1. Przedmiot ekonomii

Ekonomia jest nauką o gospodarowaniu. Gospodarowanie jest procesem podejmowania decyzji w jaki sposób ograniczone zasoby będą wykorzystywane dla realizacji różnych konkurencyjnych, względem siebie, celów. Gospodarowanie jest tam gdzie jest problem wyboru (sytuacja wyboru, przymus wyboru, dokonanie wyboru).

1. Pojęcie rachunku ekonomicznego

Rachunek ekonomiczny to wybieranie alternatywy racjonalnej, tzn. możliwie optymalnej. Należy pamiętać, że wybierając alternatywę A_i nie możemy już wybrać A_j, jeśli i≠j.

1. Racjonalność

Człowiek dokonujący wyboru rozpatruje różne aspekty potrzeb i nakładów, stosuje kryteria wyboru. Warunek racjonalności wyboru A_i: max(E_i/N_i). Dokonując wyboru: 1) dany efekt E realizujemy przy minimum nakładów N; 2) maksymalizujemy efekt E przy danym nakładzie N.

1. Cechy gospodarki towarowo-pieniężnej

- produkcja dóbr i usług jest przeznaczona do wymiany (zaawansowany podział pracy – wykształciła się grupa zawodowych pośników – kupców)

- istnieje własność prywatna

- istnieje pieniądz

1. Prawa ekonomiczne działające w gospodarce towarowo-pieniężnej

Prawo ekonomiczne – istotne, względnie stałe i powtarzalne związki pomiędzy elementami procesu gospodarowania, które mają charakter obiektywny, czyli nie zależą od woli ludzi

Prawo wartości – cena oscyluje wokół wartości, wymiana jest wymianą ekwiwalentną, wymieniane są równe wartości, obie strony powinny osiągać korzyść

Prawo popytu i podaży – zależność, która występuje w systemie gospodarki rynkowej między ceną, popytem i podażą, trwały i powtarzalny związek pomiędzy ceną, popytem i podażą. Mówi ono, że wraz ze wzrostem ceny spada popyt i rośnie podaż, a wraz ze spadkiem ceny rośnie popyt i spada podaż.

1. Popyt, podaż, cena, elastyczność popytu i podaży punktowa oraz łukowa

Popyt – wielkość zapotrzebowania na dane dobro lub usługę w danym czasie i przestrzeni przy danej cenie (ujemna zależność między ilością a ceną)

Czynniki determinujące popyt – poziom ceny, poziom dochodów, moda, tradycje, czynniki klimatyczne, liczba dóbr komplementarnych (a substytutów?)

Podaż – wielkość produkcji dóbr i usług przeznaczonych do wymiany w danym miejscu i czasie przy danym poziomie ceny (zależność dodatnia między ilością a ceną). Podaż potencjalna, ilość możliwych do wyprodukowania dóbr i usług przy danej wielkości zasobów oraz przy istniejącej technice. Podaż efektywna, wielkość produkcji dóbr i usług przy danym poziomie ich cen i poziomie kosztów czynników produkcji

Cena – relacja wymienna wyrażana w pieniądzu

Elastyczność popytu informuje o ile procent zwiększy się (spadnie) sprzedaż (popyt to zapotrzebowanie, nie sprzedaż, więc chodzi tu o ilość na którą zwiększy się (zmniejszy się zapotrzebowanie), jeżeli ceny spadną (wzrosną) o 1%.

E_cp>1 elastyczny popyt (dochód rośnie szybciej niż ceny), E_cp<1 nieelastyczna podaż (chyba chodziło o popyt) (dochód spada szybciej niż ceny).

$$\varepsilon_{\text{cp}} = - \frac{\frac{D}{D}}{\frac{P}{P}}*100\%$$

$$\varepsilon_{\text{cp}} = - \frac{\frac{\partial D}{D}}{\frac{\partial P}{P}}$$

Elastyczność cenowa popytu, to stosunek zmiany wielkości zapotrzebowania na dane dobro do względnej zmiany jego ceny.

A elastyczność dochodowa popytu?

Elastyczność podaży informuje o ile zwiększy się (spadnie) podaż, jeżeli ceny wzrosną (spadną) o 1%.

