Motywy społeczne

Emocje uruchamiają wzajemne

Plany proces motywacyjny przebieg poznania

Marzenia oddziaływanie

Wyobrażenia

Realizacja napięcie

Napięcie dążenie do celu działanie ukierunkowanie na cel

Nierealiz. napięcie

1. Instynkt -> wrodzona wszystkim ludziom tendencja do różnych zachowań wzbudzanych pojawieniem pewnych bodźców „wyzwalających” owe tendencje.

2. Potrzeba -> wrodzona lub wyuczona; rozumiana jako coś, co jest niezbędne dla normalnego funkcjonowania organizmu i psychiki.

3. Cel -> to pewien wyobrażony, jeszcze nieistniejący stan rzeczy, do którego zmierzamy.

4. Motyw -> to podstawowe pojęcie psychologii społecznej; rozumiany jako świadomy lub automatyczny proces nadający ludzkiemu działaniu energię i kierunek. Wyróżniamy cztery motywy:

• przynależność społeczną,

• sprawczość,

• poznanie,

• samoocena.

O ich ważności przesądzają takie czynniki jak :

• powszechność występowania zarówno wśród jednostek, jak i społeczeństw czy kultur

• siła – są realizowane pomimo przeszkód, mają zdolność do wyłączania innych motywów i włączania się automatycznego, pod nieobecność świadomych zamiarów

• realizacja tych motywów przynosi masywne korzyści jednostce, poprawiającej jej funkcjonowanie psychiczne i zdrowotne

• trwała deprywacja (brak realizacji) tych motywów ma dla człowieka szkodliwe skutki.

1. Motywy społeczne : przynależność, sprawczość, poznanie, samoocena

	Przynależność	Sprawczość	Poznanie	Samoocena
Specyficzne czynniki aktywizujące	Wykluczenie społeczne	-Deprywacja kontroli -Brak potrzebnych umiejętności sprawczych -Podporządkowanie innym	-brak struktury -niepewność -konieczność wydania sądu lub podjęcia decyzji	-zagrożenie wartości i ważności własnej osoby (porażka) -zagrożenie wartości własnej grupy
Skutki deprywacji motywu	-samotność -pobudzenie -zagrożenie -poczucie bezsensu	-beznadziejność -pobudzenie -zagrożenie -poczucie bezsensu	-niezrozumienie -pobudzenie -zagrożenie -poczucie bezsensu	-depresja -pobudzenie -zagrożenie -poczucie bezsensu
Sposoby realizacji	-naprawa relacji -budowa nowych relacji -utożsamianie się z własną grupą -odrzucenie grup obcych	-osiąganie celów -poprawa kompetencji -pozyskanie kompetencji w innej dziedzinie -odzyskanie kontroli -pozyskanie kontroli w innej dziedzinie	-pozyskanie wiedzy -przyjęcie poglądów grupy -obrona własnego światopoglądu -odrzucenia cudzego światopoglądu	-poprawa osiągnięć -pozyskanie osiągnięć w innej dziedzinie -zmiana atrybucji -autoafirmacja -redukcja dysonansu
Specyficzne kryteria nasycenia	Poczucie przynależności	Poczucie kontroli i sprawstwa	Poczucie zrozumienia	Poczucie własnej wartości
Niespecyficzne konsekwencje nasycenia	-afekt pozytywny - bezpieczeństwo -poczucie sensu	-afekt pozytywny - bezpieczeństwo -poczucie sensu	-afekt pozytywny - bezpieczeństwo -poczucie sensu	-afekt pozytywny - bezpieczeństwo -poczucie sensu

Czynnikiem włączającym motyw przynależności jest wykluczenie społeczne, realizacja tego motywu polega na naprawieniu naruszonych relacji społecznych bądź zbudowania nowych.

Czynnikiem włączającym motywy sprawcze jest deprywacja kontroli i niedostatek kompetencji, a realizacja motywu polega na odzyskaniu kontroli lub poprawie kompetencji.

Czynnik włączający motyw poznania stanowi niepewność i konieczność pozyskania informacji wystarczających do sformułowania sądu lub decyzji, realizacja motywów polega na pozyskaniu wiedzy, struktury i zamknięcia poznawczego.

Czynnik włączający motyw samooceny to zagrożenie wartości i ważności własnej osoby, a realizacja motywu polega na odbudowaniu poczucia własnej wartości, co osiągane jest na wiele różnych sposobów.

