DZIK

GATUNKI DZIKÓW
* dzik karłowaty (Himalaje),
* dzik brodaty (Malezja, Filipiny),
* dzik olbrzymi (płd. Europa),
* dzik zwyczajny.

AREAŁ ŻYCIOWY
Areał osobniczy:
* największy odyńce i samury,
* najmniejszy lochy z warchlakami,
* największy areał późną jesienią (ponad 10 km),
* najmniejszy w okresie zimowym (0,2 - 2,5km).

Dziki żyją w kompleksach leśnych, lecz czasami je opuszczają i czasowo żyją poza lasem. Najlepsze dla dzika są lasy liściaste, mieszane lub iglaste, przeplatane iglastymi młodnikami. Dziki lubią też mokradła, bagna, podmokłe łąki. Ważne, aby w okolicy znajdowały się łąki i pola uprawne. Dziki mają małe wymagania „mieszkaniowe”, dlatego są szeroko rozpowszechnione w całym kraju.

WYMIARY DZIKA
* długość: do 190 cm,
* wysokość: do 100 cm,
* masa ciała (niepatroszone): jesienią 200-250 kg, wiosną o 15-20% mniej, samice o 30%
mniej, masa tuszy o 20% mniej,
* w Polsce średnia masa tuszy to ok. 60 kg,
* sezonowe wahania (o ok. 1/3 masy ciała).

WYGLĄD
* duża, wydłużona głowa (ponad ¼ długości ciała),
* krótka, gruba szyja,
* małe oczy,
* uszy szerokie, stojące, trójkątne,
* tarcza ryjowa,
* przód ciała wyższy niż tył,
* ogon z chwostem,
* samica ma 5-6 par sutek,
* samice: duże jądra, „pędzel” (znaczenie terenu),
* nogi krótkie, silne, palce II i V połączone rozciągliwą skórą (poruszanie się po grząskim
terenie),
* racice czarne, raciczki szeroko rozstawione o ostrych krawędziach.

TROP DZIKA I JELENIA
* dzik: ślady tylnych i przednich racic nie nakładają się na siebie, ślady racic trójkątne z
przodu, długość kroku odyńca 37-47 cm, lochy 32-34 cm, ślady ustawione równolegle, na
śniegu bruzda mostkowa,
* jeleń: ślady nakładają się na siebie, ślady racic bardziej zaokrąglone, ustawione bardziej
ukośnie.

OKRYWA WŁOSOWA
* skóra szaro-czarna, tworząca zgrubienia (fałdy) w okolicy karku, kłębu, grzbietu,
* włosy są zazwyczaj czarne, ale bywają rudawe, brunatne, brązowo-siwe, czasami nawet
łaciate,
* w zimie suknia jest ciemniejsza, w lecie jaśniejsza,
* włosy:
- szczecina: długa, oścista, na grzbiecie tworzy czub (ok. 15 cm),
- sierść wełnista: gruba, krótka, miękka, gęsta, poskręcana, kolor jasnobrunatny do
jasnoszarego, zimą wełna (podszycie) występuje pod szczeciną,
* policzki, podgardle, tylna część głowy i grzbiet – jaśniejsze,
* włosy czuciowe – krawędzie powiek, brodawki policzkowe i podżuchwowe,
* warchlaki do 5-6 miesięcy: rdzawo-brunatne z żółtymi pręgami na grzbiecie i po bokach,
* wymiana włosa: III/IV.

UZĘBIENIE DZIKA
* 3-4 miesiąc życia: 28 zębów
3-1(okrągłe)-3-0
3-1-3-0
* 10-12 miesięcy:
- wymiana zębów (od okrajków),
- pojawiają się kły (trójkątne),
- pojawia się P1,
* 14-16 miesięcy: bardzo dobrze rozwinięte kły,
* 19-20 miesięcy (dorosły dzik): 44 zęby
3-1-4-3
3-1-4-3

Kły dzika:
* mleczne do 8-11 miesiąca życia, tępe, 6 mm grubości,
* kły stałe żuchwy to szable, kły stałe szczęki to fajki (służą do ostrzenia szabli),
* szabla rośnie i ściera się po 3 cm rocznie,
* szable samców mają do 30 cm długości, trójkątny przekrój, 2/3 w zębodole,
* funkcje kłów: walka w okresie rui,
* powierzchnia szlifu służy do określania wieku.

Kły samic:
* krótkie,
* owalne na przekroju,
* przez pierwsze 3 lata rosną tak jak u samców, później zamykanie kanału zębowego
(korzenia) i bardzo mały przyrost.

OKREŚLANIE WIEKU U DZIKÓW
* warchlaki 4-5 miesięcy: pasiaste,
* warchlaki pow. 5 miesiąca: rdzawe, najmniejsze w watasze,
* przelatki: przód ciała wyższy, samce mają pędzel i idą oddzielnie lub za watahą, samice
przelatki razem z watahą,
* wycinki: kształt dorosłego osobnika, długi ogon,
* po uzębieniu:
- stopień starcia kłów,
- okres wymiany na zęby stałe,
- stopień starcia trzonowców,
- położenie M3 względem grzebienia twarzowego.

