SZKODNIKI PORZECZEK

Wszystkie odmiany porzeczek potrzebują intensywnej ochrony przed szkodnikami. Zła ochrona powoduje obniżenie plonów oraz doprowadza do wyniszczenia krzewów. Przy odpowiednich warunkach szkodniki mogą rozwijać się tak intensywnie, że zbiory porzeczek mogą być niższe nawet o połowę. Szkodniki doprowadzają również do osłabiania zawiązywania pąków kwiatowych w przyszłym roku, a także do gorszego przezimowania.

Gatunek: Wielkopąkowiec porzeczkowy (Cecidophyopsis ribis)
Typ: Stawonogi

Podtyp: Szczękoczułkowce

Gromada: Pajęczaki

Podgromada: Roztocze

Nadrodzina: Szpeciele

Rodzina: Szpecielowate

Charakterystyka i objawy żerowania
Najgroźniejszy szkodnik porzeczki. Uszkadza pąki i w ten sposób redukuje plonowanie, a także jest wektorem groźnej choroby – rewersji porzeczki czarnej (BRV).

Jest roztoczem walcowatego kształtu o jasno różowej barwie, wielkości ok.2mm i szerokości 0,05mm. Jaja są owalne, szklistobiałe. Larwy i nimfy są przezroczyste.

Różne stadia rozwojowe zimują w powiększonych pąkach, najczęściej są to samice, które wczesną wiosną składają 50 – 100 jaj w pąkach, gdzie rozwija się pierwsze pokolenie. W ciągu roku rozwija się 4-5 pokoleń. Intensywna migracja następuje w czasie kwitnienia porzeczki, za pomocą wiatru, owadów i z kroplami deszczu szpeciel zasiedla następne pąki.

Porażone pąki są charakterystycznie powiększone, co najlepiej widać na przedwiośniu i wczesna wiosną, takie pąki nie rozwijają się i zasychają. Rośliny są bardziej wrażliwe na mróz i znacznie krócej żyją.

Zwalczanie i ochrona
Zdrowy materiał szkółkarski, plantacje założone z roślin porażonych przez wielkopąkowca porzeczkowego nigdy nie osiągną pełnej wydajności.

Lokalizacja nowych nasadzeń z dala od starych porażonych plantacji.

Lustracje plantacji oceniającej zagrożenie przeprowadzamy corocznie od pierwszego roku po posadzeniu przez cały kwiecień (1,2 razy) szukając galasowatych pąków.

Usuwanie porażonych pąków czy krzewów nie jest dostatecznie skuteczne, ale konieczne by ograniczyć populację szkodnika.

Coroczne, zapobiegawcze, dwukrotne opryskiwanie plantacji szkółek i mateczników preparatem (ortus) na początku i w pełni kwitnienia danej odmiany.

W nieowocujących matecznikach i szkółkach można ewentualnie stosować preparaty siarkowe oraz dozwolone akarycydy zwalczające przędziorki w wyższych z zalecanych dawek

Gatunek: Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae)
Nadrodzina: Przędziorki

Rodzina: Przedziorkowate

Charakterystyka
Samice: ciało owalne, dł. ok. 0,5mm z czterema parami nóg. Samice zimujące są ceglasto pomarańczowe, a letnie żółtozielone z dwiema ciemniejszymi plamami po bokach.

Samce: nieco mniejsze, romboidalnego kształtu

Larwy: mniejsze od dorosłych roztoczy, żółtozielone z trzema parami nóg.

Jaja: kuliste wielkości ok. 0,13mm, żółtawe

Rozwijają się 3 do 6 pokoleń w roku

Stadium zimującym są zapłodnione samice w resztkach roślinnych oraz w spękaniach kory na pędzie.

Występowanie
Przędziorki żerują na dolnej stronie liści, tam składają jaja i rozwijają się larwy. Na uszkodzonych liściach pojawiają się żółte plamy, potem żółkną, brązowieją, a ich brzegi podwijają się do góry. Silnie porażone liście zasychają i opadają. Rośliny słabiej rosną i gorzej plonują, a te które wcześniej straciły liście są wrażliwe na przemarzanie.

Zwalczanie i ochrona
W upalne i suche lato, rośliny są narażone na intensywne występowanie przędziorka chmielowca.

Lustracja co dwa tygodnie, na 200 losowo wybranych liściach, oceniająca wielkość populacji szkodnika.

