Ćwiczenia

I – 9.10.2011r.

1. Wyjaśnij pojęcia: układ niehierarchiczny, dominacja monologiczności, dynamiczny konstrukt, dialog bez arbitra, mnogość dróg paradygmatycznych, funkcjonalny pluralizm

• Układ niehierarchiczny- nie ma żadnej uporządkowanej hierarchii, ciągów i zdarzeń, układ nieuporządkowany

• Dominacja monologiczności- narzucanie jednego poglądu

• Dialog bez arbitra (sędzia)- dochodzenie do porozumienia bez operatora/sędzi

• Mnogość dróg paradygmatycznych- wiele metod które łączy się w całość

• Funkcjonalny pluralizm- przydatna wielość różnych opcji, mnogość znajduje wiele zastosowań

• Dynamiczny konstrukt- pomysł na postrzeganie jakiegoś problemu zmienia się

1. Scharakteryzuj pojęcia: „pedagog wędrowiec jednej drogi”, „pedagog wędrowca wielu dróg”

„pedagog wędrowiec jednej drogi”- pedagog jest ukierunkowany jedną określoną koncepcją pedagogiczną. Koncentruje się tylko na niej. Uważa, że kierunek który obrał jest słuszny i wiedzie do odpowiedniego celu. Jest zdominowany przez określony sposób myślenia. Dostrzega on tylko swoje doświadczenia. Nie bierze na siebie odpowiedzialności.

„pedagog wędrowca wielu dróg”- pedagog który dostrzega i interpretuje różne koncepcje wychowania, nie jest skupiony tylko na jednej. Pokazuje uczącym się więcej perspektyw. Tworzy nowe interpretacje starych problemów. Wszystkie koncepcje poznawania wychowania uważa za wartościowe. Podejmuje ryzyko. Poszukuje autorytetów w różnych koncepcjach.

1. Wyjaśnij pojęcie „pulsujących kategorii”, ich rolę i znaczenie w kontekście oddziaływań pedagogicznych.

„Pulsujące kategorie”- idee, pomysły na rozwiązanie określonych problemów które zmieniają się, powracają. Co jakiś czas powraca się do jakichś rozwiązań. UZUPEŁNIJ

1. Wskaż i scharakteryzuj wyróżnione „pulsujące kategorie” [WAŻNE]

• Intelektualizm- zmusza ucznia do logicznego myślenia, pobudzanie zdolności. Opiera się na prowadzeniu nauczania w atmosferze systematycznego wysiłku umysłowego. Krytykowany jest za encyklopedyzm, szablonowość, brak indywidualizacji ucznia, nastawienie na człowieka teoretycznego funkcjonującego w abstrakcji.

• Praktycyzm- Neguje się wartość teorii, uczymy tego co znajduje zastosowanie. Jest tendencją, w której działanie dominuje nad odnoszącą się do tego działania refleksją. Nie ceni wiedzy pojęciowej, abstrakcyjnej, ukierunkowuje kształcenie na bieżące potrzeby życiowe.

• Praktyczność- Bierzemy pod uwagę reguły i zastosowujemy się do nich. Teoria odgrywa ważną rolę. Wcielanie w życie założeń teoretycznych. Ma głębszy wymiar etyczny, oznacza jedność myślenia i działania.

• Przedmiotowość i techniczność- Traktowanie wychowanka jako przedmiot obróbki edukacyjnej. Nie bierze się pod uwagę jego odczuć. Aktywność wychowawcy sprowadza się do techniczności, czyli sprowadza się do stosowania odpowiednich metod narzuconych przez te autorytety, opartych na kombinacji nagród i kar.

• Podmiotowość- Bierze się pod uwagę potrzeby wychowanka. Uaktywnianie twórczych sił dziecka, zaszczepianie w nim możliwości osiągania sukcesów. Wychowanek ma prawo głosu.

