ORGANIZACJA I FUNKCJONOWANIE UNII EUROPEJSKIEJ (dr M. Pietras-Eichberger)

FEDERACJA KONFEDERACJA

I ı

państwo związkowe związek państw

Suwerenność państwa – niezależność sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.

CHARAKTER PRAWNY UE:

- nie jest konfederacją

- nie jest państwem federalnym

- jest organizacją międzynarodową o charakterze ponadnarodowym

By można było mówić o państwie, musi ono mieć suwerenną władzę, określone terytorium oraz ludność.

UE nie jest państwem federalnym bo nie jest suwerenne.

ORGANIZACJA MIĘDZYNARODOWA to:

- z założenia trwały związek co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego publicznego (czyli państw!!!)

- oparty na umowie międzynarodowej stanowiącej jej statut

- dysponujący stałymi organami

- zmierzający do realizacji wspólnych celów w stosunkach międzynarodowych

ORAGNIZACJA PONADNARODOWA to taka, która:

- tworzy samodzielny porządek prawny

- prawo to stosowane jest bezpośrednio w państwach członkowskich i ma pierwszeństwo przed prawem wewnętrznym tych państw

- posiada autonomię sądową

- posiada autonomię finansową

TYLKO UE ma charakter ponadnarodowy.

Organizacje międzynarodowe mają podmiotowość prawną jeśli:

- mogą zawierać umowy z państwami trzecimi

- mają prawo korzystać z przywilejów i immunitetów

- mają bierne i czynne prawo legacji (wysyłanie swoich (legacja czynna) i przyjmowanie cudzych (legacja bierna) przedstawicieli dyplomatycznych)

- mają zdolność do czynności prawnych

UNIA EUROPEJSKA:

- ma zdolność do zawierania umów międzynarodowych (Art. 216 TFUE)

- ma prawo do legacji (Art. 221 TFUE)

- posiada przywileje i immunitety w stosunkach międzynarodowych

- może być członkiem innych organizacji międzynarodowych (WTO [Światowa Organizacja Handlu], FAO [Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa])

Art. 47 TRAKTATU O UNII EUROPEJSKIEJ stanowi, że: „Unia Europejska ma osobowość prawną”.

CELE UNII EUROPEJSKIEJ:

- wspieranie pokoju, wartości UE i dobrobytu jej narodów

- Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości

- Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności, zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego. Wspiera postęp naukowo-techniczny

- wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między państwami członkowskimi

- szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy

- ustanawia unię gospodarczą i walutową

- w stosunkach wewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i interesy oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli

- przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, a w szczególności praw dziecka, a także do ścisłego przestrzegania rozwoju prawa międzynarodowego

TEORIE UNII EUROPEJSKIEJ

- funkcjonalizm

- federalizm

- konfederalizm

- teoria wielopoziomowego modelu rządzenia

FUNKCJONALIZM – zgodnie z tą koncepcją integracja europejska powinna koncentrować się na konkretnych sektorach gospodarczych, którymi łatwiej zarządzać niezależnej kadrze funkcjonariuszy międzynarodowych. Prowadzić to miało do stopniowego przekazywania przez integrujące się państwa swoich uprawnień na rzecz władz ponadnarodowych.

FEDERALZM – zakładał stworzenie w Europie Zachodniej państwa związkowego na wzór Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, w tym wypadku Stanów Zjednoczonych Europy.

KONFEDERALIZM – dążył do oparcia integracji europejskiej na porozumieniu niezależnych państw (Europa ojczyzn). W przeciwieństwie do fukcjonalizmu, a zwłaszcza federalizmu, konfederaliści wykluczali przeniesienie centrum decyzyjnego na ponadnarodowe organy.

TEORIA WIELOPOZIOMOWEGO MODELU RZĄDZENIA – podkreśla rolę nie tylko państw, ale i wielu różnych uczestników oraz instytucji (regionalnych, wewnątrzkrajowych itp.) w procesie integracji, w tym w tworzeniu prawa Unii Europejskiej.

