DYZENTERIA JAGNIĄT

(dysenteria agnorum)

jest chorobą o przebiegu ostrym lub podostrym. Występuje u osobników w wieku od 1–5 dni, a niekiedy też u star-

szych, do kilkutygodniowych. Cechuje się krwawą biegunką i dużą śmiertelnością. Sekcyjnie stwierdza się krwotoczne, wrzodziejące i martwicze zapalenie jelit.

Występowanie:

• w wielu krajach europejskich, USA i Afryce

Etiologia:

Clostridium perfringens typ B.

• niekiedy także typy A i C

• Gram + , stosunkowo dużą, laseczka beztlenowa

• na agarze z krwią wytwarza duże kolonie otoczone strefą hemolizy β

• w bulionie Wrzoska rośnie obficie z wytwarzaniem gazu

• produkuje wiele toksyn, z których największe znaczenie mają toksyny beta i epsilon

• właściwości letalne i wywołuje martwicę

• do powstania choroby konieczne są czynniki usposabiające: rasa owiec, spożywanie przez jagnięta ssące dużej ilości mleka

Epizootiologia:

• źródłem zakażenia jest kał, ściółka i ziemia, w których zarazek bytuje w dużych ilościach

• choroba występuje tylko w niektórych regionach, zwłaszcza u jagniąt owiec wypasanych w okolicach górskich

• najczęściej przy końcu sezonu wykotów

• choroba nie ma tendencji do znaczniejszego rozszerzania się; może znikać lub pojawiać się bez określonej przyczyny

• † jagniąt do 80%

Wrota:

per os

Patogeneza:

spożywanie przez jagnięta dużej ilości mleka → rozdęcie żołądka, obniżenie kwasowości oraz atonia jelit → korzystne warunki do namnażania → wytwarzanie toksyn → martwica i uszkodzenie naczyń krwionośnych → biegunka (kał z domieszką krwi)

Objawy:

O.I. od kilku do kilkunastu godzin

• podejrzenie dyzenterii nasuwają upadki w stadzie kilku do kilkunastu jagniąt w wieku 1 – 21 dnia życia

• brak chęci do ssania, osowiałość

• postawę z wygiętym łukowato grzbietem, co wskazuje na bolesność w jamie brzusznej (można to potwierdzić

uciskając powłoki tej okolicy)

• biegunka – kał płynny, żółty → krwawy lub ciemny

• temp. do 41°C, później opada do subnormalnej

• osłabienie → jagnięta są apatyczne i leżą

• przy przebiegu ostrym i nadostrym → † w ciągu 1–2 dni

• przebieg ostry trwa kilka dni i kończy się śmiercią u 15–50% chorych jagniąt, bla tej postaci biegunka krwawa jest

szczególnie charakterystycznym objawem

AP:

przede wszystkim w obrębie przewodu pokarmowego

• p. nadostry i ostry – trawieniec wypełniony dużą ilością ściętego mleka, ostre nieżytowe zapalenie błony śluzowej trawieńca i jelit → zapalenie krwotoczne (wybroczyny) → zapalenie wrzodziejące głęboko drążące owrzodzenia ∅ do 1,5 cm, niekiedy perforujące ścianę jelita → miejscowe, wysiękowe zapalenie otrzewnej

• j. grube – wybroczyny i owrzodzenia, treść wodnista, szarożółta lub krwista, cuchnąca

• bł. śluzowa okrężnicy – zmiany martwicze

• węzły chłonne krezkowe – powiększone i nacieczone

• wątroba i nerki – powiększone i kruche, zwyrodniałe miąższowo

• wybroczyny pod nasierdziem, obrzęk płuc.

• w jamie brzusznej – przejrzysty lub zmętniały, krwisty płyn

Rozpoznanie:

• obraz kliniczny, sekcyjny oraz przebieg choroby

• stwierdzenie upadków u jagniąt w pierwszych dniach życia

• biegunka — kał z domieszką krwi, na ogół szybkie zejście śmiertelne i zmiany cechujące się owrzodzeniami i wybroczynami, zwłaszcza w jelicie cienkim

Bad. laboratoryjne:

• materiał pochodzący od jagniąt dobitych w okresie agonii lub bezpośrednio po ich śmierci

• węzły chłonne krezkowe, wycinki nerek, wątroby, błony śluzowej jelit ze zmianami chorobowymi oraz treść jelita cienkiego

• badania bakteriologiczne

• wykrywanie charakterystycznych egzotoksyn w próbie biologicznej na myszach ???(zakaz prób biolog)

D. różnicowa:

• enterotoksemia wywoływaną przez Cl. perfringens typ D

• biegunki na tle E. coli lub salmoneli

• listerioza

• diplokokoza

• zapalenia jelit na tle pokarmowym

Zapobieganie i zwalczanie:

• przy przebiegu podostrym: doustnie i parenteralnie sulfonamidy (np. sulfaguanidyna, sulfametazyna) lub antybiotyki o szerokim spektrum działania (np. z grupy tetracyklin)

• podanie surowicy swoistej anty–Cl. perfringens B.

Profilaktyka:

• przeprowadzeniu przynajmniej raz do roku dezynfekcji owczarni, zwłaszcza pomieszczeń dla jagniąt, za pomocą 2% roztworu formaliny

• przestrzeganie ogólnych zasad zoohigienicznych

• szczepienie w okresie 14 dni przed porodem owiec ciężarnych inaktywowaną szczepionką z Cl. perfringens typ B oraz podawanie bezpośrednio po porodzie jagniętom swoistej, antytoksycznej surowicy odpornościowej

Piśmiennictwo:

1. Cąkała S.: „Choroby owiec” Warszawa 1975, 209-211

2. Kaszubkiewicz Cz.: „Patogeneza i anatomia patologiczna chorób zakaźnych zwierząt” skrypt nr 356, Wrocław 1990, 159-160