• Pytajność- Umiejętność stawiania pytań a nie udzielanie odpowiedzi jest większą wartością. Oddaje napięcie miedzy pewnością, a niepewnością, a więc między wiedzą, a niewiedzą. Sfera pulsowania istnieje miedzy pytaniem, a odpowiedzią, gdyż odpowiedź nie jest ustalona z góry i w tym zawiera się pewna otwartość.

• Krytyczność- Poddanie w wątpliwość zastanych rozwiązań. Pytanie o racje danego rozwiązania i poszukiwanie sensu, uzasadnienia. Obejmuje obszar problematyzowania, poważania i demaskowania.

• Sakralność- Odwołuje się do wychowania religijnego, włączanie praktyk religijnych do kształcenia. Dogmaty religijne, społeczna nauka kościoła, interpretowanie świata, źródła objawieniowe.

• Kontekstowość- Osadzanie zjawiska w kontekście historycznym. Wychowanie jest związane z konkretnym czasem i miejscem. Określają one konspekt.

• Polityczność- Człowiek jest przynależny do instytucji społecznej. Aktywne włączanie się w życie polityczne, wpływanie na bieg wydarzeń. Stajemy się kreatorami przestrzeni społecznej. Staramy się zmienić rzeczywistość, angażujemy się społecznie. Polityczność w myśleniu o edukacji, to osadzanie wychowania jednostki w relacjach państwa - prawa – społeczeństwa.

• Uprawniona wielość -To wynik zwątpienia w wielkie narracje - Naukę, Technikę, Prawdę, Religię. Rozum i sens wyróżniania i hierarchizowania. Pulsowanie odbywa się w zakresie pojęciowym (tzn., gdy relacje pojęciowe tworzą nowe pojęcia), lub czasowym od przeszłości do przyszłości.

1. Czy swoboda wyboru (autonomia podmiotowa wychowanka) powinna mieć jakieś limity? Jeśli tak to jakie i dlaczego?

Poszerzanie granic odpowiedzialności jest uzależnione od wieku. Wraz z rozwojem poszerzanie granic powinno się zwiększać. UZUPEŁNIJ

II- 21.10.2011r.

1. Scharakteryzuj idee podmiotowości w wychowaniu

1. Na czym polega i w czym się przejawia podmiotowe traktowanie wychowanka

Podmiotowe traktowanie polega na tym, że bierze się pod uwagę potrzeby, zdanie wychowanka. Dziecko ma prawo do własnych wyborów, liczymy się z jego opinią. Przejawia się to w tym, że ukierunkowujemy wychowanka zgodnie z jego predyspozycjami a także dopuszczamy do różnych decyzji zgodnych z jego wiekiem.

1. Wskaż i scharakteryzuj wskaźniki poczucia podmiotowości. [WAŻNE]

-Poczucie wolności wyboru- świadome podejmowanie decyzji i celowe kierowanie swym postępowaniem

-Poczucie sprawczości- wpływ na zaistnienie lub niezaistnienie sytuacji zewnętrznych

-Poczucie odpowiedzialności za swe działania

-Poczucie partnerskich, dialogowych i autentycznych kontaktów interpersonalnych

1. Wskaż pojęcia i kategorie powiązane z problemem podmiotowości człowieka i podmiotowych oddziaływań wychowawczych

Podmiot:

• Dialog

• Indywidualność

• Tożsamość

• Samokontrola (wewnątrzsterowność)

• Samorealizacja, samokształcenia, samowychowanie

• Samoświadomość

1. Wskaż, na czym polega uprzedmiatawiające podejście do wychowanka

Uprzedmiatawiające podejście polega na tym, że wychowanek nie ma wpływu na przebieg nauki. Wszystkie reguły szkolne są dyktowane i narzucane przez nauczyciela. Dziecko jest traktowane rzeczowo, nie dopuszcza się go do tworzenia reguł. Wychowawca nie liczy się ze zdaniem i odczuciami dzieci a czasem nawet ubliża, ośmiesza, manipuluje.

III- 4.11.2011r.