Elastyczność podaży E_cs>1 elastyczna podaż, E_cs<1 nieelastyczna podaż

$$\varepsilon_{\text{cs}} = \frac{\frac{\partial S}{S}}{\frac{\partial P}{P}}$$

Cenowa elastyczność

- punktowa

$$\varepsilon_{\text{cp}} = - \frac{\frac{\partial D}{D}}{\frac{\partial P}{P}}$$

- łukowa

$$\varepsilon_{\text{cp}} = - \frac{\frac{\partial D}{\frac{D_{1} + D_{2}}{2}}}{\frac{\partial P}{\frac{P_{1} + P_{2}}{2}}}$$

1. Funkcja użyteczności i krzywa obojętności

Użyteczność to stopień zadowolenia konsumenta z dóbr, które konsumuje. Użyteczność opisuje preferencje (uporządkowuje koszyki dóbr) NIE jest miarą zadowolenia.

Warunki racjonalnego wyboru:

- A Ξ A

- A_i => ~A_i

- A_i > A_j ^ A_j > A_k => A_i > A_k

Funkcja użyteczności U(cel) = U(x₁, …, x_n(środki zaspokojenia celu)). Jest to zależność funkcyjna pomiędzy ilością konsumowanych dóbr, a poziomem użyteczności.

Definicja:

u(x₁,x₂) (f. użyteczności) opisuje proferencje , gdy dla dowolnych (x₁, x₂), (y₁, y₂):

u(x₁,x₂)u(y₁, y₂) wtedy i tylko wtedy (x₁, x₂) (y₁, y₂).

Funkcja użyteczności jest ciągła i dwukrotnie różniczkowalna. Konsument dąży do maksymalizowania funkcji użyteczności.

Krzywa obojętności to zbiór punktów na płaszczyźnie charakteryzujących korzyść dóbr i usług nabywanych przez konsumenta u dających mu ten sam poziom użyteczności (inaczej: wobec których konsument jest obojętny, służy do graficznego przedstawienia preferencji).

1. Rodzaje, klasyfikacja dóbr

1. Substytucyjne – gdy rośnie cena dobra pierwszego, to rośnie popyt na dobro drugie

2. Komplementarne – gdy rośnie cena dobra pierwszego, to maleje popyt na oba dobra

3. Normalne – gdy rośnie dochód, popyt rośnie

4. Podrzędne – gdy rośnie dochód, popyt maleje

5. Veblena – gdy cena rośnie, popyt rośnie (dobra snobistyczne)

6. Griffena Giffena – gdy spada dochód, popyt rośnie gdy cena rośnie, popyt rośnie

7. Warto potrafić podać przykłady takich dóbr. Aby zrozumieć różnicę między paradoksem Veblena i Giffena odsyłam tu:

8. http://www.nbportal.pl/pl/np/artykuly/gospodarka/dobra-giffena-veblena

1. Warunki równowagi konsumenta, formalne z Lagrange’a i na rysunkach

Funkcja Lagrange’a V = U + λ(M – p₁x₁ - … - p_nx_n)

Warunki równowagi konsumenta (optimum konsumenta)

1. $\frac{\partial V}{\partial x_{i}} = 0 = > \frac{\partial U}{\partial x_{i}} - \lambda p_{i} = 0$

2. $\frac{\partial V}{\partial\lambda} = 0 = > M - p_{1}x_{i} - \ldots - p_{n}x_{n} = 0$

1. Efekt dochodowy i substytucyjny

Efekt dochodowy – zmiana punktu równowagi konsumenta na skutek zmiany dochodu (zmiana popytu na dobro 1, gdy zmienia się dochód przy zachowaniu ceny dobra p na niezmienionym poziomie) Warto wiedzieć jak się liczy efekt substytucyjny i dochodowy – Varian s. 167

Efekt substytucyjny – zmiana punktu równowagi konsumenta na skutek zmiany relacji cenowej patrz s. 166 Varian

Cena dobra 1 spada, cena dobra 2 pozostaje bez zmian. W związku z tym dochód realny rośnie (nominalny bez zmian). Ruch ten można rozłożyć na efekt substytucyjny (Ilustracją efektu substytucyjnego jest przesuniecie punktu równowagi wzdłuż tej samej krzywej obojętności) będący reakcją na zmianę relacji cen przy zachowaniu poprzedniej stopy życiowej oraz efekt dochodowy (Ilustracją efektu dochodowego jest przejście na inną krzywą obojętności na skutek przemieszczenia się linii budżetowej) będący reakcją na spadek realnego dochodu przy założeniu niezmienionej relacji cen.

1. Ścieżka ekspansji cenowej i dochodowej

Ścieżka ekspansji cenowej - krzywa łącząca punkty równowagi (optimum) konsumenta wynikające ze zmian ceny jednego z dóbr które konsumuje.

