BADANIE METOD PRACY

Terminem badanie pracy obejmujemy technikę badania metod i mierzenia pracy, stosowaną dla zapewnienia – przy wykonywaniu określonej czynności – możliwie najlepszego wykorzystania posiadanych zasobów ludzkich i materiałów¹.

Cykl badania pracy²:

1. Wybrać pracę lub proces, które mają być przedmiotem badań (badań metod – BM i mierzenia pracy – MP).

2. Zarejestrować, opierając się na bezpośrednich obserwacjach wszystko co dzieje się, stosując najodpowiedniejszą technikę zapisu, tak aby uzyskane dane otrzymały formę najwygodniejszą do zanalizowania (BM i MP).

3. Zanalizować krytycznie zanotowane fakty i zakwestionować wszystkie elementy dotychczasowej metody, rozważając kolejno: cel czynności – miejsce, gdzie je wykonano – kolejność, w której ją wykonano – osobę, która ją wykonała – sposób, w który ją wykonano (BM i MP).

4. Zaprojektować – przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności – metodę najekonomiczniejszą (BM).

5. Zmierzyć ilość pracy zawartej w wybranej metodzie i obliczyć potrzebną normę czasu (MP)

6. Określić nową metodę i jej czas tak, by można ją było zawsze zidentyfikować (MP).

7. Wprowadzić nową metodę jako normalny sposób wykonywania pracy, wraz z czasem dla niej określonym (BM).

8. Utrzymać nową normę przy pomocy właściwej kontroli wykonywanej pracy (BM).

Chcąc usprawnić metody pracy w przedsiębiorstwie należy w pierwszym rzędzie zapewnić pracownikom wykonującym daną pracę warunki umożliwiające wykonanie jej bez zbędnego wysiłku. Niezbędne elementy (warunki) sprzyjającego środowiska pracy, zgodnie z ergonomią, to między innymi³:

- czystość,

- oświetlenie,

- wentylacja, ogrzewanie i chłodzenie,

- barwy,

- hałas,

- przestrzeń stanowiska pracy i sposób siedzenia,

- utrzymywanie porządku,

- zapobieganie nieszczęśliwym wypadkom,

- zapobieganie pożarom.

Badanie metod pracy to systematyczne

- rejestrowanie,

- analizowanie i

- krytyczna ocena istniejących lub proponowanych sposobów wykonywania pracy oraz

- opracowanie i

- wprowadzanie w życie metod łatwiejszych i bardziej efektywnych⁴.

Celem „badania metod” ( „metod study” w ujęciu organizatorskim) lub „badania ruchów” („motion study” w ujęciu inżynierskim) jest⁵:

- usprawnienie procesów produkcyjnych i sposobów wykonywania pracy,

- polepszenie rozplanowania fabryki, warsztatu i stanowiska pracy,

- lepsze zaprojektowanie zakładu i wyposażenia,

- oszczędność wysiłków ludzkich i zmniejszenie niepotrzebnego zmęczenia,

- lepsze wykorzystanie materiału, maszyn i siły roboczej,

- stworzenie dogodniejszych fizycznych warunków pracy.

Cykl badania metod pracy obejmuje następujące etapy⁶:

1. Określenie problemu.

2. Zebranie wszystkich faktów odnoszących się do tego problemu.

3. Zbadanie faktów krytyczne lecz bezstronne.

4. Rozważenie możliwych rozwiązań i powzięcie decyzji o wyborze rozwiązania.

5. Działanie zgodne z przyjętą decyzją.

6. Śledzenie realizacji przyjętego rozwiązania.

Ewentualne ujęcie może być również następujące⁷:

1. WYBÓR (pracy, która ma być przedmiotem badania).

2. REJESTRACJA (wszystkich faktów charakteryzujących obecnie stosowaną metodę na podstawie bezpośredniej obserwacji).

3. KRYTYCZNA OCENA (tych faktów dokonana w odpowiedniej kolejności, przy zastosowaniu techniki badania najlepiej dostosowanej do postawionego celu).

4. ZAPROJEKTOWANIE (najbardziej praktycznej, ekonomicznej i efektywnej metody z uwzględnieniem wszystkich istniejących warunków).

5. WPROWADZENIE (tej metody jako normalnego sposobu wykonywania określonej pracy).

6. UTRZYMANIE (tej metody przez systematyczną i regularną kontrolę).

Techniki rejestracji i projektowania procesu pracy⁸:

1. Wykres operacji (Karta operacji).

Jest graficznym przedstawieniem kolejnych operacji lub czynności, które składają się na daną metodę lub sposób pracy i oznaczanych w zależności od ich charakteru odpowiednimi symbolami. Pokazuje on stosowaną metodę w sposób wizualny celem łatwiejszego jej usprawnienia.

1. Wykres operacji i kontroli (Karta procesu).

Jest graficznym przedstawieniem kolejnych operacji i kontroli, z których składa się dany proces produkcji lub działalność; zaznaczone są na nim punkty doprowadzenia materiału.