1. Scharakteryzuj kategorię dialogu.

1. Na czym polega dialog? Jakie przybiera formy i postaci?

Dialog jest jedną z metod wychowania. Polega na wymianie myśli, poglądów. Może przybierać postać dyskusji, mediacji oraz rozmowy pomiędzy dwoma osobami. Może być werbalny i niewerbalny. Jest formułą ludzkiego myślenia, czyli ideą wymiany myśli/ spojrzeń, jaka może być realizowana przez dyskusję oraz przez rozmowę pomiędzy dwoma osobami

Odmiany dialogu

• dialog edukacyjny- Werbalna wymiana między nauczycielem a uczniem. Nie jest to tylko interakcja między nauczycielem a uczniem zawiązująca się w toku szkolnego nauczania i nie jest tylko metodą kształcenia młodzieży. Natomiast jest realną bądź możliwą wymianą między wszelkimi ”podmiotami” edukacyjnymi, w pełnej gamie ich powiązań.

• Dialog informacyjny (konstrukcja pytań i odpowiedzi)

• Wymiana negocjacyjna (wymiana myśli jako warunek możliwości zrozumienia)

• Jako warunek możliwości rozumienia

1. Jaką rolę pełni w przestrzeni wychowawczo-edukacyjnej?

c) Szanse i zagrożenia jakie niesie ze sobą dialog w wychowaniu

Szanse:

-Daje możliwość zrozumienia

- Sprzyja aktywnemu uczestnictwu wychowanka w procesie wychowania.

- Pozyskiwanie brakujących informacji

- Wypracowywanie wspólnego stanowiska w kwestii spornej

Zagrożenia:

-Wymiana błędnych informacji [UZUPEŁNIJ]

1. Scharakteryzuj wychowanie w optyce bycia i wychowanie w optyce funkcjonowania

1. Sposób rozumienia roli i odpowiedzialności wychowawcy

2. Typ relacji między wychowawcą a wychowankiem

3. Sposób rozumienia sukcesu i porażki wychowawczej

4. Rola formalnych zasad dyscypliny i autorytetu formalnego [UZUPEŁNIJ]

IV- 25.11.2011r.

1. Scharakteryzuj przejawy i konsekwencje przemocy pośredniej i bezpośredniej

1. Omów formy i przejawy przemocy ukrytej (2 podstawowe formy) [WAŻNE]

Przemoc ukryta. Trudno rozpoznawalna. Polega np. w syndromie nadopiekuńczości, zawładnięcia, ubezwłasnowolnienia. Dziecko jest pozbawione własnej woli. Narzucanie ambicji, aspiracji stylu życia. Konsekwencją mogą być irracjonalne lęki, brak aspiracji. Często pozostawia większe brzemię niż przemoc fizyczna. Osoba czuje się zależna od opinii innych. Czuje się cieniem autorytetu.

• Przemoc symboliczna- przekaz wzorców zachowań, symboli i znaków zastanej kultury z narzuceniem ich znaczeń i interpretacji. Ubezwłasnowolnienie jednostki w jej sądzie, wyborach. Narzucanie sposobu rozumienia otaczającej rzeczywistości. Selekcjonowanie informacji dostarczanych w wychowaniu. Np. interpretacja wierszy, wiadomości z historii.

• Przemoc strukturalna- objawia się w narzucaniu struktur organizacyjnych podporządkowanych gospodarce i polityce, odgórnym definiowaniu i limitowaniu wiedzy legalnej, nauczaniu paradygmatu pedagogiki transmisji. Mądrzejsi przekazują wiedzę głupszym. Wymagają od tych którzy nie wiedzą. Są nieomylni. Przemoc może być na szczeblu dyrektor-nauczyciel, nauczyciel- uczeń, uczeń-uczeń, uczeń-nauczyciel,rodzic-nauczyciel. Wywieranie presji w celu zwiększenia jakości szkoły, prestiżu. Może mieć charakter ekonomiczny, polityczny.

Przemoc jawna- przemoc fizyczna i psychiczna, bicie, okaleczanie, zastraszanie, ubliżanie, podtrzymywanie stanu zagrożenia. Skutki i przejawy są łatwo rozpoznawalne, łatwo je dostrzec.