Progi zagrożenia są różne:

przed kwitnieniem: 2 przędziorki na liść

po kwitnieniu do zbioru owoców: 3 przędziorki na liść

po zbiorze owoców: 5 szkodników na liść

Naturalnymi wrogami są roztocza z rodziny dobroczynkowatych.

Zwójka różóweczka i inne zwójki (Aphis schneideri)
Typ: Stawonogi

Podtyp: Sześcionogi

Gromada: Owady

Rząd: Motyle

Rodzina: Zwójkowate

Charakterystyka
Polifag

Motyle: skrzydła rozpiętości ok. 20mm, pierwsza para skrzydeł - oliwkowobrązowa, z ciemniejszym rysunkiem, druga – szara.

Jaja: płaskie, owalne, szarozielonkawe, składane po kilkanaście lub kilkadziesiąt. Złoża jaj mają kształt lekko wypukłej, owalnej tarczki średnicy ok. 6-8mm, pokryte szklistą wydzieliną.

Gąsienica: zielona, z ciemnobrązową głową i przedtułowiem, dorasta do 15-22mm.

Stadium zimujące: jaja w złożach na pędach porzeczki.

Występowanie i objawy żerowania
W czasie kwitnienia i po kwitnieniu porzeczki gąsienice żerują na liściach, głównie wierzchołkowych, szkieletując je i wygryzając w nich dziurki. Pojedyncze liście zwinięte są w rulon lub przędzone po 2-3 razem, a wewnątrz znajduje się gąsienica.

Przy masowym występowaniu, szkodnik niszczy nie tylko liście ale również kwiaty oraz zawiązki owoców.

Gąsienice wylęgają się w kwietniu, przed kwitnieniem i w czasie kwitnienia porzeczki. Rozpoczynają wtedy żerowanie, które trwa do czerwca i się przepoczwarczają.

Motyle pojawiają się w czerwcu, lipcu. Po zapłodnieniu każda z samic składa po ok. 250 jaj.

Zwalczanie i ochrona
Lustracja wczesnowiosenna: przejrzenie 200 losowych pędów w poszukiwaniu zimujących jaj w złożach. Próg zagrożenia to 10 pędów z występowaniem stadium zimującego.

Lustracja pod koniec kwitnienia, w tym czasie progiem zagrożenia jest 20 uszkodzonych wierzchołków.

Zwalczanie chemiczne przeprowadza się po wylęgu gąsienic, najlepiej zanim zwiną one liście. Zabieg powinien być wykonany w zależności od nasilenia szkodnika tuż przed kwitnieniem bądź bezpośrednio po nim.

Przeziernik porzeczkowy (Synanthedon tipulifoformis)
Typ: Stawonogi

Podtyp: Sześcionogi

Gromada: Owady

Rząd: Motyle

Rodzina: Przeziernikowate

Charakterystyka
Gąsienice: białoróżowe z brązową głową, dorastają do 30mm.

Motyle: niebiesko-czarne, dł. 12mm z przezroczystymi skrzydłami o rozpiętości 17-21mm. Na odwłoku występują żółte poprzeczne paski. Odwłok zakończony jest pęczkiem czarnych włosków. Samica składa ok. 60 jaj umieszczonych pojedynczo na pędach.

Występuje 1 pokolenie w roku.

Zimują gąsienice wewnątrz pędu.

Występowanie
Gąsienice: w najmłodszych pędach od późnego lata do wiosny. Środek takiego pędu jest czarny, rdzeń wyjedzony i wypełniony gruzełkowatymi odchodami, pędy zaś zamierają. Może zniszczyć od kilku do kilkudziesięciu procent jednorocznych pędów.

Motyle: maksimum lotów obserwuje się przez 2-4 tygodnie, przed zbiorem owoców.

Ochrona i zwalczanie
Lustracja wiosenną wykonujemy w drugiej połowie maja, czerwcu i lipcu, zawieszając pułapki feromonowe co najmniej 1-2 szt. na 2-3ha plantacji i systematyczne ich monitorowanie co 3-4 dni. 15 odłowionych motyli na pułapkę to próg zagrożenia. W ten sposób można wyznaczyć termin najbardziej intensywnych lotów i określić optymalne terminy zabiegów, zanim samice złożą jaja na pędach.

