Zjawisko terroryzmu to jedno z największych zagrożeń dla człowieka i współczesnego świata.

Wywiera ono wielką presję strachu, niesie falę niepokoju wielu milionom ludzi na świecie.

W ostatnich latach żadna przyczyna nie doprowadziła do utraty życia tak wielu przywódców politycznych, przedstawicieli władz, a szczególnie niewinnych ludzi, co właśnie terroryzm.

Skala terroryzmu jest tak wielka, że instytucje państwowe i międzynarodowe są zmuszane do ciągłych poszukiwań środków zaradczych, by skutecznie chronić swych obywateli.

Źródła zagrożeń tkwią niejednokrotnie w geograficznie oddalonych miejscach, ale mogą się natychmiast zmaterializować na terenie kraju po niekontrolowanym przemknięciu sprawców zamachów przez granice.

Terroryzm – to bezprawne użycie – lub groźba użycia – siły czy przemocy wobec osoby lub mienia, by wymuszać lub zastraszać rządy czy społeczeństwa, często dla osiągnięcia celów politycznych, religijnych czy ideologicznych (Departament Obrony USA).

Terroryzm to umyślne działanie stanowiące naruszenie prawa karnego i zmierzające w drodze aktów przemocy lub zagrożenia tymi aktami do zastraszania organów państwa lub znacznych odłamów społeczeństwa oraz do wymuszenia określonego postępowania (PL).

Terroryzm to akt przemocy zaplanowany tak, aby zwrócić uwagę i dzięki zdobytemu rozgłosowi przekazać odpowiednie przesłanie oraz wywołać reakcję ze strony władz i opinii publicznej.

Terror – metoda oddziaływania przemocą, zbrodnią i strachem stosowaną przez silniejszych (państwo) wobec słabszych (obywatele).

Terrorem są np. okrucieństwa wojska, policji, tajnych agentów wobec obywateli własnego lub napadniętego państwa (terror dyktatur wojskowych, terror stalinowski, terror hitlerowski).

Terroryzm to okrutna forma zastraszania silniejszych (państwo oraz całe społeczeństwo) przez słabszych (grupa terrorystów).

Cechy działań terrorystycznych:

1. gloryfikacja siły jako najskuteczniejszej metody walki politycznej;

2. okrucieństwo i brak skrupułów moralnych;

3. wzbudzenie silnego i powszechnego poczucia zagrożenia;

4. uzyskanie rozgłosu;

5. polityczny szantaż i wymuszenie;

6. przygotowanie sytuacji rewolucyjnej.

Cele ataków terrorystycznych:

1. uzyskanie ustępstw lub korzyści, takich jak wypłacenie okupu, zwolnienie więźniów lub publikacja orędzia terrorystów;

2. „reklamy” – terroryści chcą zwrócić uwagę świata na sprawę, o którą walczą, aby skupić na sobie jak największe zainteresowanie, z tych powodów ich akcje przeprowadzane są w sposób spektakularny;

3. sianie niepokoju i zamętu, demoralizacji społeczeństwa i załamania się istniejącego ustroju;

4. rozmyślne wywołanie represji, odwetu i eskalacji przemocy ze strony rządu (to może skutkować utratą przez niego popularności);

5. wymuszenie posłuchu i lojalności;

6. poczucia winy – terroryści często ogłaszają, że ofiary lub obiekty ich zamachu były odpowiedzialne za coś, co ma symboliczne znaczenie.

FORMY ATAKÓW TERRORYSTYCZNYCH:

1. Zamachy na życie konkretnych ludzi.

Strategia ta jest znana od bardzo dawna i stosowana również obecnie.
Na zamach narażeni są zazwyczaj: urzędnicy administracji państwowej, członkowie rządu, policjanci, żołnierze, przywódcy partii politycznych, np. zabójstwo premiera Izraela Icchaka Rabina w październiku 1995 roku.

2. Uprowadzenie osób.

Osoby uprowadzone przez członków organizacji terrorystycznej są więzione w nieznanym miejscu.

Terroryści natomiast czerpiąc z tego faktu poczucie bezpieczeństwa mogą stawiać żądania traktując uwięzionych jako „kartę przetargową”.