Twórcy integracji europejskiej:

1. Robert Schuman

2. Jean Mounet

3. Konrad Adenauer

4. Alcide de Gasperi

5. Paul-Henri Spaak

MIĘDZYNARODOWA INTEGRACJA REGIONALNA

1. Rada Europy (1949 r.)

2. Unia Celna (1944 r.) i Unia Gospodarcza Beneluksu (1958 r.)

3. Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej – OEEC (1948 r.), później przemianowana na Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – OECD (1960 r.)

4. Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego – NATO (1949 r.)

5. Unia Zachodnioeuropejska – UZE (1954 r.)

6. Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu – EFTA (1960 r.)

Europa środkowo-wschodnia

- Rada wzajemnej pomocy gospodarczej (1949) / odpowiedź na integrującą

- Układ przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej (1955) / się Europę zachodnią

- Deklaracja (Plan) Schumana (1950) /

1. Traktat ustanawiający EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ WĘGLA I STALI (TEWWiS) – Paryż 18.04.1951, wszedł w życie 23.07.1952, wygasł 50 lat później

Kraje które podpisały traktat: Włochy, Francja, RFN oraz Belgia, Holandia, Luksemburg

Na mocy traktatu EWWiS sektory węgla i stali państw członkowskich zostały poddane wspólnej kontroli sprawowanej przed ponadnarodowe organy; wprowadzona została wolna konkurencja na rynku węgla i stali; zniesiono opłaty przewozowe i wywozowe oraz wszelkie ograniczenia wywozowe dotyczące węgla i stali; wprowadzono swobodę przepływu pracowników węgla i stali.

1. EUROPEJSKA WSPÓLNOTA GOSPODARCZA (TEWG) – Rzym 25.03.1957, później przemianowana na WSPÓLNOTĘ EUROPEJSKĄ w 1992, a następnie w UNIĘ EUROPEJSKĄ

Ustanowienie wspólnego rynku i stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich; prowadzenie wspólnej polityki konkurencji, wspólnej polityki rolnej i transportowej; wprowadzenie swobody przepływu osób, towaru, usług i kapitału.

1. Traktat EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ (EUROATOM) – Rzym 25.03.1957

Miała zapewnić rozwój przemysłu jądrowego i wprowadzenie nad nim wspólnej kontroli tak, aby była wykorzystywana wyłącznie do celów pokojowych.

Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) 7.02.1992, wszedł w życie 1.11.1993; powołał do życia Unię Europejską.

W Traktacie z Maastricht, postawione zostały przed Unią następujące cele:

- zapewnienie trwałego i zrównoważonego postępu gospodarczego i społecznego poprzez utworzenie rynku wewnętrznego oraz unii gospodarczej i walutowej

- potwierdzenie swej tożsamości na arenie międzynarodowej poprzez realizowanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólne określenie polityki obronnej

- umocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii

- współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych dla zapewnienia w Unii wolności i bezpieczeństwa

Struktura UE wg Traktatu z Maastricht:

I FILAR – tworzony przez Wspólnoty Europejskie (EWWiS, EWG, EWEA)

I FILAR miał charakter ponadnarodowy, który wynikał z kilku elementów:

- wspólnoty posiadały własne organy (instytucje), działające w sposób niezależny od państw członkowskich

- Wspólnoty uzyskały znaczne kompetencje, wyłącznie w zakresie, którym mogą działać powołane do tego organy

Prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed prawem krajowym i może stać się podstawą praw i obowiązków dla jednostek, które mogą się na nie powoływać przed sądami krajowymi

- na straży przestrzegania prawa wspólnotowego stoi Trybunał Sprawiedliwości, wyłącznie uprawniony do orzekania o interpretacji lub ważności tego prawa .

II FILAR – wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa

II FILAR nie miał charakteru ponadnarodowego. Integracja państw w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, opierała się na współpracy międzynarodowej przy pełnym poszanowaniu suwerenności państw członkowskich UE.

