pozbawione pączków szczytowych

- niedobór magnezu – końce igieł i miejsca między nerwami na blaszkach liściowych o zabarwieniu pomarańczowożółtym

- niedobór wapnia – zabarwienie igieł lub liści brunatne, przyrosty zmniejszone

Rola składników pokarmowych w glebie:

- azot – składnik aminokwasów w więc i białek

- potas – regulator procesów oddychania, gospodarki wodnej i asymilacji

- fosfor – katalizator szeregu procesów biochemicznych, głównie inicjujących wzrost.

Rola składników pokarmowych w roślinie i glebie :

Rośliny pobierają składniki pokarmowe głownie w postaci jonowej (jako kationy i aniony) za pomocą systemów korzeniowych, głownie drobnych włośników. Nadmiar jakiegokolwiek jonu w roztworze może prowadzić do zakłóceń, a nawet zahamowania w pobieraniu innych jonów ( antagonizm)

Jony antagonistyczne: Ca i K, Ca i Mg, K i Mg, Mg i NH₄, NH₄ i Ca

Ułatwienie pobierania jednego jonu przez inny : synergizm

Jony synergistyczne:

N i P, N i K , K i P

Czynniki glebowe ograniczające istotną rolę w nawożeniu i wapnowaniu:

- odczyn gleby

- wilgotność gleby

- zawartość próchnicy

Odczyn gleby – regulator dostępności składników pokarmowych( współżycie roślin z grzybami mikoryzowymi) - Zbyt wysoki odczyn – dogodne warunki dla nadmiernego rozwoju bakterii konkurujących z grzybami,

- Lekko kwaśny odczyn pH 4,5 -5,5 równowaga między grzybami i bakteriami, łatwa symbioza z grzybami mikoryzowymi,

- zbyt niski odczyn – ograniczenie dostępności większości składników pokarmowych i nadmierne przyswajanie toksycznego glinu, manganu , żelaza.

Wilgotność

Ściśle związana z utrzymaniem jonów w roztworze glebowym i przechodzeniem ich z kompleksu sorpcyjnego do roztworu glebowego. Optymalne warunki gdy wilgotność gleby jest zbliżona do polowej pojemności wodnej.

Próchnica glebowa

Mierzona ilościową zawartością C org. ( x 1,74)

- decyduje o aktywności biologicznej gleby

- jedno z najważniejszych źródeł mikroelementów

- potęguje procesy metaboliczne ( enzymatyczne, hormonalne)

- podwyższa zdolności sorpcyjne wody i składników pokarmowych

- dodatni wpływ na strukturę gleb

Stosowanie nawozów mineralnych:

Sposoby:

- doglebowo

- pogłównie ( wapno wyłącznie doglebowo)

- Nawozy fosforowe potasowe i magnezowe – wysiew jesienią lub wiosną co najmniej na 2 tygodnie przed wysiewem wapna.

- nawozy azotowe – w dwóch rzutach w połowie i do końca maja( nie wcześniej jak 3 -4 tygodnie po wykiełkowaniu nasion u iglastych i po wykształceniu pierwszych liści u liściastych ) oraz od połowy do końca czerwca.

Nawożenie przedsiewne musi być wykonane na 2 tygodnie przed siewem nasion. Czas między nawożeniem organicznym i wapnowaniem powinien wynosić co najmniej pół roku.

W szkółkarstwie leśnym coraz szerzej stosuje się nawożenie dolistne gdyż rośliny za pomocą części nadziemnych pobierają z powietrza tlen i węgiel oraz różne składniki i związki występujące w gazach, zawiesinach wodnych i pyłach. Efekt nawożenia sadzonek utrzymuje się również po wysadzeniu ich w uprawie.

24.. Siew nasion w szkółce

Siew nasion :

Czynniki warunkujące termin siewu:

- zdolność zachowania kiełkowania przez nasiona – nasiona, które tracą zdolność kiełkowania muszą być wysiane zaraz po zbiorze( nasiona wierzb i topól, siew na koniec a czerwca)

- pora ich zbioru i sposób przechowywania – zbiór na zielono tj, przed osiągnięciem pełnej dojrzałości wysiew: początek czerwca – wiąz, wczesna jesień (połowa września) nasiona grabu, lipy drobnolistnej, jesionu wyniosłego, trzmieliny pospolitej.

- warunki glebowe i klimatyczne – najdogodniejsza wiosna na glebach lżejszych wcześniejsze siewy niż na glebach cięższych. Rośliny dobrze reagują na wczesne siewy, ale ryzyko przymrozków), później brak wody. Siew jesienny – przed przymrozkami (dęby, buk, klony, większość krzewów leśnych) – obfite wschody i silniejsze siewki, eliminacja przechowywania nasion, ale nasiona kiełkują wiosną zbyt wcześnie i młode siewki narażone są na przymrozki.

-organizacja pracy

- wyposażenie szkółki w sprzęt oraz urządzenia itp.

