100. Przedstaw koncepcje integracji europejskiej i podaj przykłady ich zastosowania w pragmatyce europejskiej.
Cini M. (red.), Unia Europejska – organizacja i funkcjonowanie, tłum. G. Dąbkowski, PWE,
Barcz J. (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe. Prawo materialne i polityki, Warszawa 2006.
Skrypt do IE
W dziejach społeczności międzynarodowej od dawna zachodziły procesy jednoczenia się państw w większe organizmy lub organizacje. Spełniały one funkcje obronne, ekspansjonistyczne, religijne, polityczne i gospodarcze. Na poziom integrowania się państw miały wpływ charakter i funkcje istniejących między nimi powiązań oraz tworzone przez nie formy instytucjonalne. W procesie integracji europejskiej kształtowały się różne idee i koncepcje integracyjne. Określały one metody i cele procesów zjednoczeniowych. Wśród nich znaczące miejsce zajmują koncepcje: federalizmu, konfederalizmu i funkcjonalizmu.
Koncepcja federacyjna wiąże się z postępująca koncentracją władzy na płaszczyźnie ponadpaństwowej prowadzącą do powstania federalnego państwa związkowego. Następuje delegacją uprawnień na poziom ponadnarodowy, wspólnotowy i to uprawnień związanych z atrybutami suwerenności państwa oraz stworzeniem jednolitego systemu instytucjonalnego na poziomie wspólnotowym. Jako przykłady zastosowania tej koncepcji w pragmatyce europejskiej można przytoczyć:
propozycję utworzenia Federacji Paneuropejskiej i stworzenia w jej ramach Izby Krajów i Izby Narodów – Kalegii, 1926.
Pogłębienie powyższej koncepcji - Joschke Fischer, 2001(MSZ RFN) - oprócz Izby Narodów i Izby Krajów, Joschke Fisher mówił o:
a) zinstytucjonalizowaniu z KE rządu europejskiego, więc powołaniu w ramach KE ministerstw europejskich odpowiadających za określone polityki strukturalne
b) Utworzeniu z funkcji przewodniczącego Rady Europejskiej i Prezydenta UE
c) Utworzeniu funkcji ministra spraw zagranicznych jako podmiotu reprezentującego instytucjonalnie UE w stosunkach zewnętrznych
d) Utworzenie centrum grawitacyjnego - instytucji skupiającej najważniejsze, największe państwa europejskie (Niemcy, Francja, Wielka Brytania, któreś państwo Beneluxu), które miałyby decydować o zakresie i tempie integracji europejskiej – elemencie jakościowo- ilościowym integracji (jak głęboko się integrować i w gronie ilu państw).
Koncepcja konfederacyjna zakłada zachowanie przez jednoczące się państwa ich zasadniczych uprawnień i wyposażenie wspólnych organów w wyraźnie określone kompetencje. Ta koncepcja mówi o delegacji ściśle określonych uprawnień na szczebel ponadnarodowy, natomiast nie ma w niej kwestii dotyczących przekazania atrybutów suwerenności państw wg Bodina, czyli państwa integrują się w obszarach nie związanych z atrybutami suwerenności państw. Mówi się o 5 zakresach atrybutów suwerenności państw, które w koncepcji konfederacyjnej nie mogą być przekazane na szczebel wspólnotowy:
Wykonywanie i wdrażanie władzy
Czynne i bierne prawo legacji
Prawo prowadzenia wojny i działań wojennych
Bicie monety (wspólna waluta)
Nakładanie podatków
Przykładami w pragmatyce europejskiej są:
1975, L. Tindenmans, Europa dwóch lub różnych prędkości - grupa państw może integrować się ściślej w stosunku do pozostałych, zasada doczekała się implementacji w prawie wspólnotowym, w traktacie z Maastricht (1992) została wprowadzona zasada ściślejszej współpracy. Grupa przynajmniej 8 państw może w danym obszarze strukturalnym integrować się szybciej od pozostałych. Przykłady: Euroland, Schengen. Traktat z Lizbony podnosi wymóg do przynajmniej 9 państw uczestniczących na zasadzie ściślejszej współpracy.
1979, Ralph Dahrendorf (niemiecki politolog, socjolog), koncepcja A’la Carte – Europa menu, każde z państw członkowskich może ze względu na swój interes narodowy wybrać te obszary strukturalne w których chce się integrować. Korzystała z tego M. Thatcher: w ’84 r. wprowadzony został powszechny mechanizm kompensacyjny - rabat brytyjski - Anglia uzyskuje zwrot części swojej składki wpłacanej do budżetu z racji faktu, iż nie korzysta z subwencji w ramach wspólnej polityki rolnej.
1989, Jacques Delors (przewodniczący KE, twórca dwóch pakietów dotyczących polityki regionalnej i polityki społecznej), koncepcja kręgów koncentrycznych -wspólnoty europejskie nie powinny rozszerzać się na kolejne państwa, w tym państwa Europy środkowo - wschodniej, które odzyskały pełną niepodległość na fali jesieni narodów, ale zakłada ścisła współpracę w pewnych kręgach koncentrycznych. Kręgi te są następujące:
1. Krąg - kraje WE i kraje Europejskiego Obszaru Gospodarczego najbardziej rozwinięte politycznie i gospodarczo (UE i europejskiej strefy wolnego handlu EFTA- Norwegia, Islandia i Lichtenstein)
Kraje Europy Środkowo - Wschodniej
Państwa OBWE (3 koszyki OBWE polityczna, gospodarcza, prawa człowieka)
Współpraca między krajami wspólnoty Europejskiej, a krajami OBWE powinna dotyczyć kwestii politycznych i kwestii ochrony praw człowieka, mniejszości narodowych, praw obywatelskich.
Każdy z tych kręgów jest mniej rozwinięty w stosunku do poprzedniego.
Koncepcja funkcjonalna – mówi o prymacie gospodarki nad polityką. Działania integracyjne powinny obejmować przede wszystkim struktury i mechanizmy gospodarcze, a za ich pomocą należy dążyć do praktycznego rozwiązywania problemów współpracy międzynarodowej. Biorąc pod uwagę tę koncepcję można wymienić grupy państw UE, które preferują pewne obszary współpracy funkcjonalnej. Najpierw integracja gospodarcza, potem polityczna i spill over.
• Niemcy, Francja, kraje Beneluksu- polityka przemysłowa, badawczo - rozwojowa, polityka konkurencji, czyli zasady pomocy publicznej
• Państwa skandynawskie - obszar funkcjonalny to polityka ochrony środowiska - zrównoważonego rozwoju oraz polityka równości szans - kobiet i mężczyzn, niepełnosprawnych, rasy, religii, wykluczonych prawa dzieci ( Karta Praw Podstawowych „Równość”)
• Kraje kohezji - Hiszpania, Grecja, Portugalia, kraje Europy Środkowo - Wschodniej z rozszerzenia w 2004; obszar funkcjonalny: polityka regionalna, fundusze strukturalne, wspólna polityka rolna. Absorpcja funduszy strukturalnych na rozwój regionalny.
Funckjonalizm jest zatem koncepcją najbardziej pragmatyczną.