PRZEDSIĘBIORCA to człowiek, który tworzy przedsiębiorstwo lub obejmuje nad nim kontrolę . Dostrzega on sprzyjające interesom okazje i wykorzystuje je, oraz jest siłą motoryczną zmian i postępu gospodarczego. Wstępnym warunkiem stania się przedsiębiorcą jest umiejętność pozyskania - niekoniecznie posiadania - niezbędnych do uruchomienia przedsięwzięcia zasobów. Reasumując za przedsiębiorcę należy uznać osobę która: tworzy przedsiębiorstwo, wprowadza postęp techniczny, wprowadza nowe wyroby, zdobywa nowe rynki zbytu, a także podejmuje decyzje organizacyjne dotyczące połączeń produktów.
Przedsiębiorcę wyróżniają niektóre cechy i funkcje związane z własnością i gospodarowaniem kapitałem. Są to:
Prywatna własność środków produkcji, czyli posiadanie własnego kapitału.
Motyw działania, którym jest usilne dążenie do wzbogacenia się, czyli do pomnażania kapitału.
Mechanizm działania polegający na stałym inwestowaniu posiadanych lub pożyczonych pieniędzy w określone przedsięwzięcia, najczęściej w produkcję dóbr i usług, na kierowaniu tymi procesami i sprzedaży wytworów.
Generowanie zysku (długo- i krótkookresowego), a więc dodatniej różnicy między kwotą uzyskaną ze sprzedaży a poniesionymi kosztami.
Niepewność zysku wiążąca się z ryzykiem inwestowania zasobów, grożąca stratami, które pokrywa się z własnego kapitału
PRZEDSIĘBIORSTWO czyli podmiot gospodarczy tj. podmiot dopuszczony przez przepisy prawa do prowadzenia działalności gospodarczej (wytwórczej, budowlanej, handlowej, usługowej) prowadzonej w celach zarobkowych na własny rachunek.
Przedsiębiorstwo jako podmiot gospodarczy posiada:
odrębność ekonomiczną - czyli jest niezależny finansowo
osobowość prawną czyli prawo występowania jako podmiot prawny (następuje to z chwilą wpisania do właściwego rejestru).
Przedsiębiorstwo to jednostka, która przekształca trzy typy czynników produkcji w dobro które jest jednorodne, trwałe, spełnia potrzeby konsumenta. To wyspecjalizowane instytucje - małe, średnie i wielkie które kierują procesami produkcyjnymi oraz dominujące nad krajobrazem współczesnej gospodarki
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ - to cecha działania zmierzającego do zapewnienia racjonalnej i efektywnej koordynacji zasobów gospodarczych firmy. W praktyce pojęcie przedsiębiorczość rozumiane jest jako forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji. Główne cechy przedsiębiorców to przede wszystkim umiejętność dostrzegania potrzeb i doskonalenia pomysłów, zdolności do wykorzystywania nadarzających się okazji oraz gotowość do podejmowania ryzyka.
KRYTERIA WYODRĘBNIANIA MŚP
Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro. (art. 105)
Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro. (art. 106)
Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro. (art. 10)
FORMY PRAWNE MŚP
Przedsiębiorstwo indywidualne jest powołane do działalności gospodarczej na podstawie ustawy o działalności gospodarczej oraz odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego.
Właściwości przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela są następujące:
1. Przedsiębiorca jest właścicielem kapitału zarówno pieniężnego, jak
i produkcyjnego, ulokowanego w środkach produkcji (maszyny, budynki, surowce).
2. Przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego produktu, produkuje na sprzedaż.
3. Przedsiębiorca zatrudnia wolną siłę roboczą. Pozbawieni środków produkcji ludzie tworzą rynek pracy, zapewniający dopływ siły roboczej do przedsiębiorstw.
4. Przedsiębiorca jest jednocześnie kierownikiem produkcji, głównym księgowym
i głównym inżynierem. Decyduje o tym, co ma być produkowane i za pomocą jakich metod.
5. Przedsiębiorca sam ponosi całe ryzyko prowadzenia działalności produkcyjnej.
W razie niepowodzenia odpowiada całym swoim majątkiem.
Spółki to umowne związki co najmniej dwóch osób, działających w celu realizacji wspólnych przedsięwzięć gospodarczych, dzięki wniesionemu do spółki kapitałowi
w formie pieniężnej i niepieniężnej.
