U 7,5% wszystkich zarodków we wczesnym okresie rozwoju występują aberracje chromosomowe.

Aberracje chromosomowe w 50-60% przypadków są przyczyną poronień w pierwszym trymestrze ciąży.

Do 28 tygodnia ciąży, jeżeli kobieta urodzi jest to poród niewczesny (w 10% ich przyczyną są chromosomopatie)

Około 0,6-1% - aberracje chromosomowe u noworodków

Najczęściej noworodki rodzą się z trisomią 13, 18 i 21 pary chromosomów

Wszystkie monosomie są letalne

Zespół – żadna wada wchodząca w skład zespołu nie jest dla niego charakterystyczna.

Dopiero suma wad wchodząca w skład zespołu może być podstawą do rozpoznania

ZESPÓŁ DOWNA

Przyczyny:

• Trisomia 21 pary chromosomów (95% przypadków)
  47, XX,+21
  47, XY,+21

• Kariotyp mozaikowy (1% przypadków)
  46, XX/47, XX, +21
  46, XY/47, XY, +21

• Translokacja robertsonowska (typ – fuzja centryczna niezrównoważona) (4% przypadków)
  46, XX, der(21;21)(q10;q10),+21
  46, XY, der(21;21)(q10;q10),+21

Kariotyp translokacji robertsonowskiej zrównoważonej (nie daje zespołu Downa)

45, XX, der(21;21)(q10;q10) – potencjalny nosiciel zespołu Downa

Częstość – 1/700 urodzeń

Wzrasta wraz z wiekiem matki

Jeżeli kobieta zajdzie w ciążę mając 35 lat – 1/360
40 lat – 1/100

45 lat – 1/30

Wiek mężczyzny ma wpływ na przekazywanie chorób monogenowych.

90% nondysjunkcji pochodzi od matki

Fenotyp morfologiczny

• Zmarszczka nakątna

• Skośnie ku górze ustawienie szpar powiekowych

• Obecność bruzdy poprzecznej na całej szerokości dłoni

• Wiotkość ciała

• Spłaszczona potylica

• Powiększenie języka utrudnione oddychanie otwarte usta

Fenotyp dorosłego

• Niski wzrost

• Krępa budowa ciała

• Nadwaga

• Koślawość kolan

• Stopy płaskokoślawe

• Skąpe owłosienie pachowe i łonowe

• Mężczyźni bezpłodni, kobiety rzadko płodne

• Wrodzone wady serca (u 25%)

• Plamki Brushwielda

• Osłabienie obronności immunologicznej

• Częste nowotwory krwi

• Niepełnosprawność intelektualne (IQ 35-49 ; u 5% 50-69)

Powyżej 40 roku życia 90% chorych ma cechy choroby Alzheimera, bo na chromosomie 21 jest gen β-ameloidu

Fenotyp behawioralny

• Pogodne usposobienie

• Upór

• Zaburzenia mowy

ZESPÓŁ PATAUA

Przyczyny

• Trisomia 13 pary chromosomów (75% przypadków)
  47, XX, +13
  47, XY, +13

• Kariotyp mozaikowy (5% przypadków)
  46, XX/47, XX, +13
  46, XY/47, XY, +13

• Translokacja robertsonowska niezrównoważona (20% przypadków)
  46, XX, der(13;13)(q10;q10),+13
  46, XY, der(13;13)(q10;q10),+13

Częstość – występuje u 1/8000-12000 urodzeń (wiek matki ma wpływ na częstość)

5-10% niemowląt z zespołem Pataua przeżywa 1 rok

Fenotyp morfologiczny

• Małogłowie

• Ubytki skóry na głowie

• Małoocze

• Krótka szyja

• Nisko osadzone małżowiny uszne

• Rozszczep wargi i podniebienia

• Zrosty palców (syndaktylia)

• Palce nadliczbowe (polidaktylia)

• Nieprawidłowości w budowie histologicznej mózgu

• Wady serca

• Wady nerek

• Wady macicy (macica 2-rożna)