Ścieżka ekspansji dochodowej - krzywa łącząca punkty równowagi (optimum) konsumenta wynikające ze zmian jego dochodu.

1. Równanie Słuckiego

Całkowita zmiana popytu

ΔX = ΔXs + ΔXm

ΔXs – efekt substytucyjny

ΔXm – efekt dochodowy

Równanie Słuckiego – dostarcza informacji:

efekt substytucyjny - o ile musiałby się zmienić dochód, aby przy zmienionej cenie była możliwa początkowa konsumpcja?

Efekt dochodowy – informuje o zmianie popytu na dobro wywołanej zmianą siły nabywczej dochodu, zachowując stałą cenę dobra na poziomie zmienionym.

1. Nadwyżka konsumenta

Różnica pomiędzy kwotą, jaką nabywca jest skłonny zapłacić za określoną ilość dobra, a kwotą jaką musi rzeczywiście zapłacić; jest miarą korzyści czerpanej z konsumpcji danej ilości dobra. Mówi nam ile konsument zyskuje na konsumpcji n dóbr (zysk ten jest wyrażony w jednostkach pienięznych). Zgodnie z prawem malejącej użyteczności krańcowej wraz ze zwiększaniem się wielkości konsumpcji danego dobra, kolejne jego jednostki powodują coraz mniejszy przyrost użyteczności dla konsumenta. Z tego powodu jest on skłonny płacić coraz mniej za kolejne jednostki dobra i będzie kupował dopóty, dopóki jego skłonność do zapłaty zrówna się z rynkową ceną towaru. Różnica jego skłonności do zapłaty i ceny rynkowej stanowi nadwyżkę konsumenta. Przykład: konsument chce zapłacić 10 zł za pomarańczę, która kosztuje 3 zł. 10 zł – 3 zł = 7zł to jest nadwyżka konsumenta. Nie jest to poprawne wyliczenie – nadwyżka konsumenta to obszar pod krzywą popytu. Proszę spojrzeć na przykład w Varianie s. 275.

1. Miary dochodu realnego

2. Struktury rynku i ich charakterystyka

Struktura rynku jest opisywana za pomocą konfiguracji rynkowej – zbiór 3 typów informacji. Dotyczą one: wielkości produkcji, cen i ilości podmiotów.

	POPYT
PODAŻ
	jedna
	kilka
	wiele

Cechy	Struktury rynku
	konkurencja doskonała
Liczba firm	wiele
Produkt	standaryzowany (często identyczny)
Wpływ na cenę	brak
Bariery wejścia	brak

1. Warunki maksymalnego zysku przy konkurencji doskonałej i niedoskonałej

Konkurencja doskonała: max Z PK (przychód krańcowy)=KK (koszt krańcowy)=P (cena)

W konkurencji niedoskonałej: KP=PK≠P, PK≤P. Co to jest KP?

Uniwersalny warunek maksymalnego zysku to warunek Amoroso-Robinson

$$\mathbf{PK = KK = P(1 -}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{|\varepsilon}_{\mathbf{\text{cp}}}\mathbf{|}}\mathbf{)}$$

1. Funkcje i krzywe produkcji

Funkcja produkcji to zależność między nakładami a efektami. Jest to zależność, która pokazuje maksymalną wielkość produkcji (efekt) jaką można uzyskać przy określonej wielkości nakładów (czynników produkcji)

Może być wieloczynnikowa, najczęściej jednak dwuczynnikowa – Y(efekty/produkcja) = F(K,L)

Liniowa funkcja produkcji – Y = aK+bL

Funkcja produkcji Cobba-Douglasa Y=K^αL^β

Krzywa produkcji to zbiór technik produkcji, które mają być zastosowane do danej wielkości produkcji. Proporcjonalna zmiana poszczególnych czynników produkcji może powodować proporcjonalną, bardziej niż proporcjonalną lub mniej niż proporcjonalną zmianę wielkości produkcji (korzyści skali).

1. Technika produkcji

Technikami produkcji nazywamy określone kombinacje czynników produkcji, tj np. (kapitał i praca nie są jedynymi czynnikami produkcji. kapitału i pracy, dające określone poziomy produkcji.

1. Optimum producenta (formalnie i graficznie)

1. Optimum ekonomiczne: max Z = KK = PK koszt krańcowy=przychód krańcowy)

2. Optimum techniczno-produkcyjne: min KPC, KK = KPC KPC to koszty przeciętne całkowite? Myślę że wystarczy, aby cena pokryła koszty zmienne przeciętne

Jeśli Z > 0 => Y_OT < Y_OE

Jeśli Z < 0 => Y_OT > Y_OE

Jeśli Z =0 to wtedy oba optima mogą się pokrywać.