III FILAR – współpraca w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych

III FILAR podobnie jak IIFILAR oparty był na współpracy na płaszczyźnie międzynarodowej i nie miał charakteru ponadnarodowego. Głównym celem było zapewnienie obywatelom UE wysokiego poziomu bezpieczeństwa osobistego w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

Zmiany w prawie materialnym wprowadzone Traktatem z Lizbony:

1. Zwiększenie zakresu kompetencji Wspólnot w ramach I filaru, m.in. o zagadnienia dotyczące polityki społecznej, ochrony konsumenta, zdrowia, kultury, edukacji, problematyki badań, rozwoju i ochrony środowiska

2. Wprowadzenie obywatelstwa UE z którym wiązały się:

1. Prawo przemieszczania się i pobytu na terenie UE

2. Bierne i czynne prawo wyborowe do Parlamentu Europejskiego

3. Prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej

4. Prawa w kontaktach z instytucjami UE

1. Wprowadzenie do Traktatu zasady pomocniczości (subsydiarności)

Zgodnie z tą zasadą, Unia miała podejmować działania w dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznych, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogły być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skutki lub rozmiar proponowanych działań, możliwe było lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.

Zmiany instytucjonalne wprowadzone Traktatem z Maastricht:

- wzmocnienie pozycji Parlamentu Europejskiego (do jego zadań należało od tej pory zatwierdzanie członków Komisji Europejskiej i jej przewodniczącego)

- wydłużenie kadencji członków Komisji Europejskiej (z 4 do 5)

- rozszerzenie zakresu spraw, w przypadku których Rada podejmowała decyzje większością kwalifikowaną

- stworzenie podstaw prawnych dla funkcjonowania Trybunału Obrachunkowego poprzez umieszczenie go wśród głównych instytucji Wspólnot

- określenie potrzeby utworzenia nowych organów pomocniczych: Rzecznika Praw Obywatelskich, Komitetu Regionów, Komitetu Ekonomiczno-Finansowego oraz Europejskiego Banku Centralnego

TRAKTAT AMSTERDAMSKI 2.10.1997, wszedł w życie 1.05.1999

- „uwspólnotowił: dorobek prawny Schengen poprzez włączenie do I filaru

- wyłączył politykę wizową, imigracyjną i azylową z III filaru, przez co została mieniona nazwa III filary na WSPÓŁPRACĘ POLICYJNĄ I SĄDOWĄ W SPRAWACH KARNYCH

TRAKTAT NICEJSKI 26.02.2001, wszedł w życie 1.02.2003

- określił sposób reprezentowania państw członkowskich w instytucjach UE po poszerzeniu o 12 państw kandydujących

- ograniczył liczbę komisarzy (po przystąpieniu 27-go państwa)

- przewidział możliwość tworzenia wyspecjalizowanych izb sądowych

TRAKTAT Z LIZBONY 13.12.2007, wszedł w życie 1.12.2009 zmodyfikował:

- Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej (TWE), zmieniając jego nazwę na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)

- Traktat o Unii Europejskiej (TUE), nie zmieniając jego nazwy

Traktat z Lizbony:

- zlikwidował trójfilarową strukturę UE

- z dawnego I filaru UE wyłączył EWEA (EUROATOM), która stała się odrębną organizacją międzynarodową

- wzmocnił Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (dawny II filar)

- nadał UE jednolitą osobowość prawną. UE zastąpiła Wspólnotę Europejską i stała się jej następcą prawnym

- wprowadził procedurę wystąpienia z UE przez państwo członkowskie

- przyznał grupie 1-go miliona obywateli prawo inicjowania procesu prawotwórczego

- wprowadził nowy sposób rozumienia zasady pomocniczości (subsydiarności)

Zgodnie z nowym sposobem rozumienia zasady subsydiarności w dziedzinach, które nie należą do wyłącznych kompetencji Unii, podejmuje ona działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, jakim cele zamierzanego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym oraz lokalnym i jeżeli ze względu na rozmiary lub Skurki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.