Spółki
Spółka prawa handlowego
Spółka osobowa
- jawna
- partnerska
- komandytowa
- komandytowo - akcyjna
Spółka kapitałowa
- akcyjna
- z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółka cywilna
Spółka cywilna (s.c.) powstaje w drodze umowy zawieranej pomiędzy wspólnikami.
Zobowiązuje wspólników do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.
Majątek spółki cywilnej składa się z wkładów wnoszonych przez poszczególnych wspólników w postaci kapitału, środków trwałych lub zapewnienia świadczenia jakiejś usługi. Wkłady w postaci kapitału lub majątku trwałego są określane pojęciem aportu (wkładu niepieniężnego) spółki.
Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Podmiotami prawa są wspólnicy, odpowiadający za zobowiązania spółki w sposób solidarny zarówno majątkiem spółki, jak i majątkiem indywidualnym.
W przypadku, gdy przez dwa kolejne lata przychody przekraczają równowartość
800 tys. euro, spółka musi być wpisana do rejestru przedsiębiorców (Krajowego Rejestru Sądowego) i tym samym przestaje być spółka cywilną, a zaczyna być spółką jawną. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania firmy solidarnie majątkiem firmy
i osobistym
Spółka jawna (sp.j.) należy do co najmniej dwóch osób i nie posiada osobowości prawnej. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swym majątkiem.
Zyski są dzielone proporcjonalnie do wkładu pracy i kapitału. Wspólnicy zwykle sami zarządzają firmą.
Spółka osobowa jawna jest bardzo podobna do spółki cywilnej. Różni się jedynie skalą prowadzonej działalności. Spółka jawna zarezerwowana jest dla przedsiębiorstw większych rozmiarów, o przychodach rocznych powyżej 800 tys. euro i podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.
W nazwie musi mieć nazwisko przynajmniej jednego wspólnika oraz dopisek , że jest to firma. Wspólnicy mogą ustalić prokurenta czyli pełnomocnika. Każdy wspólnik może jednoosobowo prokurę odwołać.
Wspólnicy spółki jawnej za zobowiązania spółki odpowiadają bez ograniczenia, majątkiem firmy i majątkiem osobistym.
Spółka partnerska (sp.p.) jest spółką osobową, utworzoną przez wspólników (partnerów), którzy chcą pracować na własny rachunek pod znakiem firmy.
Partnerami mogą być: adwokaci, aptekarze, architekci, księgowi, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, notariusze, położne, radcy prawni, rzecznicy patentowi, rzeczoznawcy majątkowi, tłumacze przysięgli, doradcy podatkowi, lekarze, stomatolodzy weterynarze i pielęgniarki. Za prace w niej pobierają honoraria indywidualne, z których część przekazują na utrzymanie spółki jawnej. Nie posiada osobowości prawnej.
Spółka komandytowa (sp.k.) jest spółką osobową, w której za zobowiązania spółki odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik - komplmentariusz -
a jeden wspólnik – komandytariusz - odpowiada w sposób ograniczony, do wysokości sumy komandytowej jaką ustala.
Wpływ na bieżące funkcjonowanie firmy oraz prawo do jej reprezentowania ma jedynie komplementariusz. Spółka powstaje przez zawarcie umowy notarialnej i wpisanie do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).
Spółka komandytowo – akcyjna różni się od spółki komandytowej tym, że jeden ze wspólników jest akcjonariuszem spółki (posiada jej akcje a nie udziały). Kapitał zakładowy SKA powinien wynosić co najmniej 50 tys. pln.
Spółka z ograniczona odpowiedzialnością (sp. z o.o.) jest obecnie dominującym typem spółek handlowych. Tworzy ją jedna lub kilka osób. Należy do spółek kapitałowych i posiada osobowość prawną.
Właściciele odpowiadają za zobowiązania spółki jedynie do wysokości wniesionych wkładów (pieniężnych lub rzeczowych). Udziałowcy mogą także zarządzać spółką Jest to forma bezpieczniejsza niż spółka jawna. Musi mieć wpis do KRS. Umowa jest zawierana w formie aktu notarialnego.