• Wnętrostwo

Fenotyp behawioralny

• Zaburzenia psychoruchowe

• Zaburzenia słuchu, głuchota

• Brak mowy

• Brak umiejętności samodzielnego chodzenia

ZESPÓŁ EDWARDSA

Przyczyny:

• Trisomia 18 pary chromosomów
  47, XX,+18
  47, XY,+18

• Kariotyp mozaikowy
  46, XX/47, XX,+18
  46, XY/47, XY,+18

Częstość 1/8000 urodzeń

Charakterystyczne cechy:

• Wystająca potylica

• Niedorozwój żuchwy

• Wąskie szpary powiekowe

• Małe usta

• Hiperteloryzm

• Krótka szyja

• Płaska nasada nosa

• Zaburzenia oddychania

• Krótki, szeroki mostek

• Wady nerek

• Nakładanie się palców

• Stopa cepowata – wystająca kość piętowa

• Wady serca

• Zrosty palców

• Palce nadliczbowe

Fenotyp behawioralny:

• Zaburzenia psychoruchowe

• Zaburzenia słuchu

• Zaburzenia chodu

• Niewykształcenie mowy

ZESPOŁY CHROMOSOMOPATII PŁCIOWYCH

ZESPÓŁ TURNERA

Kariotyp

• 45, X (50-60%)

• 45, X/46, XX lub 45, X/46, XY (20-30%)

• 45, X/46, XX/47, XXX oraz 45, X/47, XXX (7%)

• 46, X, i(Xq) (5-10%) izochromosom chromosomu X

Częstość występowania – 1/3000 urodzonych dziewczynek

Bardzo duży odsetek płodów z tym zespołem ulega spontanicznym poronieniom

Objawy fenotypowe:

• Zaburzenia wzrastania

  • Niższa waga i wzrost (o 500g i 3cm)

  • Wyraźny brak skoku pokwitaniowego

  • Opóźnione zakończenie wzrastania kości (20-21 rok życia)

• Ograniczone obrzęki limfatyczne rąk i stóp u noworodków

• Cechy dysmorficzne twarzy

  • Wysokie czoło

  • Szeroka nasada nosa

  • Szerokie szpary powiekowe

  • Hiperteloryzm i zmarszczka nakątna

  • Wąskie, wysokie podniebienie

  • Mała, wąska żuchwa

  • Uboga mimika

  • Nisko osadzone uszy

  • Linia włosów nisko ochodząca na kark

• Niski kark

• Krótka, płetwiasta szyja z wyraźnymi fałdami skórnymi

• Krępa budowa ciała, brak talii i zaokrąglenia bioder, skłonność do nadwagi

• Koślawość kolan

• Uwypklona klatka piersiowa

• Zmiany barwnikowe na skórze szyi i klatki piersiowej

• Brodawki sutkowe małe, blade i szeroko rozstawione

• Brak rozwoju piersi

• Skąpe owłosienie pachowe i łonowe

• Niedorozwinięte zewnętrzne narządy płciowe

Wady narządów wewnętrznych:

• Wrodzone wady serca

• Zmiany w kościach czaszki

• Skrócenie IV i V kości śródręcza i śródstopia

• Wczesne występowanie osteoporozy

• Wrodzone wady nerek (nerka podkowiasta, podwójna nerka)

• Pierwotna niewydolność jajników

• Szczątkowe dysgenetyczne gonady (jajniki płodów są prawidłowe, po urodzeniu – włóknienie – w miejscu jajników białawe pasma tkanki łącznej)

• Pierwotny brak miesiączek

• Samoistne dojrzewanie płciowe stwierdza się u 30% pacjentek – 5% samoistnie miesiączkuje

• Mała, spłaszczona macica

• Pierwotna bezpłodność

Specyficzny fenotyp rozwoju i zachowania:

• Iloraz inteligencji w granicach normy

• Trudności uczenia się

• Dysleksja

• Brak koordynacji wzrokowo-ruchowej

• Słabsza pamięć operacyjna

• Brak 1 chromosomu X wpływa na rozwój mózgowia (jądra migdałkowate sterujące rozwojem emocjonalnym)