Na mocy zmienionego Traktatu z Lizbony Traktatu o Unii Europejskiej:

Karta praw podstawowych UE uzyskała moc prawnie wiążącą, a także wprowadzono możliwość przystąpienia UE do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Karta Praw Podstawowych (przyjęto po raz pierwszy jako akt o charakterze niewiążącym na szczycie w Nicei w 2000r.) składa się z 7-miu rozdziałów:

1. Godność człowieka

2. Wolność

3. Równość

4. Solidarność

5. Prawa obywatelskie

6. Wymiar sprawiedliwości

7. Postanowienia ogólne

ŹRÓDŁA PRAWA UE

Podział prawa ze względu na:

- kryterium tworzenia: 1) prawo pierwotne (tworzą państwa członkowskie UE)

2) prawo wtórne/pochodne (tworzą instytucje unijne)

- kryterium przedmiotowe: 1) prawo instytucjonalne

2) prawo materialne

UE – dzienniki urzędowe: seria L (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie) oraz seria C (informacje i zawiadomienia)

Dorobek prawny UE – prawo pierwotne, prawo wtórne, orzecznictwo (TSUE), ogólne zastosowanie prawa, umowy międzynarodowe

Źródła prawa UE wg kryterium tworzenia:

PRAWO PIERWOTNE (umowy, traktaty, umowy stowarzyszeniowe)

I Traktaty założycielskie: TEWWiS, TEWEA, TEWG (TWE), TUE

II Traktaty reformujące: JAE, TUE, TA, TN, TzL

III Traktaty akcesyjne

PRAWO WTÓRNE: • akty prawodawcze (dyrektywy, decyzje RE, rozporządzenia)> wydają PE, Rada UE;

• akty nieprawo dawcze (akty delegowane, akty wykonawcze, inne decyzje, porozumienia międzyinstytucjonalne)> mają moc wiążącą;

• instrumenty WPZiB;

• akty niewiążące (zalecenia, opinie)> nie mają mocy wiążącej

ZASADA KOMPETENCJI POWIERZONYCH – instytucje unijne mogą tworzyć prawo tylko w takim zakresie, w jakim celu zostały powołane, nie mogą wykraczać poza swoje kompetencje.

PRAWO UE w ujęciu autonomistów i internacjonalistów.

AUTONOMISTÓW: prawo UE jest autonomicznym systemem prawa w stosunku do systemu prawa międzynarodowego publicznego.

INTERNACJONALISTÓW: prawo UE jest częścią systemu prawa międzynarodowego publicznego.

Stowarzyszenie z UE

1. Stowarzyszenie traktatowe

1. Z państwami europejskimi (np. Europejskie Układy o Stabilizacji i Stowarzyszenia zawarte z Chorwacją i Macedonią)

2. Z państwami pozaeuropejskimi (np. Euro-Med.)

1. Stowarzyszenie konstytucyjne (dotyczy stowarzyszenia UE z krajami i terytoriami zamorskimi)

Umowy w imieniu UE podpisuje Rada

KE negocjuje umowy dla UE

Prawo wtórne:

1. Akty prawodawcze:

1. Rozporządzenia (dot. np. polityki konkurencji strefy euro)

- mają zasięg ogólny

- charakter abstrakcyjny

- wiążą w całości

- są bezpośrednio stosowane

- nie wymagają implementacji

- służą ujednoliceniu prawa na terytorium całej UE

1. Dyrektywy (tylko do państw członkowskich) – wiążą państwa członkowskie, do których są skierowane w odniesieniu do rezultatu (celu), który ma być osiągnięty, pozostawiając państwom swobodę wyboru formy i środków. Wymagają zatem implementacji do prawa krajowego. Jej celem jest zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich UE.