1. Wsparcie społeczne to zasoby psychiczne lub materialne, jakich inni ludzie udzielają nam, aby podwyższyć naszą zdolność do radzenia sobie ze stresem. Występują trzy rodzaje zasobów: emocjonalne, informacyjny, praktyczne (instrumentalne). W ciężkich chwilach inni mogą nas :

• Wspierać emocjonalnie, czyli okazywać troskę i zrozumienie dla naszych emocji, a przede wszystkim podtrzymywać wiarę w wartość naszej osoby

• Wspierać informacyjnie, to znaczy doradzać, pomagać w określeniu i zrozumieniu problemu oraz jego przyczyn, a także w odnajdywaniu środków zaradczych.

• Wspierać praktycznie, czyli pomagać w wykonywaniu konkretnych działań, służyć pomocą fizyczną i materialną.

Badania prospektywny – to takie, w których mierzy się poziom wsparcia społecznego w pewnym momencie, a następnie śledzi się losy uczestników badania przez dłuższy czas

Wsparcie jest ważną przyczyną dobrostanu psychicznego i fizycznego.

1. Integracja społeczna faktyczne uczestnictwo w szerszej sieci kontaktów społecznych, jako poczucie wspólnoty i identyfikowanie się z odgrywanymi rolami społecznymi.

2. Ostracyzm grupa ignoruje jednostkę i wyklucza ją ze swych działań, nie odpowiada na jej wypowiedzi, pomija ją.

3. Odrętwienie emocjonalne jest konsekwencją wykluczenia społecznego;

a. odrzucenie społeczne aktywizuje te same jego regiony, które są czynne podczas doświadczania fizycznego bólu.

b. prowadzi do silnego spadku sprawności logicznego myślenia, rozumowania, formułowania wniosków, choć nie osłabia prostych umiejętności umysłowych, które przebiegają automatycznie, takich jak zapamiętywanie słów.

c. spadek samokontroli, czyli skłonności do dowolnej zmiany swoich impulsywnych reakcji.

Algometr – urządzenie, które zakłada się na palec, mierzące ból wywołany rosnącym naciskiem

1. Złudzenie kontroli (Ellen Langer) ludzie przeceniający swój wpływ na zdarzenia w stosunku do jego faktycznej siły. Dotyczy to nawet przypadkowych zdarzeń, takich jak wyciągnięcie szczęśliwego losu na loterii.

2. Kompensacyjna kontrola (Aron Kay) ludzie na tyle pragną wiary w porządek świata, że kiedy spada ich poczucie osobistej kontroli nad biegiem zdarzeń, kompensują to sobie wzrostem wiary, że źródło porządku tkwi gdzieś na zewnątrz – w samym świecie, w rządzie, a nawet w niebie. Np. wiara w Boga.

3. Dobroczynne efekty kontroli zwiększenie kontroli powoduje:

• Wzrost wew. Motywacji do działania i zainteresowania tym, co się robi

• Wzrost twórczości i plastyczności myślenia lub działania

• Wzrost zgodności zachowania z wyznawanymi wartościami

• Wzrost wytrwałości i samooceny

• Polepszenie samopoczucia psychicznego i obiektywnego stanu zdrowia

• Spadek skłonności do depresji, poczucia bezradności i beznadziejności

1. Wew. Poczucie kontroli przekonanie, że jest się kowalem własnego losu, że to od nas zależy, co nas w życiu spotyka. Osoby o wew. Poczuciu kontroli są lepszymi pracownikami z trzech powodów:

• Koreluje z poczuciem własnej wartości i ze skłonnością do opierania go na wynikach swojej działalności. Osoby takie mają bardziej pozytywny stosunek do własnej pracy i bardziej im zależy na dobrych wynikach, bo dzięki temu mogą o sobie pochlebniej myśleć.

• Wykazują one silniejsze oczekiwanie sukcesu, dzięki czemu wkładają w swoją pracę więcej wysiłku, co owocuje lepszymi efektami.

• Cechuje je silniejsza skłonność do aktywnego wpływania na bieg wydarzeń, gdyż wierzą w skuteczność takich prób.

1. Zew. poczucie kontroli przekonanie, że to, co nas spotyka, zależy od przypadku, losu, bogów, czy jakichś ważnych osób, ale nie od nas samych.