Terminy siewu nasion ważniejszych gatunków drzew leśnych

Sosna zwyczajna – wiosna po ociepleniu i nagrzaniu gleby ( optymalna temp 20 25 ⁰C). Optymalny termin – kwiecień. Możliwy, ale drogi (ciągłe zraszanie) i ryzykowny (siewki mogą nie zdążyć zdrewnieć przed przymrozkami) jest również siew w sierpniu. Może mieć zastosowanie tylko przy produkcji wielolatek.

Świerk pospolity, modrzew europejski: marzec lub kwiecień dla Płd – Zach Polski, kwiecień dla płn – wsch i śrd Polski.

Jodła pospolita, dąb szypułkowy, buk zwyczajny jesień (październik, listopad) – regiony z często występującą mroźną zimą, bez dłuższych okresów z temp dodatnią. Marzec dla regionów z przeważającą ciepłą bezśnieżną zimą z dłuższymi okresami o temp dodatniej w czasie zimy i przedwiośnia. Dobrej jakości siewki jodły i dębu szypułkowego można uzyskać z siewu kwietniowego, przy zastosowaniu nasion przechowywanych w chłodni.

Głębokość siewu i grubość przykrycia nasion.

Czynniki decydujące:

- wielkości i właściwości nasion – duże nasiona oraz kiełkujące podziemnie – głębiej, małe i kiełkujące nadziemnie płycej.

- rodzaj przykrycia -- na ogół gatunki iglaste są bardziej wrażliwe na zbyt grube przykrycie nasion niż liściaste. Nasion bardzo drobnych (brzoza, topola sika, azalia, różaneczniki) nie przykrywa się. Na glebach lekkich do przykrycia stosuje się najczęściej miejscową, na ciężkich i zaskorupiających się materiał obcy: torf wysoki zmieszany z piaskiem lub piaszczystą glebą miejscową w stosunku 1:2. Przykrycie nasion trocinami niesie ryzyko ich zmywania przez deszcz lub wywiewania przez wiatr.

- pory wysiewu – siew późnowiosenny głębiej, bo sucho, jesienny z uwagi na wystarczającą zawartość wilgoci w glebie, ale niebezpieczeństwo wysadzania nasion winien być siewem głębszym, który zbyt głęboki siew może utrudniać wschody.

- wilgotność, dostęp powietrza i temperatura gleby – im głębiej, tym więcej wilgoci, lecz gorsze warunki tlenowe.

Metody siewu:

- siew pełny – równomierne rozłożenie nasion na glebie lub specjalnie przygotowanym podłożu na całej obsiewanej powierzchni. Może być stosowany do nasion drzew iglastych, których siewki w ciągu jednego okresu wegetacyjnego osiągają wymiary pozwalające na ich użycie do zakładania upraw lub jako rozsadę do szkółkowania. Pod pełny siew należy wybrać raczej gleby żyzne, sprawne i niezachwaszczające się.

Siew częściowy - taśmowy (nasiona umieszcza się na pasach najczęściej o szerokości 6, maksymalnie 12 cm) – rzędowy (na pasach nie przekraczających 2 cm).

Prostszy w wykonaniu ułatwia pielęgnowanie gleby sposobami mechanicznymi oraz pozwala kształtować systemy korzeniowe siewek, a umieszczenie nasion na jednakowej głębokości sprzyja równoczesnym wschodom oraz stwarza korzystne warunki podsiąkania wody.

Obie metody siewu prowadzone są na grzędach o szerokości dostosowanej do rozstawu kół ciągnika i narzędzi mechanicznych wykonujących prace szkółkarskie.

Normy siewu

Zależą od:

- wartości siewnej nasion (czystość, zdolność kiełkowania, MTN ),

- gęstości zamierzonego siewu (odległość pomiędzy nasionami w rzędach i odległości między rzędami)

- pory siewu i typu gleby ( przy siewie jesiennym normę wysiewu podwyższamy o 15 -20 %, na glebach cięższych wysiewamy więcej nasion niż na glebach lżejszych)

- wydajność siewu ( procent nasion wyrastających w siewki).

Do obsiewu szkółek należy używać nasion I klasy jakości. Wysiew nasion II klasy jakości dopuszcza się w wyjątkowych przypadkach i wtedy normę siewu podwyższa się o 30 50%. Dla gatunków domieszkowych, w wyjątkowych przypadkach, dopuszcza się użycie nasion III klasy jakości, przy odpowiednio zwiększonych normach wysiewu. Przy siewach mających na celu wyprodukowanie 2 – lub 3 – latek nie szkółkowanych, ilość wysiewanych nasion powinna być zmniejszona o 30%

Normy siewu nasion wyrażone liczbą nasion zdolnych do kiełkowania na 1m² powierzchni obsiewnej

Rodzaj drzewa cel produkcji liczba nasion zdolnych kieł

Sosna 1/0 2000

Modrzew 2/0 2000

Jedlica 2/0 2000

Świerk 2/0 3/0 1300

Buk 2/0 750

Dąb 2/0 650