BAROK I OŚWIECENIE

Periodyzacja:

a)Barok: od końca XVI wieku do XVIII wieku

b)Oświecenie: 1688-1789 [Europa], lata trzydzieste XVIII w do 1822 – wydanie przez A. Mickiewicza Ballad i romansów [Polska]

Nazwa:

a)Barok: z por. barocco – "perła o nieregularnym kształcie", lub z fr. baroque – "bogactwo ozdób

b)Oświecenie: Wiek Rozumu, Światło jest tu metaforą wiedzy, rozsądku.

Pojęcia:

a)Barok

Sarmatyzm – ideologia szlachty polskiej nawiązująca do legendarnego plemienia Sarmatów. Ważne jest przekonanie i szczególnej roli szlachty w historii, konserwatyzm, przywiązanie do tradycji.

Nurt dworski - rozwijał się przeważnie na dworkach magnackich, a przede wszystkim na dworze królewskim. Jej najbardziej wybitnymi twórcami są Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Celem poezji dworskiej jest zaskakiwanie i szokowanie czytelnika.

Nurt ziemiański - typ kultury preferowanej przez średnią szlachtę , spędzającą większą część życia na wsi, we własnym majątku. Była to kultura swojska, rodzinna przywiązana do tradycji, ojczystych pamiątek i narodowego obyczaju. Główni przedst. nurtu to m.in: Hieronim Morsztyn, Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek.

b)Oświecenia

Klasycyzm - styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do osiągnięć starożytnych Greków i Rzymian. Cechy: obraz idealistyczny, oszczędność wyrazu, statyka zamiast dynamizmu.

Sentymentalizm - Sentymentaliści w centrum zainteresowania stawiali człowieka i jego uczucia, skupiali się na wnętrzu. Metody poznawania świata według nich to: empiryzm i sensualizm.

Rokoko – częstymi tematami utworów rokokowych była miłość rozumiana jako subtelna zabawa, flirt, erotyzm. Występowały motywy sielankowe, a także sceny z życia dworskiego.

Racjonalizm – nurt filozoficzny, którego przedstawicielem Kartezjusz. Uważał on wyższość rozumu na doświadczeniami zmysłowymi. Jego Motto „Myślę, więc jestem”.

Empiryzm – – nurt filozoficzny, którego przedstawicielem był John Locke, który uważał, że człowiek poznaje świat poprzez doświadczenie. Twierdził, że każdy człowiek rodzisz się jako „niezapisana karta”.

Sensualizm – pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych. Przedstawiciel John Locke.

Deizm – pogląd wg którego Bóg stworzył świat i nie ingeruje on w jego sprawy.

Ateizm – pogląd zaprzeczający istnieniu Boga.

Liberalizm – ruch umysłowy skierowany przeciwko autorytetowi Kościoła.

Bajka – krótki utwór literacki, wierszowany, żartobliwy, zawierający morał (pouczenie).

Satyra – ośmiesza i piętnuje ukazywane w niej zjawiska, obyczaje, stosunki społeczne. Prezentuje świat poprzez komiczne wyolbrzymienie, ale nie proponuje żadnych rozwiązań pozytywnych. Cechą charakterystyczną satyry jest karykaturalne ukazanie postaci. Istotą satyry jest krytyczna postawa autora wobec rzeczywistości, ukazywanie jej w krzywym zwierciadle.

Poemat heroikomiczny - ośmiesza wykreowanych w owym poemacie bohaterów.

Sielanka - utwór poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego.

Utwory i autorzy:

a)Barok

J.A. Morsztyn „Do trupa”

- porównanie żywego, nieszczęśliwego zakochanego człowieka do trupa, zaś uczucia miłości do śmierci

- liczne śr. styl. [anafory, hiperbole, antytezy]

- poeta wymienia podobieństwa między sobą ,a nieboszczykiem

- pod. lir. zauważa różnicę pomiędzy nimi, zazdrości trupowi, że nie czuje on cierpienia

- miłość ukazana jako niszczące uczucie, od którego nie można się uwolnić