2. Decyzje

- charakter konkretny (indywidualny i konkretny adresat)> państwo, osoba prawna, obywatel UE, instytucja unijna

- wiążą w całości

1. Akty nieprawodawcze

1. Akty delegowane (PE lub Rada mogą przekazać KE uprawnienia do przyjęcia aktów o charakterze nieprawo dawczym o zasięgu ogólnym, które uzupełniają inne niż istotne elementy aktu prawodawczego.

2. Akty wykonawcze

- rozporządzenia wykonawcze

- dyrektywy wykonawcze

- decyzje wykonawcze

Służą wykonaniu aktów prawodawczych

1. Inne decyzje nieprawodawcze

- akty Rady przyjmowane na podstawie TzL bez udziału PE (np. cło, wspólne taryfy celne)

- decyzje Rady i RE przyjmowane w ramach WPZiB

- decyzje RE dotyczące wewnętrznej organizacji

- rozporządzenia i decyzje EBC

1. Porozumienia międzyinstytucjonalne (PE, Rada i KE mogą zawierać porozumienia, które mogą mieć charakter wiążący)

1. Instrumenty WPZiB

1. Ogólne wytyczne

2. Decyzje określające:

- działania, które powinny być prowadzone przez UE

- stanowiska, które powinny być podjęte przez UE

- zasady wykonywania decyzji określających te działania i stanowiska

1. Umocnienie systematycznej współpracy między państwami członkowskimi w prowadzeniu ich polityki

TWORZENIE PRAWA w UE

Zasady tworzenia prawa w UE:

1. Zasada kompetencji powierzonych

2. Zasada subsydiarności

3. Zasada proporcjalności

ZASADA KOMPETENCJI POWIERZONYCH

UE posiada tyle kompetencji ile powierzyły jej państwa w traktatach. TFUE dzieli te kompetencje na:

1. Wyłączne - w zakresie:

1. Unii Celnej

2. Ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego

3. Polityki pieniężnej w odniesieniu do państw strefy euro

4. Zachowania morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa

5. Wspólnej polityki handlowej

1. Dzielone z państwami członkowskimi

1. Rynek wewnętrzny

2. Polityka społeczna

3. Spójność społeczna, gospodarcza i terytorialna

4. Rolnictwo i rybołówstwo

5. Środowisko naturalne

6. Ochrona konsumentów

7. Transport, sieci transeuropejskie

8. Energia

9. Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

10. Wspólne problemy bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego

1. Wspierające, uzupełniające, harmonizujące – należą tu działania w zakresie:

1. Ochrony i poprawy zdrowia ludzkiego

2. Przemysł

3. Kultura

4. Turystyka

5. Edukacja i kształcenie zawodowe

6. Młodzież i sport

7. Ochrona ludności

8. Współpraca administracyjna

ZASADA SUBSYDIARNOŚCI

W dziedzinach, które nie należą do wyłącznych kompetencji Unii, podejmuje ona działania tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeżeli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania, możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.

ZASADA PROPORCJONALNOŚCI

Zakres i form działania Unii nie wykraczają poza to co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatów

STRUKTURA AKTÓW PRAWNYCH

1. Tytuł

2. Preambuła (nie ma mocy wiążącej)> nawiązuje do wartości

3. Część merytoryczna (akty, paragrafy, itp.)

4. Załączniki

PROCEDURY PRAWODAWCZE

Akty prawodawcze: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje przyjmowane są przez PE i Radę w dwóch procedurach prawodawczych: zwykłej procedurze prawodawczej oraz specjalnej procedurze prawodawczej.

Zwykła procedura prawodawcza

Pierwsze czytanie:

Pierwsze czytanie > KE przedstawia projekt Radzie i PE > PE przyjmuje stanowisko w sprawie projektu i przekazuje Radzie > Rada zatwierdza stanowisko PE > akt zostaje przyjęty

lub

Pierwsze czytanie > KE przedstawia projekt Radzie i PE > PE przyjmuje stanowisko w sprawie projektu i przekazuje Radzie > Rada nie zatwierdza stanowiska PE, opracowuje własne stanowisko i przesyła do PE

Drugie czytanie:

Drugie czytanie w PE > PE zatwierdza stanowisko Rady lub brak decyzji w terminie > akt zostaje przyjęty

lub

Drugie czytanie w PE > PE przyjmuje poprawki do stanowiska Rady > Opinia KE nt. poprawek PE i drugie czytanie w Radzie

lub

Drugie czytanie w PE > PE odrzuca stanowisko Rady > akt nie zostaje przyjęty

Trzecie czytanie (ostatnie):

Trzecie czytanie > Rada akceptuje wszystkie poprawki PE > akt zostaje przyjęty

lub

Trzecie czytanie > Rada nie akceptuje poprawek PE > procedura pojednawcza >

>PE i Rada nie mogą przyjąć wspólnego tekstu

Lub

>PE i Rada akceptują wspólny tekst i akt zostaje przyjęty

Specjalna procedura prawodawcza

Zgodnie z TFUE w ramach tej procedury rozporządzenia, dyrektywy i decyzje mogą być przyjmowane przez

1. Radę z udziałem PE

2. PE z udziałem Rady

Procedura stanowienia aktów nieprawodawczych:

1. Stanowienie aktów delegowanych: do ich wydawania Rada i PE mogą uprawnić wyłącznie KE na podstawie klauzuli zamieszczonej w akcie prawodawczym

2. Stanowienie aktów wykonawczych: co do zasady: wykonywanie prawa UE należy do państw członkowskich. Mogą też być wydawane przez KE w ramach przekazanych przez Radę i PE uprawnień wykonawczych w aktach prawodawczych.

SYSTEM INSTYTUCJONALNY UE

1. Parlament Europejski (PE)

Siedziba: Strasburg, sekretariat: Luksemburg, posiedzenia: Bruksela

Posłowie do PE wybierani są wyborach powszechnych i bezpośrednich w głosowaniu wolnym i tajnym na 5-letnią kadencję.

Skład PE: Po wyborach do PE w czerwcu 2009 r. liczba mandatów wyniosła 736. W kolejnych wyborach na podstawie TUE liczba członków nie powinna przekraczać 750+1>(przewodniczący)

Kompetencje:

1. Prawodawcze

• Prawo pośredniej inicjatywy prawodawczej

• Udział w uchwalaniu budżetu

• Prawo wydawania własnych aktów (rezolucji, deklaracji, opinii i zaleceń)

2. Kontrolne

• Rozpatrywanie rocznych sprawozdań Komisji

• Udzielanie Komisji, lub jej odmowa, absolutorium z wykonania budżetu

• Możliwość udzielenia wotum nieufności wobec Komisji

• Prawo kierowania pytań do członków Komisji

• Prawo wszczynania postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości o stwierdzenie nieważności aktu prawa unijnego lub skargi na bezczynność instytucji

3. Kreacyjne

• Mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich UE

• Zatwierdza kandydatury na przewodniczącego Komisji Europejskiej oraz komisarzy

• Konsultacji z PE wymaga wybór: członków Trybunału Obrachunkowego, prezesa i członków zarządu Europejskiego Banku Centralnego

4. W zakresie stosunków zewnętrznych - obejmują WYRAŻANIE OPINII o charakterze:

OBLIGATORYJNYM (przy zawieraniu umów stowarzyszeniowych)

- przy przystąpieniu państwa do UE

- przy zawieraniu umów istotnych dla budżetu

- ustanowieniu szczególnych ram instytucjonalnych

FAKULTATYWNYM

- w zakresie zawierania niektórych umów międzynarodowych

1. Rada Europejska (RE)

Siedziba: Bruksela

Zgodnie z postanowieniami TUE, RE powinna spotykać się przynajmniej 2 razy w ciągu półrocza (jeśli zachodzi potrzeba to częściej).

