Zasady tworzenia prawa- c.d.
Zasada nierepresyjno艣ci
- zgodnie z t膮 zasad膮 si臋ganie po 艣rodki, kt贸rymi dysponuje prawo represyjne, nale偶y traktowa膰 jako ostateczno艣膰. Prawo takie stanowi bowiem swoisty ultima ratio, 艣rodek ostateczny, po kt贸ry winno si臋 si臋ga膰, gdy inne 艣rodki okazuj膮 si臋 niewystarczaj膮ce
- sankcje karne mog膮 by膰 ustanawiane tylko w akcie ustawodawczym;
- chodzi przy tym r贸wnie偶 o poszukiwanie okre艣lonych relacji pomi臋dzy kar膮 a nagroda, by w tworzeniu prawa uwzgl臋dnia膰 tak偶e normy wspieraj膮ce post臋powanie oczekiwane, a nie tylko kara膰 za czyny zakazane;
- rol膮 prawodawcy jest wywa偶enie interes贸w r贸偶nych grup spo艂ecznych i stworzenie norm s艂u偶膮cych jak najwi臋kszej liczbie os贸b.
Zasada niedzia艂ania w po艣piechu
-cz臋ste zmiany prawa s膮 negatywnym zjawiskiem, st膮d postulat powszechnej znajomo艣ci prawa staje si臋 fikcj膮;
- nast臋pstwa tego procesu w prawie administracyjnym na og贸艂 s膮 takie, 偶e wraz z uchyleniem regulacji ustawowych dochodzi zarazem do uchylenia akt贸w prawnych wydanych na ich podstawie;
- najcz臋stsze powody takich zmian normatywnych to:
* zmiany polityczne, czyli obj臋cie funkcji prawodawczych przez osoby realizuj膮ce inny ni偶 dotychczas program polityczny;
* nieskuteczno艣膰 przepis贸w dotychczasowych;
* efekt uboczny funkcjonuj膮cych przepis贸w, kt贸rego nie dostrze偶ono przy ich wprowadzaniu.
- st膮d remedium na tak膮 jako艣膰 tworzonego prawa powinny sta膰 si臋: czas na dyskusje, pomoc ekspert贸w, konsultacje spo艂eczne itd.
Zasada skuteczno艣ci tworzonego prawa
- impossibilium nulla obligatio (niemo偶liwe nie obowi膮zuje);
- istniej膮 jednak sytuacje, gdy normy prawne s膮 niemo偶liwe do spe艂nienia;
- r贸偶ne mog膮 by膰 przyczyny nieskuteczno艣ci norm:
* niestworzenie odpowiednich warunk贸w technicznych do egzekwowania prawa
* tworzenie regulacji sprzecznych z oczekiwaniami spo艂ecznymi (np. przepisy drogowe nie respektowane przez uczestnik贸w ruchu)
* brak mo偶liwo艣ci egzekwowania ustanowionych norm
- chodzi wi臋c o tworzenie takich regulacji, kt贸re by艂yby respektowane przez ich adresat贸w bez konieczno艣ci kontroli ze strony w艂adzy publicznej oraz przy realnej mo偶liwo艣ci egzekwowania zachowa艅 zgodnych z prawem.
Zasada minimalnej ingerencji
- si臋ganie po normy prawne winno by膰 swego rodzaju ostateczno艣ci膮, gdy inne 艣rodki regulacji okre艣lonych zjawisk, stosunk贸w spo艂ecznych, okazuj膮 si臋 niewystarczaj膮ce;
- wiele sfer 偶ycia spo艂ecznego dobrze funkcjonuje bowiem bez regulacji prawnych;
- zauwa偶alne jest jednak zjawisko coraz szerzej ingerencji prawa w coraz to nowsze sfery 偶ycia cz艂owieka;
Zasada spo艂ecznych konsultacji
- konsultacje spo艂eczne winny stanowi膰 jeden z podstawowych etap贸w tworzenia prawa;
- pozwalaj膮 bowiem na uwzgl臋dnienie w procesie tworzenia prawa interes贸w adresat贸w norm prawnych, na uzyskiwanie opinii, stanowisk, propozycji itp. od instytucji i os贸b, kt贸rych dotyczy膰 b臋d臋 skutki proponowanych norm prawnych;
- stadia konsultacji spo艂ecznych:
* informowanie o planowanych rozwi膮zaniach prawnych,
* prezentacja stanowisk w zakresie rozwi膮zania okre艣lonych problem贸w,
* wymiana opinii oraz poszukiwanie rozwi膮za艅,
* informowanie o finalnej decyzji.