Leczenie

• Kluczowe znaczenie ma podjęcie leczenia zaburzeń wzrastania za pomocą hormonu wzrostu (GH) oraz wprowadzenie w późniejszym terminie hormonalnej terapii zastępczej

• Terapia ta ma na celu wykształcenie 3-rzędowych cech płciowych oraz zapobieżanie wzrostowi poziomu gonadotropin

ZESPÓŁ KLINEFELTERA

Kariotyp

• 47, XXY

• 48, XXXY

• 49, XXXXY

• 46, XY/47, XXY

Częstość – 1/1000 urodzonych chłopców

Objawy fenotypowe – 47, XXY

• Wysoki wzrost (ok. 186 cm)

• Upośledzenie umysłowe

• Budowa ciała typu kobiecego

• Twarz o słabym zaroście mająca często chłopięcy wygląd

• Wydłużone kończyny

• Ginekomastia – 1 lub obustronna (zwiększa ryzyko występowania raka sutka)

• Skąpe owłosienie łonowe i pachowe

• Brak 8. zębów

• Prącie od małych do prawie normalnych rozmiarów

• Słabo rozwinięta moszna

• Bardzo małe jądra

• Zeszkliwienie i zwłóknienie kanalików nasiennych

• Pierwotna bezpłodność

• Zmiany radiologiczne w obrębie kości czaszki

Pozostałe warianty

Częstość

48, XXXY i 48, XXYY od 1/17000 do 1/50000

W przypadku 48, XXYY – X i Y – pochodzenia ojcowskiego

W wariantach zespołu występują dodatkowo

• Wady układu kostnego

• Wady serca, nerek, naczyń

• Cechy dysmorficzne

  • Hiperteloryzm

  • Płaska nasada nosa i klinodaktylia 5. palców

• Specyficzna zmiana kostna w kariotypie 48, XXXY – zrost części bliższej kości promieniowej z kością łokciową

Wraz ze wzrostem liczby dodatkowych chromosomów X, zwiększa się stopień upośledzenia umysłowego i częstość wrodzonych wad rozwojowych

Wariant 49, XXXXY

• Najcięższa postać zaburzeń w rozwoju cielesnym i umysłowym

• Częstość – 1/85000-100000

Cechy

• Niski wzrost

• Zmniejszona pojemność czaszki

• Hiperteloryzm

• Płaska nasada nosa

• Mongoidalne ustawienie szpar powiekowych

• Rozszczepienie języka, rozszczepienie pęcherzyka

• Kościozrost promieniowo-łokciowy

• Koślawość kolan, stopa wydrążona

• Klinodaktylia V palca

• Hipotonia, nadmierna ruchomość stawów

• Zewnętrzne narządy płciowe są słabo wykształcone, jądra są małe

• W 15-20% przypadków występują wrodzone wady serca

• IQ w granicach 20-60

• Rozwój mowy jest opóźniony i słaby

• Dzieci z kariotypem 49, XXXXY są nieśmiałe, lękliwe i wstydliwe, ale przyjacielskie

ZESPÓŁ 47, XXX

Częstość występowania – 1/1000 urodzeń

Przyczyna – nondysjunkcja w I lub II podziale mejotycznym u kobiety albo w II podziale u mężczyzny

Fenotyp jest prawidłowy

• Ok. 15-25% pacjentek wykazuje lekkie opóźnienie umysłowe

• Ok. 75% jest płodna

• Wcześniej występuje menopauza

ZESPÓŁ 47, XYY

Częstość występowania – 1/1000 urodzeń

Mężczyźni są wysocy (powyżej 190 cm) – szyki wzrost ciała rozpoczyna się już w pierwszej dekadzie życia

• Rozwój płciowy rozpoczyna się od 6 miesięcy później

• Opóźniona mowa (42%)

• Trudności w czytaniu (54%)

• Silny, bliznowaciejący trądzik na twarzy i plecach

• U części przypadków nadmierna agresja

• Mężczyźni są płodni i mają zdrowe potomstwo