1. Koszty produkcji i ich rodzaje

Koszty produkcji są rozumiane jako wydatki pieniężne na zakup pewnych czynników produkcji. (nie tylko czynników produkcji a koszty stałe produkcji? ogół wydatków pieniężnych jakie firma ponosi w związku z prowadzeniem działalności związanej z finansowaniem przedsiębiorstwa i finansowaniem danej wielkości produkcji.

Kryterium czasu:

- w krótkim okresie zmienia się nakład tylko jeden czynnik, pozostałe są stałe

- w długim okresie zmieniają się nakłady wszystkie czynniki

Koszty w krótkim okresie:

- koszty stałe całkowite (KSC) – ponoszone przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji, nawet przy produkcji = 0;

- koszty zmienne całkowite (KZC) – związane z wykorzystaniem w procesie produkcji czynników zmiennych, których ilość zmienia się w zależności od wielkości produkcji;

- koszty całkowite (KC) KC=KSC+KZC;

- koszty przeciętne (stałe, zmienne, całkowite); to koszt całkowity przypadający na jednostkę produkcji (koszt całkowity podzielony przez produkt)

-koszty marginalne (KM) – jest to zmiana kosztu całkowitego wynikająca ze zmiany wielkości produkcji o jednostkę.

W długim okresie czasu wszystkie rodzaje kosztów ulegają zmianie. Producent dokonuje wyboru najkorzystniejszych rozmiarów produkcji – planuje powiększenie produkcji i wielkości zakładu z oparciu o minimalizację kosztów. Warunek minimalizacji kosztów jak wygląda?

1. Koszty transakcji i ich rodzaje

Koszty transakcji to koszty dóbr i usług związane z przygotowaniem, nadzorowaniem, egzekwowaniem, korygowaniem, realizowaniem kontraktów.

1. Twierdzenie Eulera i jego konsekwencje

Wielkość produkcji może być zapisana jako suma iloczynów ilości danego czynnika i jego krańcowej produkcyjności.

$$Y = x_{1}\frac{\partial Y}{\partial x_{1}} + \ldots + x_{n}\frac{\partial Y}{\partial x_{n}}$$

Rozpatrując zależność tylko od pracy i kapitału:

$$Y = K\frac{\partial Y}{\partial K}(krancowa\ produkcyjnosc\ kapitalu) + L\frac{\partial Y}{\partial L}(krancowa\ produkcyjnosc\ pracy)$$

$$\frac{\partial Y}{\partial K} = \alpha*K^{\alpha - 1}L^{\beta}$$

Informuje nas o ile zwiększy się (zmniejszy się) produkcja, jeżeli nakład kapitału zwiększy się (zmniejszy się) o jednostkę.

$$\frac{\partial Y}{\partial L} = \beta*K^{\alpha}L^{\beta - 1}$$

Informuje nas o ile zwiększy się (zmniejszy się) produkcja, jeżeli nakład pracy zwiększy się (zmniejszy się) o jednostkę.

1. Prawo malejących przychodów

Wraz ze wzrostem nakładów czynnika zmiennego (w krótkim okresie zwykle nakładów pracy) rosną rozmiary produkcji, ale przyrosty tej produkcji, wprawdzie dodatnie, maleją. W krótkim okresie nie zmienia się kapitał, łatwiej zmienić liczbę zatrudnionych. Zmienia się tylko jeden czynnik, pozostałe są stałe.

1. Stałe, malejące, rosnące przychody skali

F(αK, αL) = α^u F(K, L)

Jeśli u>1, to mamy do czynienia z rosnącymi korzyściami skali. Oznacza to, że produkcja rośnie szybciej niż nakłady. Powinniśmy wtedy produkować tyle, ile się da. Jeśli u<1 to mamy malejące korzyści skali. W takim przypadku koszty są mniejsze im mniej produkujemy, najlepszym rozwiązaniem jest brak produkcji. Jeśli u=1, to koszty skali są stałe – produkcja rośnie proporcjonalnie do nakładów. A jeśli mamy do czynienia z inną funkcją produkcji? Warto tu zastosować ogólną definicję korzyści skali (rosnących, malejących i stałych)

1. Krzywa Engla i prawo Engla

Krzywa Engla opisuje zależności między dobrem, a dochodem. (jest wykresem popytu na jedno dobro jako funkcji dochodu przy założeniu stałości cen

Prawo Engla – Wraz ze wzrostem dochodu realnego konsumenta maleje w jego wydatkach udział dóbr podstawowych, a zwiększa się udział dóbr wyższego rzędu. I odwrotnie.