3. Zamach bombowy.

Zamachy bombowe są najczęściej stosowaną przez terrorystów metodą.

Wybuchy powodują wiele ofiar w ludziach, a także wiele zniszczeń.

4. Porwania pojazdów lub samolotów.

Porwania pojazdów bądź samolotów były zjawiskiem rozpowszechnionym w latach 70. XX wieku.

Obecnie również zdarzają się takie fakty, np. porwanie czterech samolotów pasażerskich w USA 11.09.2001 r.

5. Wzięcie zakładników.

Organizacje terrorystyczne biorąc zakładników mają na celu powstrzymanie interwencji państwa w negocjacjach. Przetrzymując niewinnych ludzi stawiają żądania władzom.

Przykład: w 1996 roku w stolicy Peru – Limie ruch im. Tupaca Amaru opanował ambasadę Japonii i wziął 700 zakładników. W czasie negocjacji terroryści zwolnili większość zakładników. Pozostałych przetrzymywali przez 126 dni, żądając zwolnienia z więzień 450 członków ugrupowania.

ŹRÓDŁA TERRORYZMU

1. Sytuacja społeczno - ekonomiczna.

Chodzi tu o kryzysy ekonomiczne, różne napięcia społeczne, niedorozwój gospodarczy, nadmierną liczbę ludności, globalizację, liberalizację przepływu środków pieniężnych, polaryzację świata na biedny i bogaty, jak również dyskryminację narodowo – społeczną.

2. Aspekty historyczno-polityczne.

Przejawiające się w dążeniach społeczeństw do pełnej demokratyzacji, poszanowania praworządności oraz przestrzegania praw człowieka.

3. Fundamentalizm, religijny i polityczny.

Fundamentalizm jest „zespołem przekonań wartościujących, z których jedno jest następstwem drugiego, a całość tworzy pewną, trudną do zakwestionowania konstrukcję, wyjątkowo odporną na jakąkolwiek krytyczną argumentację”.

Terroryści posługują się radykalnym fundamentalizmem jako narzędziem do osiągnięcia swych celów, gdyż wg założenia tej ideologii, świat fundamentalistyczny ma tylko wrogów.

KLASYFIKACJA RUCHÓW TERRORYSTYCZNYCH

Zróżnicowanie ruchów terrorystycznych ze względu na działający podmiot

1. terroryzm polityczny:

a. terroryzm agenturalny – terroryści są inspirowani, sponsorowani i sterowani przez obce państwo,

b. terroryzm ideowy – terroryści poprzez zbrodnie starają się wcielać w życie idee, które wyznają;

1. Terroryzm niepolityczny:

a. terroryzm kryminalny – działania mafii i gangów.

b. patologiczny – wykorzystywany przez jednostki, jest wynikiem zaburzeń psychicznych.

Zróżnicowanie ataków terrorystycznych ze względu na cel ataku

1. terroryzm ekonomiczny (podpalenia, eksplozje ładunków wybuchowych);

2. Terroryzm indywidualny (zamachy, mordy polityczne, porwania);

3. terroryzm masowy (porwania samolotów, branie zakładników, wybuchy w miejscach publicznych).

Zróżnicowanie działań terrorystycznych ze względu na polityczną strategię

1. Terroryzm sprawczy bezpośredni – dążenie do obalenia istniejącego porządku i zastąpienia go nowym reprezentowanym przez samych terrorystów.

2. Terroryzm sprawczy pośredni – dążenie do wymuszenia zmiany politycznej, lecz bez chęci ze strony terrorystów przejęcia na siebie odpowiedzialności za rządy w kraju.

3. Terroryzm na użytek „propagandy przez czyn” – ta odmiana sprowadza się głównie do przygotowania sytuacji rewolucyjnej.

Terroryzm ma pełnić funkcję „detonatora buntu mas”.

Zróżnicowanie ruchów terrorystycznych ze względu na założenia doktrynalne i cele ideologiczne

1. Terroryzm separatystyczny – jego celem jest doprowadzenie do seperacji, czyli odłączenia od państwa, przeciwko któremu terroryści podejmują walkę i utworzenia własnego państwa, względnie przyłączenia do sąsiedniego.