1. Omów zjawiska edukacyjne/para edukacyjne: „niewidzialna pedagogia”, „ukryty program szkoły” (cechy, wyznaczniki, charakterystyka)

(socjo)patologia edukacji

Czarna pedagogia (psycho…) w niemieckiej literaturze

Pseudowychowanie

Błędy w wychowaniu

Socjopatologia edukacji-socjo- odniesienie do form życia zbiorowego, patologia w życiu zbiorowym. Dysfunkcje, nieprawidłowości, zakłócenie procesu edukacji lub wychowania. Jest działem w obrębie nauk pedagogicznych który zajmuje się problemem.

• „ukryty program szkoły”- pozadydaktyczne, lecz wychowawczo ważne konsekwencje uczęszczania do szkoły, które pojawiają się systematycznie ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów i uzasadnianiu działań oświatowych. Dotyczy sfery moralnej. Negatywne zjawisko. Ukryty program ukazuje drugie dno:

-logika tłumu: uczeń jest traktowany jako część klasy; odpowiedzialność zbiorowa. Nauczyciel jest indywiduum.

-logika ocenienia: nauczyciel tylko i wyłącznie ocenia uczniów, aktywność, wiedzę, zachowanie

-logika władzy

• „niewidzialna pedagogia”- jest wynikiem nowych nauczycieli, poprzez swoje i inne podejście zajęcia będą odznaczały się innowacyjnością. Nauczyciel ma inne podejście do uczniów, aktywizuje ich. Pozytywne zjawisko.

1. Źródła, przyczyny i skutki przemocy w przestrzeni/instytucji edukacyjnej [UZUPEŁNIJ]

Skutki:

-Ma charakter antyrozwojowy

-Narzucanie znaczeń

-Kształtowanie ludzi o zdolnościach autorytarnych

-Błędne koło przemocy: ktoś był bity, też będzie bił

-Syndrom sztokholmski- ofiara nie widzi winy sprawcy, broni go

-Wycofanie się wychowanka

-Syndrom ofiary

-Zamknięcie się w sobie

V- 9.12.2011r.

1. Zrekonstruuj krytykę i towarzyszącą jej argumentację dotyczą systemu oświatowo-edukacyjnego, postaw i działań nauczycieli i pedagogów oraz uwarunkowań społeczno-kulturowych wpływających na dysfunkcjonalność przebiegu procesów edukacyjno-oświatowych.

• Nieprawidłowość zachowania dzieci w rodzinach i klasach szkolnych

• Pozbawione koncepcji pedagogicznej działania wychowawców spowodowane uwolnioną aktywnością dzieci.

• Relacje chaotyczne są doświadczeniem które wśród wychowawców budzi niepokój i poczucie zniechęcenia.

• Niedostatecznie jasna pozycja poszczególnych uczestników procesu wychowawczego.

• Chaos destrukcyjny

• Brak umiarkowania w pokazywaniu przemocy w telewizji

• Mobing- jako zjawisko niekorzystne. Forma napastowania drugiej osoby psychiczna lub na pograniczu stosowanie przemocy. Skutkiem mogą być: stany lękowe, wycofanie się, niechęć do szkoły, unikanie, poczucie zagrożenia, zjawisko wypalenia zawodowego wśród nauczycieli, odgrywanie się na uczniach wywołane presją, skrywana niechęć do wychowanka, poczucie bezsilności, strach przed reakcją rodziców, wymuszanie ocen.

Uczeń- nauczyciel

Uczeń-uczeń

Rodzic- nauczyciele

Dyrektor-nauczyciel

• Przemoc dorosłych wobec dzieci i dzieci wobec dorosłych. Kiedy dziecko dostrzega przemoc w świecie dorosłych to imituje te zachowania.

• Agresja destrukcyjna

• Napięta atmosfera/zbyt wyluzowana atmosfera

• Wychowanie narcystyczne- syndrom nadopiekuńczości, nie nakładanie czynnika obowiązków wobec dziecka. Ściśle powiązane z egoizmem.

