Poziomy rozumienia czytanego tekstu (według Józefa Bałachowicza)

Podczas czytania człowiek rozpoznaje i rozumie te informacje, z którymi zetknął się wcześniej, ponieważ wystąpiły już one w jego doświadczeniu, natomiast pojawiają się trudności ze zrozumieniem tych informacji, które są dla nas nowe. Informacje nowe wymagają wyjaśnienia, a punktem wyjścia w wyjaśnianiu będą wiadomości zdobyte wcześniej.

D. Gierulanka dowiodła, że czytając jakikolwiek tekst, nie pozostajemy myślą w obrębie samego tekstu, lecz odwołujemy się do szerszej rzeczywistości, której tekst dotyczy. Zrozumienie treści tekstu następuje poprzez odwołanie się do osobistych doświadczeń czytelnika.

Rozumienie tekstu dokonuje się na 3 poziomach:

• poziom k o n k r e t n y:

Poznanie prowadzi tylko do zrozumienia sensu wyrazów i zdań. Niestety ten poziom rozumienia nie odzwierciedla odbioru komunikatu nadanego przez autora tekstu. Ale ten pierwszy poziom, mimo iż jest niezbyt efektywny to jest niezbędny dla analizy i interpretacji całości. To pierwszy, najpłytszy kontakt czytelnika z tekstem. Dzieci

- znają treść

- wyszukują związki między zdarzeniami

- w odpowiedzi na postawione pytanie typu „dlaczego…?” uczniowie przedstawiają konkretne zdarzenie „wyjęte” z treści i za jego pomocą tłumaczą zachowanie bohaterów, nie wychodząc poza fakty przedstawione w tekście. Czyli nie dodają nic od siebie, żadnych refleksji, domysłów itp.

• poziom wyjaśniający:

- uczeń wyjaśnia przyczyny zachowania bohaterów/ przebieg zdarzeń

- dopełnia treści własnym doświadczeniem

- wyjaśnienia dokonują się za pomocą argumentów pochodzących z ogólnie przyjętych norm obyczajowych i kulturowych

• poziom wyjaśniająco-uogólniający:

Jest to najwyższy poziom rozumienia pierwszej warstwy tekstu.

- zrozumienie całości tekstu jest wynikiem przetworzenia informacji płynących zarówno z tekstu, jak i z własnej z wiedzy. Rozumienie to daje rozwiązanie zadania postawionego przez autora (może to być jakieś ukryte przesłanie, pointa, pochwała lub pogardzenie jakiegoś zachowania).

- czytelnik patrzy na całość treści przez pryzmat znanych pojęć i norm społeczno- moralnych

- ocenia i nazywa zachowanie bohaterów

- znajduje dla nich wyjaśnienie

- poszukuje ukrytego znaczenia tekstu poza konkretnymi faktami

- wprowadza refleksje

Dodatkowo autor klasyfikuje różne rodzaje interpretacji:

Interpretacja subiektywna: taka, w której dziecko odczytuje normę moralną, lecz jest ona niezgodna z treścią tekstu. Np. otrzymaliśmy od ucznia odpowiedź „Autor powiedział, że trzeba pomagać starszym”, a w tekście była mowa owszem o pomocy, ale wszystkim ludziom… nie tylko starszym.

Interpretacja realistyczna: jest wynikiem ścisłego i dosłownego trzymania się tekstu. W swoich odpowiedziach czytelnik nie powtarza całego opowiadania, lecz zwraca uwagę na najistotniejszy wątek, nie rozpatrując go w świetle norm społeczno-moralnych. W związku z tym nie odkrywa nowych znaczeń, intencjonalnie ukrytych przez autora w tekście.

Interpretacja normatywna: wyższy poziom interpretacji tekstu. Czytelnik odczytuje nauki moralne, snuje refleksje, rozbudowuje swoje odpowiedzi porównując swoje doświadczenia i obserwacje z wydarzeniami z tekstu, który przeczytał.

Bibliografia:

Bałachowicz J., Kształtowanie umiejętności czytania ze zrozumieniem, Warszawa 1988