(Terroryzm północnoirlandzkiej IRA, baskijskiej ETA, kurdyjski)

1. Terroryzm rewolucyjny (lewacki i anarchistyczny) – jego celem jest zniszczenie państwa poprzez wywołanie rewolucji i obalenie istniejącego ustroju. W wyniku przewrotu ma powstać anarchizm, komunizm.

(Włoskie Czerwone Brygady, kambodżańscy Czerwoni Khmerowie)

1. Terroryzm nacjonalistyczny (neofaszystowski, prawicowo-totalitarystyczny) – za pomocą zbrodniczych metod realizuje się skrajnie nacjonalistyczne, faszystowskie i szowinistyczne idee.

(Działania Ku Klux Klanu na Południu USA, francuska OAS)

1. Terroryzm islamski – inspirowany religijnymi prawdami Koranu. Celem bojowników dżihadu (świętej wojny o zwycięstwo islamu) jest walka z niewiernymi oraz odszczepieńcami od wiary i utworzenie kolejnych republik islamskich wzorem Iranu.

Ten rodzaj terroryzmu najbardziej zagraża także krajom muzułmańskim o świeckim reżimie politycznym.

(Libański Hezbollach, palestyński Hamas, egipskie Ugrupowanie Islamskie)

Zróżnicowanie ruchów terrorystycznych ze względu na kryterium terytorialne

1. Terroryzm państwowy (władza państwowa zastrasza obywateli lub odwrotnie),

2. Terroryzm międzynarodowy (akty terrorystyczne mają konsekwencje międzynarodowe, oddziaływują na stosunki między państwami, wywołują skutki poza terytorium państwa przeciw, któremu są skierowane),

3. Terroryzm separatystyczny (poszczególne grupy dążą do uzyskania odrębności politycznej, religijnej lub etnicznej).

Fundamentalizm islamski a bezpieczeństwo międzynarodowe

Współczesny terroryzm reprezentowany głównie przez ekstremistyczny fundamentalizm islamski, to wojna oparta na zderzeniu kultur cywilizacyjnych.

Z jednej strony występuje cały zachodni świat zdominowany przez najnowsze zdobycze nauki i techniki, funkcjonujący w erze bumu informatycznego, z drugiej miliony wyznawców islamu, dla których rozwój cywilizacyjny zatrzymał się na poziomie średniowiecza.

Przywódcy islamskich organizacji terrorystycznych wykorzystują fakt ubóstwa i zacofania wyznawców Koranu do budowania w nich nienawiści wobec zachodniej cywilizacji, wskazując na nią jako na źródło ich nędzy i niedostatku.

Poważnym niebezpieczeństwem dla światowego pokoju jest zasięg wpływu radykalnych islamistów. Konflikt cywilizacji bowiem, w którym stroną jest radykalny fundamentalizm islamski, występuje niemalże na całej kuli ziemskiej.

Przykłady konfliktów gdzie kluczową rolę odegrał lub odgrywa islam:

• wojna w Afganistanie;

• konflikt w byłej Jugosławii (Bośniacy kontra Serbowie);

• konflikt w Kosowie (Serbowie kontra kosowscy Albańczycy);

• konflikcie pomiędzy Grecją a Turcją (o Cypr);

• konflikty w byłych republikach radzieckich (Azerbejdżan kontra Armenia);

• wojna w Czeczenii (Rosja kontra muzułmańscy separatyści czeczeńscy);

• wojna w Sudanie (chrześcijanie kontra muzułmanie);

• wojna w Etiopii (chrześcijańscy Etiopczycy kontra muzułmanie z Erytrei);

• konflikt w Macedonii (chrześcijanie kontra muzułmańscy Albańczycy);

• konflikt na Filipinach (chrześcijanie kontra muzułmańscy separatyści);

• konflikt w Indonezji – wschodni Timor (chrześcijanie kontra muzułmańscy separatyści);

• konflikt arabsko-izraelski (fundamentaliści islamscy kontra zachodnia cywilizacja).

Czym się różni terrorysta islamski od innych terrorystów?

Terroryzm a walka narodowowyzwoleńcza

Nie należy utożsamiać walki narodowowyzwoleńczej z terroryzmem.

