Modele rozumienia
Modele rozumienia
tekstu (situation
tekstu (situation
models)
models)
Modele rozumienia
Modele rozumienia
tekstu (situation
tekstu (situation
models)
models)
Osoba, którą prosi się o przeczytanie
Osoba, którą prosi się o przeczytanie
tekstu i o nic więcej, nieświadomie
tekstu i o nic więcej, nieświadomie
przetwarza informacje na którymś z
przetwarza informacje na którymś z
poziomów (tworzy reprezentacje
poziomów (tworzy reprezentacje
umysłowe).
umysłowe).
Trójpoziomowy model
Trójpoziomowy model
reprezentacji umysłowych
reprezentacji umysłowych
Van Dijk i Kintsch (1983)
Van Dijk i Kintsch (1983)
poziom powierzchniowy
poziom powierzchniowy
poziom podstawy tekstowej
poziom podstawy tekstowej
poziom modeli sytuacyjnych
poziom modeli sytuacyjnych
Poziom powierzchniowy
Poziom powierzchniowy
to słowa oraz frazy użyte w
to słowa oraz frazy użyte w
dokładnie takiej samej formie jak w
dokładnie takiej samej formie jak w
tekście czytanym
tekście czytanym
Podstawa tekstowa
Podstawa tekstowa
stanowi semantyczną strukturę tekstu np.
stanowi semantyczną strukturę tekstu np.
parafrazę
parafrazę
Przykład
Przykład
Tekst oryginalny:
Tekst oryginalny:
„Azja wystawił bez wahania na
„Azja wystawił bez wahania na
sprzedaż Zosię, którą wnet i za dobre pieniądze
sprzedaż Zosię, którą wnet i za dobre pieniądze
kupił bogaty a stary stambulski kupiec Bakalij
kupił bogaty a stary stambulski kupiec Bakalij
dla swego syna.”
dla swego syna.”
zamieniono
zamieniono
na:
na:
„
„
Azja bez wahania wystawił na sprzedaż Zosię,
Azja bez wahania wystawił na sprzedaż Zosię,
którą natychmiast i za dobre pieniądze kupił dla
którą natychmiast i za dobre pieniądze kupił dla
swojego syna stary, bogaty stambulski kupiec
swojego syna stary, bogaty stambulski kupiec
Bakalij.”
Bakalij.”
Model sytuacyjny
Model sytuacyjny
Wnioski wyciągnięte na podstawie informacji
Wnioski wyciągnięte na podstawie informacji
zawartych w tekście
zawartych w tekście
Przykład (wnioski prawdziwe)
Przykład (wnioski prawdziwe)
„
„
Najpierw sułtan musiał ją w ogóle dostrzec wśród
Najpierw sułtan musiał ją w ogóle dostrzec wśród
setek niewolnic, dla których osiągnięcie statusu
setek niewolnic, dla których osiągnięcie statusu
zwykłej faworyty pozostawało niespełnionym
zwykłej faworyty pozostawało niespełnionym
marzeniem, Roksolana wszystkie odsunęła w cień”.
marzeniem, Roksolana wszystkie odsunęła w cień”.
zamieniono na (wniosek, który dotyczy całego tekstu, a
zamieniono na (wniosek, który dotyczy całego tekstu, a
nie tylko powyższego zdania):
nie tylko powyższego zdania):
„
„
Rokosolana musiała wywrzeć ogromne wrażenie na
Rokosolana musiała wywrzeć ogromne wrażenie na
sułtanie skoro ze zwykłej niewolnicy stała się
sułtanie skoro ze zwykłej niewolnicy stała się
nałożnicą a potem jedyną jego żoną, odsuwając na
nałożnicą a potem jedyną jego żoną, odsuwając na
bok, – co było niespotykane - wszystkie inne
bok, – co było niespotykane - wszystkie inne
faworyty.”
faworyty.”
