Modele rozumienia

Modele rozumienia

tekstu (situation

tekstu (situation

models)

models)

Osoba, którą prosi się o przeczytanie

Osoba, którą prosi się o przeczytanie

tekstu i o nic więcej, nieświadomie

tekstu i o nic więcej, nieświadomie

przetwarza informacje na którymś z

przetwarza informacje na którymś z

poziomów (tworzy reprezentacje

poziomów (tworzy reprezentacje

umysłowe).

umysłowe).

Trójpoziomowy model

Trójpoziomowy model

reprezentacji umysłowych

reprezentacji umysłowych

Van Dijk i Kintsch (1983)

Van Dijk i Kintsch (1983)



poziom powierzchniowy

poziom powierzchniowy



poziom podstawy tekstowej

poziom podstawy tekstowej



poziom modeli sytuacyjnych

poziom modeli sytuacyjnych

Poziom powierzchniowy

Poziom powierzchniowy



to słowa oraz frazy użyte w

to słowa oraz frazy użyte w

dokładnie takiej samej formie jak w

dokładnie takiej samej formie jak w

tekście czytanym

tekście czytanym

Podstawa tekstowa

Podstawa tekstowa



stanowi semantyczną strukturę tekstu np.

stanowi semantyczną strukturę tekstu np.

parafrazę

parafrazę

Przykład

Przykład



Tekst oryginalny:

Tekst oryginalny:

„Azja wystawił bez wahania na

„Azja wystawił bez wahania na

sprzedaż Zosię, którą wnet i za dobre pieniądze

sprzedaż Zosię, którą wnet i za dobre pieniądze

kupił bogaty a stary stambulski kupiec Bakalij

kupił bogaty a stary stambulski kupiec Bakalij

dla swego syna.”

dla swego syna.”



zamieniono

zamieniono

na:

na:



„

„

Azja bez wahania wystawił na sprzedaż Zosię,

Azja bez wahania wystawił na sprzedaż Zosię,

którą natychmiast i za dobre pieniądze kupił dla

którą natychmiast i za dobre pieniądze kupił dla

swojego syna stary, bogaty stambulski kupiec

swojego syna stary, bogaty stambulski kupiec

Bakalij.”

Bakalij.”

Model sytuacyjny

Model sytuacyjny



Wnioski wyciągnięte na podstawie informacji

Wnioski wyciągnięte na podstawie informacji

zawartych w tekście

zawartych w tekście



Przykład (wnioski prawdziwe)

Przykład (wnioski prawdziwe)



„

„

Najpierw sułtan musiał ją w ogóle dostrzec wśród

Najpierw sułtan musiał ją w ogóle dostrzec wśród

setek niewolnic, dla których osiągnięcie statusu

setek niewolnic, dla których osiągnięcie statusu

zwykłej faworyty pozostawało niespełnionym

zwykłej faworyty pozostawało niespełnionym

marzeniem, Roksolana wszystkie odsunęła w cień”.

marzeniem, Roksolana wszystkie odsunęła w cień”.



zamieniono na (wniosek, który dotyczy całego tekstu, a

zamieniono na (wniosek, który dotyczy całego tekstu, a

nie tylko powyższego zdania):

nie tylko powyższego zdania):



„

„

Rokosolana musiała wywrzeć ogromne wrażenie na

Rokosolana musiała wywrzeć ogromne wrażenie na

sułtanie skoro ze zwykłej niewolnicy stała się

sułtanie skoro ze zwykłej niewolnicy stała się

nałożnicą a potem jedyną jego żoną, odsuwając na

nałożnicą a potem jedyną jego żoną, odsuwając na

bok, – co było niespotykane - wszystkie inne

bok, – co było niespotykane - wszystkie inne

faworyty.”

faworyty.”