Walka narodowowyzwoleńcza jest zgodna z zasadami prawa międzynarodowego, a terroryzm nie może być uznany za legalną formę tej walki.

Ugrupowania prowadzące walkę narodowowyzwoleńczą nie mogą posługiwać się metodami terrorystycznymi,

MEDIALNOŚĆ TERRORYZMU

Celem zamachu terrorystycznego jest wywołanie efektu zastosowanej przemocy, a nie sama przemoc, która nabiera charakteru symbolicznego – propagandowego.

Terrorystom bardziej chodzi o psychiczne konsekwencje ataków, niż o ich bezpośrednie skutki, które muszą spełnić tylko jeden warunek: spektakularności i szoku.

Atak terrorystyczny jest aktem medialnym. Aby spełnił swoją rolę, musi być szokujący, ponieważ tylko w ten sposób można przyciągnąć uwagę opinii publicznej i wywołać zakładany efekt zastraszania.

Między mediami a terrorystami wytworzyła się swoista symbioza. Terroryści, aby osiągnąć swoje cele (zastraszenie opinii publicznej, rządów) muszą do nich dotrzeć, a czynią to za pośrednictwem mediów.

Dziennikarze szukają tematów nadających się na wiadomość z ostatniej chwili, gwarantujących wysoką oglądalność, a zatem – wysokie wpływy z reklam, wysokie zarobki, popularność.

Nowym narzędziem w walce o medialność jest Internet, który staje się coraz bardziej efektywnym środkiem przekazu.

PRZECIWDZIAŁANIE TERRORYZMOWI

Przeciwdziałanie terroryzmowi jest jednym z najistotniejszych kroków w procesie zapewnienia bezpieczeństwa państwa w kontekście zagrożeń terrorystycznych.

Maksymalizacja skuteczności przeciwdziałania terroryzmowi wymaga przestrzegania podstawowych zasad:

1. zapewnienie konsensusu pomiędzy zaangażowanymi instytucjami i agencjami odnośnie kształtowania przyszłych działań i wymiany informacji wywiadowczych,

2. neutralizowanie terrorystów i organizacji terrorystycznych musi odbywać się w granicach prawa,

3. cierpliwość i konsekwencja są kluczowe dla uzyskania efektu mimo przedłużających się i nieprzynoszących pozytywnych skutków operacji bezpieczeństwa,

4. konieczne jest zapewnienie dopływu wiarygodnych i aktualnych informacji wywiadowczych na temat ugrupowań terrorystycznych, ich siły, przywództwa, zasobów, logistyki, a także celów i powiązań.

Działania antyterrorystyczne powinny ograniczać zdolności operacyjne organizacji i ugrupowań terrorystycznych.

Przeciwdziałanie terroryzmowi musi się odbywać na wielu płaszczyznach.

DZIAŁANIA NA PŁASZCZYŹNIE POLITYCZNEJ

Przeciwdziałanie terroryzmowi międzynarodowemu to wyzwanie, które stoi nie tylko przed pojedynczymi państwami, ale także przed całą społecznością międzynarodową.

Współpraca powinna dotyczyć nie tylko rządów państw, ale także odpowiednich służb.

Zwalczanie terroryzmu to sprawa wspólna.

DZIAŁANIA NA PŁASZCZYŹNIE PRAWNEJ

Regulacje prawne w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi można podzielić na kilka podstawowych grup.

1. Regulacje umożliwiające inwigilację i nadzór nad osobami i grupami osób, które mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. Mogą być zastosowane środki:

• zakładanie podsłuchów (telefony zwykłe i komórkowe, rozmowy internetowe);

• rejestrowanie połączeń przychodzących i wychodzących z danego numeru.

2. Mechanizmy i regulacje ułatwiające wymianę informacji pomiędzy poszczególnymi służbami (policyjnymi, specjalnymi oraz wymiaru sprawiedliwości) z uwzględnieniem przepisów o ochronie informacji niejawnych.