Organami władz spółki są: zarząd, rada nadzorcza oraz zgromadzenie wspólników. Wspólnicy muszą wnieść udziały w wysokości 100% wartości w momencie podpisania umowy. Spółka z o.o. jest wybierana najczęściej jako forma prawno –organizacyjna działalności gospodarczej o szerszym zakresie. Kapitał zakładowy w spółce z o.o. wynosi 50 tys. pln. i jest podzielony na udziały o wartości nominalnej nie niższej niż 500 pln.
Spółka akcyjna (S.A.) należy do spółek kapitałowych i posiada osobowość prawną. Akcjonariusze wnosząc kapitał otrzymują akcje, które mogą być notowane na giełdzie. Przy zawarciu spółki wystarczy wpłacić 25% wartości akcji, a resztę dopłacić w ciągu roku. Posiadacze akcji ma ją prawo do udziału w zyskach (dywidendy) i decydowania o losach spółki na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Za bieżącą działalność spółki odpowiada jej zarząd, natomiast decyzje strategiczne podejmuje rada nadzorcza oraz walne zgromadzenie.
Spółka akcyjna jest zawierana w formie aktu notarialnego. Może być założona przez jednego akcjonariusza. Podobnie jak w sp. z o.o. organami spółki akcyjnej są: zarząd, rada nadzorcza oraz walne zgromadzenie akcjonariuszy. Jest to forma zarezerwowana dla dużych firm, często międzynarodowych. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosi co najmniej 500 tys pln.
Spółdzielnia zrzesza osoby fizyczne lub osoby prawne. Posiada osobowość prawną. Jej członkowie nie odpowiadają majątkiem osobistym za zobowiązania spółdzielni.
Organami spółdzielni są: walne zgromadzenie członków spółdzielni, rada nadzorcza oraz zarząd. Spółdzielnie charakteryzują się dużą liczbą członków o małej, indywidualnej sile ekonomicznej.
Przedsiębiorstwa państwowe - w każdym kraju, niezależnie od systemu funkcjonowania gospodarki, istnieje mniej lub bardziej rozbudowany sektor państwowy. Obejmuje on bowiem, obok dziedzin wyżej wymienionych, również liczne przedsiębiorstwa produkcyjne, a nawet całe znacjonalizowane gałęzie gospodarki narodowej.
W każdym kraju sektor państwowy składa się z dwóch podstawowych części: niekomercyjnej i komercyjnej.
Przedsiębiorstwa należące do pierwszej z tych grup świadczą usługi na zasadzie niekomercyjnej, tzn. dostarczają je za darmo albo po cenie pokrywającej tylko koszty ich świadczenia (a więc bez zysku) lub część tych kosztów. Są to usługi administracji państwowej centralnej i lokalnej, publicznej oświaty i służby zdrowia, pomocy społecznej, utrzymania publicznych środków rekreacji itp.
Komercyjna część sektora państwowego dostarcza dóbr lub świadczy usługi na zasadzie komercyjnej, tj. po cenie pokrywającej koszty plus umiarkowany zysk (dotyczy to np. usług transportowych, telekomunikacyjnych, dostarczania niektórych produktów, np. energii elektrycznej, węgla, gazu).
Organami przedsiębiorstwa państwowego są:
ogólne zebranie pracowników,
rada pracownicza,
Dyrektor
ANALIZA SWOT
Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):
S (Strengths) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,
W (Weaknesses) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,
O (Opportunities) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,
T (Threats) – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.
CELE PRZEDSIĘBIORSTWA :
- zysk
- wysoka marża handlowa
- wzrost sprzedaży
- wzrost udziału w rynku
- zmniejszenie ryzyka działania
- zmniejszanie kosztów handlowych
- innowacyjność w zakresie metod prezentacji i sprzedaży towarów
- kształtowanie pozytywnego wizerunku firmy, czyli wzrostu zaufania klientów i innych podmiotów do firmy i jej znaku firmowego.