Skład:

• Szefowie państw lub rządów państw członkowskich

• Przewodniczący PE

• Przewodniczący KE

Kompetencje: o charakterze politycznym i decyzyjnym (wytyczne działania UE)

1. Rada (Unii Europejskiej)

Siedziba: Bruksela, posiedzenia w kwietniu, czerwcu i październiku w Luksemburgu

Skład: przedstawiciele wszystkich państw członkowskich szczebla ministerialnego (po jednym z każdego państwa). Skład Rady nie jest stały i zależy od rodzaju spraw, które są przedmiotem obrad.

Wyróżniamy:

• Radę do spraw ogólnych

• Radę do spraw zagranicznych

• Tzw. Rady techniczne, czyli:

Radę do spraw Gospodarczych i Finansowych

Radę do spraw Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych

Radę do spraw Zatrudnienia i Polityki Socjalnej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów

Radę do spraw Konkurencji

Radę do spraw Transportu, Telekomunikacji i Energii

Radę do spraw Rolnictwa i Rybołówstwa

Radę do spraw Środowiska

Radę do spraw Edukacji, Młodzieży i Kultury

Podejmowanie decyzji w Radzie:

- większością zwykłą

- większością kwalifikowaną (od 2004 r. 55 % członków Rady, jednak nie mniej niż 15 z nich reprezentujących państwa członkowskie, których łączna liczba ludności stanowi co najmniej 65 % ludności Unii)

- przez jednomyślność

Kompetencje:

- prawodawcze – to przede wszystkim prawo wydawania rozporządzeń, dyrektyw, decyzji oraz opinii i zaleceń

- kreacyjne (nominacyjne) – m. in. Ustalanie wysokości uposażenia funkcjonariuszy UE, udział w procedurze mianowania członków KE, TS UE

- kontrolne

• Prawo wnoszenia skargi na bezczynność innych instytucji UE oraz skargi o stwierdzenie nieważności aktu prawa unijnego pochodnego (rozporządzenie, dyrektywa, opinia)

• Prawo zawieszenia państwa członkowskiego w jego prawach w związku z naruszeniem przez nie zasad, na których opiera się UE

- w ramach realizacji polityki unijnej (wspólnotowej)

• Koordynacja ogólnych polityk gospodarczych państw członkowskich

• Udział w procesie uchwalania budżetu

• Zawiera umowy z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

• Określanie na podstawie wytycznych RE wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz obrony

1. Komisja Europejska (KE)

Siedziba: Bruksela

Powoływana na 5-letnią kadencję w ciągu 6-ciu miesięcy od daty wyborów do PE. Ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem.

Członkowie KE są niezależni w pełnieniu swoich obowiązków. Mandat komisarza wygasa z chwilą:

- śmierci

- upływu kadencji

- rezygnacji, na wezwanie przewodniczącego Rady

- dymisji indywidualnej lub całego składu

Kompetencje:

1. Prawodawcze (inicjatywa bezpośrednia prawodawcza)

2. Kontrolna

• Czuwa nad przestrzeganiem traktatów (strażnik traktatów)

• Wnosi skargi na bezczynność innych instytucji UE oraz skargi o stwierdzenie nieważności aktu prawa unijnego

• Wszczyna postępowanie przed TS UE o naruszenie zobowiązań traktatowych przez państwo członkowskie

3. Wykonawcze

• Wykonywanie budżetu

• Zarządzanie funduszami UE

4. W zakresie stosunków zewnętrznych

• Wraz z Wysokim Przedstawicielem Unii do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa odpowiada za bieżącą obsługę stosunków zewnętrznych UE utrzymując swoje delegatury w państwach trzecich i przy organizacjach międzynarodowych

• Prowadzi rokowania w procesie zawierania umów z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

1. Trybunał Sprawiedliwości

Siedziba: Luksemburg

INSTYTUCJE SĄDOWE UE

1. Trybunał Sprawiedliwości – wraz z Sądem zapewnia poszanowanie prawa i wykładni stosowania traktatów

Skład: jeden Sędzia z każdego państwa członkowskiego i 8-miu Rzeczników Generalnych (kadencja na 6 lat, co 3 lata zamiennie ulega 13 lub 14 sędziów oraz 4 Rzeczników)