Przykład (wnioski nieprawdziwe)

Przykład (wnioski nieprawdziwe)



Zdanie z oryginalnego tekstu

Zdanie z oryginalnego tekstu

:„Po porodzie

:„Po porodzie

odbyła się specjalna uroczystość, podczas

odbyła się specjalna uroczystość, podczas

której królowa zaprezentowała Darnleyowi

której królowa zaprezentowała Darnleyowi

niemowlę, mówiąc: "Oto twój syn i niczyj inny".

niemowlę, mówiąc: "Oto twój syn i niczyj inny".



zamieniono na:

zamieniono na:



„

„

Maria po urodzeniu syna, podczas specjalnej

Maria po urodzeniu syna, podczas specjalnej

uroczystości oświadczyła Darnley’owi

uroczystości oświadczyła Darnley’owi

„

„

Oto

Oto

twój syn i niczyj inny” tym samym chciała

twój syn i niczyj inny” tym samym chciała

oficjalnie wykluczyć ojcostwo któregoś ze

oficjalnie wykluczyć ojcostwo któregoś ze

swych dworzan”.

swych dworzan”.

Procedura badawcza

Procedura badawcza



Osobie badanej dawano do przeczytania tekst,

Osobie badanej dawano do przeczytania tekst,

a następnie listę składającą się:

a następnie listę składającą się:

-

ze zdań dokładnie zamieszczonych w tekście,

ze zdań dokładnie zamieszczonych w tekście,

-

parafraz,

parafraz,

-

wniosków prawdziwych,

wniosków prawdziwych,

-

wniosków nieprawdziwych.

wniosków nieprawdziwych.



Następnie proszono ją, aby przy każdym

Następnie proszono ją, aby przy każdym

zdaniu odpowiedziała „tak” lub „nie” na

zdaniu odpowiedziała „tak” lub „nie” na

pytanie:

pytanie:

„

„

czy to zdanie występowało w tekście, który

czy to zdanie występowało w tekście, który

czytałaś/łeś”

czytałaś/łeś”

?

?



Procedura odnosi się do teorii

Procedura odnosi się do teorii

detekcji sygnałów rozwiniętej w

detekcji sygnałów rozwiniętej w

paradygmacie Schmalhhofer i

paradygmacie Schmalhhofer i

Glavanov

Glavanov

Poziom powierzchniowy

Poziom powierzchniowy



Chcąc dowiedzieć się, w jakim stopniu

Chcąc dowiedzieć się, w jakim stopniu

osoba badana używa powierzchniowej

osoba badana używa powierzchniowej

formy reprezentacji porównuje się,

formy reprezentacji porównuje się,

jakie odpowiedzi zaznaczyła przy

jakie odpowiedzi zaznaczyła przy

zdaniach dosłownych i parafrazach.

zdaniach dosłownych i parafrazach.



Odpowiedzi „tak” na zdania dosłowne

Odpowiedzi „tak” na zdania dosłowne

uznaje się za trafienia, a odpowiedzi

uznaje się za trafienia, a odpowiedzi

„tak” na parafrazy uznaje się za

„tak” na parafrazy uznaje się za

fałszywe alarmy.

fałszywe alarmy.

Poziom podstawy

Poziom podstawy

tekstowej

tekstowej



Sprawdzając, w jakim stopniu osoba

Sprawdzając, w jakim stopniu osoba

badana używa poziomy podstawy

badana używa poziomy podstawy

tekstowej porównuje się, jakie

tekstowej porównuje się, jakie

odpowiedzi zaznaczyła przy

odpowiedzi zaznaczyła przy

parafrazach i wnioskach sensownych.

parafrazach i wnioskach sensownych.



Odpowiedzi „tak” na parafrazy uznaje

Odpowiedzi „tak” na parafrazy uznaje

się za trafienia, a odpowiedzi „tak” na

się za trafienia, a odpowiedzi „tak” na

wnioski sensowne uznaje się za

wnioski sensowne uznaje się za

fałszywe alarmy.

fałszywe alarmy.

Model sytuacyjny

Model sytuacyjny



Sprawdzając, w jakim stopniu osoba

Sprawdzając, w jakim stopniu osoba

badana używa modelu sytuacyjnego

badana używa modelu sytuacyjnego

porównuje się, jakie odpowiedzi

porównuje się, jakie odpowiedzi

zaznaczyła przy wnioskach sensownych

zaznaczyła przy wnioskach sensownych

i bezsensownych

i bezsensownych



Odpowiedzi „tak” na wnioski sensowne

Odpowiedzi „tak” na wnioski sensowne

uznaje się za trafienia, a odpowiedzi

uznaje się za trafienia, a odpowiedzi

„tak” na wnioski bezsensowne uznaje

„tak” na wnioski bezsensowne uznaje

się za fałszywe alarmy.

się za fałszywe alarmy.



