Bez czarny na czarna godzine…

Bioflawonoidy – kwercetyna i rutyna, antocyjaniny, witaminy A i C to tylko kilka składników odpowiedzialnych za farmakologiczną aktywność owoców bzu czarnego. W ostatnich latach znaleziono w nich jeszcze inne, dzięki którym bez czarny jest bardzo cenionym surowcem roślinnym.

Ograniczona liczba badań sprawia, że wiedza o mechanizmie działania bzu czarnego nie jest kompletna, jednak to, co wiadomo, napawa optymizmem. Sok z czarnego bzu to nie tylko smaczny dodatek do herbaty podczas przeziębienia, traktowany od wieków jako naturalny antybiotyk. Przeprowadzone dotąd badania dowiodły, że składniki owoców bzu czarnego potrafią wyeliminować mechanizm, poprzez który hemaglutyniny na powierzchni komórki wirusa ułatwiają jego wniknięcie do komórek atakowanego organizmu i replikację w jego wnętrzu. Izraelscy naukowcy stwierdzili na podstawie badań klinicznych, że syropy zawierające wyciągi z kwiatów i owoców bzu czarnego neutralizują i redukują zdolność wirusów grypy typu A i B do wywoływania infekcji. Podobne wyniki uzyskano też dla wirusa HIV oraz HSV-1. Wpływ bzu czarnego na układ immunologiczny człowieka zdrowego oraz chorych na infekcje wirusowe lub inne choroby związane z obniżeniem odporności wiąże się również z produkcją niektórych cytokin aktywujących fagocyty (TNF-α i interleukiny IL-1β, IL-6, IL-8, IL-10) i ułatwianiem ich wędrówki do tkanek objętych stanem zapalnym.

Bez czarny kontra miażdżyca

Spożywanie przetworów bzu czarnego podwyższa barierę antyoksydacyjną organizmu, co również ma znaczenie w okresie zwalczania infekcji, ale nie tylko. Od dawna wiadomo, że wiele chorób związanych jest z tzw. stresem oksydacyjnym. Dotyczy to m.in. chorób układu krążenia i schorzeń naczyń obwodowych. Wbudowywanie się antocyjanin bzowych w śródbłonek komórek ustalili naukowcy amerykańscy. Zjawisko to jest odpowiedzialne za zwiększenie bariery antyoksydacyjnej, a może też mieć wpływ na ochronę śródbłonka naczyń krwionośnych w miażdżycy. Wykazuje też ochronne działanie na frakcję cholesterolu LDL, której podwyższony poziom i znaczny stopień oksydacji jest uznawany za jeden z głównych czynników rozwoju miażdżycy. Stosowanie preparatów bzu czarnego w postaci stałej lub płynnej może przyczyniać się do korzystnego wpływu na stężenie cholesterolu i triglicerydów we krwi, ale brak jeszcze ostatecznych ustaleń w tej kwestii. Potrzebne są dalsze badania.

Bez czarny a cukrzyca

Dotychczas prowadzone badania in vitro zdają się potwierdzać ludowe zastosowanie kwiatów bzu czarnego jako leku skutecznego w cukrzycy. Działanie zawartych w nich substancji czynnych polega najprawdopodobniej na znaczącym wzmożeniu wychwytu glukozy, oksydacji glukozy oraz glikogenezy. Ten sam wyciąg stymulował też komórki trzustki do wydzielania insuliny. Zanim jednak kwiaty bzu czarnego będą zalecane w leczeniu cukrzycy, potrzebne są dalsze szczegółowe badania.

Przetwory z bzu czarnego są bezpieczne pod warunkiem, że owoce są ugotowane lub wysuszone. Świeżych, surowych owoców bzu czarnego nie powinno się spożywać ze względu na obecność glikozydu cyjanogennego – sambunigryny, która może powodować wymioty lub biegunkę. Podczas suszenia lub gotowania ulega ona rozkładowi. Brak informacji o interakcjach preparatów bzu z innymi lekami przy stosowaniu zalecanych dawek. Jedynie ze względu na możliwe działanie hipoglikemiczne chorzy na cukrzycę powinni kontrolować poziom glukozy we krwi podczas ich stosowania.

DZIKI BEZ CZARNY

Rodzina: przewiertniowate (Caprifolia- ceae).

Inne nazwy: dziki bez, bez lekarski.

Opis rośliny: Krzew silnie rozrastający się, znany z białokremowych kwiatów o silnym zapachu, zebranych w kwiatostany w postaci baldachokształtnej wierzchotki wieloramiennej. Liście nieparzystopierzaste o 5-7 listkach, listki jajowate, długie, zaostrzone, o krawędziach podobnych do nierównej piłki. Kora na pniu jest szara lub brunatna, charakterystycznie popękana. Bez czarny kwitnie w maju i czerwcu. Owoce (pestkowce) czarne z odcieniem fioleto?wym, lśniące, kuliste, dojrzewają w sierpniu i wrześniu. Występuje w zaroślach, przy drogach, na rumowiskach. Jest również sadzony dla celów ozdobnych.

Co zbieramy: kwiaty bzu czarnego, owoce bzu czarnego.

Jak zbieramy:

Kwiaty bzu czarnego zbieramy w po?czątkach kwitnienia krzewu, gdy część kwiatów w baldachu jeszcze się nie roz winęła. Nie nadają się do zbioru kwiaty, z których już opadają korony. Kwiatostany ścinamy w odległości 3 cm od najniższego rozgałęzienia szypułki kwiatostanu. Przy zbiorze owoców ścinamy również całe owocostany, wtedy gdy wszystkie owoce staną się lśniące i czarne. Zarówno kwiaty, jak i owoce wkładamy do przewiewnych, płaskich koszy i zaraz po zbiorze przenosimy do miejsca suszenia lub dostarczamy do punktu skupu ziół.

Jak suszymy:

W dni ciepłe i suche kwiatostany można suszyć w zacienionym przewiewnym miejscu, zawieszając je na sznurkach lub drutach. Suszenie przerywa się, gdy kwiaty są już suche, a szypułki jeszcze nie całkiem dosuszone, gdyż wtedy najłatwiej oddzielić kwiaty od szypułek przez ocieranie. Zapobiega to przedostawaniu się do surowca pokruszonych szypułek. Kwiat bzu czarnego po wysuszeniu i otarciu powinien być barwy żółtawobiaławej. Surowiec nie powinien zawierać szypułek ani innych części rośliny. Kilogram suchego kwiatu możemy uzyskać z około 8 kg kwiatów świeżych. Nie zaleca się suszenia owocostanów w naturalnych warunkach, gdyż owocki są delikatne i łatwo ulegają uszkodzeniom lub zepsuciu.