3. Regulacje umożliwiające dokonanie rewizji bez okazania nakazu rewizji.

4. Uregulowania dotyczące kwestii aresztowania i zatrzymania osób podejrzanych o terroryzm. Chodzi o możliwość ograniczenia uprawnień do kontaktów z adwokatem i rodziną we wstępnej fazie przesłuchiwania podejrzanego.

5. Penalizacja czynów związanych z udzielaniem wsparcia terrorystom i organizacjom terrorystycznym, zarówno poprzez dostarczanie pomocy materialnej, jak i zapewnienie bazy logistyczno-szkoleniowej, a także wsparcia w postaci doradztwa i fachowej pomocy w przygotowaniu ich działań.

W państwie demokratycznym prawa dodatkowe, kompetencje i uprawnienia służb bezpieczeństwa muszą być równoważone poprzez mechanizmy umożliwiające ich kontrolę oraz ponoszenie odpowiedzialności za celowe naruszenie obowiązującego prawa.

Ze względu na międzynarodowy charakter terroryzmu niezbędne są także uregulowania w obszarze prawa międzynarodowego.

DZIAŁANIA W PŁASZCZYŹNIE POLICYJNEJ

Do najważniejszych działań można zaliczyć:

1. rozpoznanie operacyjne wobec własnych obywateli i cudzoziemców, co do których zachodzi podejrzenie działalności o charakterze terrorystycznym;

2. rozpoznanie operacyjne grup organizacji i związków, które podejrzane są o prowadzenie działalności terrorystycznej lub finansowanie takiej działalności;

3. pozyskiwanie poufnych osobowych źródeł informacji ze struktur przestępczych podejrzanych o działalność terrorystyczną;

4. współpraca w zakresie wymiany informacji o przekraczaniu granic i migracji przez osoby podejrzewane o działalność terrorystyczną, z właściwymi jednostkami służb ochrony granicy,

5. rozpoznanie operacyjne środowisk wywodzących się z krajów traktowanych jako państwa „wysokiego ryzyka,

6. analiza zagrożeń i obiektów (lotniska, metro, miejsca imprez masowych).

Ważnym działaniem w płaszczyźnie policyjnej jest współpraca na forum międzynarodowych organizacji policyjnych (np. Europol, Interpol)

DZIAŁANIA NA PŁASZCZYŹNIE WYWIADOWCZEJ

Płaszczyzna wywiadowcza należy do najbardziej skutecznych w zwalczaniu terroryzmu.

Działania w tym obszarze mają na celu zapobieżenie przeprowadzeniu ataku terrorystycznego.

DZIAŁANIA NA PŁASZCZYŹNIE MILITARNEJ

Militarna płaszczyzna zwalczania terroryzmu może mieć różne postaci:

1. działania w postaci uderzenia uprzedzającego na skalę międzynarodową,

2. działania w postaci uruchomienia sił zbrojnych w sytuacji zaistnienia ataku terrorystycznego prowadzącego do kryzysu, którego nie można rozwiązać siłami policyjnymi.

Szczególną rolę na płaszczyźnie militarnej odgrywają profesjonalne wojskowe pododdziały specjalne, których przeznaczeniem jest przeciwdziałanie terroryzmowi i fizyczne zwalczanie tego zjawiska.

ELEMENTY SYSTEMU PRZECIWDZIAŁANIA TERRORYZMOWI

I Rozpoznanie,

II Profilaktyka antyterrorystyczna,

III Zwalczanie terroryzmu,

IV Minimalizacja i likwidacja skutków ataków terrorystycznych.

I Rozpoznanie

Jest narzędziem, które umożliwia zbadanie otoczenia w celu ujawnienia i ustalenia potencjalnych aktywności terrorystycznych – uderzających w bezpieczeństwo publiczne.

Pozwala na określenie własnych słabości i potencjalnych celów terrorystów.

Informacje pozyskiwane w procesie rozpoznania pochodzą z dwóch źródeł: człowiek i środki techniczne.

II Profilaktyka antyterrorystyczna

Określa całość metod i środków mających na celu uniemożliwienie albo utrudnienie dokonania zamachu terrorystycznego.