1. I i II prawo Gossena

I prawo Gossena - Wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra rośnie użyteczność całkowita, ale przyrosty tej użyteczności są malejące (ale dodatnie). (prawo malejącej użyteczności krańcowej)

II prawo Gossena - Alokacja jest optymalna, gdy krańcowe efekty dodatkowej jednostki zasobu są równe we wszystkich jego zastosowaniach. (prawo wyrównywania użyteczności krańcowej: konsument, aby znaleźć się w optimum tak rozdzieli dostępne mu środki, aby stosunki użyteczności krańcowych poszczególnych dóbr do ich cen były równe)

1. Próg rentowności firmy

Próg rentowności firmy, to wielkość produkcji, dla której przychód całkowity zrównuje się z kosztem całkowitym.

Przy liniowej funkcji kosztów mamy:

PC=Y*P(cena)

KC=a +By

Wtedy próg rentowności wynosi: Y_R=a/(P-b)

Jeśli produkcja < Y_R to przedsiębiorstwo ponosi straty, w przeciwnym wypadku osiąga zyski.

1. Warunek zamknięcia firmy

Jeśli przedsiębiorstwo produkuje mniej niż wynosi próg rentowności firmy, tj. gdy Y<Y_R. wdlokresie. ?

1. Indeks siły monopolowej Lernera

$$IL = \frac{P - KK}{P}$$

Oznacza możliwości, jakie firma posiada w związku ze swoją pozycją na rynku, ustalania przez firmę ceny.

Wielkość różnicy P-KK>0 świadczy o sile monopolowej – pokazuje jak bardzo cena różni się od kosztu krańcowego.

$$IL = \frac{1}{\varepsilon_{\text{cp}}}$$

Indeks Lernera jest odwrotnością elastyczności cenowej popytu.

Jeśli IL=0 oznacza to, że jesteśmy w konkurencji doskonałej, bo wtedy KK=P.

Na rynku konkurencji niedoskonałej 0 ≤ IL ≤ 1.

1. Warunek Amoroso-Robinson

$$\mathbf{PK = KK = P(1 -}\frac{\mathbf{1}}{\mathbf{|\varepsilon}_{\mathbf{\text{cp}}}\mathbf{|}}\mathbf{)}$$

ε_{cp – elastyczność cenowa popytu}

Konkurencja doskonała $\varepsilon_{\text{cp}} \rightarrow \infty = > \ \frac{1}{\varepsilon_{\text{cp}}} \rightarrow 0 = > PK = P$

Konkurencja niedoskonała PK ≠ P

Jeżeli |ε_cp|>1, to warto być monopolistą dążącym do posiadania znacznej pozycji na rynku.

Jeżeli |ε_cp|<1, to nie warto być monopolistą.

1. Neoklasyczna teoria firmy

Zakłada własność prywatną indywidualną. Firma realizuje cele właściciela kapitału, celem jest maksymalny zysk. Tylko jedno zdanie?

1. Menadżerskie modele teorii firmy

Zakładają własność prywatną kolektywną (tj. spółka jest własnością wielu akcjonariuszy). Jeśli jestem jedynym akcjonariuszem to mój udział wynosi 1, jeżeli nie mam akcji, to udział wynosi 0, a jeżeli jestem jednym z wielu, to udział wynosi 0 < a_i < 1. Firma jest duża i jest w pewnych relacjach z rynkiem, może w pewien sposób na niego wpływać. Firma dysponuje ogromnym kapitałem, większym niż wkłady akcjonariuszy. Tu również za mało…

Modele menadżerskie różnią się postaciami funkcji celu.

Model W. Baumola

- Funkcją celu jest maksymalny zysk. (a nie przychodów ze sprzedaży?)

- Jeżeli firma sprzedaje, to zarabia.

- Funkcja celu jest pogodzeniem interesów menadżera i akcjonariuszy.

Jest jeszcze model Marrisa (celem jest dążenie do maksymalnej, zrównoważonej stopy wzrostu)

Model O Wiliamsona

- Firma stoi w obliczu ujemnie nachylonej funkcji popytu.

- Działa na rynku niedoskonale konkurencyjnym.

- Funkcja celu menadżerów jest związana z ich interesami, uwzględniają jednak oni interes akcjonariuszy. Menedżerowie maksymalizują f. Użyteczności U(S,M,I), gdzie: S – wydatni na płace i inne wynagrodzenia pracowników, M – możliwości zwiększania dochodu przez meneżere, I – inwestycje, które służą do powiększania kapitału wg swobodnych decyzji menedżera.