Jurysdykcja TS:

SPORNA:

Niewykonanie zobowiązań traktatowych przez państwa członkowskie

Nieważność aktu prawa UE

Zaniechanie działania prawotwórczego instytucji UE

Sprawy o odszkodowanie

Spory pracownicze

Orzekanie na podstawie klauzul arbitrażowych

NIESPORNA:

Orzekanie w sprawach wydawania orzeczeń wstępnych

Wydawanie opinii w sprawie zgodności negocjowanych umów międzynarodowych z prawem UE

1. Sąd (dawny Sąd Pierwszej Instancji)

Sąd właściwy jest również do rozstrzygania odwołań od orzeczeń sądów wyspecjalizowanych. Orzeczenia wydane w tym trybie mogą incydentalnie podlegać kontroli TS, jeśli zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności lub spójności prawa UE.

Od orzeczeń sądu przysługuje odwołanie do TS w terminie do 2 miesięcy od zawiadomienia o orzeczeniu w odniesieniu do kwestii prawnych.

1. Sądy wyspecjalizowane (SW)

• Stanowią organ sądowy powołany przy sądzie

• SW rozpatrują w Pierwszej Instancji skargi określone w decyzji Rady

SW tworzą sędziowie mianowani jednomyślnie przez Radę, wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mogących zajmować stanowiska sądowe w państwie pochodzenia

1. Europejski Bank Centralny

Siedziba: Frankfurt

Skład:

- Rada Prezesów (23 członków, z czego 6 jest członkami Zarządu EBC, a 17 to prezesi banków centralnych krajów UE, które przyjęły euro)

- Zarząd (6 członków; Zarząd jest organem wykonawczym, zajmuje się administrowaniem i organizacją pracy EBC)

- Rada Ogólna (bierze udział w działaniach doradczych EBC, zbiera statystyki, sporządza raporty roczne EBC oraz ustala warunki zatrudnienia personelu EBC)

Kompetencje:

- odpowiada za nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii,

- zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej,

- funkcjonowanie systemów płatniczych

- zapobieganie fałszerstwom banknotów,

- współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.

1. Trybunał Obrachunkowy

Instytucja Unii Europejskiej kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich.

Siedziba: Luksemburg

Skład: 27 rewidentów powoływanych na okres 6 lat przez Radę UE

Kompetencje: Kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków UE

PROCEDURA BUDŻETOWA

I etap KE przygotowuje projekt budżetu na podstawie preliminarzy budżetowych sporządzonych przez wszystkie instytucje z wyjątkiem EBC (eur. bank centr.). KE przedkłada wniosek zawierający projekt budżetu Radzie i PE do 1.09.

II etap Rada przyjmuje uzasadnione stanowisko w sprawie projektu budżetu

III etap PE w terminie do 42 dni od przekazania stanowiska Rady może:

- zatwierdzić stanowisko Rady – budżet zostaje przyjęty

- nie podjąć decyzji – budżet uważa się za przyjęty

- przyjąć poprawki – zmieniony projekt jest przekazywany Radzie i KE

IV etap Powołanie komitetu pojednawczego, który ma 21 dni na doprowadzenie do porozumienia w sprawie wspólnego projektu.

Po wypracowaniu porozumienia PE i Rada mają 14 dni na przyjęcie wspólnego projektu. Na tym etapie są możliwe następujące sytuacje:

1. Jeśli PE i Rada zatwierdzą wspólny projekt lub nie podejmą decyzji – budżet uważa się za przyjęty

2. Jeśli PE i Rada odrzucą lub jedna z tych instytucji odrzuci, a druga nie podejmie decyzji – Komisja przedkłada nowy budżet

3. Jeśli PE odrzuci a Rada zatwierdzi – Komisja przedkłada nowy budżet

4. Jeśli PE zatwierdzi a rada odrzuci, wówczas PE może potwierdzić w ciągu 14 dni poprawki Rady i budżet zostaje przyjęty.