- obecnie nie obowi膮zuje ju偶 ustawa z 6 maja 1985 r. o konsultacjach spo艂ecznych;
- podstaw膮 do przeprowadzenia konsultacji spo艂ecznych s膮 mi臋dzy innymi przepisy:
* ustawy z 6 lipca 2001 r. o Tr贸jstronnej Komisji do Spraw Spo艂eczno-Gospodarczych i wojew贸dzkich komisjach dialogu spo艂ecznego
* ustawy z 23 maja 1991 r. o zwi膮zkach zawodowych
* ustawy z 7 lipca 2005 r. o dzia艂alno艣ci lobbingowej w procesie stanowienia prawa
* ustawy z 4 wrze艣nia 1997 r. o dzia艂ach administracji rz膮dowej
Zasada jawno艣ci prawa
- w demokratycznym pa艅stwie prawnym konieczno艣膰 jawno艣ci prawa nie wymaga t艂umaczenia;
- zauwa偶alne s膮 jednak wyj膮tki od tej zasady:
* brak vacatio legis
* stosowanie przepis贸w wewn臋trznie obowi膮zuj膮cych do praw i obowi膮zk贸w podmiot贸w zewn臋trznych
- jawno艣膰 prawa jest przede wszystkim realizowana poprzez jego publikacj臋
w oficjalnych organach publikacyjnych- w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim, co gwarantuje jego powszechny i publiczny charakter;
-od dnia opublikowania prawo jest jawne i dost臋pne dla ka偶dego.
Zasada informacji o wej艣ciu w 偶ycie prawa
- prawo wchodz膮ce w 偶ycie wymaga rozpowszechnienia, czemu s艂u偶膮 r贸wnie偶 dzia艂ania 艣rodk贸w masowego przekazu.
Zasada komunikatywno艣ci
- przepisy prawne s膮 formu艂owane w j臋zyku prawnym, jako j臋zyku specjalistycznym i przez to ma艂o zrozumia艂ym;
- chodzi wi臋c o to, by tekst prawny by艂 mo偶liwie jasny zrozumia艂y dla jego adresata;
- jest to mo偶liwe w贸wczas, gdy prawo tworzone b臋dzie przez 鈥瀎achowc贸w-prawnik贸w鈥 jednak przy udziale przedstawicieli adresat贸w tego prawa (np. organizacji spo艂ecznych).
Zasada centralizacji i kontroli nad tworzeniem prawa wewn膮trzresortowego
- prowadzi do w艂膮czenia tych przepis贸w do oficjalnego systemu prawa (Centralny Rejestr Akt贸w Normatywnych).
Zasada preferowania norm prawnych maj膮cych wsparcie w normach moralnych, spo艂ecznych czy kulturowych.
- opr贸cz norm prawnych w spo艂ecze艅stwie funkcjonuj膮 te偶 inne normy post臋powania- moralne, kulturowe, obyczajowe itd.
- najbardziej po偶膮dana sytuacja, to zbie偶na regulacja okre艣lonych stosunk贸w spo艂ecznych zar贸wno przez system norm prawnych, jak i norm o charakterze spo艂ecznym, religijnym, kulturowym itd. (np. zakaz kradzie偶y);
- mniej ju偶 po偶膮dan膮 jest sytuacja, w kt贸rej nasze zachowanie jest regulowane tylko przez jeden system norm, albo prawnych albo spo艂ecznych (np. nakaz p艂acenia podatk贸w, nakaz chodzenia do ko艣cio艂a);
- najbardziej jednak niepo偶膮dana sytuacja to taka, w kt贸rej istnieje konflikt norm r贸偶nych system贸w (np. dopuszczalno艣膰 handlu w okre艣lone dni tygodnia, regulowane inaczej przez prawo a inaczej przez normy o charakterze religijnym, kulturowym);
- dlatego- w 艣wietle powy偶szego- w procesie tworzenia prawa nie wolno odrywa膰 si臋 od problematyki spo艂ecznej, etycznej, kulturowej, moralnej itd.;
- nale偶y unika膰 radykalnych konflikt贸w mi臋dzy prawem a moralno艣ci膮 adresat贸w prawa. Trzeba wobec tego zawsze zada膰 sobie pytanie, czy dana kwestia jest ju偶 uregulowana i w jaki spos贸b w normach pozaprawnych i czy w zwi膮zku z tym konieczna jest regulacja prawna.