Strategia służb w kwestiach profilaktyki obejmować powinna:

1. Znajomość technik sytuacyjnego i społecznego zapobiegania zamachom terrorystycznego,

2. Metody zjednywania sobie społeczeństwa w walce z terroryzmem,

3. System analizowania zamachów pod kątem czasu, miejsca, metody taktyki,

4. Wypracowanie metod oceniających podejmowane inicjatywy w przeciwdziałaniu terroryzmowi w celu określenia ich skuteczności,

5. Zaangażowanie grup specjalistów, pracowników środków masowego przekazu, mogących propagować walkę z terroryzmem.

Skuteczność działań w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi wymaga spełnienia

trzech warunków:

1. Dostosowania metod profilaktyki do rodzaju i okoliczności działalności terrorystycznej, motywu i sposobu działania przestępczego (zasada indywidualizacji),

2. Systematyczne akcje profilaktyczne (zasada systematyczności),

3. Wielostronne stosowanie zasad profilaktyki (zasada kompleksowości).

Ze względu na treść i zakres funkcji profilaktycznych można wyróżnić trzy kierunki przeciwdziałania terroryzmowi:

1. Operatywny (rozpoznanie),

2. Badawczy (prowadzenie badań w zakresie profilaktyki),

3. Instruktażowy (oddziaływanie na obywateli tak, aby postępowali w sposób utrudniający terrorystom ich działalność).

III Zwalczanie terroryzmu

Jest to fizyczne reagowanie na zagrożenie terroryzmem.

Jest to domena specjalnych pododdziałów, określanych mianem pododdziałów antyterrorystycznych.

Sposobem działania jest atak, zmierzający do likwidacji lub unieszkodliwienia terrorystów.

IV Minimalizacja i likwidacja skutków ataków terrorystycznych

Realizacja tego przedsięwzięcia wymaga zaangażowania specjalistycznych służb.

Koordynacja działalności tych służb wymaga stworzenia systemu zarządzenia kryzysowego na różnych szczeblach administracji.

PRZECIWDZIAŁANIE TERRORYZMOWI W POLSCE

PŁASZCZYZNA POLITYCZNA

Po zmianach ustrojowych Polska podjęła działania związane z związaniem swojego bezpieczeństwa z NATO i Unią Europejską.

Problem przeciwdziałania terroryzmowi odgrywa w tych organizacjach znaczącą rolę.

Poglądy na zagrożenie terroryzmem międzynarodowym uległy zdecydowanym przewartościowaniom po 11 września 2001 roku.

W 2003 roku w Strategii Bezpieczeństwa RP znalazły się postanowienia dotyczące zagrożenia terrorystycznego:

1. zaliczono terroryzm do nowych wyzwań polskiej polityki bezpieczeństwa;

2. wskazano terroryzm międzynarodowy jako najważniejsze wśród nowych zagrożeń dla Polski i bezpieczeństwa międzynarodowego;

3. wyrażono gotowość do odgrywania odpowiedniej roli międzynarodowej jaką było zaangażowanie Polski w proces stabilizacji w Iraku;

4. podkreślono rosnącą rolę sfery bezpieczeństwa wewnętrznego, za której ochronę odpowiedzialność ponoszą wszystkie organy administracji publicznej oraz inne, realizujące zadania w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony;

5. wskazano potrzebę utworzenia państwowego kompleksu systemu reagowania kryzysowego;

6. podkreślono rolę wywiadu i kontrwywiadu w rozpoznawaniu podmiotów prowadzących, inspirujących bądź finansujących międzynarodową działalność terrorystyczną.

W listopadzie 2007 roku powstał kolejny dokument:

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP.

Strategia wymienia komponenty systemu bezpieczeństwa państwa, które odgrywają istotną rolę w przeciwdziałaniu zagrożeniom o charakterze terrorystycznym:

1. Siły Zbrojne

• w zakresie udziału w akcjach międzynarodowej koalicji antyterrorystycznej,

- wsparcie działań prewencyjnych na terytorium RP,

- udział w działaniach z zakresu zarządzania kryzysowego,

• prowadzenie działań przez wojska specjalne;

1. cywilne i wojskowe służby specjalne – w zakresie rozpoznania i przeciwdziałania zjawiskom, które zagrażają interesom kraju, a przede wszystkim w zakresie uzyskiwania, analizowania, przetwarzania i przekazywania właściwym organom informacji, w tym szczególnie w odniesieniu do terroryzmu;