1. Karta przebiegu.

Jest to arkusz, na którym przedstawiamy kolejność czynności występujących w czasie przepływu przedmiotu pracy, wyrobu lub jego części, przez zakład lub wydział, zapisując przy pomocy symboli (operacja, kontrola, transport, oczekiwanie, magazynowanie) wszystkie zdarzenia będące przedmiotem obserwacji.

1. Karta czynności.

Jest to arkusz, na którym rejestruje się, zazwyczaj szczegółowo, czynności wykonane kolejno przez jednego lub kilku pracowników.

Odmianą karty czynności jest karta czynności osobowo-maszynowych oraz karta czynności zespołowych.

1. Karta czynności zespołowych.

Jest odmianą karty czynności służącą do zarejestrowania w ustalonej kolejności zależnych od siebie czynności wykonywanych przez kilku pracowników lub kilka maszyn.

1. Karta czynności osobowo-maszynowych.

Jest odmianą karty czynności, służącą do rejestracji przebiegu pracy maszyny lub maszyn w powiązaniu z pracą pracownika.

1. Kombinowana karta zespołowych czynności osobowo-maszynowych.

2. Karta czynności obu rąk.

Jest to arkusz, na którym rejestruje się pracę obu rąk pracownika.

1. Wykres przebiegu.

Jest zwykle uważany za jedną z form wykresu operacji i stosowany do uzupełnienia karty przebiegu. Jest to wykonany w skali plan zakładu czy wydziału z oznaczeniem maszyn, stanowisk roboczych lub oddziałów produkcyjnych. Na planie tym wykreśla się drogę przebiegu materiałów części lub wyrobów przy przechodzeniu z jednego stanowiska na drugie, drogę do lub z magazynów albo działów przyjęcia lub wysyłki towarów.

1. Przestrzenny wykres przebiegu.

Jest odmianą wykresu przebiegu używaną do badań przebiegu przez kilka kondygnacji w budynku wielopiętrowym.

1. Wykres sznurkowy.

Jest to wykres wykonany w odpowiedniej skali, na którym zaznacza się – zwykle przy pomocy sznurka – drogę jaką przebywa pracownik w obrębie określonej powierzchni, w określonym czasie. Celem wykresu jest pokazanie, jak często pracownik musi przechodzić między poszczególnymi stanowiskami i ustalenie przebytej przez niego odległości.

Czynności i ich symbole stosowane w technice kartowania⁹:

OPERACJA

Polega na celowo dokonanej zmianie kształtu, własności fizycznych lub chemicznych lub stanu przedmiotu, na połączeniu go z innymi przedmiotami (montaż), odłączeniu od nich (demontaż), albo na przygotowaniu go do innej operacji, transportu, kontroli lub składowania.

MANIPULACJA

Czynność pomocnicza nie powodująca powyższych konsekwencji w materiale wyrobie lub jego części.

KONTROLA

Ma miejsce wówczas, gdy przedmiot jest sprawdzany pod względem identyczności albo jest kontrolowany ze względu na ilość lub jakość którejkolwiek z jego cech. Kontrola sprawdza prawidłowość wykonanej operacji.

TRANSPORT I TRANSPORT Z OBCIĄŻENIEM

Występuje wówczas, gdy przedmiot ulega przesunięciu lub przeniesieniu z miejsca na miejsce. Nie uważa się za transport ruchów przedmiotu stanowiących część operacji lub spowodowanych przez pracownika na stanowisku roboczym w trakcie wykonywania operacji lub kontroli.

OCZEKIWANIE (CZASOWE MAGAZYNOWANIE)

Ma miejsce wówczas, gdy warunki (z wyjątkiem tych, które celowo zmieniają fizyczne lub chemiczne właściwości przedmiotu) nie pozwalają lub nie wymagają wykonania następnej planowanej czynności (np. międzyoperacyjne składowanie detali na posadzce wydziału).

MAGAZYNOWANIE

Występuje wtedy, gdy przedmiot jest przechowywany i zabezpieczony przed usunięciem bez odpowiedniej formalnej decyzji. Zabranie może nastąpić jedynie na podstawie zlecenia wydania, notatki lub innego formalnego upoważnienia.

CZYNNOŚCI KOMBINOWANE

Stosuje się wówczas, gdy chcemy przedstawić czynności wykonywane w tym samym czasie lub przez tego samego pracownika na tym samym stanowisku roboczym.

SYMBOLE MOGĄ BYĆ:

- GRAFICZNE,

- SŁUPKOWE

KRESKOWANE

KOLOROWE

---

1. Badanie pracy. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 1961, s. 34.↩

2. Badanie pracy, op. cit., s. 42-43.↩

3. Badanie pracy, op. cit., s. 56-70.↩

4. Badanie pracy, op. cit., s. 73 i dalsze↩

5. Badanie pracy, op. cit., s. 73-75.↩

6. Badanie pracy, op. cit., s. 75-76.↩

7. Badanie pracy, op. cit., s. 75-76.↩

8. Badanie pracy, op. cit., s. 82-180.↩

9. Badanie pracy, op. cit., s. 83-84.↩