Sole i ich zastosowanie

Sole są substancjami jonowymi . Są to związki o wzorze ogólnym Mn Rm przy czym M - oznacza metal , a R - resztę kwasową . Sole można otrzymać wieloma sposobami , wsród których najważniejszymi są :

1. zasada + kwas » sól + woda np: NaOH + HCl+H2O

2. metal + kwas » sol + wodór , np : Zn + 2HCl » ZnCl2 +H2 3. tlenek metalu + kwas » sól + woda np: CuO + H2SO4 »CuSo4+H2O 4. zasada + bezwodnik kwasowy » sol + woda np : Ca(OH)2+CO2»CaCO3+H2O

5. bezwodnik zasadowy + bezwodnik kwasowy » sól

MgO + SO2 » MgSO3

6. metal + niemetal » sól np : 2Na + Cl2 » 2NaCl

( w ten sposób tworzą się sole kwasów beztlenowych ).

Sole są zwykle ciałami stałymi , krystalicznymi , najczęściej białymi , chociaż znanych jest wiele soli o różnych barwach np : niebieskiej ( CuSo4 x 5H2O ), żółtej ( PbI2 ) , czerwonej ( HgI2 ) , czarnej ( CuS ) . Rozpuszczalność soli w wodzie jest bardzo zróżnicowana . Ma na to wpływ zarówno kation jak i anion . Na przykład wszystkie azotany są dobrze rozpuszczalne . Podobnie sole sodu , potasu i amonu . Do najważniejszych soli trudno rozpuszczalnych czyli takich , które strącają się w wodzie w postaci osadów nawet z roztworów rozcieńczonych należą :

· chlorki AgCl , PbCl2

· bramki AgBr, PbBr2

· jodki AgI , PbI2

· fluorki Ca F2

· siarczany Ba SO4 , PbSO4

· azotany AgNO2

· wszystkie siarczany , węglany i fosforany z wyjątkiem soli litowców i amonu .

· wszystkie siarczki z wyjątkiem soli litowców , berylowców i amonu .

Nazwa soli skłaba się z dwóch wyrazów . Pierwszy wyraz określa resztę kwasową . Jeżeli reszta kwasowa pochodzi z kwasu tlenowego , to nazwa reszty kwasowej ma zkończenie - an (np : kwas siarkowy - sól »siarczan ) . Dawniej nazwy niektórych kwasów miały zakończenie - awy a ich sole zakończone na -yn ( np : kwas azotowy - sól »azotyn ) . Obecnie nazwy te nie są zalecane . Sole kwasów beztlenowych mają w nazwie zakończenie - ek np : kwas chlorowodorowy , siarkowodorowy, sole » chlorek i siarczek .

Sole , ktorych resztę kwasową stanowi atom flurowca ( halogenu ) , czyli fluorki , chlorki , bromki i jodki mają wspólną nazwę halogenki .

Sole można podzielić na trzy grupy :

1. Sole obojętne o ogólnym wzorze MnRm np Al2(SO4)3

2. Wodorosole ( „sole kwaśne”) o wzorze ogólnym Mn( Hk R)m , składające się z metalu oraz reszty kwasowej , w skład której wchodzi „ zwykła ” reszta kwasowa oraz atom (atomy) wodoru .

+ 2NaOH » Na2SO4 + 2H2O sól obojetna

H2SO4

+ Na OH » NaHSO4 + H2O wodorosól

3.Hydrosole ( „ sole zasadowe ” , sole wodorotlenkowe ) o wzorze ogólnym M ( OH )k nRm . Składają się one z reszty kwasowej R oraz z tzw : reszty zasadowej , w skład której wchodzi metal i jedna lub kilka grup OH .

+ 2HCl aq » MgCl2 + 2H2O sól obojętna

Mg ( OH )2

+ HCl aq » Mg ( OH ) Cl + H2O hydrosól

Wszystkie sole są mocnymi elektrolitami . Bez względu na rozpuszczalność , ta ilość soli , która przechodzi do roztworu , rozpada się na jony.Wytworzone jony ulegają hydratacji , tzn : przyłączają pewną - zmienną - liczbę cząsteczek wody , a niektóre hydrolizie . Hydroliza jest reakcją między jonami soli i wodą . Reakcji hydrolizy ulegają wszystkie sole z wyjątkiem soli pochodzących od mocnych zasad i mocnych kwasów . Jnne właściwości chemiczne soli to :

- rozkład -większość soli wytrzymuje ogrzewanie do wysokich temperatur , ale niektóre rozkładają się podczas ogrzewania palnikiem gazowym :

2KClO3 » 3O2 + 2KCl

Niektóre sole rozkładają się pod wpływem promieni świetlnych ( tzw rozkład fotochemiczny ) np :

2AgBr » 2Ag + Br2

- wymiana podwójna - dobrze rozpuszczalna sól AB może reagować z inną dobrze rozpuszczalną substancją jonową XY ( solą , kwasem , wodorotlenkiem ) w roztworze

AB + XY » XB + AY

pod warunkiem , że jeden z produktów XB lub AY , strąca się w formie osadu lub jest słabym elektrolitem .

- wymiana pojedyńcza - metal bardziej reaktywny może wyprzeć z roztworu soli metal mniej reaktywny , tzn : dobrze rozpuszczalna sól może reagować z pierwiastkiem chemicznym , np :

Cu SO4 + Zu » Zn SO4 + Cu

Sole są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie . Skorupa ziemska składa się z soli i tlenków . W wodzie morskiej występują różne jony soli ( Na , K , Mg , Cl , SO4 i inne ) . Wiele soli stanowi kopaliny czyli surowce wydobywane z ziemi metodami górniczymi . Przede wszystkim jest to chlorek sodu - sól kamienna - wydobywana w Polsce w okolicach Wieliczki , Bochni i Inowrocławia . Sól kamienna zawiera niewielkie ilości bromków i jodków sodu oraz potasu . Ważnym minerałem jest węglan wapnia CaCO3 i marmuru ( oraz kredy ) , a ponadto dolomit MgCO3 , CaCO3 , stosowany jako kamień budowlany , topnik w metalurgii i składnik różnych materiałów ceramicznych . Do kopalin należą też różne azotany , zwane saletrami , przede wszystkim saletra chilijska - Na NO3 , indyjska KNO3 i wapniowa Ca ( NO3)2 a ponadto fosforan wapnia , Ca3 ( PO4 )2 stanowiący główny składnik fosforytów i apatytów oraz siarczan wapnia Ca SO4 x 2H2O , czyli gips. Sole znalazły liczne zastosowanie , przede wsystkim jako nawozy sztuczne , a ponadto w budownictwie ( CaCO3 i CaSO4 ) , komunikacji ( NaCl , CaCl2 ) , do zabezpieczania dróg przed zamarzaniem , w przemyśle spożywczym ( NaCl i NaNO3 jako konserwanty) i wiele innych

---