Z uzyskanych proporcji trafień (hits) do

Z uzyskanych proporcji trafień (hits) do

fałszywych alarmów wylicza się

fałszywych alarmów wylicza się

wskaźnik A’

wskaźnik A’

.

.



Dla każdego poziomu reprezentacji:

Dla każdego poziomu reprezentacji:

powierzchniowego, podstawy tekstowej

powierzchniowego, podstawy tekstowej

i modelu sytuacyjnego liczyć należy

i modelu sytuacyjnego liczyć należy

oddzielne wskaźniki porównując

oddzielne wskaźniki porównując

proporcje trafień i proporcje

proporcje trafień i proporcje

fałszywych alarmów z dwóch rodzajów

fałszywych alarmów z dwóch rodzajów

zdań dla każdego z poziomów.

zdań dla każdego z poziomów.

Badanie

Badanie



Celem przeprowadzonych badań jest

Celem przeprowadzonych badań jest

sprawdzenie, czy osoby dysforyczne

sprawdzenie, czy osoby dysforyczne

różnią się od osób niedepresyjnych

różnią się od osób niedepresyjnych

w rodzaju konstruowanych

w rodzaju konstruowanych

reprezentacji umysłowych.

reprezentacji umysłowych.

Hipoteza

Hipoteza

Osoby dysforyczne będą

Osoby dysforyczne będą

funkcjonowały gorzej na

funkcjonowały gorzej na

poziomie modeli sytuacyjnych

poziomie modeli sytuacyjnych

niż osoby niedepresyjne.

niż osoby niedepresyjne.

Zmienne

Zmienne



Zmienne zależne:

Zmienne zależne:



- Rodzaj reprezentacji -

- Rodzaj reprezentacji -

rodzaj reprezentacji

rodzaj reprezentacji

konstruowanej przez osobę badaną:

konstruowanej przez osobę badaną:



(1- Powierzchniowa, 2- Podstawa tekstowa,

(1- Powierzchniowa, 2- Podstawa tekstowa,

3- Model sytuacyjny)

3- Model sytuacyjny)



Zmienne niezależne:

Zmienne niezależne:



Beck –

Beck –

dysforyczność vs niedepresyjność

dysforyczność vs niedepresyjność

osób badanych

osób badanych



Pamięć -

Pamięć -

pojemność pamięci operacyjnej

pojemność pamięci operacyjnej

osób badanych

osób badanych

Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z

Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z

tekstu)

tekstu)

„

„

Czy to zdanie występowało w tekście,

Czy to zdanie występowało w tekście,

który czytałaś/łeś?”

który czytałaś/łeś?”

Po

Po

-

-

prawn

prawn

e

e

Parafra

Parafra

za

za

Popraw

Popraw

ny

ny

wniosek

wniosek

Błędn

Błędn

y

y

wnios

wnios

ek

ek

Nie

Nie

-

-

depresyj

depresyj

ni

ni

0

0

.73

.73

0

0

.58

.58

0

0

.37

.37

0

0

.25

.25

Depresy

Depresy

j

j

n

n

i

i

0

0

.74

.74

0

0

.69

.69

0

0

.33

.33

0

0

.35

.35

Wskaźnik A’

Wskaźnik A’

Poziom

Poziom

powierzch

powierzch

niowy

niowy

Poziom

Poziom

podstawy

podstawy

tekstowej

tekstowej

Poziom

Poziom

modeli

modeli

sytuacyjn

sytuacyjn

ych

ych

niedepres

niedepres

yjni

yjni

0,59

0,59

0,63

0,63

0,60

0,60

dysforycz

dysforycz

ni

ni

0,56

0,56

0,73

0,73

0,45

0,45

Wskaźnik detekcji sygnałów A’

Wskaźnik detekcji sygnałów A’

(discrimination):

(discrimination):

proporcja poprawnych trafień

proporcja poprawnych trafień

skorygowana ze względu na proporcję

skorygowana ze względu na proporcję

fałszywych alarmów

fałszywych alarmów

Wnioski

Wnioski



Depresyjność osób badanych wpływa na rodzaj

Depresyjność osób badanych wpływa na rodzaj

konstruowanych przez nie reprezentacji

konstruowanych przez nie reprezentacji

umysłowych.

umysłowych.