ZMIANY UMASZCZENIA MŁODYCH DZIKÓW
* warchlaki do 5-6 miesięcy rdzawo-brunatne z żółtymi pręgami na grzbiecie i bokach ciała,
spód i boki żółtawe,
* powyżej 5-6 miesiąca życia robią się rdzawe, bez pręg.

ODŻYWIANIE SIĘ DZIKA
* żer objętościowy: trawy, zioła, pędy,
* żer treściwy: ziemniaki, korzenie, cebule, nasiona, żołędzie, pochodzenia zwierzęcego,
* żer soczysty: ziemniaki, buraki, rzepa, marchew,

* pokarm roślinny:
- w lesie to: grzyby (opieńki, rydze, smardze, piestrzenice), mchy, skrzypy, paprocie
(pędy, liście), sadzonki, nadziemne jedno i dwuliścienne, nasiona dębu,
- na polach: zboża (owies, żyto jęczmień), proso, gryka, ziemniaki, marchew, rzepa,
kapusta, buraki, topinambur,
* pokarm zwierzęcy:
- gleba leśna (w 1g wiele tysięcy pierwotniaków, bakterii, śluzowców, glonów, grzybów,
larw muchówek), pierścienice, stawonogi (szkodliwe owady lasów i pól, chrząszcze
majowe), ryby (w mule spuszczonych stawów lub płytkich wodach), ptaki (jaja i pisklęta
z gniazd naziemnych),ssaki od myszy po jelenia (młode zwierzyny płowej, zajączki,
padlina; tropi po śladach krwi),
* dzienne zapotrzebowanie 1,5kg treściwego i ok. 3kg soczystego,
* aż 2/3 pożywienia dzik pozyskuje z ziemi i ściółki,
* proporcje pożywienia roślinnego do zwierzęcego to 3:1.

ZMYSŁY
* doskonały węch najlepszego posokowca, tropi po farbie, wyczuwa w ściółce larwy
owadów, żołędzie, brukiew, orzechy, zamieszkane nory mysie,
* dotyk: płytka ryjowa, włosy czuciowe na policzkach i pod żuchwą,
* smak: liczne brodawki smakowe języka, duża wybiórczość żeru,
* słuch: bardzo dobry jak u sarny (reaguje na pisk myszy),
* wzrok: słabszy, reaguje na ruch.
Dzik jest inteligentniejszy od sarny i jelenia.

BARŁOGI SPOCZYNKOWE
* lasy, łany zbóż, stogi,
* młodniki osłaniają przed deszczem, śniegiem, wiatrem,
* wataha ma wspólne legowisko,
* barłogi zimowe: małe, zwarte,
* częsta zmiana barłogów,
* wychodzą i wracają pod wiatr, odyniec zawija pętlę.

TARZAWISKO
* stałe i okresowe,
* tarzanie przed wyjściem na żer,
* tarzanie krótko, wycieranie o drzewa,
* nacinanie drzew szablami i wcieranie w sierść żywicy.

WATAHA DZIKÓW
Dziki jako zwierzyna gromadna żyją w stadach - watahach. Jesienią watahy łączą się w większe skupiska ze względu na łatwiejsze przetrwanie (starsze, silne lochy przeorują ziemię, by młodsze mogły poszukiwać pokarmu). W watasze obowiązuje określony o porządek: przewodzi stara locha, dalej idą warchlaki, przelatki, wycinki i jałowe lochy.
Stare dziki - odyńce i samury - żyją pojedynczo, natomiast wycinki i przelatki często łączą się w małe watahy. W czasie rui (huczki) starsze, doświadczone i silne osobniki przyłączają się do watahy, aby pokryć lochy. W tym czasie odpędzają one młodsze wycinki.

ROZMNAŻANIE SIĘ DZIKÓW
* dojrzałość płciową samice osiągają po 1 roku życia, samce po dwóch,
* ruja (huczka): XI/XII/I, ok. 4-5 tyg. (w tym czasie do watahy dołączają stare odyńce i
wycinki żyjące wcześniej osobno, starają się one odpędzić od watahy młodsze, słabsze
wycinki, po okresie huczki znowu odłączają się od stada),
* krycie lochy przez ok. 4 min., w tym czasie samiec uderza szablami,
* około 40% loch z watahy zdolnych do rozrodu jest zapłodnionych,
* ciąża: 133-140 dni u starych loch, a u młodych 114-130 dni.
* poród: poł. III/IV/V/pocz. VI. (w miocie jest 4-6 prosiąt, starsze loch mogą dawać 8-9
młodych, locha bardzo dba o warchlaki, rzadko się od nich oddala, jest czujna, agresywna,
po ok. 2 tyg. młode podążają za lochą),
* następnie kilka loch łączy się w małą watahę.