• Nadformacja moralna, nadrygoryzm, przeakcentowanie dyscypliny dorosłych wobec dzieci

• Aceleracja- przyspieszony rozwój dzieci i młodzieży. Stykają się, mają dostęp do pewnych informacji z którymi kiedyś stykali się dopiero dorośli ludzie. Problemy wczesnych inicjacji sexualnych, przestępczości.

• Przełamywanie różnych tematów tabu które zakłócają procesy, konieczność kształcenia w różnych nowych tematach np. wychowanie seksualności.

1. Zrekonstruuj postulaty, sugestie, zalecenia odnoszące się do próby ulepszenia procesu edukacyjno- oświatowego.

• Nauczyciel powinien być pewny swej autonomii

• Nie może być tylko funkcjonariuszem który wykonuje swoje obowiązki. Powinien odgrywać twórczą rolę w wychowaniu/ moderator, pośrednik procesu kształcenia.

• Wyeksponowanie roli praw wychowanka, podmiotowe traktowanie

• Przełamywanie schematu. Nie zawsze chaos oznacza coś negatywnego.

• Innowacyjność, dobór metod nauczania do sytuacji.

• Postępowość w wychowaniu

• Dostosowanie do czasów w jakich żyje wychowanek

• Wyjście naprzeciwko rzeczywistości

• Zmodyfikowanie starych, tradycyjnych zasad.

• Misyjność szkoły i nauczyciela. W kryzysach wychowanek nie powinien być pozostawiony sam.

• Konieczność istnienia przymusu, ale przymus musi mieć pewne granice podyktowane rozwojem wychowanka

• Szacunek do godności innych.

VI

1. Wyjaśnij zakres znaczeniowy pojęć: feminizm i feminologia

• Feminizm jest działalnością na rzecz pełnego wyzwolenia i równouprawnienia.

• Feminologia zajmuje się badaniem problematyki kobiet i ich statusu społecznego, gromadzeniem informacji na temat zjawiska jakim jest feminizm.

1. Wskaż różne obszary dyskryminacji, nierównouprawnienia i marginalizacjo społecznej oraz jej przejawy.

• Pozycja społeczna

• Dyskryminacja w sektorze zawodów np. kobiety zarabiają mniej ( w sektorze prywatnym). Nie wszystkie zawody mogą być wykonywane przez obie płci. Takie zawody jak: przedszkolanka, kierowca tira, żołnierz, górnik, mechanik samochodowy, pilot samolotu, pokojówka, kosmetyczka, florystyka.

1. Czy w wychowaniu/edukacji istnieją jawne lub utajone mechanizmy dyskryminacji/ różnicowania ze względu na płeć? Czy zawsze są one niekorzystne i nieuprawnione?

• Odmienne traktowanie dziewczynek i chłopców. Np. dziewczynce zaszczepia się większy rygor higieniczny, kobiecie przypisuje się role domowe

• Większy trening grzeczności ( u dziewczynek). Inaczej patrzy się na zdemoralizowanych chłopców, inaczej na dziewczynki. Dziewczynka powinna mieć lepsze oceny. Jest bardziej kontrolowana np. czas powrotu do domu. Dziewczynkom się bardziej ufa.

• Inne ćwiczenia na w-f dla chłopców i dziewcząt

• Kwestia zabawek kupowanych dzieciom.

1. Wskaż emancypacyjne ruchy społeczne powiązane z ideą emancypacji kobiet.

-feminizm

-równouprawnienie osób o innym kolorze skóry

VII

1. Wskaż specyficzne ruchy społeczne i przemiany obyczajowo-moralne powiązane ze zjawiskiem New Age

• Kultura Hipisów, Punkowie, Travelersi, Ravers, Crusties, Wessex Men, Men’s Movement, Tree- Sniffing, Wicca, Ruch Ludzkiego Potencjału, Towarzystwo Teozoficzne- połączenie ze sobą różnych elementów np. teologii i filozofii; różnych kultur odległych od siebie. Synkretyzm światopoglądowy. Radykalne ruchy ekologiczne

• Medycyna holistyczna- progresywna terapia, niekonwencjonalne techniki uzdrawiania, okultyzm, fascynacja orientalnymi i plemiennymi tradycjami duchowymi.