Osoby dysforyczne gorzej tworzą reprezentacje

Osoby dysforyczne gorzej tworzą reprezentacje

umysłowe w formie modeli sytuacyjnych w

umysłowe w formie modeli sytuacyjnych w

stosunku do osób niedepresyjnych.

stosunku do osób niedepresyjnych.



Osoby charakteryzujące się nastrojem

Osoby charakteryzujące się nastrojem

depresyjnym nie różnią się w tworzeniu

depresyjnym nie różnią się w tworzeniu

reprezentacji umysłowych w formie struktury

reprezentacji umysłowych w formie struktury

powierzchniowej oraz w formie podstawy

powierzchniowej oraz w formie podstawy

tekstowej od osób niedepresyjnych.

tekstowej od osób niedepresyjnych.



Nie zaobserwowano żadnych efektów

Nie zaobserwowano żadnych efektów

związanych z pojemnością pamięci operacyjnej

związanych z pojemnością pamięci operacyjnej

osób badanych, co oznacza że nie miała ona

osób badanych, co oznacza że nie miała ona

wpływu na interakcję reprezentacji umysłowych

wpływu na interakcję reprezentacji umysłowych

i depresyjności osób badanych.

i depresyjności osób badanych.

Reprezentacje umysłowe u

Reprezentacje umysłowe u

osób w różnym wieku

osób w różnym wieku

(Radvansky, 2001)

(Radvansky, 2001)

Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z

Proporcja odpowiedzi “Tak” (zdanie z

tekstu)

tekstu)

„

„

Czy to zdanie występowało w tekście,

Czy to zdanie występowało w tekście,

który czytałaś/łeś?”

który czytałaś/łeś?”

Po

Po

-

-

prawn

prawn

e

e

Parafra

Parafra

za

za

Popraw

Popraw

ny

ny

wniosek

wniosek

Błędn

Błędn

y

y

wnios

wnios

ek

ek

Młodsi

Młodsi

0

0

.73

.73

0

0

.

.

64

64

0

0

.

.

29

29

0.12

0.12

Starsi

Starsi

0.76

0.76

0

0

.

.

78

78

0

0

.

.

58

58

0

0

.

.

33

33

Wskaźnik A’

Wskaźnik A’

Poziom

Poziom

powierzch

powierzch

niowy

niowy

Poziom

Poziom

podstawy

podstawy

tekstowej

tekstowej

Poziom

Poziom

modeli

modeli

sytuacyjn

sytuacyjn

ych

ych

młodsi

młodsi

0,59

0,59

0,75

0,75

0,59

0,59

starsi

starsi

0,49

0,49

0,66

0,66

0,69

0,69

Wskaźnik detekcji sygnałów A’

Wskaźnik detekcji sygnałów A’

(discrimination):

(discrimination):

proporcja poprawnych trafień

proporcja poprawnych trafień

skorygowana ze względu na proporcję

skorygowana ze względu na proporcję

fałszywych alarmów

fałszywych alarmów

Wnioski

Wnioski



Osoby starsze częściej niż osoby

Osoby starsze częściej niż osoby

młodsze przetwarzają informacje

młodsze przetwarzają informacje

na poziomie modeli sytuacyjnych

na poziomie modeli sytuacyjnych



Młodsze osoby były zdecydowanie

Młodsze osoby były zdecydowanie

lepsze w tworzeniu reprezentacji na

lepsze w tworzeniu reprezentacji na

poziomie podstawy tekstowej od

poziomie podstawy tekstowej od

osób starszych.”

osób starszych.”