2. Policję i Straż Graniczną – w zakresie monitorowania zagrożeń terrorystycznych we współpracy z innymi służbami;

3. Biuro Ochrony Rządu – w zakresie ochrony osób, obiektów i urządzeń, ważnych ze względu na bezpieczeństwo państwa oraz placówek dyplomatycznych przed zagrożeniami o charakterze terrorystycznym;

4. wymiar sprawiedliwości – zwiększanie sprawności i efektywności prowadzonych działań, szczególnie w odniesieniu do zmian porządku prawnego związanego z przeciwdziałaniem terroryzmowi;

5. wywiad finansowy – w zakresie doskonalenia monitoringu transakcji finansowych oraz współpracy operacyjno-rozpoznawczej z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralnym Biurem Antykorupcyjnym, Policją i Strażą Graniczną, w odniesieniu do przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu;

6. Służbę Celną – w zakresie współpracy z innymi służbami przy zwalczaniu terroryzmu.

PŁASZCZYZNA PRAWNA

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji posiada szerokie kompetencje w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi.

MSWiA podlegają służby biorące angażowane w przeciwdziałanie terroryzmowi:

• Policja;

• Straż Graniczna;

• Państwowa Straż Pożarna;

• Obrona Cywilna Kraju;

• Urząd ds. Repatriacji i Cudzoziemców;

• Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej;

• Biuro Ochrony Rządu.

Przepisy polskiego prawa regulują kwestie związane z dostępem do broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych, które mogą posłużyć przeprowadzeniu ataku terrorystycznego.

Przed 2001 rokiem w Polsce nie istniały specjalne regulacje prawno-karne dotyczące czynów o charakterze terrorystycznym.

Istniały jednak ramy prawne, które umożliwiały ściganie przestępstw, które mogły być związane z działalnością terrorystyczną na tyle, na ile terroryzm jest zjawiskiem skutkującym działaniami o charakterze przestępczym.

W roku 2002 Kodeks karny został znowelizowany. Przestępstwa o charakterze terrorystycznym są zagrożone większym wymiarem kary.

W znowelizowanym Kodeksie określono, że przestępstwem o charakterze terrorystycznym jest czyn zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, popełniony w celu:

• poważnego zastraszenia wielu osób;

• zmuszenia organu władzy publicznej RP lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności;

• wywołanie poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce RP, innego państwa lub organizacji międzynarodowej – a także groźba popełnienia takiego czynu.

Kto bierze udział w zorganizowanej grupie lub związku mającym charakter zbrojny lub o charakterze terrorystycznym podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

(w przypadku innego charakteru – od 3 miesięcy do 5 lat)

Kto grupę (związek) o charakterze terrorystycznym zakłada podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 10 lat.

W odniesieniu do zwalczania terroryzmu mogą być stosowane szczególne instrumenty prawne:

• specjalne zespoły dochodzeniowe;

• specjalne techniki śledcze;

• użycie agentów;

• procedura związana z występowaniem przed sądem świadka koronnego;

• świadek incognito oraz programy ochrony świadków.

Określono nowe zasady postępowania wzmacniające mechanizmy współpracy międzynarodowej w odniesieniu do zwalczania terroryzmu.

W Ustawie o cudzoziemcach z 2003 roku uregulowano kwestie związane z potencjalnym zagrożeniem ze strony cudzoziemców.

Ustawa stanowi, że cudzoziemcowi można odmówić prawa wjazdu na terytorium RP bądź przyznania mu wizy, jeśli istnieje podejrzenie, że osoba taka jest zaangażowana w działalność o charakterze terrorystycznym.

Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców prowadzi wykaz cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP jest niepożądany.

W wykazie znajdują się cudzoziemcy, wobec których:

• została wydana ostateczna decyzja o cofnięciu zezwolenia na osiedlenie się ze względów obronności lub bezpieczeństwa państwa;

• ich wjazd lub pobyt jest niepożądany ze względu na zobowiązania wynikające z postanowień ratyfikowanych umów międzynarodowych obowiązujących RP;

• ich wjazd lub pobyt jest niepożądany ze względu na zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo bezpieczeństwa i porządku publicznego.