Model A. Wooda

- Firma dąży do maksymalizacji marży zysku. Marża to Z=f(V,k), V-sprzedaż korporacji, k-współczynnik kapitałowości.

- Sprzedaż musi być taka sama jak popyt.

- Firma chce w pełni wykorzystać swoje zdolności produkcyjne.

1. Behawioralna teoria firmy

Z połowy lat 60. XX wieku. Pośrednia teoria pomiędzy teorią klasyczną i menadżerską a instytucjonalną teorią firmy.

1. Cel firmy – w modelu neoklasycznym jest to zawsze maksymalny zysk, natomiast w modelu menadżerskim np. Wooda jest to maksymalny przychód całkowity

2. Ograniczenia popytowe – wielkość i struktura popytu determinuje sposób działania firmy

3. Warunki równowagi – patrzymy na firmę jako grupę ludzi, z których każdy ma swoją racjonalność. Firma jest powoływana do realizacji jakiś zadań, ale co z tego wyjdzie, to wynika z tego jak układają się własne interesy pracowników.

Behawioralna teoria traktuje firmę jako koalicję sprzecznych interesów jednostek wiążących swoją aspiracje z działalnością przedsiębiorstwa, oznacza to, że nie ma sensu mówienie o z góry założonej funkcji celu. Nie ma funkcji celu. Firma realizuje bowiem interesy różnych interesariuszy. Uzgodnienie tych interesów z zadaniami przedsiębiorstwa dokonuje się poprzez negocjacje.

Ta teoria nie jest ogólnym modelem wyjaśniającym. Dopiero pokazanie relacji interesów poszczególnych ludzi. Twórcami tej teorii są: Simon, Radner, Cyert, March. Wskazano, że niekoniecznie celem firmy musi być maksymalny zysk, że cele firmy mogą być różne. Nie zawsze dokonuje się wyborów maksymalizujących, wystarczą satysfakcjonujące.

1. Prawo Gibrata

Rozkład liczebności firm małych, średnich i dużych daje się opisać według krzywej rozkładu normalnego (wg krzywej globalnej populacji firm) – prawidłowość ta jest sprawdzana i potwierdzana przez badania empiryczne. tempo wzrostu firmy jest niezależne od jej wielkości w roku bazowym.

1. Teoria X-efektywności i X-nieefektywności Leibensteina (1966 r.)

Teoria X-efektywności wiąże się z zasadą optymalnego wykorzystania zasobów. Są dwa niezbędne warunki: Punktem wyjścia były 2 spostrzeżenia: (1) jeśli przedsiębiorstwo stosuje stale tę samą technologię może uzyskać stały, coroczny wzrost produkcji (2) w dwóch przedsiębiorstwach stosujących tę samą technologię wielkość produkcji może się różnić (jedno jest efektywniejsze od drugiego, czyli osiąga większe efekty przy tych samych nakładach). Różnica między kosztem rzeczywistym a kosztem możliwie najniższym Leibenstein określił jako X-nieefektywność. Przyczyny X-nieefektywności tkwią w założeniu, że możliwości decyzyjne ma nie tylko menedżer, ale i też pracownicy. Są to: (1) niekompletna informacja o możliwościach zwiększenia produktywności danej technologii (2) ukrywanie możliwości produkcyjnych przez pracowników (3) niedostateczne monitorowanie i motywowanie pracowników (4) słaba presja konkurencyjna.

1. Optymalna alokacja

2. Maksymalnie oszczędne wykorzystanie zasobów

Przedsiębiorstwo funkcjonuje na rynku i w związku z tym głównym elementem jest kontrakt. Podmioty charakteryzują się racjonalną optymalnością.

S 108-109?!

1. Transakcja i jej charakterystyki

Transakcja to pewna kategoria ekonomiczna, którą charakteryzuje się poprzez zidentyfikowanie trzech podstawowych wymiarów:

- scharakteryzowanie specyficznych zasobów, których transakcja dotyczy (czego oczekujemy, jakie muszą być jego cechy),

- ryzyko lub niepewność transakcji (ryzykowne są bardziej kosztowne),

- powtarzalność, częstotliwość.