Lustracja plantacji w okresie jesienno-zimowym, lub podczas prześwietlania krzewów. Z 200 krzewów wycinamy po jednym jednorocznym pędzie i przecinamy je wzdłuż szukając uszkodzeń lub gąsienic. Próg zagrożenia to 10 porażonych pędów

Pryszczarki
Typ: Stawonogi

Podtyp: Sześcionogi

Gromada: Owady

Rząd: Muchówki

Podrząd: Długoczułkie

Rodzina: Pryszczarkowate

Gatunek: Pryszczarek porzeczkowiec pędowy (Resseliella ribis)

Gatunek: Pryszczarek porzeczkowiak liściowy (Dasineura tetenis)

Gatunek: Pryszczarek porzeczkowiak kwiatowy (Dasineura ribis)

Charakterystyka
Są to maleńkie muchówki przypominające komara, wielkości od 1-1,5mm (pryszczarek porzeczkowiak liściowy) do 2,3mm (pryszczarek porzeczkowiec pędowy). Samice są zwykle większe i ciemniejszej barwy.

Jaja wydłużone, błyszczące, początkowo przezroczyste potem mlecznobiałe, samica składa od kilku do 40jaj.

Larwy beznogie, wydłużone, początkowo przezroczyste, białe później pomarańczowe, wielkości od 2,4mm (pryszczarek porzeczkowiak liściowy) do 4mm (pryszczarek porzeczkowiec pędowy).

Stadium zimującym są larwy w wierzchniej warstwie gleby pod krzewami.

Występują 2-4 pokolenia.

Ochrona i zwalczanie
Lustrację pryszczarka porzeczkowca pędowego należy wykonywać w okresie jesienno zimowym, w czerwcu oraz po zbiorze owoców, przeglądając 200 losowo wybranych pędów. Próg zagrożenia to 10 uszkodzonych pędów. Zwalczanie wykonuje się podczas intensywnego lotu pryszczarka, zanim złoży jaja, najczęściej wkrótce po kwitnieniu. Należy go powtórzyć po 10-14 dniach. Najważniejsze jest zwalczanie dwóch pierwszych pokoleń szkodnika. Na plantacjach zbieranych kombajnowo zabieg należy powtórzyć po zbiorze owoców.

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy: lustracje wykonuje się od połowy kwietnia, po kwitnieniu, oraz w czerwcu i lipcu, przeszukując 200 losowo wybranych pędów jednorocznych, wyrastających bezpośrednio z karpy korzeniowej. Przegląda się najmłodsze liście, drugi lub trzeci od wierzchołka, należy szukać jaj lub larw szkodnika. Próg zagrożenia to 20 zasiedlonych wierzchołków. Zabiegi zwalczające wykonuje się tuż po kwitnieniu, powtarza po ok. 2 tygodniach, kolejne po ponownym zaobserwowaniu szkodnika.

Pryszczarek porzeczkowiak kwiatowy: lustracja polega na przejrzeniu 100 losowo wybranych kwiatostanów. Próg zagrożenia to 10 uszkodzonych kwiatostanów. Zwalczanie powinno być wykonywane tylko na tych plantacjach, na których szkodnik wystąpił w poprzednim sezonie. Zwalczanie powinno być przeprowadzone tuż przed początkiem kwitnienia, w okresie lotu muchówek.

Krzywik porzeczkowiaczek
Typ: Stawonogi

Podtyp: Sześcionogi

Gromada: Owady

Rząd: Motyle

Motyl: brązowawy z trzema trójkątnymi kremowobiałymi plamami na skrzydłach.

Jajo: białawe, owalne.

Gąsienica: czerwona z czarną głową, później staje się zielona, dorasta do 10 mm.

Stadium zimujące: czerwona, maleńka gąsienica (2 mm) w oprzędach, w resztkach roślinnych, pod krzewami oraz w spękaniach kory.

Występowanie i objawy żerowania
Objawy żerowania są widoczne w czasie pękania pąków. Ich wnętrze jest wyjedzone i wypełnione odchodami, które mogą się wysypywać na zewnątrz.

W późniejszym okresie szkodniki żerują u nasady rozet liściowo- kwiatowych, które z czasem więdną i zamierają.

Motyle pojawiają się w maju. Samice składają zwykle jedno jajo do zawiązku owoców.

Owoce uszkodzone przez młode gąsienice wcześniej dojrzewają i opadają.

Ochrona i zwalczanie
Lustracje wykonuje się jeden lub dwa razu w ciągu dwóch, trzech tygodni od wczesnej wiosny, przy temp. powyżej 10°C. Należy sprawdzić 100 pędów pobranych po jednym z krzewu. Próg zagrożenia to 5 pędów z objawami żerowania.

Opryskiwanie wykonuje się w okresie pękania pąków porzeczki, zwykle w marcu, w ciepłe dni, przy temp. powyżej 12-15°C. Mogą być potrzebne 2-3 zabiegi.