Przykład (wnioski nieprawdziwe)
Przykład (wnioski nieprawdziwe)
Zdanie z oryginalnego tekstu
Zdanie z oryginalnego tekstu
:„Po porodzie
:„Po porodzie
odbyła się specjalna uroczystość, podczas
odbyła się specjalna uroczystość, podczas
której królowa zaprezentowała Darnleyowi
której królowa zaprezentowała Darnleyowi
niemowlę, mówiąc: "Oto twój syn i niczyj inny".
niemowlę, mówiąc: "Oto twój syn i niczyj inny".
zamieniono na:
zamieniono na:
„
„
Maria po urodzeniu syna, podczas specjalnej
Maria po urodzeniu syna, podczas specjalnej
uroczystości oświadczyła Darnley’owi
uroczystości oświadczyła Darnley’owi
„
„
Oto
Oto
twój syn i niczyj inny” tym samym chciała
twój syn i niczyj inny” tym samym chciała
oficjalnie wykluczyć ojcostwo któregoś ze
oficjalnie wykluczyć ojcostwo któregoś ze
swych dworzan”.
swych dworzan”.
Procedura badawcza
Procedura badawcza
Osobie badanej dawano do przeczytania tekst,
Osobie badanej dawano do przeczytania tekst,
a następnie listę składającą się:
a następnie listę składającą się:
-
ze zdań dokładnie zamieszczonych w tekście,
ze zdań dokładnie zamieszczonych w tekście,
-
parafraz,
parafraz,
-
wniosków prawdziwych,
wniosków prawdziwych,
-
wniosków nieprawdziwych.
wniosków nieprawdziwych.
Następnie proszono ją, aby przy każdym
Następnie proszono ją, aby przy każdym
zdaniu odpowiedziała „tak” lub „nie” na
zdaniu odpowiedziała „tak” lub „nie” na
pytanie:
pytanie:
„
„
czy to zdanie występowało w tekście, który
czy to zdanie występowało w tekście, który
czytałaś/łeś”
czytałaś/łeś”
?
?
Procedura odnosi się do teorii
Procedura odnosi się do teorii
detekcji sygnałów rozwiniętej w
detekcji sygnałów rozwiniętej w
paradygmacie Schmalhhofer i
paradygmacie Schmalhhofer i
Glavanov
Glavanov
Poziom powierzchniowy
Poziom powierzchniowy
Chcąc dowiedzieć się, w jakim stopniu
Chcąc dowiedzieć się, w jakim stopniu
osoba badana używa powierzchniowej
osoba badana używa powierzchniowej
formy reprezentacji porównuje się,
formy reprezentacji porównuje się,
jakie odpowiedzi zaznaczyła przy
jakie odpowiedzi zaznaczyła przy
zdaniach dosłownych i parafrazach.
zdaniach dosłownych i parafrazach.
Odpowiedzi „tak” na zdania dosłowne
Odpowiedzi „tak” na zdania dosłowne
uznaje się za trafienia, a odpowiedzi
uznaje się za trafienia, a odpowiedzi
„tak” na parafrazy uznaje się za
„tak” na parafrazy uznaje się za
fałszywe alarmy.
fałszywe alarmy.
Poziom podstawy
Poziom podstawy
tekstowej
tekstowej
Sprawdzając, w jakim stopniu osoba
Sprawdzając, w jakim stopniu osoba
badana używa poziomy podstawy
badana używa poziomy podstawy
tekstowej porównuje się, jakie
tekstowej porównuje się, jakie
odpowiedzi zaznaczyła przy
odpowiedzi zaznaczyła przy
parafrazach i wnioskach sensownych.
parafrazach i wnioskach sensownych.
Odpowiedzi „tak” na parafrazy uznaje
Odpowiedzi „tak” na parafrazy uznaje
się za trafienia, a odpowiedzi „tak” na
się za trafienia, a odpowiedzi „tak” na
wnioski sensowne uznaje się za
wnioski sensowne uznaje się za
fałszywe alarmy.
fałszywe alarmy.