MISJĘ PRZEDSIĘBIORSTWA, określającą zasadniczy powód istnienia danej jednostki i chęć przedsiębiorstwa do bycia postrzeganym na rynku w określony sposób (co jest praktycznie realizowane poprzez sformułowanie zasad, głównych celów, jakie długofalowo definiują filozofię funkcjonowania podmiotu, nadających kierunek prowadzonej działalności, a nierzadko wskazujących także dziedziny, którymi ma się ono zajmować);
WIZJĘ STRATEGICZNĄ, czyli koncepcję przyszłości firmy, aspirację, która powinna być wspólna zarówno dla kierownictwa jak i pozostałych członków organizacji. Stanowi obraz przyszłości firmy, który pracownicy chcą wykreować;
DLACZEGO WARTO PLANOWAĆ:
• Robienie błędów na papierze a nie w realnych działaniach
(mniej bolesne)
• Zmusza do myślenia o przyszłości (sytuacje rzadziej nas zaskakują)
• Pomaga ustalić następny krok (wiemy co nas czeka)
• Lepiej kontrolujemy własne działania (działania są bardziej spójne i
konsekwentne)
• Chroni nas przed katastrofą (reagujemy na pierwsze symptomy trudności)
• Ułatwia współpracę (wszyscy wiedzą czego się powinni trzymać)
• Pozwala efektywnie gospodarować energią ludzi i innymi zasobami
FORMY FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW:
Finansowanie własnymi srodkami:
z zatrzymanego zysku
z odpisów amortyzacyjnych
z dopłat wspólników spółki
Finansowanie z zewnętrznych środków:
z kredytu inwestycyjnego
z faktoringu
z leasingu
z franczyzy
ROZWÓJ SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW w dużej mierze zależy, m.in. od wielkości kapitału pochodzącego z zasobów własnych przedsiębiorcy oraz od dostępu do zewnętrznych źródeł tj.: kredyty, pożyczki, venture capital, leasing, subwencje itd. W Polsce zdolność tego sektora, a zwłaszcza firm produkcyjnych, do finansowania rozwoju, zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych, jest nadal ograniczona.
wielkość majątku jakim dysponuje przedsiębiorstwo,
zdolność do wdrażania postępu technicznego i technologicznego,
sprawność zarządzania posiadanymi zasobami,
poziom wiedzy i kreatywność kadry,
rzadkość i jakość oferowanych produktów i usług,
ogólny poziom rentowności produkcji,
system powiązań pomiędzy uczestnikami gry rynkowej.
wysokość stawek podatkowych,
poziom stawek amortyzacji środków trwałych,
wielkość składek na ubezpieczenie społeczne,
stopa oprocentowania kredytu refinansowego ogłaszana przez Narodowy Bank Polski,
kurs złotego,
formy wspierania finansowego rozwoju firm,
dostęp do pomocy z UE w ramach programów przedakcesyjnym,
dostępność usług bankowych i ubezpieczeniowych,
regulacje prawne w zakresie windykacji wierzytelności.
ISTOTA PRZEDSIĘBIORSTW RODZINNYCH
Firmę rodzinną określa się jako przedsiębiorstwo o dowolnej formie prawnej, którego kapitał w całości lub decydującej części znajduje się w posiadaniu rodziny, przynajmniej jeden jej członek wywiera decydujący wpływ na kierownictwo lub sam sprawuje funkcję kierowniczą z zamiarem trwałego utrzymania przedsięwzięcia w rękach rodziny
Przedsiębiorstwo rodzinne to organizacja,
w której dwóch lub więcej członków rodziny ma wpływ na kierownictwo (zarząd) firmy poprzez:
- wykorzystanie związków pokrewieństwa
- pełnienie funkcji kierowniczej
- prawo własności
INNE CECHY PRZEDSIĘBIORSTW RODZINNYCH
istnienie tzw. sprzężenia zwrotnego czyli braku rozgraniczenia między rodziną a firmą,
wpływ wartości kultywowanych przez rodzinę na filozofię prowadzonego przedsięwzięcia,
kluczowa pozycja członków rodziny w kontrolowaniu zarządu firmy,
odpowiedzialność członków rodziny za losy i przyszłość firmy, jako ich wspólnego dziedzictwa
PRZEDSIĘBIORSTWO RODZINNE JAKO SYSTEM
Ujęcie systemowe pozwala przedstawić firmę rodzinną jako trzy oddzielne podsystemy:
Rodzina
Firma
Własność
Każdy o określonych granicach, zasadach zachowań oraz wyznaczonych rolach i celach.
Elementami są poszczególni członkowie rodziny i jej kolejne pokolenia.
Opiera się on na uczuciach.
Zorientowany jest na wychowanie, zapewnienie bezpieczeństwa, spokojnego wzrastania, zabawy itp.
Jest wewnętrznie skupiony na członkach rodziny.
CELE DZIAŁANIA FIRMY RODZINNEJ
Elementy składowe stanowią pracownicy, kierowcy, klienci.