Gatunek: Owocnica porzeczkowa (Bacconematus pumilio)
Typ: Stawonogi

Podtyp: Sześcionogi

Gromada: Owady

Rząd: Błonkówki

Podrząd: Rośliniarki i stylikowce

Rodzina: Pilarzowate

Charakterystyka
Jest w Polsce coraz powszechniejszy, w największym nasileniu na wschodzie kraju.

Błonkówka osiąga długość 5 mm. Jest żółtobrązowa, ma żółte przezroczyste skrzydła, a jej żółtobrązowa głowa jest pokryta żółtymi włoskami.

Jajo: owalne, gładkie, białe.

Larwa: wydłużona, pomarszczona, brunatnobiała, z jasnożółtą, okrągłą głową. Ma trzy pary odnóży tułowiowych i 7 par odwłokowych. Dorasta do 11mm.

Stadium zimujące- larwa w jedwabistych kokonach, w wierzchniej warstwie gleby, pod krzewami.

W ciągu roku rozwija się jedno pokolenie szkodnika.

Występowanie i objawy żerowania
Szkodnik uszkadza zawiązki owoców, owoce stają się nieco większe od zdrowych, następuje ich zniekształcenie, żebrowanie. Wcześniej się wybarwiają i opadają w czerwcu.

Larwa znajduje się wewnątrz owocu i wyjada nasiona i miąższ.

Owady dorosłe pojawiają się tuż przed kwitnieniem lub na samym początku kwitnienia a ich lot trwa ok. 2 tygodnie.

Samica składa 14-48 jaj, w otwarte kwiaty lub w zawiązki owoców.

Ochrona i zwalczanie
Na plantacjach zagrożonych zaleca się zwalczanie w okresie lotu błonkówek, przed kwitnieniem lub na jego początku
i bezpośrednio po pełni kwitnienia.

Gatunek: Brzęczek porzeczkowy (Petronidea ribesii)
Typ: Stawonogi

Podtyp: Sześcionogi

Gromada: Owady

Rząd: Błonkówki

Podrząd: Rośliniarki i stylikowce

Rodzina: Pilarzowate

Charakterystyka
Larwy: zielone, z czarnymi brodawkami, długości do 20 mm. Głowa jest czarna.

W sezonie rozwijają się 3 pokolenia brzęczka.

Występowanie i objawy żerowania
Uszkodzenia powodują larwy, które żerują na liściach.

Młode gąsienice pojawiają się nagle,
są małe i trudne do zauważenia.

Przy licznym pojawie mogą powodować gołożery.

Ochrona i zwalczanie
Zwalczanie przeprowadza się wczesną wiosną, po zauważeniu pierwszych gąsienic, w razie potrzeby zabieg powtórzyć po 2 tygodniach.

Gatunek: Mszyca porzeczkowa (Aphis schneideri)
Typ: Stawonogi

Podtyp: Sześcionogi

Gromada: Owady

Rząd: Pluskwiaki

Podrząd: Piersiodziobe

Nadrodzina: Mszyce

Rodzina: Mszycowate

Charakterystyka
Dorosły osobniki osiągają 2 mm długości. Są granatowo-zielone, pokryte jasnym nalotem woskowym.

Larwy pod względem koloru są podobne do osobników dorosłych.

Jajo: owalne, czarne.

Mają kilka pokoleń w sezonie wegetacyjnym, najczęściej 6-9.

Zimują w postaci jaj na pędach.

Występowanie i objawy żerowania
Uszkadzają liście na wierzchołkach pędów, oraz niezdrewniałe wierzchołki pędów. Ich kolonie tworzą się na dolnej stronie liści. W skutek wyssania soku, na górnej stronie liści pojawiają się charakterystyczne wybrzuszenia. Pędy są cienkie i powyginane.

Ochrona i zwalczanie
Lustrację wykonuje się od początku wegetacji,
co dwa tygodnie, do zbioru owoców, przeglądając 200 losowo wybranych pędów. Próg zagrożenia
to 20 zasiedlonych pędów.

Zwalczanie chemiczne powinno być po zauważeniu pierwszych kolonii, gdy liczebność jest jeszcze niewielka. Podstawowym terminem opryskiwania jest okres przed kwitnieniem porzeczek, wkrtóce po wylęgu szkodnika
lub po kwitnieniu.

Ogromną role odgrywają wrogowie naturalni: biedronki, drapieżne bzygowate, skorki, złotooki, dziubałkowate, drapieżne pająki i inne.