Model sytuacyjny
Model sytuacyjny
Sprawdzając, w jakim stopniu osoba
Sprawdzając, w jakim stopniu osoba
badana używa modelu sytuacyjnego
badana używa modelu sytuacyjnego
porównuje się, jakie odpowiedzi
porównuje się, jakie odpowiedzi
zaznaczyła przy wnioskach sensownych
zaznaczyła przy wnioskach sensownych
i bezsensownych
i bezsensownych
Odpowiedzi „tak” na wnioski sensowne
Odpowiedzi „tak” na wnioski sensowne
uznaje się za trafienia, a odpowiedzi
uznaje się za trafienia, a odpowiedzi
„tak” na wnioski bezsensowne uznaje
„tak” na wnioski bezsensowne uznaje
się za fałszywe alarmy.
się za fałszywe alarmy.
Z uzyskanych proporcji trafień (hits) do
Z uzyskanych proporcji trafień (hits) do
fałszywych alarmów wylicza się
fałszywych alarmów wylicza się
wskaźnik A’
wskaźnik A’
.
.
Dla każdego poziomu reprezentacji:
Dla każdego poziomu reprezentacji:
powierzchniowego, podstawy tekstowej
powierzchniowego, podstawy tekstowej
i modelu sytuacyjnego liczyć należy
i modelu sytuacyjnego liczyć należy
oddzielne wskaźniki porównując
oddzielne wskaźniki porównując
proporcje trafień i proporcje
proporcje trafień i proporcje
fałszywych alarmów z dwóch rodzajów
fałszywych alarmów z dwóch rodzajów
zdań dla każdego z poziomów.
zdań dla każdego z poziomów.
Badanie
Badanie
Celem przeprowadzonych badań jest
Celem przeprowadzonych badań jest
sprawdzenie, czy osoby dysforyczne
sprawdzenie, czy osoby dysforyczne
różnią się od osób niedepresyjnych
różnią się od osób niedepresyjnych
w rodzaju konstruowanych
w rodzaju konstruowanych
reprezentacji umysłowych.
reprezentacji umysłowych.
Hipoteza
Hipoteza
Osoby dysforyczne będą
Osoby dysforyczne będą
funkcjonowały gorzej na
funkcjonowały gorzej na
poziomie modeli sytuacyjnych
poziomie modeli sytuacyjnych
niż osoby niedepresyjne.
niż osoby niedepresyjne.
Zmienne
Zmienne
Zmienne zależne:
Zmienne zależne:
- Rodzaj reprezentacji -
- Rodzaj reprezentacji -
rodzaj reprezentacji
rodzaj reprezentacji
konstruowanej przez osobę badaną:
konstruowanej przez osobę badaną:
(1- Powierzchniowa, 2- Podstawa tekstowa,
(1- Powierzchniowa, 2- Podstawa tekstowa,
3- Model sytuacyjny)
3- Model sytuacyjny)
Zmienne niezależne:
Zmienne niezależne:
Beck –
Beck –
dysforyczność vs niedepresyjność
dysforyczność vs niedepresyjność
osób badanych
osób badanych
Pamięć -
Pamięć -
pojemność pamięci operacyjnej
pojemność pamięci operacyjnej
osób badanych
osób badanych
Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z
Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z
tekstu)
tekstu)
„
„
Czy to zdanie występowało w tekście,
Czy to zdanie występowało w tekście,
który czytałaś/łeś?”
który czytałaś/łeś?”
Po
Po
-
-
prawn
prawn
e
e
Parafra
Parafra
za
za
Popraw
Popraw
ny
ny
wniosek
wniosek
Błędn
Błędn
y
y
wnios
wnios
ek
ek
Nie
Nie
-
-
depresyj
depresyj
ni
ni
0
0
.73
.73
0
0
.58
.58
0
0
.37
.37
0
0
.25
.25
Depresy
Depresy
j
j
n
n
i
i
0
0
.74
.74
0
0
.69
.69
0
0
.33
.33
0
0
.35
.35
Wskaźnik A’
Wskaźnik A’
Poziom
Poziom
powierzch
powierzch
niowy
niowy
Poziom
Poziom
podstawy
podstawy
tekstowej
tekstowej
Poziom
Poziom
modeli
modeli
sytuacyjn
sytuacyjn
ych
ych
niedepres
niedepres
yjni
yjni
0,59
0,59
0,63
0,63
0,60
0,60
dysforycz
dysforycz
ni
ni
0,56
0,56
0,73
0,73
0,45
0,45
Wskaźnik detekcji sygnałów A’
Wskaźnik detekcji sygnałów A’
(discrimination):
(discrimination):
proporcja poprawnych trafień
proporcja poprawnych trafień
skorygowana ze względu na proporcję
skorygowana ze względu na proporcję
fałszywych alarmów
fałszywych alarmów
Wnioski
Wnioski
Depresyjność osób badanych wpływa na rodzaj
Depresyjność osób badanych wpływa na rodzaj
konstruowanych przez nie reprezentacji
konstruowanych przez nie reprezentacji
umysłowych.