W przypadku starania się przez cudzoziemca o status uchodźcy Ustawa nakazuje ustalić czy nie dokonał wcześniej zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennej lub zbrodni przeciwko ludzkości, w rozumieniu przepisów prawa międzynarodowego.

PŁASZCZYZNA POLICYJNA

Jednym z najważniejszych podmiotów, które wnoszą wkład w przeciwdziałanie terroryzmowi są siły policyjne.

W Polsce Komendant Główny Policji podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji i jest centralnym organem właściwym w sprawach bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Zgodnie z Ustawą o Policji do jej zadań należy m.in.:

• ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra;

• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania;

• wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.

Zadania o charakterze policyjnym wykonuje także w Polsce Straż Graniczna.

Komendant Główny Straży Granicznej podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji i jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego.

Zgodnie z Ustawą o Straży Granicznej do jej zadań należy między innymi:

• ochrona granicy;

• zapewnienie kontroli ruchu granicznego na granicach lądowych, lotniczych i morskich;

• rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, w zakresie właściwości Straży Granicznej;

• zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej i porządku publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego a także w strefie nadgranicznej;

• ochrona granicy w przestrzeni powietrznej RP na małych wysokościach i informowanie o obiektach przelatujących na małych wysokościach jednostek Sił Powietrznych;

• zapobieganie transportowaniu (bez zezwolenia) przez granicę szkodliwych substancji, materiałów jądrowych i promieniotwórczych;

• zapobieganie przemieszczaniu broni, amunicji i materiałów wybuchowych.

Znaczącą rolę w przeciwdziałaniu atakom terrorystycznym odrywa także Biuro Ochrony Rządu.

Szef BOR podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Do zadań BOR należy m.in. ochrona:

• Prezydenta RP, Marszałków Sejmu i Senatu, Prezesa i wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Spraw Zagranicznych;

• innych osób ze względu na dobro państwa;

• delegacji państw obcych przebywających na terytorium RP;

• polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych oraz przy organizacjach międzynarodowych poza granicami RP;

• prowadzenie rozpoznania pirotechniczno-radiologicznego obiektów Sejmu i Senatu;

• ochrona obiektów służących Prezydentowi RP, Premierowi, MSWiA, MSZ.

Ponadto do BOR w celu zapewnienia ochrony należy:

• planowanie zabezpieczenia osób, obiektów i urządzeń;

• rozpoznawanie i analizowanie potencjalnych zagrożeń;

• zapobieganie powstawaniu zagrożeń;

• wykonywanie bezpośredniej ochrony;

• zabezpieczenie obiektów i urządzeń.

Zadania policyjne realizuje także Żandarmeria Wojskowa, podległa Ministrowi Obrony Narodowej.

Do zadań Żandarmerii Wojskowej należy m.in.:

• ochranianie porządku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych;

• ochranianie życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami naruszającymi te dobra;

• poszukiwanie utraconych przez jednostki wojskowe: broni, amunicji, materiałów wybuchowych;

• kontrolowanie ochrony mienia wojskowego, a w szczególności przechowywania uzbrojenia i środków bojowych;

• współdziałanie z polskimi oraz zagranicznymi służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i porządek publiczny.

Premier na wniosek MSWiA, po uzgodnieniu z MON może zarządzić użycie Żandarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Policji.

W takim przypadku żołnierzom przysługują uprawnienia policjantów.

Zadania związane z przeciwdziałaniem terroryzmowi, w zakresie ograniczenia swobody przepływu środków finansowych, realizuje Generalny Inspektor Informacji Finansowej.

System walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu tworzą w Polsce:

• Generalny Inspektor Informacji Finansowej,

• Instytucje obowiązane (banki, fundusze inwestycyjne, domy aukcyjne, kantory, lombardy, komisy, pośrednicy w obrocie nieruchomościami itd.),

• jednostki współpracujące (organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz inne państwowe jednostki organizacyjne, a także Narodowy Bank Polski, Komisja Nadzoru Finansowego i Najwyższa Izba Kontroli).