1. Firma w teorii kosztów transakcji Tu przedsiębiorstwo rozpatrywane jest jako sieć transakcji-kontraktów (zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i z otoczeniem)

Teoria kosztów transakcji opiera się na następujących założeniach:

- podmioty gospodarcze jakimi są firmy charakteryzują się ograniczoną racjonalnością (tak jak w behawioralnej), rozwiązania optymalne mogą, ale nie muszą występować wynika to z braku kompletnej informacji, występuje asymetria informacji strony transakcji nie wiedzą wszystkiego o sobie;

- firmy jak i wszystkie podmioty gospodarcze zachowują się egoistycznie, tzn. cechują je zachowania oportunistyczne, mogą działać legalnie lub nie, przestrzegać kontraktu lub nie dlatego rozwija się system instytucji, których zadaniem jest np. ogranizanie ryzyka i tym samym zmniejszanie kosztów transakcji ;

- podstawowym obiektem analizy jest transakcja koszty transakcji obejmują koszty pozyskania informacji, zawarcia kontraktu jak i zabezpieczenia się przed ryzykiem.

Odzwierciedla istnienie stosunków pomiędzy firmą a otoczeniem rynkowym. Celem firmy jest minimalizacja kosztów transakcji, która ma możliwość minimalizację łącznych kosztów (min(KC+KT))

1. Wielkość firmy w teorii neoklasycznej, menadżerskiej, kosztów transakcji (integracja pozioma i pionowa)

W menadżerskiej teorii firmy, firma jest duża i jest w pewnej relacji z rynkiem.

W teorii kosztów transakcji firma może mieć różną wielkość, ale należy pamiętać, że im większa firma tym większe koszty transakcji.

1. Funkcja podaży firmy w konkurencji doskonałej i przy monopolu

2. Dylemat więźnia

Pokazuje istotę zagadnienia czy lepiej współpracować czy lepiej konkurować.

Jest dwóch więźniów. Nie ma jednak dowodów, że oni popełnili przestępstwo. Zostali osadzeni w dwóch różnych celach, bez możliwości porozumiewania się. Prokurator przychodzi do każdego z nich osobno i mówi, że są dwie możliwości: przyznać się lub się nie przyznać. I tak:

- jeżeli się przyznasz i drugi też się przyzna, to dostaniecie łagodną karę;

- jeżeli się przyznasz, a ten drugi nie, to on będzie odbywał surową karę, a ty będziesz wolny;

- jeżeli się nie przyznasz, a ten drugi przyzna, to zostanie uwolniony, a ty poniesiesz surową karę;

- jeżeli obaj się nie przyznacie, będziecie wolni.

Gdy nie mają ze sobą kontaktu, obaj będą grali strategię przyznać się. Gdyby mogli się porozumieć obaj by się nie przyznali.

1. Sposoby rozumienia konkurencji w ekonomii

Dylemat więźnia.

Budowanie zaufania, kierowanie się etyką w biznesie opłaca się. Wywiązywać się z kontraktów. Z tego wynikają zawsze korzyści. Nie zawsze konkurencja jest korzystna.

Historia jastrzębia i gołębia.

Należy unikać konfrontacji z silniejszą konkurencją. Czasami warto ponieść porażkę, jeżeli konkurent też poniesie. Wszyscy blefują, więc czasami warto blefować.

Strategia konkurowania dotyczy jedynie rynków oligopolistycznych niedoskonale konkurencyjnych.

1. Postulat Axelroda

Tak długo mamy do kogoś zaufanie, dopóki on nas nie zawiedzie.

Partnerzy będą wobec siebie lojalni, gdy istnieje groźba odwetu.

1. Warunki równowagi w modelu Cournota, Stackelberga i Bestranda

Model Cournota (dotyczy duopolu)

Równowaga występi wówczas, gdy udziały w rynku będą takie same dla obu firm i wyniosą ½, bo Y=Y₁+Y₂

$$Y_{1} = \frac{a - c}{3b} = \ Y_{2}$$

Czyli Y₁/Y = Y₂/Y = ½

Równowaga Cournota składa się ze strategii dla każdej firmy (y₁, y₂), gdzie y – wielkość produkcji (bo model Cournota to jednoczesne ustalanie ilości), gdzie y_i, i maksymalizuje zysk i-tej firmy przy danej produkcji j-tej firmy.

Model Stackelberga (model lidera ilościowego)

Trwała równowaga będzie niemożliwa, jeśli obie (wszystkie) firmy będą chciały być liderem. Równowaga w takim modelu może być zachowana tylko wtedy, gdy każda z firm pogodzi się ze swoją pozycją i nie będzie starała zmienić swojego położenia.