2. Wyuczona bezradność (Seligman)

Deficyt motywacyjny polega na spadku motywacji do przejawiania nowych reakcji dowolnych

Deficyt poznawczy polega na spadku zdolności do spostrzegania związku między własnymi działaniami a ich następstwami oraz deficytu emocjonalnego.

Deficyt emocjonalny polega na pojawieniu się początkowo lęku, a potem depresji.

Czynnikiem pośredniczącym między treningiem bezradności a deficytami jest uogólnione oczekiwanie braku wpływu w przyszłości.

1. Informacyjny model bezradności (Kofta, Sędek) zakłada, że bezpośrednim powodem deficytów bezradności jest stan wyczerpania poznawczego, w jaki człowiek popada wskutek wielokrotnych prób poradzenia sobie z nierozwiązywalnymi zadaniami z fazy treningowej.

2. Stan wyczerpania poznawczego poczucie, że nie rozumiemy, i nigdy nie zrozumiemy, co się dzieje.

3. Potrzeba domknięcia poznawczego (Kruglanski) jest to stan motywacyjny; silny motyw domknięcia oznacza pragnienie, aby jak najszybciej mieć za sobą przetwarzanie informacji i dojść do nawet pochopnych wniosków, których człowiek gotów jest potem kurczowo się trzymać.

4. Pospieszne chwytanie informacji polega na opieraniu sądów i decyzji na wcześnie pojawiających się danych kosztem tych napływających w dalszej kolejności. Przejawem tego jest efekt pierwszeństwa – motyw domknięcia poznawczego prowadzi do opierania sądów na początkowych informacjach o spostrzeganej osobie.

5. Zamrożenie przekonań to konsekwencja motywu domknięcia poznawczego; jest to podtrzymywanie raz uzyskanego domknięcia. Przejawia się to skłonnością do przyjmowania przekonań, które są podzielane przez większość, dzięki czemu będą rzadziej atakowane w przyszłości.

6. Model utrzymywania znaczenia (MUZ) ( Heine, Proulx i Vohs) postuluje, że wspólnym mianownikiem umożliwiającym płynną kompensację między motywami jest poczucie sensu, choć podobną rolę mogą odgrywać pozytywny afekt i poczucie bezpieczeństwa; model ten zakłada, że dążenie do poczucia sensu jest ogólnym motywem leżącym u podstaw wielu ludzkich zachowań. Motyw poszukiwania sensu jest wzbudzany pojawieniem się bezsensu, czyli anomalii, które są sprzeczne z naszymi zdroworozsądkowymi teoriami świata i wynikającymi z nich oczekiwaniami.

7. Anomalia (Piaget) można rozpatrywać na dwa sposoby:

• Akomodacja, czyli zmiana struktury wiedzy w taki sposób, aby dopasować ją do nowej informacji

• Asymilacja, czyli „podciągnięcie” informacji sprzecznej z oczekiwaniami do tych ostatnich.

1. Zasada płynnej (bezwiednej i bezwysiłkowej) kompensacja obowiązuje nie tylko wewnątrz jakiegoś motywu, takiego jak poznanie, lecz także między różnymi motywami społecznymi.

2. Strategia punktowa i przedziałowa:

STRATEGIA PUNKTOWA	STRATEGIA PRZEDZIAŁOWA
Tworzenie wąskich kategorii celu poprzez wstępne odrzucanie wielu możliwości	Tworzenie szerokich kategorii celu poprzez wstępną akceptację wielu możliwości
Uznawanie za równoważne dokładnie takich samych celów	Uznawanie za równoważne tylko celów w przybliżeniu do siebie podobnych
Staranne panowanie, przygotowywanie, zwracanie uwagi na szczegóły	Brak planowania i czynności przygotowawczych, pomijanie szczegółów
Orientacja zachowania na osiągnięcie specyficznego celu	Orientacja zachowania na utrzymanie ogólnego kierunku działania
Cele są realizowane po kolei, podjęcie nowego celu poprzedzają wytrwale próby realizacji poprzedniego	Różne cele realizowane są równocześnie, a nowe cele są podejmowane nawet bez osiągnięcia poprzednich
Zablokowanie realizacji celu wywołuje opór przed jego zmianą	Zablokowanie celu powoduje jego wymianą na inny
Przyjemność sprawia poczucie dokończenia konkretnego zadania	Przyjemność sprawia poczucie poruszania się w pożądanym kierunku