Jego zadaniem jest realizacja wytyczonych celów działania firmy przy maksymalnej wydajności jej członków.
Jest więc zewnętrznie nastawiony na klientów.
BARIERY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW RODZINNYCH
- Bariera niezależności
Unikać finansowania z zewnątrz przy braku lub ograniczonych zasobach własnych, czy skorzystać z kapitału obcego?
- Bariera kompetencji
Pojawia się gdy sytuacja w firmie i na rynku wymaga
zatrudnienia fachowców w danej dziedzinie.
Bariera dziedziczenia i zmiany pokoleń
Zmiany pokoleniowe często wiążą się z radykalną zmianą metod zarządzania, która wśród starzejących się właścicieli wywołuje postawę zachowawczą i obawę przed przeprowadzeniem nawet dobrze przemyślanego planu sukcesji.
- Bariera stosunków wewnątrzrodzinnych
Dotyczy wszelkich kłótni w rodzinie, które obniżają autorytet i prestiż firmy.
- Bariera sprzeczności interesów majątkowych
Konflikt między kapitałem firmy a majątkiem indywidualnym właściciela.
- Bariera strukturalna
Zachwianie proporcji między rodziną a przedsiębiorstwem powoduje, że albo firma dominuje nad rodziną i zakłóca jej podstawowe zadania, albo rodzina przenosząc problemy prywatne na sferę zawodową utrudnia działanie firmy.
POZYTYWNE STRONY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI RODZINNEJ
Lepsza atmosfera pracy
Członkowie rodziny, którzy pracują razem, dbają i troszczą się o siebie nawzajem, o współpracowników i klientów
Członków rodziny cechuje wzajemny szacunek oraz przywiązanie do tradycji
Większe zaangażowanie pracowników najemnych
Elastyczność i zdolność do szybkiego podejmowania decyzji
Łatwość komunikacji
Większa dostępność kierownictwa i właścicieli firmy
Stałe i bliskie wzajemne oddziaływanie członków kierownictwa
Lepsza motywacja (właścicieli i pracowników)
Głębokie poczucie własności firmy
Większa troska o satysfakcję zawodową pracowników
Wyższe wynagrodzenia
Bezpieczeństwo utrzymania pracy
Nastawienie na jakość
Myślenie perspektywiczne
NEGATYWNE STRONY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI RODZINNEJ
Skłonność do konfliktów wewnętrznych na tle:
- różnego podejścia do podejmowania ryzyka,
które jest funkcją wieku i wykształcenia,
- pełnienia jednocześnie różnych ról przez
poszczególnych członków rodziny, zarówno w
systemie rodziny jak i w systemie przedsiębiorstwa,
Wpływ na życie rodziny podjętych przez menedżerów decyzji gospodarczych
Konieczność planowych przekształceń pokoleniowych
- problem zatrudniania i zwalniania członków
rodziny
- brak strategii wycofywania się starszego
pokolenia z aktywnego zarządzania firmą
rodzinną
Konserwatyzm i niechęć do korzystania z zaplecza doradczego
| Typologia barier | Determinanty rozwoju MŚP |
|---|---|
| Bariery prawne | skomplikowane procedury uruchamiania i prowadzenie działalności gospodarczej |
| brak skutecznej ochrony dóbr własnych w postaci znaku firmowego | |
| nieznajomość przepisów unijnych | |
| Bariery ekonomiczne | polityka fiskalna rządu |
| dostępność do usług finansowych | |
| poziom stawek amortyzacyjnych uniemożliwiający odtworzenie majątku | |
| relatywnie wysoki udział kosztów pracy, z uwagi na poziom stawek składek na ubezpieczenie społeczne | |
| cena kredytów bankowych | |
| Bariery zarządzania | nieznajomość nowoczesnych technik zarządzania |
| brak umiejętności wykorzystania informacji z otoczenia | |
| brak skłonności do uczenia się | |
| Bariery kadrowe | wysoka fluktuacja pracowników |
| niskie kwalifikacje kadry | |
| Bariery edukacyjne | brak systemu kształcenia w zakresie small businessu |
| niski stopień wykorzystania internetu | |
| niedostateczny dostęp do informacji gospodarczej | |
| Bariery społeczne | brak akceptacji rozwarstwienia społecznego |
| niedostateczna kultura przedsiębiorczości |