1. Wskaż postulowane wartości, styl życia i postawy społeczne w szeroko rozumianym ruchu New Age

• Symbolika, znaki zodiaku;

• kobieta zyskuje wyższość nad mężczyzną, jest bardziej wrażliwa na metafizykę.

• Odmowa narzucenia czegokolwiek.

• Odrzucenie monoteizmu- wiary w jednego Boga. Synkretyzm światopoglądowy. Religie panteistyczne- Bogiem jest wszystko

• Nieposłuszeństwo- koniec mistrzów, guru, kapłanów, swoboda sexualna, dążenie do samodzielnego mistrzostwa.

• Zanika kult rodziny, wolność, twórczość-pluralizm kulturowy.

• Brak podziału na dobro i zło, nie ma granic pomiędzy Bogiem, człowiekiem, wszechświatem.

1. Wyjaśnij pojęcie New Age z perspektywy wyodrębnionych er

New Age-era Wodnika, inaczej Nowy Świt, świat wyobrażenia nowego ładu społeczno- kulturowego. Ambiwalencja moralno- obyczajowa. Kategorie moralne nie odgrywają roli, obojętność. Postulowanie radykalnego pluralizmu społecznego, egalitarności (równości) społecznej.

1. Wskaż różne sfery/ przejawy i postacie nurtu New Age (muzyka, specyficzne praktyki kulturo -społeczne)

• Muzyka- powstała w wyniku ewolucji muzyki instrumentalnej, nastrojowa, mroczna, często improwizowane kompozycje.

• Praktyki społeczno kulturowe- holizm, tarot, wróżbiarstwo, magia, ludyczność, wiara w elfy, gnomy, czerpanie energii z drzew itp.

1. To co racjonalne i to co irracjonalne –stosunek/ postawa New Age

Irracjonalne- kontakt z aniołami, elfy, gnomy ich przewodnikami; medycyna holistyczna

Racjonalne (?)- pedagogika waldorska, sztajnerowska- ściśle powiązana z naturą, nie używanie komputerów, elektronicznych gadżetów, zajęcia manualne, podszyte filozofią.

VIII

1. Jak należy/ można rozumieć pojęcie wartość wartości. Różne sposoby rozumienia.

2. Omów klasyfikacje wartości Sprengera i uzasadnij czy typologie takie jak te są ostateczne czy umowne [WAŻNE]

3. Wskaż argumenty uzasadniające role wartości wychowania.

4. Wymień wartości preferowane w wychowaniu oraz uargumentuj uprawomocnienia takich preferencji.

5. Wskaż i uzasadnij słabości i kontrowersje związane z formułowaniem celów wychowania

6. Wskaż cele nadrzędne (autoteliczne) i preferowane w wychowaniu

IX

Pod kątem tekstu Baumana

1. Scharakteryzuj kondycję człowieka ponowoczesnego. Wskaż i zinterpretuj metaforę człowieka ponowoczesnego.

2. Scharakteryzuj tendencje świata ponowoczesnego oraz powiązane z nimi dylematy i aparie ponowoczesności.

Pod kątem tekstu Wojnara

1. Scharakteryzuj humanistyczne intencje wychowawcy (postulowane wartości, sposób rozumienia człowieka, społeczeństwa i kultury, rola edukacji i wychowania w procesie hominizacji- stawanie się człowiekiem)

Pod kątem tekstu Kwiecińskiego i Śliwerskiego

1. Wskaż i uzasadnij różne płaszczyzny związków i powiązań pedagogiki i filozofii

2. Wyodrębnij podstawowe problemy pedagogiczne inspirowane refleksją filozoficzną.