Równowaga Stackleberga składa się ze strategii dla lidera y_L oraz ze strategii dla naśladowcy R_N(y_L), spełniających dwa założenia: (1) y_L rozwiązuje problem lidera (2) y_N= R_N(y_L) rozwiązuje problem naśladowcy dla każdego y_L.

Linia jednakowego zysku w modelach Cournota i Stackelberga – pokazuje takie kombinacje produkcji obu firm, przy których dana firma osiąga jednakowy zysk.

Krzywa reakcji w modelach Cournota i Stackelberga – przedstawia optymalne wielkości produkcji jednej firmy jako funkcję produkcji konkurenta.

Model Berstranda (dotyczy duopolu)

Równowaga ustala się, gdy cena firmy 1 będzie równa cenie firmy 2. Wtedy dochodzi do stanu równowagi i ustalenia się ceny rynkowej.

Równowaga Bertranda składa się ze strategii dla każdej firmy (p₁, p₂), gdzie p – cena (bo model ten to jednoczesne ustalanie ceny), gdzie y_i, i maksymalizuje zysk i-tej firmy przy danej cenie j-tej firmy. Wielkość produkcji i cena w równowadze jest Pareto efektywna i taka sama jaką otrzymalibyśmy w konkurencji doskonałej.

Linia jednakowego zysku w modelu Bertranda – pokazuje kombinacje cen wyznaczonych przez obie firmy, przy których osiągają one jednakowy zysk.

Krzywa reakcji w modelu Bertranda – przedstawia optymalny poziom cen produktu tej firmy jako funkcję ceny produktu wyznaczoną przez konkurenta.

1. Asymetria informacji (model rynku używanych samochodów) inna nazwa: model rynku na cytryny. Model rynku używanych samochodów pochodzi od G. Akerlofa, który określił samochody będące w złym stanie, używane jako „lemons” – stąd ta nazwa (przy okazji samochody w dobrym stanie to wiśnie).
   Chodzi tu o zjawisko negatywnej selekcji, czyli sytuację, gdzie asymetria informacji prowadzi do zawodności rynku (wypieranie lepszego produktu przez gorszy). Na rynku używanych samochodów pozostaną więc tylko te w złym stanie. Działa to mniej więcej tak: mamy na rynku samochody w złym stanie (ich cena to 10) i samochody w dobrym stanie (ich cena to 20). Kupujący nie posiada pełnej informacji o stanie technicznym i dlatego jest w stanie zapłacić średnią cenę (15). Sprzedający samochody w lepszym stanie oczekują wyższej ceny i wycofają je z rynku – w taki sposób pozostaną tylko „cytryny”.

Firmy podejmują decyzje jednocześnie i niezależnie. Jest cechą typową dla firm działających na innym niż doskonale konkurencyjnym rynku.

1. Udział firmy w rynku i sposób jego pomiaru (stopień koncentracji rynku)

2. Krótki i długi okres w analizie ekonomicznej

W krótkim okresie zmienia się tylko jeden czynnik, pozostałe są stałe, bez zmian. W długim okresie wszystkie czynniki mogą się zmieniać.

1. Zasada optymalnego wykorzystania zasobów

1. Optymalna alokacja zasobów – wybór celów wykorzystania ograniczonych zasobów. Z ograniczonych nakładów chcemy uzyskać jak najlepszy wynik

2. Maksymalnie oszczędne gospodarowanie rozdzielonymi zasobami – z tego wynika, że minimalizujemy nakład. Chcemy uzyskać dany efekt przy jak najmniejszych nakładach

1. Pojęcie ryzyka i niepewności

2. Charakterystyka konkurencji doskonałej, monopolistycznej, oligopolu i monopolu

3. Pojęcie zasobów i strumieni

Zasoby – pewną wielkość ekonomiczną nazwiemy zasobami, jeżeli są one mierzone w wielkościach niezależnych od czasu (na dzień x).

Strumienie – wielkości ekonomiczne mierzone na w jednostkę czasu. (np. w miesiącu, roku)

Optimum Pareta

Sytuacja optymalna w sensie Pareta występuje wtedy, jeżeli żaden z podmiotów wchodzący w interakcje z pozostałymi nie może poprawić swojej sytuacji, bez pogarszania sytuacji co najmniej jednego z pozostałych podmiotów.

Miary dochodu realnego

Funkcja podaży firmy w konkurencji doskonałej i przy monopolu

Udział firmy w rynku i sposób jego pomiaru (stopień koncentracji rynku)

Pojęcie ryzyka i niepewności

Charakterystyka konkurencji doskonałej, monopolistycznej, oligopolu i monopolu