umysłowych.
Osoby dysforyczne gorzej tworzą reprezentacje
Osoby dysforyczne gorzej tworzą reprezentacje
umysłowe w formie modeli sytuacyjnych w
umysłowe w formie modeli sytuacyjnych w
stosunku do osób niedepresyjnych.
stosunku do osób niedepresyjnych.
Osoby charakteryzujące się nastrojem
Osoby charakteryzujące się nastrojem
depresyjnym nie różnią się w tworzeniu
depresyjnym nie różnią się w tworzeniu
reprezentacji umysłowych w formie struktury
reprezentacji umysłowych w formie struktury
powierzchniowej oraz w formie podstawy
powierzchniowej oraz w formie podstawy
tekstowej od osób niedepresyjnych.
tekstowej od osób niedepresyjnych.
Nie zaobserwowano żadnych efektów
Nie zaobserwowano żadnych efektów
związanych z pojemnością pamięci operacyjnej
związanych z pojemnością pamięci operacyjnej
osób badanych, co oznacza że nie miała ona
osób badanych, co oznacza że nie miała ona
wpływu na interakcję reprezentacji umysłowych
wpływu na interakcję reprezentacji umysłowych
i depresyjności osób badanych.
i depresyjności osób badanych.
Reprezentacje umysłowe u
Reprezentacje umysłowe u
osób w różnym wieku
osób w różnym wieku
(Radvansky, 2001)
(Radvansky, 2001)
Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z
Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z
tekstu)
tekstu)
„
„
Czy to zdanie występowało w tekście,
Czy to zdanie występowało w tekście,
który czytałaś/łeś?”
który czytałaś/łeś?”
Po
Po
-
-
prawn
prawn
e
e
Parafra
Parafra
za
za
Popraw
Popraw
ny
ny
wniosek
wniosek
Błędn
Błędn
y
y
wnios
wnios
ek
ek
Młodsi
Młodsi
0
0
.73
.73
0
0
.
.
64
64
0
0
.
.
29
29
0.12
0.12
Starsi
Starsi
0.76
0.76
0
0
.
.
78
78
0
0
.
.
58
58
0
0
.
.
33
33
Wskaźnik A’
Wskaźnik A’
Poziom
Poziom
powierzch
powierzch
niowy
niowy
Poziom
Poziom
podstawy
podstawy
tekstowej
tekstowej
Poziom
Poziom
modeli
modeli
sytuacyjn
sytuacyjn
ych
ych
młodsi
młodsi
0,59
0,59
0,75
0,75
0,59
0,59
starsi
starsi
0,49
0,49
0,66
0,66
0,69
0,69
Wskaźnik detekcji sygnałów A’
Wskaźnik detekcji sygnałów A’
(discrimination):
(discrimination):
proporcja poprawnych trafień
proporcja poprawnych trafień
skorygowana ze względu na proporcję
skorygowana ze względu na proporcję
fałszywych alarmów
fałszywych alarmów
Wnioski
Wnioski
Osoby starsze częściej niż osoby
Osoby starsze częściej niż osoby
młodsze przetwarzają informacje
młodsze przetwarzają informacje
na poziomie modeli sytuacyjnych
na poziomie modeli sytuacyjnych
Młodsze osoby były zdecydowanie
Młodsze osoby były zdecydowanie
lepsze w tworzeniu reprezentacji na
lepsze w tworzeniu reprezentacji na
poziomie podstawy tekstowej od
poziomie podstawy tekstowej od
osób starszych.”
osób starszych.”
